ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ DOKTORA TEZĠ ...

214 Pages·2011·15.59 MB·Turkish

ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ  FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

YÜKSEK BĠNALARIN KENT SĠLÜETĠNE ETKĠSĠNĠN

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ĠÇĠN CBS TABANLI BĠR YÖNTEM:

ZĠNCĠRLĠKUYU-MASLAK HATTI ÖRNEĞĠ

DOKTORA TEZĠ
Suzan GĠRGĠNKAYA AKDAĞ

Anabilim Dalı : Mimarlık
Programı : Mimari Tasarım

Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Gülen ÇAĞDAġ
AĞUSTOS 2011

ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ  FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

YÜKSEK BĠNALARIN KENT SĠLÜETĠNE ETKĠSĠNĠN
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ĠÇĠN CBS TABANLI BĠR YÖNTEM:
ZĠNCĠRLĠKUYU-MASLAK HATTI ÖRNEĞĠ

CBS TABANLI BĠR YÖNTEM: ZĠNCĠRLĠKUYU-MASLAK HATTI ÖRNEĞĠ
DOKTORA TEZĠ
Suzan GĠRGĠNKAYA AKDAĞ
(502062011)

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 15 Temmuz 2011
Tezin Savunulduğu Tarih : 9 Ağustos 2011

Tez DanıĢmanı : Prof. Dr. Gülen ÇAĞDAġ (ĠTÜ)
Diğer Jüri Üyeleri : Prof. Dr. IĢıl HACIHASANOĞLU (ĠTÜ)
Doç. Dr. Rahmi Nurhan ÇELĠK (ĠTÜ)
Doç. Dr. Birgül ÇOLAKOĞLU (YTÜ)
Yrd. Doç. Ġpek AKPINAR (ĠTÜ)

AĞUSTOS 2011

Eşime, aileme ve danışmanım Prof. Dr. Gülen Çağdaş’a,

iii
iv
ÖNSÖZ
Doktora çalıĢması kiĢisel bir gayretten öte çevrenizdekilerle birebir paylaĢtığınız bir
deneyime dönüĢüveriyor. Sanırım çalıĢmayı sahibi için bu kadar değerli kılan da
akademik baĢarısının yanısıra, insani paylaĢımları oluveriyor.
Bu çalıĢmadaki emekleri için, danıĢmanım Gülen ÇağdaĢ‘a sonsuz teĢekkürlerimi
sunarım. Akademik ve idari görevlerinin tüm yoğunluğuna rağmen benimle özverili
Ģekilde ilgilenmiĢ ve yapıcı tavırlarıyla beni her zaman motive etmiĢtir.
Tez izleme komitesi üyelerinden değerli hocam Rahmi Nurhan Çelik, ĠnĢaat
Fakültesi Jeodezi Bölümü GIS Laboratuarındaki araĢtırmacılar ile çalıĢmamı
sağlayarak çok önemli katkılarda bulunmuĢtur. Teze getirdiği disiplinlerarası bakıĢ
açısı ve yardım için kendisine teĢekkürlerimi sunarım.
Ġstanbul kenti ve tarihi konulu araĢtırmalar hakkındaki engin bilgilerini bizlerle
paylaĢan Ġpek Akpınar hocama yapıcı eleĢtirilerinden ötürü sonsuz teĢekkürler.
CBS analizlerindeki yardımlarından ötürü Dr. Caner Güney ve Geomatik Mühendisi
Sinem Yavuz‘a, kafası karıĢık bir mimarı anlamakta gösterdikleri sabırdan ötürü
teĢekkürlerimi sunarım. Onlar olmadan çalıĢmanın bu derece ilerlemesi asla mümkün
olamazdı.
Gösterdikleri sabır ve anlayıĢtan ötürü sevgili eĢim Nurtaç Akdağ‘a, annem Anna
Maija Girginkaya‘ya ve Gülay Akdağ‘a, babam Sezer Girginkaya ve NeĢet Akdağ‘a
sonsuz teĢekkürlerimi sunuyorum. Otuz yaĢ itibarıyla doktoramı bitirerek sizlere
verdiğim sözü yerine getirmenin sevinci içersindeyim. Daha nice baĢarı ve
mutlulukları beraberce paylaĢabilmek dileğiyle.

