Table Of ContentGecikmiş Bir Yüzleşme
ERMENİ SOYKIRIMI
Aydın Akyüz
([email protected])
Haziran, 2015
GECİKMİŞ BİR YÜZLEŞME
ERMENİ SOYKIRIMI
Aydın Akyüz
Yayın Numarası: 280
Ermeniler, Araştırma-İnceleme
Birinci Baskı: Haziran 2015-İstanbul
ISBN: 978-605-9038-35-5
Redaksiyon & Düzelti: Ceylan Yayınları
Kapak Tasarımı & Mizanpaj: Sadık Hangül
Ceylan Basım Yayın ve Dağıtım - Tuncay Mat
Atatürk Bulvarı Ünlü İş Merkezi A-Blok
No: 23 Kat: 2 Unkapanı-Fatih/İSTANBUL
Tel/Faks: 0212 532 09 56
Sertifika No: 30042
ceylanyayinlari.net
e-mail: [email protected]
facebook.com/ceylanakademi
twitter.com/akademiceylan
Baskı-Cilt:
Ceylan Matbaa-Ahmet Uçar
Güven İş Merkezi B Blok No: 318 Topkapı/ İstanbul
Tel/Faks: 0212 613 10 79
Sertifika:23352
15 Haziran 1915’te idam edilen Ermeni sosyalistler Paramaz
(Medteos Sarkisyan) ve 19 yoldaşına; Kobanê savunmasında şehit
düşen Suphi Nejat Ağırnaslı’ya (Paramaz Kızılbaş) ve soykırımın
son kurbanı sevgili Hrant Dink’e…
Özgeçmiş
1973 yılında Erzurum’un Hınıs İlçesi’nin Çamurlu Köyü’nde
doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Erzurum ve İstanbul’da tamamladı.
Üniversite eğitimini politik faaliyetlerinden dolayı uzaklaştırıldığı
için tamamlayamadı. Yazar, yazınsal üretimini siyasi tutsak olarak
bulunduğu Kırıklar 1 No’lu F Tipi Hapishanesi’nde sürdürmektedir.
Önsöz
Bu kitap, Ermeni soykırımının 100. yıl dönümü vesilesiyle ka-
leme alınmış yazı dizilerinden ve makalelerden oluşuyor. Yazıların
bir kısmı, haftalık yayın yapan sosyalist gazete Atılım’da yayınlan-
dı. Ermeni sorununu ve soykırım gerçekliğini anlama ve yüzleşme
amacı taşıyan mütevazı bir adımdır. Devrimci ve sosyalist cepheden
gecikmiş ve eksik kalmış bir yüzleşmeyi derinleştirme, özeleştiri
yapma ve Ermeni halkından özür dileme anlamı da taşıyor aynı za-
manda.
Bu özür, geçirmişliğimizedir, insanlık suçu olan soykırımı on-
larca yıldır, geçmişte yaşanmış tarihsel bir haksızlıkla sınırlı gör-
memizedir; halklarımızın soykırımla yüzleşmesi, soykırım suçları-
nı ve bunun faillerinin hak ettikleri biçimde nitelendirilmeleri için
üzerimize düşen görevi yeterince yerine getirmememizedir. Türkiye
ve Kürdistan’da yaşayan Ermeni ulus topluluğunun yüz yıldır uğ-
radığı baskıyı, karşı karşıya kaldığı inkârı ve asimilasyonu yeterin-
ce gündemimize almamamızadır. Tarihsel haksızlıkları giderecek
demokratik ve toplumsal taleplerini yüksek sesle dillendirmede ve
politik mücadele konusu yapmada gecikmemizedir. Bir öz özeleştiri
ve özür de, bu coğrafyanın ilk devrimci sosyalist örgütlerini kuran
Ermeni sosyalistlerini ve devrimcilerini fark etmede, onları sahip-
lenme ve tarihimizin başlangıcı olarak almadaki gecikmemizedir.
