Fırtına II

454 Pages·2017·2.07 MB·Turkish

by  İlya Ehrenburg

İlya Ehrenburg
FIRTINA
İKİNCİ CİLT

Fransızcadan Çeviren

Aydın Emeç
FIRTINA
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
13
Christine Staube, savaştan önce değerli eşya satan bir dükkâna iş işliyor,
emekli memur ve felçli olan babasına bakıyordu. Otuz altı yaşındaydı; çirkin
olmadığı halde evlenmeyi düşünmüyordu artık. On yıl önce Muhasebeci Zimmer
kendisine kur yapmıştı; Christine'i sinemaya, pastanelere götürüyordu. Babası
damat adayının kimliğini öğrenince, bağıra çağıra Christine'in görevini
unuttuğunu tekrarlamaya koyuldu; genç bir kız en önemli adımını atmadan önce
iyi düşünmeliydi; dilediği kararı vermesine karışmazdı, hasta ve yaşlıydı, ama
çeyiz olarak bir fenik bile alamazdı kendisinden. Christine, buluşma yerine
gözyaşları içinde geldi. "Her şeye razıyım," dedi sevgilisine. "İstersen şimdi...
Ama babam evlenmemize karşı çıkıyor. Ev onun adına kayıtlı. Hayatımı iyi
kazanıyorum, ama bunun dışında beş kuruşum yok..." Gustav'ın cevabı şu oldu:
"Ben maddeye düşkün bir insan değilim; çeyizin olmasa da seviyorum seni..." O
gün çabucak ayrıldı Christine'den; yapacak bir sürü işi vardı. Christine, Gustav'ı
bir daha görmedi. Kalbi bir parçası koparılmış, kimsenin el sürmediği ekmek
gibi kuruyordu. Ara sıra ağladığı olurdu: Babam ölünce yapayalnız kalacağım.
Ara sıra da karmakarışık düşlere dalar giderdi: Öldüğünde evi satıp evlenirim.
Kırk yaşındaki kadınların bile isteyeni çıkıyor...
Babası eninde sonunda öldü; ama öldüğünde 1942 yılının Mart ayıydı. Evi
satmak olanaksızlaşmıştı: İngiliz uçaklarının saldırısından sonra istasyona yakın
mahalleler boşaltılmıştı. Christine evlenmeyi düşünemezdi artık, yirmi yaşındaki
güzelleri bile isteyen yoktu; kimse leyleklerle süslü sabahlık ya da süsen çiçeği
işli örtü almaya yanaşmıyordu. Christine, Rusya'dan getirilen kadınların
bulunduğu bir toplama kampında baraka amiri oldu. Bay Kirchoff şöyle demişti:
"Adi suçlu değil bunlar; Rusların hayatı bizimkine benzemediği için hepsini
toplama kampına aldık. Sert davranın, ama haksızlık yapmayın; Rusların
çocuktan farksız olduğunu unutmayın..."
Christine, yaradılıştan kötü bir insan değildi. İlk kez mavi gözlü Varya'yı
tokatladığında korktu: Kötü bir şeydi belki bu yaptığı? Düşününce rahatladı: Bay
Kirchoff Rusların çocuktan farksız olduğunu söylemişti ya... Çocukları her
zaman cezalandırmak gerekirdi nasılsa... Kedinin kuyruğunu çektiğim ya da bir
şey kırdığımda babam sillesini esirgemezdi... Christine, özellikle en güzel kızları
cezalandırdığını fark etmiyordu. Kamp Doktoru Fussner, on altı yaşındaki küçük
Şura'dan söz ederken: "Murillo'nun portresi gibi" demişti. Christine kızın
eşyalarını karıştırdı ve iki parça sabun buldu. "Nereden çıktı bunlar?" Şura
susuyordu. Christine onu hırsızlıkla suçladı ve iyice dövdü. Çocuktu hepsi...
Christine Rusları sevmeye başladığını sanıyordu; gazetelerde söylendiği kadar
kötü değillerdi, hem sonra, Tanrım, nasıl da tatlı şarkı söylüyorlardı!..