Temmuz 2011 Suzan Girginkaya Akdağ

v
vi
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v
ĠÇĠNDEKĠLER ........................................................................................................ vii
KISALTMALAR ...................................................................................................... ix
ÇĠZELGE LĠSTESĠ .................................................................................................. xi
ġEKĠL LĠSTESĠ ...................................................................................................... xiii
ÖZET ........................................................................................................................ xix
SUMMARY ............................................................................................................. xiii
ÖZET ....................................................................................................................... xvii
SUMMARY ............................................................................................................. xxi
1. GĠRĠġ ...................................................................................................................... 1
1.1 Tezin Amacı ....................................................................................................... 2
1.2 Tezin Kapsamı .................................................................................................... 3
1.3 Tezde Ġzlenen Yöntem ....................................................................................... 4
2. KENTĠN MEKANSAL BĠLGĠSĠNĠN GÖRSELLEġTĠRĠLMESĠ VE
ANALĠZĠ ................................................................................................................. 7
2.1 Ġstanbul için GörselleĢtirme ÇalıĢmaları .......................................................... 10
2.1.1 Ġstanbul için haritalarla geleneksel görselleĢtirme çalıĢmaları ................. 10
2.1.2 Ġstanbul için harita üretimi yöntemiyle güncel görselleĢtirme çalıĢmaları 10
2.2 CBS ile Ġstanbul Haritaları Üzerinden Mekansal Bilginin Analizi .................. 12
2.2.1 Tarihi miras çalıĢmaları ............................................................................ 12
2.2.2 Web tabanlı CBS ....................................................................................... 15
2.2.3 Sanal yerküreler ........................................................................................ 18
2.3 Yüksek Binalar için GörselleĢtirme ÇalıĢmaları .............................................. 21
3. YÜKSEK BĠNALAR VE KENTLSERDE SĠLÜET PLANLAMA
ÇALIġMALARI ................................................................................................... 25
3.1 Silüet Kavramı .................................................................................................. 25
3.2 Yüksek Yapıların Kısa Bir Tarihçesi ............................................................... 28
3.3 KüreselleĢme Sürecinde Yüksek Yapılar ......................................................... 30
3.4 Dünya Kentlerinin Silüetlerini Belirleyen Planlama ÇalıĢmaları .................... 34
3.5 Ġstanbul Boğaziçi Silüetini Belirleyen Planlama Deneyimleri ......................... 38
3.5.1 Boğaziçi‘ne Özel Plan ve Yasalar ............................................................. 44
3.6 Ġstanbul‘da KüreselleĢme Sürecinin Ürünleri Olarak Yüksek Yapılar ............ 54
4. KENTSEL ESTETĠĞĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠNDE GÖRÜNTÜ VE
SĠLÜET ANALĠZLERĠ ....................................................................................... 61
4.1 Binaların Değerlendirilmesine Yönelik Cephe Görüntü Analizleri ................. 62
4.2 Kentsel Çevrenin Değerlendirilmesine Yönelik Silüet Görüntü Analizleri ..... 65
4.3 Görüntü Analizlerinde CBS ve 3B Teknolojilerinin Kullanılması .................. 69
5. YÜKSEK BĠNALARIN KENT SĠLÜETĠNE ETKĠSĠNĠN
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ĠÇĠN CBS TABANLI BĠR YÖNTEM ................... 83
5.1 Yöntemin Kavramsal Yapısı ............................................................................ 84
5.2 Uygulama Alanı ............................................................................................... 89
5.3 Yöntemin Uygulanması .................................................................................... 92
vii
5.3.1 Veri /bilgi toplama ve üretme.................................................................... 93
5.3.2 Veri/bilgi hazırlama................................................................................... 96
5.3.2.1 Veri dönüĢümü (CAD verisinin CBS verisine dönüĢtürülmesi) ........ 96
5.3.2.2 Jeodezik altyapının oluĢturulması ...................................................... 96
5.3.2.3 Binalar için veritabanı oluĢturulması ................................................. 98
5.3.3 Üç boyutlu CBS Ģehir modelinin oluĢturulması ........................................ 98
5.3.3.1 Sayısal arazi (yüzey) modelinin oluĢturulması ................................ 102
5.3.3.2 Üç boyutlu bina modellerinin oluĢturulması .................................... 104
5.3.3.3 Ġstanbul için bakıĢ noktalarının belirlenmesi ................................... 106
5.3.4 ġehir modelinde üç boyutlu CBS analizleri ............................................ 108
5.3.4.1 Veritabanında mekansal sorgu ......................................................... 110
5.3.4.2 Görsel etkinin ölçümü için analizler ................................................ 111
5.3.5 Yüksek binaların kent silüetine etkisini değerlendiren yöntemin
oluĢturulması ........................................................................................... 127
5.3.6 Modelin paylaĢımı ................................................................................... 136
5.3.7 Modelin bir karar destek sistemine dönüĢtürülmesi ................................ 136
5.4 Bölüm Değerlendirmesi.................................................................................. 138
6. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER ........................................................................... 141
6.1 Yüksek Binaların Kent Silüeti Etkisini Değerlendiren Yöntem Ġle Pilot
Bölge Üzerinde Alınan Sonuçlar ................................................................... 141
6.2 Silüet Değerlendirme ÇalıĢmaları Ġçin Öneriler ............................................. 142
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 147
EKLER .................................................................................................................... 159
viii