Sevgili Hrant Dink’in etrafında daha güçlü bir dayanışma kalkanı
öremediğimiz için de ailesine ve Ermeni halkına bir özeleştiri ve
özür borcumuz var.
Bu çalışma, sosyalistlerin 15-20 yıldır Ermeni sorunu ve soy-
kırımla yüzleşme, geçmişle hesaplaşma, egemenlerden hesap sorma
çabalarını, 100. yıl dönümü vesilesiyle birçok cephede yürüttüğü ça-
lışmalarını derinleştirerek, yeni bir niteliğe ulaştırmanın bir parça-
sıdır. Kısa süreli bir yoğunlaşmanın ürünü olduğundan eksiklikleri
olacaktır. Ermeni soykırımına dair tarihsel ve güncel boyutlarıyla
kısa bir genel çerçeve oluşturulmaya çalışılmıştır. Soykırımcı devlet
zihniyetinin günümüze kadar olan sürekliliği perspektif düzeyinde
ele alınmış, bu tarihi süreç etraflıca işlenmemiştir. Ayrıca Ermeni,
Rum, Süryani mahalle ve çarşılarının yakılması, öne çıkan ittihatçı
katiller ve çetelerin oynadıkları rol, soykırıma karşı Ermeni ve Sür-
yani direnişi Kürt, Türk, Arap, Müslüman ve Kızılbaş Alevi halkın-
dan katliamlara karşı çıkanlar; Ermenileri koruyanlar, yardım eden-
ler, kurtaranlar, Osmanlı devlet bürokrasisinden itiraz yükseltenler
ve başkaca yönler bu çalışmanın altı çizilmesi gereken eksiklikleri-
dir. Keza, gölgede kalmış soykırımın diğer mağdur ulusal topluluk-
ları, Süryaniler, Rumlar, Pontus Rumları ve Ezidilerin yaşadıkları
üzerinde ayrıca durulmadı. Bu sayılan yönleriyle çalışmalarımız sü-
recektir.
Bu çalışmayı Vahap Biçici’yle birlikte kaleme alsak da ko-
lektif aklın süzgecinden geçtiğini vurgulamalıyız. Çalışmanın her
aşamasında Kırıklar zindanında birlikte kaldığımız siyasi tutsakla-
rın fikirleri, önerileri, eleştirel değerlendirmeleri, kimi uyarılarıyla
çalışmanın şekillenmesinde özel katkıları oldu. Ayrıca dostlarım,
Atılım Gazetesi emekçilerinin ve kardeşim Sadık’ın emeklerini ve
kaynakları bulmadaki çabalarını eklemezsek eksik kalır. Hepsine
ayrı ayrı teşekkürlerimizi iletmek isterim.
İÇİNDEKİLER
I. BÖLÜM
ERMENİ SOYKIRIMI
“Ermeni Meselesi”nin Tarihsel Kökeni ..........................................9
Abdülhamit’in Soykırım Provası ..................................................16
İttihatçılığın Yükselişi 1908 Devrimi ve Ermeniler ......................26
İttihatçıların Soykırım Provası ......................................................35
Soykırım Nasıl ve Neden Başladı ve Resmi Tarihin Yalanları .....44
Çifte Mekanizma: Sürgün, Katliam ve Asimilasyon ....................55
II. BÖLÜM
SOYKIRIMIN BİR BAŞKA YÜZÜ
Gasp Edilen Ermeni Mallarının Akıbeti ve Emval-i Metruke
Kanunları .....................................................................................66
III. BÖLÜM
GÖLGEDE KALMIŞ BİR SOYKIRIM
Süryaniler ......................................................................................90
IV. BÖLÜM
GERÇEKLERLE YÜZLEŞME
Soykırım Gerçekliği ......................................................................95
Soykırım Zihniyeti İktidarda .......................................................102
Emekçi Solun Ermeni Soykırımıyla Yüzleşme Sınavı ...............106
Yüzleşme Hesaplaşma ve Özür Dileme ......................................113
Türk Aydınlarının Ermeni Soykırımıyla İmtihanı .......................117
Ermenilerden Suphilere Soykırımdan Komünist Kırıma ............124
I. BÖLÜM
ERMENİ SOYKIRIMI
“Ermeni Meselesi”nin Tarihsel Kökeni
Resmi ideoloji ve onun etkisi altındaki Türk burjuva aydınlar,
Ermeni ulusal demokratik mücadelesi gibi Osmanlı’da gelişen hemen
hemen her ulusal mücadeleyi ve demokratik reform taleplerini sade-
ce emperyalist güçlerin kışkırtmalarıyla izah ediyorlar. Oysa somut
olgular, böyle bir indirgemeyle izah edilemeyecek kadar karmaşıktır.
