geriatrik hastalar ve diğer yaş gruplarındaki hastalarda uygulanan minör cerrahi girişimlerde ...

70 Pages·2007·0.78 MB·Turkish

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

GERİATRİK HASTALAR VE DİĞER YAŞ
GRUPLARINDAKİ HASTALARDA UYGULANAN
MİNÖR CERRAHİ GİRİŞİMLERDE MEYDANA
GELEN BİYOKİMYASAL VE FİZYOLOJİK
DEĞİŞİKLİKLERİN KARŞILAŞTIRMALI
İNCELENMESİ

Barış ÇANKAYA

AĞIZ, DİŞ, ÇENE HASTALIKLARI
VE CERRAHİSİ ANABİLİM DALI
DOKTORA TEZİ

DANIŞMAN
Prof. Dr. Onur İÇTEN

2006- ANKARA

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü
ii
Ağız, Diş, Çene Hastalıkları ve Cerrahisi Doktora Programı
çerçevesinde yürütülmüş olan bu çalışma, aşağıdaki jüri tarafından
Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir.
Tez Savunma Tarihi: / /2006

Jüri Başkanı

Üye Üye

Üye Üye

Üye Üye
iii
İÇİNDEKİLER

Kabul ve Onay ii
İçindekiler iii
Önsöz v
Simge ve Kısaltmalar vi
Şekiller vii
Çizelgeler viii

1. GİRİŞ 1
1.1 Geriatri 2
1.1.1.Yaşlılık sınıflaması 2
1.1.2. Yaşlılık ile birlikte ortaya çıkan anatomik ve
fizyolojik değişiklikler 3
1.1.2.1. Deri 4
1.1.2.2. Kas ve İskelet Sistemi 5
1.1.2.3 Sinir Sistemi 5
1.1.2.4. Duyusal fonksyonlar 6
1.1.2.5. İmmün Sistem 6
1.1.2.6. Endokrin Sistem 7
1.1.2.7. Gastrointestinal Sistem 7
1.1.2.8. Üriner Sistem 8
1.1.2.9. Kardiovasküler Sistem 9
1.1.2.10. Solunum Sistemi 10
1.1.2.11. İlaçların Farmakodinamiği ve Farmakokinetiğinde Meydana
Gelen Değişiklikler 11
1.1.2.12. Biokimyasal Değişiklikler 12
1.2. Geriatrik Hastalara Yaklaşım 13
1.3. Akut Faz Reaksyonu (AFR) 15
2. MATERYAL METOD 31
3. BULGULAR 33
3.1 Fibrinojen 33
3.2 C-Reaktif Protein (CRP) 35
iv
3.3. Albümin 37
4. TARTIŞMA 40
5. SONUÇ VE ÖNERİLER 50
ÖZET 52
SUMMARY 53
KAYNAKLAR 54
ÖZGEÇMİŞ 61
v
ÖNSÖZ

Bu tez çalışmasında desteklerini esirgemeyen Ankara Üniversitesi
Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş, Çene Hastalıkları ve Cerrahisi
Anabilim Dalı Öğretim Üyelerinden Sayın Prof. Dr. Onur İçten’e ve
doktora eğitimim süresince tüm yardımları ve manevi destekleri için
Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş, Çene Hastalıkları
ve Cerrahisi Anabilim Dalı’nın tüm Öğretim Üyelerine, Asistan
arkadaşlarıma, hemşirelerine ve personeline, sonsuz teşekkürlerimi
sunarım.
vi

SİMGE VE KISALTMALAR

AFR: Akut Faz Reaksiyonu

ABD: Amerika Birleşik Devletleri

*: Anlamlı bulunmuştur

A.B.: Anlamlı bulunamamıştır

CRP: C-reaktif protein

ESH: Eritrosit sedimentasyon hızı

FPA: Fibrinopeptid A

FPB: Fibrinopeptid B

GİS: Gastrointestinal sistem

HDL : High Density Lipoprotein tip 3
3

HGF: Hepatosit Büyüme Faktörü

IL-1: İnterlökin-1

IL-II: İnterlökin-II

IL-6: İnterlökin-6

LIF: Lösemi inhibitör faktör

OSM: Onkostatin-M

CNTF: Silyer nötrofilik faktör

TGF-B: Transforming growth faktör-B

TNF: Tümör nekroz faktör/kaşektin
vii

ŞEKİLLER
Şekil 1 : Fibrinojenin yaş gruplarına göre 1. ölçüm, 2. ölçüm ve 3. ölçüm
ortalama değerlerinin arasındaki dağılımı
Şekil 2 : CRP nin yaş gruplarına göre 1. ölçüm, 2. ölçüm ve 3. ölçüm
ortalama değerlerinin arasındaki dağılımı
Şekil-3 : Albuminin yaş gruplarına göre 1. ölçüm, 2. ölçüm ve 3. ölçüm
ortalama değerlerinin arasındaki dağılımı
viii

ÇİZELGELER
Çizelge 1: 30-40 yaş arasındaki fizyolojik değişiklikler

Çizelge 2: Yaşa bağlı fizyolojik değişiklikler ve hastalıklar (Reinhart ve
ark.,1996

Çizelge 3: Akut faz proteinleri (Bauman ve Gauldie,1994)

