fransa çocuk adalet sistemi ve mağdur hizmetleri çalışma ziyareti raporu

94 Pages·2010·4.26 MB·Turkish

T. C.
ADALET BAKANLIĞI
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü
FRANSA ÇOCUK ADALET SİSTEMİ
VE MAĞDUR HİZMETLERİ
ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU
12-16 EKİM 2009
PARİS
1
1. BÖLÜM
FRANSA ÇOCUK ADALET SİSTEMİ
İÇİNDEKİLER
1.1. Giriş .................................................................................................................................3
1.2. Fransız Çocuk Adalet Sistemine Genel Bir Bakış .......................................................6
1.2.1. Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük (DPJJ) .................................7
1.2.2. Çocuklara Yönelik Verilen Cezaların Tarihçesi.......................................................9
1.2.3. Çocuklara Yönelik Uygulanan Tedbirler, Verilen Cezalar ve
Çocuk Mahkemeleri...............................................................................................................10
1.2.4. Çocuk Hakiminin Cezai Görevleri.............................................................................10
1.2.5. Çocuk Hakiminin Eğitimi ...........................................................................................11
1.2.6. Fransa’da Çocuk Mahkemesi ve Çocuk Hakimlerinin Durumu.............................11
1.2.7. Çocuklar İçin Ağır Ceza Mahkemesi.........................................................................11
1.2.8. Çocuklara Yönelik Cezaevleri ....................................................................................12
1.3. Suça Karışan Çocuklara Yönelik Uygulamalar (Paris Adalet Sarayı)......................14
1.3.1. Çocuk Savcılığı ............................................................................................................14
1.3.2. Paris Çocuk Mahkemesi Eğitim Birimi......................................................................16
1.3.3. Çocuk Mahkemesi Hakimleri ve Uygulamaları .......................................................16
1.4. Eğitim Tedbirleri ............................................................................................................19
1.4.1. Açık Eğitim Tedbirleri ................................................................................................19
1.4.2. Eğiticilerin Görevleri ..................................................................................................19
1.4.3. Eğiticilerle İlgili İstatistiksel Veriler ..........................................................................20
1.5. Çocukların Adli Alı Konması ve Tutuklanmasına İlişkin Farklı Yaklaşımlar ........22
1.5.1. Sığınma Evleri ..............................................................................................................22
2
1.5.2. Bir Sığınma Evi Örneği: Reaumur Sebastopol Sığınma Evi ...................................25
1.5.3. Bir Açık Alan Hizmet Birimi Örneği: Cite Açık Alan Hizmet Birimi ..................28
1.5.4. Bir Kapalı Eğitim Merkezi Örneği: CEF- Beauvais Kapalı Eğitim Merkezi .......32
1.5.5. Bir Kapalı Çocuk Cezaevi Örneği: EPM- Borcheville Çocuk Cezaevi .................36
1.6. Adalet Bakanlığı Personel Eğitimi ve DPJJ Araştırma Birimi ..................................41
1.6.1. Adalet Bakanlığı Personel Eğitimi .............................................................................41
1.6.2. DPJJ Araştırma Birimi ...............................................................................................43
1.7. Sonuç ve Değerlendirme.................................................................................................47
1.7.1. Genel Değerlendirme...................................................................................................47
1.7.2. Türk ve Fransa Çocuk Adalet Sistemi Benzerlikleri................................................50
1.7.3. Türk ve Fransa Çocuk Adalet Sistemi Farklılıkları ................................................51
1.8. Öneriler............................................................................................................................53
3
1.1. GİRİŞ
Türk Denetimli Serbestlik Hizmetlerinde Çocuklar ve Mağdurlarla İlgili
Çalışmaların Geliştirilmesi Eşleştirme Projesi kapsamında 12-16 Ekim 2009 tarihleri arasında
Fransa’ya çalışma ziyareti düzenlenmiştir. Çalışma ziyareti, çocuk adalet sistemi ile mağdur
koruma sistemi olmak üzere iki bölüm halinde gerçekleşmiştir.
