(FT_25(2)_2011.pdf)

496 Pages·2012·3.97 MB·English

ISSN 0867-3888
AKADEMIA WYCHOWANIA FI ZYCZ NE GO
IM. BRONISŁAWA CZECHA W KRAK O WIE
FOLIA
TURISTICA
Nr 25(2) – 2011
Wydanie specjalne z okazji 35-lecia
Wydziału Turystyki i Rekreacji AWF w Krakowie
„Z Warsztatów Mistrzów”
Redakcja naukowa: Wiesław Alejziak
KRAKÓW 2011
Redaktor naczelny:
Andrzej Matuszyk
Rada naukowa:
Stefan Bosiacki, Milan Ďuriček, Ryszard Gałecki,
Stanisław Liszewski, Krzysztof Podemski, Boris Vukonić, Janusz Zdebski
Redaktor naukowy numeru:
Wiesław Alejziak
Kolegium redakcyjne:
Wiesław Alejziak, Zygmunt Kruczek, Ryszard Winiarski
Sekretarz redakcji:
Sabina Owsianowska
Artykuły recenzowane anonimowo
Adiustacja:
Barbara Przybyło
Adres Redakcji:
Akademia Wychowania Fizycznego
al. Jana Pawła II 78, 31-571 Kraków
tel. [phone]
Publikacja częściowo dotowana przez
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
© Copyright by
University School of Physical Education, Cracow, Poland
Opracowanie DTP: Ryszard Sasorski (Dział Projektów Wydawniczych)
Druk: ArtProm, 31-431 Kraków, ul. Dukatów 29
Nakład: 150 egz.
NR 25(2) FOLIA TURISTICA 2011
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
CZĘŚĆ I
Z warsztatów naukowych światowych mistrzów
badań nad turystyką
Erik Cohen, Zmieniające się oblicza współczesnej turystyki . . . . . 13
Biogram naukowy Erika Cohena oraz charakterystyka jego wkładu
w rozwój badań nad turystyką (opr. K. Podemski) . . . . . . . . . . . 21
Graham M.S. Dann, „Zabierz mnie do Hiltona”: paradygmat języka
turystyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Biogram naukowy Grahama M.S. Danna oraz charakterystyka jego
wkładu w rozwój badań nad turystyką (opr. S. Owsianowska) . . . . . 43
Richard W. Butler, Źródła teorii ewolucji obszaru turystycznego . . . 47
Biogram naukowy Richarda W. Butlera oraz charakterystyka jego
wkładu w rozwój badań nad turystyką (opr. Z. Kruczek i A. Szromek) . 66
Douglas G. Pearce, Model „potrzeby-funkcje” w dystrybucji tury-
styki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Biogram naukowy Douglasa G. Pearce’a oraz charakterystyka jego
wkładu w rozwój badań nad turystyką (opr. B. Włodarczyk) . . . 97
Metin Kozak, Marica Mazurek, Marka obszaru recepcji turystycz-
nej: wartość marki, tożsamość marki, rozszerzanie marki i co-bran-
ding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Biogram naukowy Metina Kozaka oraz charakterystyka jego wkładu
w rozwój badań nad turystyką (opr. M. Żemła) . . . . . . . . . . . . 120
4 SPIS TREŚCI
H. Leo Theuns, Analiza strukturalna rozmiarów rzeczywistych i po-
tencjalnych wycieków/powiązań w gospodarce turystycznej Karaibów . 123
Biogram naukowy H. Leo Theunsa oraz charakterystyka jego wkładu
w rozwój badań nad turystyką (opr. P. Zmyślony) . . . . . . . . . . 153
Arch G. Woodside, Marcia Y. Sakai, Ewaluacja działań i rezulta-
tów Organizacji Zarządzania Destynacjami (DMO) – badania metodą
studium przypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Biogram naukowy Archa G. Woodside’a oraz charakterystyka jego
wkładu w rozwój badań nad turystyką (opr. W. Alejziak) . . . . . . . 203
Philip L. Pearce, Szacunek dla przeszłości przygotowaniem na
przyszłość – rozwój australijskich badań akademickich nad turysty-
ką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Biogram naukowy Philipa L. Pearce’a oraz charakterystyka jego
wkładu w rozwój badań nad turystyką (opr. D. Ujma) . . . . . . . . 230

CZĘŚĆ II
Z warsztatów naukowych polskich badaczy turystyki
Krzysztof Podemski, Polski turysta za granicą. Od stalinizmu do
Schengen i Wizz Air . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Sabina Owsianowska, Promocja turystyki, dyskurs i tożsamość . . . 257
Zygmunt Kruczek, Adam Szromek, Wykorzystanie modelu R.W.