Aç, bitkindiler. Bazı akşamlar rahatlamak, içlerini boşaltmak için şarkı
söylerdi kızlar. Bu şarkılar baba evinin, ananın, sevgilinin özlemiyle doluydu.
Christine barakaya girmesiyle şarkının kesileceğini biliyordu. Bir hırsız gibi
sürünüyor, pencerenin dibine sinip onları dinliyordu. Küf kokan karanlık oda
gözünün önüne geliyordu: İlaçlar, teyzelerinin solgun fotoğrafları, koltuğundan
kımıldamayan yaşlı bir ihtiyar, uzaklarda bir yerde, yaseminler arasında,
yakışıklı Gustav başka bir kızı öpüyordu... Christine deli gibi iç geçirirdi:
Tanrım, ne kadar da talihsizmişim!..
Galoşka, hepsinden güzel şarkı söylerdi. Eskiden, "Pickwick-Kulüp"teki
arkadaşları şöyle derlerdi: "Hadi bakalım küçük sırıtkan, bize bir şarkı..." O
sıralar sevinçten uçardı, ama mutsuz aşkları söylerdi hep. Burada, şen türküler
çağırıyordu daha çok. Christine de sinirleniyordu: Bu yumurcağın neşesi nereden
geliyor böyle? Güzel bir sesi var ama şarkıları bayağı, iyi bir şey bildiği yok...
Yine de Christine dinliyordu onun şarkılarını; sanki az sonra Gustav'la "şimmi"
yapacakmış gibi, olduğu yerde de tepiniyordu üstelik.
Galoşka, Kiev'de gençlik kuruluşuna kayıtlı arkadaşlarını bulamamıştı.
Havalar düzelince bizimkiler geri döner nasılsa, diyordu. Ama o korkunç yaz
geldi çattı. Almanlar Volga'ya varmışlardı. Yolda Galoşka'ya rastlayan Steçenko
alaycı bir tavırla göz kırpmış: "Hâlâ çalışıyor musun?" demişti. "Yakında
görürüz Valya'yı: Kızıllar üç aydan fazla dayanamaz..." Kentin sesi soluğu
kesilmişti; Gestapo ajanlarıyla polisler her yanı tarıyordu. Ağzından kaçan bir
söz yüzünden insanlar tutuklanıyor ve bir daha görünmemek üzere ortadan
kayboluyorlardı. Her yanda rengarenk afişler gençleri Almanya'ya çağırıyordu:
Orada evler rahattı, bol bol yemek yeniyor, iyi elbiseler giyiliyordu. İlkbaharda
Almanlar yüzlerce genç kızı ülkelerine çekebilmişlerdi. Galoşka'nın lisede
birlikte okuduğu Ksana da yazılmıştı: "Yabancı ülkelerin nasıl olduğunu görmek
istiyorum" diyordu. Galoşka onu vazgeçirmeye çalıştı: "Yabancı ülkeler mi?
Sürgüne gitmek gibi bir şey bu... Ya seni silah yapmaya zorlarlarsa? Kardeşin
Kızılordu'da, onu öldürmek mi istiyorsun?" "Çok konuştun," dedi Ksana. "Sen
istediğini söyle, ben dışarı gidecek ve giyinebileceğim" Almanlar, gönüllü kız
sayısının fazla olmadığını görünce zorla gönüllü toplamaya başladılar. Bu arada
Galoşka da enselendi.
Biraz Rusça bilen astsubay, ağlamaklı kadınlara bakıp: "Alman iyidir," dedi.
"Alman öldürmez." Galoşka birden kahkahalarla güldü. Ardından da sordu:
"Nene, senin dişler neden böyle?" Astsubay söyleneni anlamamıştı, ama
Galoşka'nın kahkahasına sinirlendi; bir küfür savurup vagondan çıktı gitti.
Galoşka'nın çevresine toplanan kızlara da bulaşmıştı neşe, hep birden
gülüyorlardı. Bu neşenin yapmacık olduğu akıllarına gelmiyordu bile. Ama
Galoşka, şu sıra neşeli görünmek gerektiğini çok iyi biliyordu; "ancak bu yoldan
rahatlayabilir, bu yoldan Almanları deli edebiliriz." Böylece küçük "sırıtkan"
yeniden canlandı.