Fransa çocuk adalet sistemini incelemek ve uygulamaları yerinde görmek üzere
gerçekleştirilen çalışma ziyareti inceleme ekibinde, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü
Nizamettin KALAMAN, Personel ve Eğitim Bürosundan Sorumlu Tetkik Hakimi Hakan
UMUT, Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı Çocuk
Denetimli Serbestlik Şubesi Uzmanı Psikolog Ece VARLIK, Trabzon Denetimli Serbestlik ve
Yardım Merkezi Şube Müdürü Cemal KARADÖL, Ankara Denetimli Serbestlik ve Yardım
Merkezi Şube Müdürlüğünde görevli Psikolog Özlem ARI HAN, İstanbul Denetimli
Serbestlik ve Yardım Merkezi Şube Müdürlüğünde görevli Sosyolog Diler BULUT yer
almıştır.
Fransa Adalet Bakanlığı Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük’te
çalışma ziyaretinin ilk gününde, görevli Yasmin DEGRAS Türk ekibini karşılamıştır. Yasmin
DEGRAS, bu kurumda uluslararası ilişkiler ve aktivitelerden sorumlu müdür olarak görev
yapmaktadır ve yaklaşık 25 yıldır bu müdürlükte çalışmaktadır. Kendisi önce eğitici olarak
4
başlamış olmakla birlikte daha sonra çocuk adaletinin sağlanması konusunda yurt dışı
görevlerde bulunmuş, bu kapsamda Romanya’da ve çeşitli Batı Afrika ülkelerinde çalışmıştır.
Yasmin DEGRAS çalışma ziyareti boyunca ekibe eşlik etmiş, çalışma ziyareti programını
kendisi hazırlamıştır.
Çalışma ziyareti programının birinci gününde sabah Fransa Adalet Bakanlığı Ek
Binası’na gidilmiş, Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlüğünde görevli Yasmin
DEGRAS, aynı birimde görevli Benoit DESCOUBES’den Fransız çocuk adalet sistemi
konusunda genel bilgiler alınmıştır. Fransa’daki çocuk adalet sistemi ve hakimlerin eğitimi
konularında Çocuk Hakimi Benoit Descoubes bilgi vermiştir. Benoit Descoubes hakim olarak
yaklaşık 10 yıldır, çocuk hakimi olarak ise yaklaşık 3 yıldır görev yapmaktadır ve 4 yıldır
DPJJ’de Adli İşlerden Sorumlu Müdürlük’te çalışmaktadır. Öğleden sonra ise eğitici Marion
TESTUD ve önceden sığınma evinde suçlu çocuklarla çalışmış ve şu anda çocukların
tutuklanmalarıyla ilgili çalışan bir eğitici olan Aurore DANIELE tarafından çocuk adalet
sisteminde çok büyük bir öneme sahip olan eğitim, çocukların rehabilitasyonu ve çocukların
tutuklanmasına ilişkin farklı yaklaşımlar konusunda detaylı bilgiler alınmıştır.
Çalışmanın ikinci gününde sabah Paris Adalet Sarayı’na gidilmiş, Çocuk Mahkemesi
ve Mahkeme Bünyesindeki Eğitim Birimi ziyaret edilmiştir. Eğitim Birimi Müdürü Maxime
Zennou ve deneyimli bir eğiticiden mahkeme bünyesindeki eğitim birimi çalışmaları
hakkında bilgi alınmıştır. Öğleden sonra ise Adalet Sarayı’nda Paris Savcılık Birimi Başsavcı
Yardımcısı Elisabeth ALLANNIC ve Çocuk Hakimi Marie Pierre HOURCADE yargılama ve
mahkeme süreci hakkında detaylı bilgiler vermişlerdir.
Çalışmanın üçüncü günü sabah Reaumur Sebastopol’deki Sığınma Evi ziyaret edilmiş,
Kurum Müdürü Alexia DRIANCOURT ve kurumun çalışanları tarafından kurum hakında
ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Kurum gezilmiş ve uygulamalar yerinde incelenmiştir. Öğleden
sonra Cite’deki Açık Alan Hizmet Birimi ziyaret edilmiştir. Bu birimde görevli kurum
müdürü, eğiticiler ve psikolog tarafından birimin faaliyetleri hakkında bilgiler verilmiştir.