Butlera w interpretacji rozwoju atrakcji turystycznej na przykładzie
Kopalni Soli w Wieliczce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Bogdan Włodarczyk, Krajobraz i przestrzeń turystyczna miasta . . . 291
Michał Żemła, Współtworzenie wartości a konkurencyjność obszarów
recepcji turystycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

Piotr Zmyślony, Globalizacja i turystyka w miastach: korzyści i zagro-
żenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
Wiesław Alejziak, Globalna polityka turystyczna – utopia, alterna-
tywa, czy konieczność? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
SPIS TREŚCI 5
Dorota Ujma, Lesley Lawrence, Optymalizacja informacji zwrotnej
w nauczaniu – na przykładzie inicjatywy „Planowanie rozwoju osobi-
stego” w programie nauczania turystyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
CZĘŚĆ III
Epilog
Rola mistrzów we współczesnej nauce
– na przykładzie badań nad turystyką
1. Sabina Owsianowska, Perspektywy krytycznych badań nad tu-
rystyką a rola mistrzów w nauce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
2. Wiesław Alejziak, Kto to jest „mistrz naukowy” oraz jaka jest jego
rola we współczesnej nauce? – rozważania na przykładzie badań tu-
rystycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439

NR 25(2) FOLIA TURISTICA 2011
WSTĘP
Szanowni Czytelnicy. Oddajemy w Wasze ręce kolejny, ale jednak zasadni-
czo różniący się od poprzednich, bo specjalny numer czasopisma „Folia Turisti-
ca”. Ten dwutomowy (wydany osobno w języku polskim i angielskim) numer
został przygotowany w związku z jubileuszem 35-lecia powstania Wydziału
Turystyki Rekreacji w uczelni, która od początku wydaje nasze czasopismo,
czyli Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie1. Powstanie tego wydzia-
łu rozpoczęło także proces kształcenia akademickiego na kierunku turystyka
i rekreacja w naszej Uczelni, która – co warto podkreślić – uruchomiła studia
magisterskie w tym zakresie jako druga uczelnia w Polsce i kontynuuje je z do-
brym skutkiem do dziś. Postanowiliśmy uczcić tę rocznicę realizacją pewnego
dosyć oryginalnego (nie tylko w skali naszego kraju) projektu wydawniczego,
jakim było przygotowanie tego wyjątkowego numeru naszego sztandarowego
czasopisma. Pragnąc nadać mu taki właśnie charakter, zaprosiliśmy do współ-
pracy ośmiu wybitnych zagranicznych badaczy turystyki, którzy zdecydowali
się opublikować u nas prace będące efektami ich ostatnich badań. Oprócz tych
niekwestionowanych autorytetów naukowych, cieszących się uznaniem bada-
czy turystyki na całym świecie, do udziału w naszym projekcie zaprosiliśmy
także (zachowując procedurę recenzowania prac) ośmiu znakomitych badaczy
z Polski, zajmujących się problematyką podobną do naszych gości zagranicz-
nych oraz mających szczególnie bogaty dorobek naukowy w danej dziedzinie.