Çizelge 4: Yaş gruplarına göre fibrinojenin 1. ölçüm, 2. ölçüm, 3. ölçüm
ortalama değerleri ve standart sapmaları
Çizelge 5: 1. grubun fibrinojen değerlerinin istatiksel analizi
Çizelge 6: 2. grubun fibrinojen değerlerinin istatiksel analizi
Çizelge 7: Yaş gruplarına göre CRP nin 1. ölçüm, 2. ölçüm, 3. ölçüm
ortalama değerleri ve standart sapmaları
Çizelge 8: 1. grubun CRP değerlerinin istatiksel analizi
Çizelge 9: 2. grubun CRP değerlerinin istatiksel analizi
Çizelge 10: Yaş gruplarına göre albuminin 1. ölçüm, 2. ölçüm, 3. ölçüm
ortalama değerleri ve standart sapmaları
Çizelge 11: 1. grubun albumin değerlerinin istatiksel analizi
Çizelge 12: 2. grubun albumin değerlerinin istatiksel analizi
1
1. GİRİŞ
Yaşlanma, fizyolojik, biyolojik, kronolojik değişimlerin yanı sıra sosyal yönleri de
olan bir süreçtir. Bu kaçınılmaz sürecin etkileri ekonomik, sosyal ve medikal yönleri
ile dünyanın gelişmiş ülkelerini son yıllarda artan oranlarda meşgul etmektedir
Amerika Bileşik Devletleri’nde (ABD) 20. yüzyılın başında 65 yaş üstü yaşlı
nüfusun toplam nüfusa oranı 25/1 iken, 1989 yılında bu oran 8/1‘e yükselmiştir.
2030 yılı itibari ile bu oranın 5/1 olacağı düşünülmektedir. Bu da yaşlı nüfusun
giderek fazlalaştığına açık bir göstergedir (Norman, 1995).
Türkiye’de 1990 yılı nüfus sayımında 65 yaş ve üstü nüfusun toplam nüfusa
oranı %4,35 olarak belirlenmiştir. 1997 yılındaki sayımda ise bu oran %5,73 ‘e
yükselmiştir (DIE, 1997). Batılı ülkelerde yaşam süresi daha uzundur. Yaşam şekli
daha sağlıklıdır ve daha aktivedir (Wade ve ark., 2004). Sosyal yaşam koşullarının
iyileşmesi ve tıbbi hizmetlerin gelişmesi ortalama yaşam süresinin uzaması ile
sonuçlanmıştır. Bu artış ülkelerin finansal kaynaklarının çoğalması, refah düzeyinin
artması ile doğru orantılıdır (Shelley ve ark., 1998). ABD’ de 1920’de 54 yaş olan
ortalama yaşam süresi 1985’de 75 yaşa yükselmiştir. Toplum yaşlandıkça daha çok
insan, daha fazla akut veya kronik hastalık şikâyeti ile kliniklere başvuracaklardır.
Geriatrik tıp bu popülâsyonun medikal sorunları için bir dayanak noktasıdır (Franks
ve Hedegard, 1973).
Ülkemizde gerek ortalama yaşam süresinin artması, gerekse artan bu süre
içerisinde yaşam kalitesinin yükselmesi ile birlikte preprotetik gereksinimlerin
karşılanabilmesi için daha önce ileri yaş gruplarında ender olarak gerçekleştirilen
implant cerrahisi gibi minör cerrahi girişimlerin günümüzde gittikçe artan bir oranda
yapılmakta olduğunu gözlemlemekteyiz. Bu çalışmada geriatrik hastalarda ilerlemiş
yaş ve vücut kompozisyonu değişikliklerinin minör oral cerrahi girişimlerden sonra
meydana gelen metabolizma cevabına etkileri ve bu cevabın genç hasta grubu ile
karşılaştırılmalı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, akut faz cevabı
proteinlerinden olan plazma fibrinojen, serum C-reaktif protein (CRP) ve albumin
2
seviyelerindeki değişimler takip edilmiştir. Genç erişkinlerde preprotetik cerrahi ve
implant cerrahisinin göreceli olarak daha az görülmesi nedeni ile her iki grupta
standardizasyonun daha kolay yapılabileceği minör cerrahi operasyonlar olan
gömülü diş operasyonları ve apikal rezeksiyon uygulanacak araştırma materyali
olarak seçilmiştir.
1.1. Geriatri
Yaşlanma sürecinin hücresel ve biyokimyasal düzeyde mekanizması halen tam
olarak anlaşılmamış olsa da, yaşlılık; ilerleyici, tüm doku ve organların yapı ve
fonksiyonunda ölçülebilen değişikliler oluşturan bir süreçtir (Muravchick, 1996).
Yaşlılık bir hastalık değildir. Gerileme etkilerinin görüldüğü kronolojik yaşlanma ile
biyolojik yaşlanma arasında ayırım yapılmalıdır. Genetik farklılıklar, yaşam tarzı,
sosyal ve kültürel yaşam, immünolojik ve nöroendokrinal faktörler bireyler arasında
farklılıklar meydana getirir (Dembo, 1996).
1.1.1. Yaşlılık Sınıflaması
Yaşlılık kavramı tek bir tanımlama yerine genel olarak;
- Kronolojik yaşlanma
- Sosyal yaşlanma
- Fizyolojik yaşlanma
- Psikolojik yaşlanma olarak değerlendirilmektedir.
Farklı ülkelerde birçok faktörün etkisi, sosyal ve kültürel yapı, emeklilik yaşı gibi
etkenler sınıflamada farklılıklar yaratmaktadır (Piscopo, 1985). Çeşitli görüşler
mevcut olsa da sıklıkla 65 yaş yaşlılığın başlangıç sınırı olarak kabul edilmektedir