Çalışmanın dördüncü günü, CEF-Beauvais Kapalı Eğitim Merkezi’ne gidilmiş,
Kurum Müdürü Sebastien NOURRY ve kurumdaki personelden kurumun eğitim faaliyetleri
ve genel yapısı hakkında bilgi alınmış ve kurum gezilmiştir. Öğleden sonra ise Porcheville
Çocuk Kapalı Ceza Kurumu ziyaret edilerek Kurumun Yardımcı Müdürü ve Eğitim Birimi
Müdürü Charly FLERET ve kurumdaki diğer çalışanlarından ayrıntılı bilgi alınmış ve kurum
incelenmiştir.
5
Çalışmanın son günü yapılacak olan çalışma ilk önce Paris’te Bölgesel Bir
Eğitim Merkezinde planlanmış olmakla birlikte planda yapılan değişiklik nedeniyle çalışma
Adalet Bakanlığı binası Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük’de (DPJJ)
gerçekleştirilmiştir. Sabah, Yasmine DEGRAS ve aynı zamanda üniversitede öğretim
görevlisi olan Sosyolog Henry Choquet tarafından eğiticilerin eğitimi, eğitim birimi ve
Bakanlığın Araştırma Birimi hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Öğleden sonra ise Fransa
Adalet Bakanlığı Binası’nda, Fransa çocuk adalet sistemi hizmetleri konusunda çalışma
ziyareti gerçekleştiren Türk çalışma ekibi ve mağdur hizmetlerini incelemek üzere Fransa’da
bulunan Türk çalışma ekibi ile Fransız ve İngiliz ortaklar bir araya gelmiş, bu ortak toplantıda
çalışma ziyaretinin genel değerlendirilmesi yapılarak, kapanış gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışma ziyareti raporu, her gün ayrı bir kişi tarafından raporlandırılmak
üzere sırasıyla Psikolog Ece VARLIK, Psikolog Özlem ARI HAN, Sosyolog Diler BULUT
ve Şube Müdürü Cemal KARADÖL tarafından yazılmış, Ece VARLIK tarafından
birleştirilerek genel düzenlemesi yapılmış, Tetkik Hakimi Hakan UMUT ve Genel
Müdürümüz Nizamettin KALAMAN tarafından genel değerlendirilmesi yapılarak son şekli
verilmiştir.
6
1.2. FRANSIZ ÇOCUK ADALET SİSTEMİNE GENEL BİR BAKIŞ
Fransa’da çocuklara verilen değer ve onlara yönelik yapılan hizmetler oldukça önemli bir
yere sahiptir. Çocuk ve gençlerin yetişkinlerden ayrı tutularak kendi yaş ve gelişimlerine
uygun hizmet verilmesi Fransa’daki uygulamaların temelini oluşturmaktadır. Suça karışmış
çocuklar da korunmaya muhtaç çocuklar da aynı birim tarafından ele alınmaktadır. Çocuklara
yönelik verilen hizmetlere geçmeden önce Fraznsa Adalet Bakanlığı bünyesindeki
müdürlükler hakkında bilgi vermek gereklidir.
Fransa Adalet Bakanlığı bünyesinde 5 alt müdürlük bulunmaktadır. Bunlar aşağıda
belirtilmiştir:
1. Suç İşlerinden Sorumlu Müdürlük
2. Sivil İşler Müdürlüğü
3. Cezai İşler Müdürlüğü (hapishane yönetiminden sorumlu müdürlük)
4. Adli Hizmetler Müdürlüğü (mahkemeler ile savcı/hakimlerden sorumlu müdürlük)
5. Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük (DPJJ)
Adalet Bakanlığı bünyesinde çocuk ve gençlere yönelik ayrı bir müdürlüğün olması
oldukça çarpıcıdır. Çocuklara yönelik verilen her türlü karar, tedbir ve uygulamalar tek bir
müdürlük altında toplanmaktadır. Bu müdürlüğün yaptığı çalışmalar ayrıntılı bir şekilde
bundan sonraki bölümlerde ele alınmıştır.