W ten sposób powstał specjalny tom półrocznika „Folia Turistica”, który
ukazuje się pod tytułem Z warsztatów Mistrzów2. Jestem przekonany o tym,
że każdy z autorów prac zamieszczonych zwłaszcza w pierwszej części tego
1 Przez kilka pierwszych lat (w okresie 1990-1993) „Folia Turistica” wydawana była
wspólnie z Państwowym Wydawnictwem Naukowym, uznawanym wówczas za najlepsze wy-
dawnictwo naukowe w Polsce.
2 Warto w tym momencie wskazać na trudności, jakie sprawiało przetłumaczenie polskiego
podtytułu pracy (Z warsztatów Mistrzów) na język angielski. W języku polskim bowiem wyraz
„mistrz naukowy” (w znaczeniu wybitny autorytet naukowy) jest mocno zakorzeniony i często
używany, podczas gdy w języku angielskim termin „mistrz” ma nieco inne znaczenie i w odnie-
sieniu do naukowców jest rzadko stosowany. Podobnie jest z terminem „warsztat naukowy”,
który w języku polskim odnosi się do całokształtu kompetencji naukowych badacza, podczas
gdy w języku angielskim ma zupełnie inne, znacznie węższe znaczenie. Aby w jak największym
stopniu oddać ideę i charakter tego specjalnego tomu, w języku angielskim zdecydowano się na
podtytuł The Master Classes, który chyba trafnie oddaje charakter publikacji.
8 WSTĘP
numeru, w pełni zasługuje na miano prawdziwego Mistrza światowych ba-
dań turystycznych. Jednocześnie mam nadzieję, że już niebawem można
będzie mówić w ten sam sposób także o wszystkich polskich autorach opu-
blikowanych tutaj prac (moim zdaniem niektórzy z nich już dzisiaj na takie
miano zasługują). Oprócz tłumaczeń prac Mistrzów, przedstawili oni także
swoje prace (zamieszczone w drugiej części tomu), które potwierdzają ich
znakomity warsztat i dojrzałość naukową.
Jako redaktor naukowy i pomysłodawca takiej formuły wydania tego ju-
bileuszowego numeru półrocznika „Folia Turistica” (warto dodać, że oprócz
jubileuszu, o którym wspomniano wyżej, jest to bowiem także jubileuszowy
25. numer naszego czasopisma) pragnę podkreślić, że idei tej przyświecało
kilka różnych celów. Oprócz uczczenia samego jubileuszu, jednym z głów-
nych celów było zapoznanie polskich czytelników z badaniami prowadzony-
mi w ostatnim czasie przez najlepszych badaczy turystyki na świecie. Więk-
szość (pięć) spośród ośmiu prac napisanych przez zaproszonych do udziału
w tym projekcie mistrzów, stanowią teksty przygotowane przez nich spe-
cjalnie dla naszego czasopisma. Trzy artykuły są przedrukami (w wersji an-
gielskiej tomu) oraz tłumaczeniami (w wersji polskiej) prac publikowanych
już wcześniej w renomowanych wydawnictwach. Pierwsza z nich to podsta-
wowy rozdział w opublikowanej niedawno dwutomowej książce, poświęco-
nej w całości pewnej, znanej zapewne wszystkim badaczom turystyki teorii,
opracowanej przez jednego z naszych mistrzów (który zresztą oba tomy tej
książki zredagował), natomiast pozostałe dwa artykuły ukazały się wcze-
śniej w wysoko cenionych periodykach naukowych („Society” oraz „Annals
of Tourism Research”).
