Table Of ContentHandboek voor de behandeling van alcoholverslaving
Janeen ik willen het boek graagopdragen aandevolgendemensen:
Aanallevriendenen collega’sinSouthern Illinois(Nate A., Floyd C.,
Bobby S.,Wendy B., Paul S., JackieB.,Connie B.,Jean H., Fran C.,
Dave M. enMarkG.)die geduldig waren en mijhebben gesteund
tijdens spannende maar moeilijketijden.Specialedank gaatuit naar
JohnMallamsvoorzijnmentorschapinhetbeginvanmijncarrie`reen
voor zijn hulp bij ditproject.
Robert J. Meyers
Aandebetrokken faculteitvan de afdeling psychologie aan deState
University of New Yorkin Binghamton,waarik de waarde vanhet
‘scientist-practitioner’ model leerde kennen.
JaneEllenSmith
Handboek voor de
behandeling van
alcoholverslaving
De Community Reinforcement Approach
Robert J. Meyers
Jane Ellen Smith
Nederlandsebewerkingdoor:
PeterGreeven,LauraDeFuentes-MerillasenHendrikRoozen
Bohn Stafleu vanLoghum
Houten 2008
(cid:2)2008BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,
opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,in
enigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨n
ofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijke
toestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan
artikel16bAuteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewij-
zigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet1912,
dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaande
StichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemen
van(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecom-
pilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgeverte
wenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouw-
bareuitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaar-
denvoordrukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoor-
komen.
ISBN9789031352883
NUR772
Ontwerpomslag:Houdbaar,Deventer
Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
(cid:2)TheGuilfordPress,1995
ADivisionofGuilfordPublications,Inc.
‘Handboekvoordebehandelingvanalcoholverslaving’isoorspronkelijkinhet
Engelsgepubliceerdin1995onderdetitel‘ClinicalGuidetoAlcoholTreatment’.
BewerkinginhetNederlands:PeterGreeven,LauraDeFuentes-Merillasen
HendrikRoozen
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Foreword 7
1 Geschiedenis van de Community
ReinforcementApproach 9
Inleiding 9
De eerste CRA-onderzoeken 10
Verdere ontwikkelingen 27
Totbesluit 29
Literatuur 30
2 CRA-assessment 33
Identificeren en vergrotenvan motivatie 33
Achtergrondinformatieen informatie over
middelengebruik 34
CRA-functieanalyse 36
3 Sobriety Sampling 60
4 Gebruik van disulfiram binnenCRA 77
5 CRA-behandelplan 103
Tevredenheidslijst 103
Behandeldoelen 108
6 Training gedragsvaardigheden 128
Training communicatieve vaardigheden 128
Trainingprobleemoplossende vaardigheden 132
Training in vaardigheden: het weigeren van
drank 138
7 AdditioneleCRA-technieken 149
Loopbaanbegeleiding 149
6 Handboekvoordebehandelingvanalcoholverslaving
Oplossingsgerichteorie¨ntatie 155
Promptrule 157
Training beperkte blootstelling 159
Omkering van motivatie 161
Zelfstandigheidstraining 166
8 Sociale activiteitenen vrijetijdsbesteding 169
9 CRA-relatietherapie 179
Relatietevredenheidslijst 181
Hetformulier:‘Een perfecte relatie’ 186
Registratieformulierom dagelijks aardig te
zijn 191
10 CRA-terugvalpreventie 217
11 HetCRA-perspectief 234
Veelvoorkomende omissies bijdetoepassing
van CRA 234
CRA: breed toepasbaar 240
Literatuur 242
CRA-begrippenlijst 244
Overde auteurs 248
OverdeNederlandseeditors 249
Foreword
The CommunityReinforcement Approach (CRA) has been cited in
numerousliterature reviews from1991 (Holderet al.)to 2006(Miller
et al.)as oneofthe most efficacious treatments for substanceabuse.
CRA hasbeen evaluated in dozens of clinical trials starting in 1973.
CRA continues to be examined around theworld and current studies
continue to evaluate the effectiveness of CRA. For over35years CRA
has proven to help alleviate thesuffering of alcoholdependence,
opiatedependence, cocainedependence and marijuana dependence.
CRAisoneofthefewtreatmentsthathasshowntobeaneffectivetool
serving thesediverseindividuals.
The CommunityReinforcement Approach has beenused with
inpatient programs, day treatment programs, outpatient programs,
aftercareprograms,homeless programs and programs that assist
runawayteenageclients.InallcasesCRAhasproventobeaneffective
treatmenttoreduceuseofalcoholandotherdrugs,andtoincreasethe
use of positiveaspects ofsociety,like schools,jobs, positive family
involvement,and useofpositive social and recreational activities.
Currently CRAis being used in the United States, Australia,Canada,
Finland,Germany, New Zealand, Poland, Sweden, the United King-
dom,andtheNetherlands.CRAtreatmentintheNetherlandhasbeen
spearheaded by Dr. HendrikRoozen who has conducted numerous
clinical trials, and has published a systematicreview of theeffective-
ness of CRA in alcohol, cocaine and opioid addiction (Roozenet al.,
2004).
TranslatingthebookClinical Guide to Alcohol Treatment into Dutch,will
make this empirically based treatment accessible to Dutch psychia-
trists, physicians, psychologists, therapists, social workers and case
workers and completethis important step to have CRAbecomean
integral part of substance abusetreatmentintheNetherlands.
8 Handboekvoordebehandelingvanalcoholverslaving
The commitmentto embrace CRAas partofa comprehensivetreat-
mentsystembyforwardthinkingtreatmentcenterslikeBoumanGGZ
and Novadic-Kentron,who initiated this booktranslation, isencou-
raging.Theefforts of these programs are atestament totheir
progressivethinking and their dedication to the peoplethey serve.