Sabah erkenden küçük ve tertemiz kentin içinden geçerek fabrikaya
götürüyorlardı hepsini. Berber salonlarının kapılarında bakırdan sakallar
parlıyordu. Çocukların üstü başı tertemiz, özenliydi; koşmuyor, ölçülü adımlarla
okula gidiyorlardı. Mezeci ya da kasap dükkânlarının kapı tokmağına bağlı, kara
ya da kahverengi "basse" köpekler alış veriş yapan sahibelerini bekliyorlardı.
Pazarda çiçek satılıyordu, sonbaharın son papatyaları. Galoşka, Kreştçatik
yıkıntılarını, Lenia Dayı'sını, asılanları düşünüyordu. Burada çocuk arabaları,
kurdeleyle bağlanmış minik saç örgüleri, oyuncak satan mağazalar, çimenlikler
görüyordu. Garipti bu adamların karılarının pazara gitmesi, armut ya da elma
seçmesi, çocuğunun burnunu silmesi... İnsanı ısırsalar daha iyi ederlerdi!..
Galoşka, okulda Almanca okumuştu; kısa sürede Christine'in paylamalarını,
fabrikadaki ustabaşının haykırışlarını, kızlar işten dönerken kent halkının
söylediklerini anlamaya başladı: "Üstleri başları yırtık pırtık Karl. Ruslar,
zencilerden de beter... Basık burunlu... Hepsi de güçlü kuvvetli... Allahtan
hepsini toplama kampında tutuyorlar... Böyle bir kızı asla evime sokmam... Oysa
Bayan Jennike'nin evinde bir Rus kızı çalışıyor, çok da memnun..." söylenenleri
anlayan Galoşka, Varya'ya dönüp, gülerek: "Şuna bak, diyordu. Ağzı burnu,
çenesi, her şeyi alfabelerindeki harfler gibi tersine dönmüş..." Bunları duyan
Varya da basıyordu kahkahayı.
Şalgam çorbası veriyorlardı onlara; mideleri açlıktan zil çalıyordu hep. İş
zordu: Demir çubuklar, çimento torbaları taşıyor, fırınları temizliyorlardı. Kendi
emrine verilen çocukları iyi eğitmek çabasındaki Christine, her gün
"gözdelerinden" birini cezalandırıyordu: Ya yiyeceğini keser, ya iş saatleri
dışında siper kazmak gibi angaryalar yükler ya da döverdi. Güzel sesinden ötürü
olmalı, yalnız Galoşka'ya dokunmazdı. Doktor Fussner'e: "Bu benim bülbülüm,"
derdi. Belki de korkuyordu kızdan. Öbürlerini cezalandırdığında, Galoşka öyle
kötü gözlerle bakardı ki kendisine, Christine düşünürdü: Bu bülbül insanın
gözlerini oyabilir...
Christine, Almanların Rusça yayınladıkları bir gazeteyi kızlara verirdi.
Gazeteyi okuyup bir şey anlamanın olanağı yoktu: Sanki Almanlar her yerde
kazanmışlardı zaferi, oysa savaş bitmek tükenmek bilmiyordu... Genç kızlar
arasında, Galoşka gibi sağlamlar, gazetede yazılanların tek sözcüğüne
inanmayanlar vardı; kışın Almanların yenilgiye uğratılacaklarına ve anayurda
döneceklerine inanıyorlardı. Ama içlerinde umutsuzluğa kapılanlar da çoktu;
cepheden epey uzaktaki bu kentin sakin hayatına, mal dolu vitrinlere, besili,
hayatından memnun Alman kadınlarına baktıkça, hayır, diyorlardı kendi
kendilerine, "bizimkiler bunların hakkından gelemez!..." Yine de Galoşka, hayal
gücüne tam yol verdi: Almanlar Rostov önünde yenilgiye uğratılmıştı,
müttefikler Fransa'ya ayak basmışlardı bile; Hitler'in öldürüldüğü söyleniyordu...
Galoşka umutsuzluğa kapılmamak gerektiğini anlıyordu.