1.2.1. Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük (DPJJ)

Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük (DPJJ); hem koruma hem de
cezai işlerden sorumludur. Cezalandırma birimi olmaktan çok, hukuki, yasal önlemler ve
tedbirlerden sorumludur. Bu birimdeki personel sayısı yaklaşık olarak 8.000 olmakla beraber
bu sayının büyük çoğunluğunu eğiticiler oluşturmaktadır. Bu rakamın içerisinde hakimler de
yer almaktadır. Bu müdürlükte çocuklarla ilgili hem statik hem de politik anlamda ulusal
kararlar alınmaktadır. Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük çocukla iki şekilde
ilgilenmektedir:
1. Sığınma evine gönderilen çocuklar,
7
2. Ailelerinin yanında ve okullarında eğitim gören çocuklar.
Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük’e ya suç işlemiş çocuklar ya da
yardıma muhtaç olan çocuklar gönderilmektedir.
Çocuk konusunda özel olarak çalışan çocuk hakimleri bulunmaktadır. Fransa’da
çocukların cezaevine gönderilmesi kararı bir tek çocuk hakimlerinden çıkabilmektedir. DPJJ,
çocuk hakiminin kararlarına yönelik çalışsa da bağımsız bir kurum olarak görev yapmaktadır.
Eğiticiler çocuk hakkında araştırma yapıp hakimlere çeşitli önerilerde bulunmaktadırlar,
hakimler bu öneriler sonrasında mümkün olduğunca hızlı karar vermektedirler. Hakim karar
verdikten sonra eğitici tekrar çocuk hakkında incelemelerde bulunup yönlendirme
yapmaktadır.
Fransa’da “çocuk” kavramı “18 yaş altını” temsil etmektedir.
Fransız adalet sisteminde sivil toplum kuruluşlarıyla (STK) yapılan bir kurumsal ağ
bulunmaktadır. Özel ve kamu kuruluşları bir ağ içerisinde birlikte çalışmaktadırlar.
Bakanlık’a bağlı DPJJ’nin, bu kurum ve kuruluşları denetleme hakları bulunmaktadır.
Yapılan incelemelerde aksaklık veya eksiklik görüldüğü takdirde onlara verilen bütçe ve
hakları ellerinden alınmaktadır.
Kurumda çalışan eğiticilerin özelliklerine bakıldığında ise eğitimlerinden söz etmek
gerekmektedir. Eğiticilerin eğitimi Müdürlük bünyesinde sağlanmaktadır. Müdürlüğün
kendine ait okulları bulunmaktadır. Öncelikle eğiticilerin zorunlu olarak 2 yıllık üniversite
eğitimini tamamlamış olmaları gerekmektedir. Kurumun verdiği başlangıç eğitimi 2 yıllık
zorunlu eğitim olmakla birlikte, müdür ve eğiticiler bu eğitimleri tamamladıktan sonra yaşam
boyu eğitime tabi tutulmaktadırlar. İki yıllık zorunlu eğitimin ardından müdür ve eğiticiler 5
yıl zorunlu çalışmaktadırlar. İki yıllık zorunlu eğitim sırasında kurum kendilerine maaş (burs)
vermektedir ve bu sebeple 5 yıl çalışmaları zorunlu kılınmıştır.
Gençlerin Adli Korunmasından Sorumlu Müdürlük; çocuklar hakkındaki cezai işlerden
sorumludur. Şu anda çocuklar hakkındaki cezai işler konusunda reform yapılmaktadır.
Fransa’da mevzuat anlamında iki ayrı reform yapılmaktadır. Bunlar:
1. Suçlu çocuklarla ilgili kanun değişimi (reform 1- 1945 yılında çıkmış olan kanun reform
sürecindedir)
2. Yetişkin ve çocukla ilgili kanun değişikliği (reform 2)
Haziran 2010’da yeni düzenlenen mevzuat, parlementoya onaya sunulacaktır.
8
Fransa’da çocuk hakimlerinin iki görevi bulunmaktadır:
1. Suçlu çocuklar hakkında cezai kararlar almak
2. Ailelerinin yanında tehlike altında olan çocuklar hakkında karar almaktır. Fransa’da
çocuğun içinde bulunduğu ortam, çocuğu suça itebileceğinden oldukça önemli bir yere
sahiptir. Ailelerinin yanında tehlike altında olduğu düşünülen çocuklar ailelerinin yanından
alınıp sığınma evlerine gönderilebilmektedir.