Birçok tarihsel olgu ve çelişki iç içe geçmiş ve üst üste binmiştir.
Ermeni soykırımı üzerinden yüzyıl geçti. Bu yüzyıl zarfında
soykırımla yüzleşilemedi. Soykırımcı zihniyetle hesaplaşılıp mahkûm
edilemedi. Bu yüzden bir asırdır Ermeniler ve diğer halklar, Kürtler,
Aleviler, Ezidiler ve bütün ezilen halklar, soykırımcı devlet zihniyeti-
nin terörü altında katliama ve zulme uğramaya devam ediliyor. Koç-
giri ve Dersim’den Roboski’ye, Çorum ve Maraş’tan Gazi ve Sivas’a;
Varlık Vergisi ve Trakya olaylarından 6-7 Eylül olayları ve Hrant’ın
katline, Tan Matbaası baskını ve Kanlı Pazar’dan ‘77 1 Mayıs’ı ve
19 Aralık hapishane katliamlarına kadar sayısız katliam ve katliam
girişimi yaşandı, Türkiye ve Kürdistan’da. Bu devlet, Osmanlı’dan
devraldığı soykırımcı ve katliamcı geleneği sürdürüyor. Bu gelenek
ve zihniyetle hesaplaşmak ve onu mahkûm etmek halklarımızın boy-
nunun borcudur. Ancak bu yolla katliamlara yenilerinin eklenmesi
engellenebilir, bu zihniyetin taşıyıcısı devlet ve düzen yıkılarak ye-
rine adil, özgür ve halkların eşitliğine ve kardeşliğine dayalı bir dü-
zen kurulabilir. Soykırım zulmünü yaşamış Ermeni, Süryani ve Rum
halklarının bir biçimde hayatta kalmış evlatlarının yüreğindeki acıyı,
ruhundaki fırtınayı bu yolla hafifletmeye yardımcı oluruz. Daha da
ötesi, köklü bir yüzleşme ve tarihle hesaplaşmanın halklar lehine ev-
rensel sonuçları olacaktır.
Çok değil, çeyrek asır sonra Hitler; Yahudi soykırımı hazırlığı
yaparken “Sonuç olarak bugün Ermenilerin imha edilmesinden söz
eden var mı?” diyebilmişti. Zamanında Ermeni soykırımıyla yüzle-
şilmediği, bu zihniyet mahkûm edilmediği, katillere hak ettiği ceza
verilmediği ve soykırımın politik ve ideolojik sonuçları ortadan kal-
dırılmadığı içindir ki, faşist Hitler rahatlıkla bu sözleri edebilmiş, da-
hası 20. yüzyılın en büyük soykırımına girişebilmiştir. Sonrasında ise
dünyanın değişik yerlerinde bir dizi soykırım daha gerçekleştirildi.
Bunlardan Kamboçya, Bangladeş, Etiyopya, Kuzey Kürdistan, Güney
Kürdistan (Enfal soykırımı), Ruanda soykırımları ilk akla gelenler.
9