Savaş tutsağı Fransızlar onlarla birlikte fabrikada çalışıyorlardı. Önceleri
kızlar Fransızlara fazla yanaşmamışlardı: Bu Fransızların ne düşündüğü bilinir
miydi hiç? Belki kendini beğenmiş kişilerdi; hem dillerini bilmeden onlarla nasıl
anlaşacaklardı? Fransızlar kibarca gülümsüyorlardı kızlara: Dost olduklarını
söylüyorlardı Almanca (bunu bütün kızlar anlamıştı); ekmek, peynir, çikolata
veriyorlardı: Hepsine ailelerinden paketler geliyordu.
Galoşka, çok neşeli bir Fransız genciyle dost oldu. Babası doktor, kendisi de
fizik öğrencisiydi. Almanca, Fransızca ve Rusça sözcüklerden oluşma garip bir
dille anlaşıyor, havadan sudan konuşuyorlardı; yine de birbirlerini iyice tanıdılar.
Galoşka, içinde yaşamış gibi, bu alandan dört yana giden sokaklar; sokaklarda,
insanların oturup kahve içebileceği masalar, tıpkı Kiev'deki gibi kestane ağaçları.
Pierre'in sınavları sona ermiş: Arkadaşlarıyla çift sıra olmuş, bağıra bağıra şarkı
söyleyerek yolun ortasından geçiyor: Çok neşeli bir geçit töreni bu... Pierre de,
Kiev'in yemyeşil, inişli çıkışlı olduğunu öğrendi: Vladimir tepesinden Dinyeper
Irmağı'na bakıldığında görüntü "başka türlü güzel!" Galoşka büyük bir opera
meraklısı, Maça Kızı ve Carmen'e bayılıyor... Pierre'in Mr. Pickwick'in
Serüvenleri'ni okuduğunu öğrenince çok sevindi. Ama dostlarının kendisine
"küçük sırıtkan" dediklerini bir türlü anlatamıyor... Buna karşılık, Pierre'e, Valya,
Raya ve Boris'ten söz ediyor. "Bizde yığınla partizan var; Kiev'de bile
gebertiyorlar Almanları." Pierre, Fransa'da da partizanlar olduğunu, hem çok iyi
çarpıştıklarını söylüyor. Başka bir sürü hain vardı ortada. Paris'i, Majino hattını
düşmana teslim etmişlerdi. Kendisi de yığınla arkadaşı gibi Almanların eline
düşmüştü. Kızılordu'yu soruyor, Galoşka güvenle cevap veriyordu: "Çok güçlü
bir ordudur! Almanlar ne Moskova'yı alabildiler, ne Leningrad'ı, kısa süre sonra
Kiev de kurtulacak. Ardından o acı yaz mevsimi geldiği halde, eski bir bildirinin
sözlerini aynen tekrarlıyor. Pierre'e baktığında yeryüzünün görünümü değişiyor.
Rusların karşı saldırıya geçtiğine iyice inanıyor... Pierre, elinden geldiğince
Galoşka'ya yardımcı oluyordu; gizlice ona ekmek, sucuk ve şeker veriyordu.
Öyle bir bakışı vardı ki, Galoşka, bu kez iyiden iyiye keyifleniyordu. Ama
gülmüyordu: Ciddileşiyor, kıpkırmızı kesilip başını çeviriyordu. Bir fabrika
avlusundaki kalıntıların, mıcırların arasında bir otun yeşerdiği görülür ara sıra:
1942 yılının kasvetli sonbaharında onların aşkı da böyle çıktı ortaya.
Duygularından bir kerecik olsun söz etmediler; ama neden söz ederlerse etsinler,
basit ve kesik konuşmalarında yalnız ikisinin anlayabildiği gizli bir anlam vardı.
Günün birinde Pierre, Galoşka'ya;
— Roger bir Almanın yanında çalışıyor, dedi. Herkes çıktığında radyoyu
dinlemiş, Londra'yı yakalamış, Almanlar üst üste yenilgiye uğruyorlarmış: Sizin
kentlerinizden birini alamıyorlarmış bir türlü...
— Hangisini?
— Stalingrad'ı...