I commend thisexcellenttranslation of our CRAbook and believe it
will makea substantial contribution to supportsubstance abuse
treatmentintheNetherlands.
I wantto give aspecial thanks to my good friend and colleague Dr.
HendrikRoozenwhosededicationanddeterminationtogoodscience
and hard work havebrought CRA research,CRAtraining, and
renewedinterestinevidence based treatments to theNetherlands.
RobertJ.Meyers, Ph.D.
AssociateResearch Professor Emeritus inPsychology
The University ofNew Mexico
1 Geschiedenis van de Community
1
Reinforcement Approach
Geactualiseerdenbewerkt door H.G. Roozen, L. DeFuentes-Merillas en
P.G.J. Greeven
Inleiding
Verslaving behoort samen met angst en depressie tot de top drie van
de meest voorkomende psychiatrische stoornissen in Nederland.
Alcohol- endrugsgebruikkan leidentot gezondheidsproblemen,
sociale enfinancie¨le problemen,overlasten criminaliteit. Slechts een
klein deel van de verslaafdepopulatie meldt zich voorhulpbij de
verslavingszorg. Dan blijktvaakdatstoppen ofminderen niet een-
voudig is en dat terugval inverslavingsgedrag eerderregel is dan
uitzondering.In toenemende mate wordt verslaving beschouwd als
een langdurende, chronische ziekte,waarbij de belonende werking
vanalcoholendrugsopdeherseneneencentralerolspeelt.Juistdeze
‘beloningsaspecten’ staan centraal in de Community Reinforcement
Approach (CRA). Deze aanpakis voorNederlandse begrippen een
relatiefnieuwe benadering diezich richt op het ontwikkelen van een
alternatieve leefstijl die meerbelonend is dan middelengebruik.
CRA is eencognitief-gedragsmatigebehandeling die zich focust op
gedragsveranderingbijmensendieafhankelijkzijnvanmiddelen.Het
isgebaseerdopdeaannamedatbekrachtigersuitdesocialeomgeving
van grote invloed zijnen bepalenofhet gebruik van alcohol en/of
drugswordtvoortgezet.CRA richtzich dan ookprimair op bekrach-
tigers in de fysiekeomgeving, zoals het gezin,woonomgeving,vrien-
den,vrijetijdsbesteding,werkendergelijke.CRAerkenthetbelangvan
omgevingsfactorenbij het aan- of ontmoedigen van middelengebruik
1 DithoofdstukwijktafvandeoorspronkelijkeversievanMeyers&Smit(1995).
Naastdeorigineletekstisereensamenvattinggemaaktvanontwikkelingenen
bevindingendiegepubliceerdzijnna1995.Verderisereendeeltoegevoegd
waarinde‘stateoftheart’vanCRAindeNederlandsesituatiewordt
beschreven.
10 Handboekvoordebehandelingvanalcoholverslaving
en probeertdeze factoren zo te be¨ınvloedendateen leefstijl zonder
drugsen/of alcohol alswaardevollerwordt beleefd. Daarnaast com-
bineert CRA op eencreatieve wijze met farmacotherapie, omde
bekrachtigende werking van psychotropestoffen te reduceren.
Erwordtgebruikgemaakt van een scala aaninterventies.CRA omvat
diagnostieken functieanalyse;farmacotherapie; verbeteren van
therapietrouw; monitoring vangedrag en middelengebruik
(bijvoorbeeld urine enBAC2); relatietherapie;sociaal-netwerk-
begeleiding; orie¨ntatie op werk, opleiding en vrijetijdsbesteding;
probleemoplossendevaardigheden; sociale vaardigheidstrainingen
en terugvalpreventie.Het doel van CRA is echterveel meerdan het
aanbiedenvan een verzameling van therapeutische interventies.
Hetiseen ge¨ıntegreerde aanpakomverslaafden te assisteren bijhet
veranderen van schadelijk gedrag.
De effectiviteit van CRA is inmiddels aangetoond (Holder et al., 1991;
Milleret al.,1995,2003;Roozenet al., 2004), engeldt alseenvande
meest werkzamemethodiekenbij de behandeling van verslaving.
Daarnaast blijkt datCRAeen vandemeest kosteneffectieve metho-
dieken is (Finney&Monahan, 1996).
In dit hoofdstukwordt een overzichtgeboden van het originele
onderzoek datis verricht in de VerenigdeStaten en dat de aanleiding
vormde tot de ontwikkeling van CRA. Daarnaast is meerrecent
onderzoek toegevoegd waaruit blijkt dat CRA werkt voor diverse
doelgroepen,waaronderalcoholverslaafden, coca¨ıneverslaafden,
hero¨ıneverslaafden en dak- en thuislozen.
De eerste CRA-onderzoeken
In de jaren zeventigentachtigvandevorige eeuw toondenNathan
Azrin en zijncollega’s in drie onderzoeken aandatCRAeffectiever
was dan de toen geldende regulierebehandelmethoden. In heteerste
origineleonderzoek(Hunt&Azrin,1973)werdenalcoholafhankelijke
clie¨ntengeselecteerden werden onderzoeksmatig vergelekenmet
clie¨ntenmeteenovereenkomstigeachtergrond(intermenvanleeftijd,
opleiding, aantal jarenalcoholgebruik, stabiliteit in familieen
arbeidscarrie`re).Doormiddelvanrandomisatiewerdbepaaldwieerin
de experimentele conditie (CRA-behandeling)ofindecontrolegroep
terechtzou komen.
Hetprogramma van de controlegroep omvatte hettraditioneleAA-
programma,gebaseerdophetJellinek-ziektemodel(Jellinek,1960)en
2 Vertaling:BloedAlcoholConcentratie:deconcentratievanalcoholinhetbloed.