Cały tom zawiera w sumie dziewiętnaście artykułów, zgrupowanych
w trzy odrębne części. W pierwszej zamieszczono wszystkie artykuły tytu-
łowych mistrzów oraz ich krótkie biogramy naukowe oraz charakterystyki
wkładu, jaki wnieśli oni w rozwój badań turystycznych. Tłumaczenia arty-
kułów oraz biogramy naukowe mistrzów zostały opracowane przez badaczy
polskich, którzy niezależnie od tego napisali także swoje odrębne artykuły,
korespondujące tematycznie z pracami „swoich” mistrzów. Zostały one za-
mieszczone w drugiej części tomu. Natomiast w ostatniej jego części, która
w szczególny sposób nawiązuje do wiodącej idei tego specjalnego numeru
naszego czasopisma, zamieszczono dwa artykuły podejmujące temat roli
i zadań tytułowych mistrzów we współczesnej nauce, na przykładzie badań
turystycznych. Inspiracją do ich napisania był wspaniały dorobek i kariera
naukowa wszystkich zaproszonych do udziału w tym projekcie wydawni-
czym autorów. Wydaje się, że prace te stanowić mogą także swoisty zaczyn
do ciekawej dyskusji na ten temat, która powinna – moim zdaniem – toczyć
się stale wśród ludzi parających się nauką. Artykułom towarzyszy specjal-
WSTĘP 9
ny załącznik, zawierający wypowiedzi wybitnych polskich i zagranicznych
badaczy turystyki, którzy zostali poproszeni o opinie na temat kilku klu-
czowych dla tego zagadnienia kwestii, takich jak: zmiany zachodzące we
współczesnej nauce oraz będące ich efektem zmiany w postrzeganiu roli
i zadań Mistrzów, ich działania na rzecz poprawy jakości badań i publikacji
turystycznych, doskonalenia metodologii, wskazywania nowych kierunków
badań, rozwoju kadry naukowej (zwłaszcza młodych badaczy turystyki), in-
tegracji (także międzynarodowej) całego środowiska badaczy turystyki, ety-
ki akademickiej itd.
Mam nadzieję, że to trochę nietypowe przedsięwzięcie naukowe spodoba
się naszym Czytelnikom. Warto dodać, że jest to także pierwszy numer na-
szego czasopisma, który ukazuje się w wersji anglojęzycznej. Decydując się
na taki krok, mieliśmy na uwadze dwa względy. Pierwszy to fakt, że anglo-
języczne wydanie czasopisma „Folia Turistica”, w połączeniu z publikacją
aż tylu prac wybitnych gości zagranicznych, powinno przyczynić się do za-
znaczenia „polskiej obecności” na międzynarodowej arenie studiów i badań
nad turystyką (co niestety dosyć rzadko polskim badaczom się udaje) oraz
promocji naszego czasopisma poza granicami Polski. Drugi zaś wiąże się
z dalszym rozwojem naszego czasopisma. Być może ten oddawany właśnie
do rąk Czytelników numer stanowić będzie pierwszy krok w kierunku prze-
kształcenia półrocznika „Folia Turistica” w czasopismo anglojęzyczne lub
dwujęzyczne. Jesteśmy bardzo ciekawi opinii, jakie na ten temat mają nasi
Czytelnicy, w tym zwłaszcza potencjalni autorzy przyszłych prac naukowych
publikowanych w kolejnych numerach czasopisma „Folia Turistica”.
Jest jeszcze jeden aspekt i jednocześnie ważny cel tego projektu, który
chciałbym w tym miejscu podkreślić. Mam na myśli to, że dzięki niemu spo-
ra grupa polskich badaczy (zwłaszcza młodych) miała możliwość bezpośred-
niego kontaktu z prawdziwymi mistrzami światowych badań nad turystyką,
których dotychczas najczęściej znała tylko z literatury. To dla nas wszyst-
kich (piszę to w imieniu polskich uczestników projektu) z pewnością bardzo
cenne doświadczenie, które będzie zapewne „procentować” w przyszłości,
skutkując jeszcze lepszą jakością naszych badań i publikacji.
Życząc przyjemnej lektury oraz wielu naukowych inspiracji, jakich
z pewnością ten jubileuszowy, specjalny tom naszego czasopisma może Pań-
stwu dostarczyć, zapraszam do współpracy i publikowania na naszych ła-
mach swoich prac.
Wiesław Alejziak