Akşam, Galoşka haberi arkadaşlarına iletti:
— Almanların durumu kötü. Stalingrad'ı alamadılar...
— Gazete aldıklarını yazıyor, dedi Marussia. Gazeteye basılan her haber
Kutsal kitabın yazdığıyla eş değerdeydi Marussia için; gazeteyi Almanların
çıkardığını anlamak istemiyordu. Galoşka'ya sordu:
— Nereden biliyorsun?
— Fransızlar söyledi.
Marussia küçümseyen bir gülüşle:
— O kadar çok şey söyleniyor ki, dedi. Hele Fransızlar neler anlatıyorlar.
Hepsi de iyi çocuklar, ama içlerinde bir tek ciddi olanı yok, söylediklerinin tek
sözcüğüne inanmıyorum... Gazeteye bakılırsa Stalingrad alınalı çok oluyor,
geçen ağustosta...
Tam o sıra Chistine girdi içeri. Galoşka yanına koştu, terbiyelice:
— Sizi kutlarım! dedi. Stalingrad'ı almışsınız...
Galoşka gülümsüyordu. Christine kendinden geçip ona bütün gücüyle vurdu,
bir daha, bir daha vurdu... İpek üzerine kelebekler işleyen bir elin böylesine ağır
olacağı insanın aklına gelmezdi. Galoşka yere yuvarlandı. Christine neden
geldiğini unutup koşarak dışarı çıktı.
Hemen soyundu, yattı ama bir türlü uyuyamadı: Galoşka'nın gözlerini,
gülümsemesini unutamıyordu. Küstahlığa bakın! Gereken cezayı veremedim
kendisine! Savaştan sonra bu pis karı evlenecek bir de! Hoşa gidecek yanı var
mı? Sesi güzel ama şarkıları hep kaba... Oysa ben, evimi satsam bile evlenecek
kimse bulamayacağım. Hem sonra, bu savaş bitmeyecek. Otto'yu askere
almışlar; kırk dokuz yaşında olduğu halde... "Stalingrad"; iki ayı geçen bir
süreden beri gazetelerde başka şeye rastlanmıyor... Neden alamıyorlar bir türlü
bu kenti? Bu küstah yumurcak da bizi alaya alıyor... Otto Köln'ün baştan aşağı
yıkıldığını söyledi. Uçaklarıyla buraya dönebilir, evimi yerle bir edebilirler... Bir
türlü tadamayacağım mutluluğu... Christine hıçkırarak ağlamaya başladı. Yan
odada öbür baraka amiri Emma yatıyordu. Kocası onu görmeye gelmişti.
Bölmeler incecikti. Emma'nın odasından mırıltılar, iniltiler, küçük çığlıklar
geldiği sürece Christine doyasıya ağlayabilmişti. Ama daha sonra, komşuların
sesi kesildiğinde de Christine hıçkırmaya devam etti. Bölmeye vuruldu.
"Uykularını kaçırdığıma sinirlenen Emma'nın kocası bu. Haklı, üç yıldır
savaşıyor... Karısını görmeye geldi... Beni kimse görmeye gelmeyecek..."
Christine daha da ağlamak isterdi ama hemen sustu.
Ödleri patlayan genç kızlar Galoşka'nın başına toplanmışlardı.
— Nasılsın? diye sordu Varya.
— Pek bir şeyim yok. Yalnız biraz canım acıyor... Biliyor musun, kara kuru
ama demir gibi elleri var...
Birden Galoşka gülmeye başladı:
— Şimdi anladın mı Stalingrad'ı alamadıklarını Marussia? Bana o yüzden
kızdı... Başlarına kim bilir ne geldi Stalingrad önlerinde...
Düşünde zaferin kazanıldığını gördü. Her yer sakin, sessizdi, sabah olmuştu,
kuşlar ötüşüyordu. Büyük bir kentteydi, bütün evler bayraklarla donatılmıştı.
Ama Kiev değildi bu kent. Belki Moskova'ydı... Yıldız biçiminde bir alanı
vardı... Askerler geçiyordu. İşte Boris, subay olmuş, göğsü nişanlarla dolu...
Pierre, Galoşka'nın yanında duruyor ve gülümsüyor. "Galoşka" demeye çalışıyor,
bir türlü başaramıyor: "Galiyoşka" Genç kıza bu ad çok garip, çok tatlı geliyor...
Uyanan Varya arkadaşına baktı: Yüzü şiş, derin bir uykuya dalan Galoşka
gülümsüyordu. Varya içini çekti: Ah, ben de düş görebilsem!..
14
Basit bir ilçeydi burası: Tek katlı evlerle genişleyen, üç kolhozu, yazın gümüş
rengi bir tozla, sonbahar sonlarında ve kış boyunca yapışkan bir çamurla kaplı
Şevşenko Sokağı'nda gıdaklayarak gezinen tavuklarıyla bir ilçe merkezi ya da
küçük bir kent halini almıştı. İlçenin her şeyi tamamdı: Alınan ürün tutarını
deftere geçiren Stefa'nın çalıştığı, turneye çıkan sanatçıların gösteriler yaptığı bir
Sovyet binası bile vardı; Bölge Komitesi Sekreteri Griçko, örnek bir meyve
fidanlığı kurulacağı için ilçelerinin yakında önemli bir merkez haline geleceğini
önüne gelene anlatıyordu; okulda Felsefe Tarihi okutan Öğretmen Klavdia
Vassiliyevna hep Kiev'den gelecek önemli, gizli bir mektubu beklerdi; üzeri işli
pamuklu bezden havluların penceresine asıldığı, ekşimik kokan, sabah akşam
helvacı kabağı yenen ailede olup bitenlerin konuşulduğu, dünya politikasının
tartışıldığı küçük evler bembeyazdı; kırmızı kravatlı "piyoniye"ler bile vardı;
rengarenk pazar başlarına geleceğe isyan edip bağrışan kazlarla, söz dinleyip
gürültüyle geviş getiren öküzlerle doluydu; plastik hokkalara varıncaya dek her
şey bulunurdu orada; bir kilit atölyesi, bir de testi yapımevi vardı. Aralarında,
elli yıldır çevre halkını giydiren yaşlı Şneyerson'un da bulunduğu birçok Yahudi
yaşardı ilçede; bir de, göğsünü süsleyen madalyasını göstermek için büyük
soğuklarda bile gocuğunu giymeyen traktörcü Ostap'la, hiç durmadan "Tanrı
verdi, yine Tanrı aldı!" diye söylenen Ostap'ın ninesi...
Derken Almanlar çıkageldi: Her şey değişti. Bölge sekreteri ormandaki
partizanlara katıldı. Ostap, birçokları gibi askere alınmıştı; bazı evlerde, Alman
kuşatmasından kurtulamayanlar gizleniyor, bunlar ev halkından biri gibi
gösteriliyordu. Yahudiler, Almanlar tarafından kente götürülüp öldürüldü.
Klavdia Vassiliyevna'yı da tutukladılar: Hegel okuduğunu söyleyip bir Alman
subayını çileden çıkarmıştı. İlçe halkının sesi çıkmıyordu. Tavuklar bile
Şevşenko Sokağı'nda görünmez olmuştu. Çevredeki ormanlarda partizanların
dolaştığı söyleniyordu; ama ilçeye yaklaşanı çıkmamıştı. Yine de Almanlar,
başlarında Astsubay Reckmann'ın bulunduğu otuz kişiyi orada bıraktılar. Küçük
kent dikenli tellerle çevrildi, istihkâmlar yapıldı. Almanlar önceleri neşe içinde,
rahat bir hayat yaşadılar; koca koca omletleri, piliçleri yutup komünist avına
çıkıyorlardı. Sonra ilçeye yüksek rütbeli bir subay geldi; köylülerden bir şey
alınmamasını, yiyeceklerin Almanya için gerekli olduğunu söyledi; zaten
köylüler neleri var neleri yoksa gizlemeyi öğrenmişlerdi. Peşine düşülecek kimse
kalmamıştı. Cesareti artan partizanların kamyonlara saldırdıkları anlatılıyordu.
Geceleri ilçe halkını korkutmak ve askerlerin yürek gücünü arttırmak için