1.2.2. Çocuklara Yönelik Verilen Cezaların Tarihçesi
Çocuklara yönelik verilen cezaların tarihsel gelişimine bakıldığında 20. yyda Paris’te
konuda uzmanlaşmış mahkemeler kurulması kararı alındığı görülmektedir. Bahsedilen
uzmanlaşmış, özel mahkemelerin kurulmasının iki amacı bulunmaktadır:
1. Kişiler grup içerisinde suç işlemiş olsalar da tek tek mahkemeye alınmalıdır.
2. Sivil toplum kuruluşları ile temasa geçerek bu suçluların aileleriyle görüşülmesi ve
mahkemeye verilerin getirilmesi talep edilmiştir. Sonrasında çocuk ve ergen mahkemelerinin
ayrı olması ve bu çocukların özel olarak yargılanması gerektiği ve bu çocukların aileleriyle
iletişim kurulması ve bu şekilde bu çocukların yargılamasının yapılması konusu yürürlüğe
girmiştir. Bu yasa 1912’den II. Dünya Savaşı’na kadar gelişmiş ve II. Dünya Savaşı’nda
çocuk suçluların oldukça fazla sayıda arttığı görülmüştür ve yeni bir yasanın çıkarılması
gündeme gelmeye başlamıştır. 1945 Şubat ayında çocuk suçlularla ilgili yeni yasa
çıkarılmıştır. Yenilikçi yasa, “Çocukların cezalandırılmadan önce bir eğitime alınmasını, bu
eğitim sonucunda karara varılmasını” öngörmüştür. Öncelikli olan çocuğun eğitime tabi
tutulmasıdır. Yine “çocuk hakimi” kelimesi bu yasayla yürürlüğe girmiştir.
1.2.3. Çocuklara Yönelik Uygulanan Tedbiler, Verilen Cezalar ve Çocuk Mahkemeleri
Fransa’da iki farklı çocuk mahkemesinden söz etmek mümkündür:
1. Çocuk mahkemeleri (16 yaş ve küçükler için)
2. Çocuk yüksek mahkemeleri (16 yaş üstü çocuklar için/ağır ceza)
1945 yasasında farklı yaşlara göre farklı kararlar yer almaktadır:
9
10 yaşa kadar: Çocukların 10 yaşa kadar sadece eğitim önlemleri bulunmaktadır.
10-13 yaş arası eğitim yaptırımı: Sadece çocuk mahkemesi tarafından eğitim yaptırımı
verilebilmektedir ve bir takım tedbirler/yaptırımlar konmaktadır. Bu tedbirlere; dışarı
çıkmama, belirli yerlere gitmeme tedbirleri örnek olarak verilebilir.
13 yaş: 13 yaştan itibaren çocuklara denetimli serbestlik tedbiri, hapis cezası veya cezanın
ertelenmesi verilebilmektedir.
13-16 yaş arası: Bu yaş aralığındaki çocuklar için yetişkinlerle aynı ceza verilmemekle
birlikte, 1945 yasasına göre normal cezanın yarısı şeklinde cezalar verilmektedir.
16 yaş üstü: Bu çocuklar için çocuk yasaları uygulanmamaktadır. İstisnai olarak erişkine
yakın bir ceza verilebilmektedir. Bu cezalar tekrarlanan ve şiddet içeren ciddi suçlar, tecavüz,
öldürme gibi suçlara yönelik olarak verilmektedir. Çocuklara özel olarak infazda bir indirim
bulunmamaktadır.
Suça karışmış çocuklarla ilgili davaların yarısını savcılık, diğer yarısını da mahkeme
çözmektedir. Hafif suçlarda kolluk ve savcı, mahkemeden önce duruma el koymaktadır. Yeni
reformda suça göre 13 yaş altı çocukların mahkeme önüne çıkartılmaması konusu gündeme
alınmıştır. Mevcut sistemde çocuk mahkemeye alındığında, yanında mutlaka avukat
bulunmalıdır.
1.2.4. Çocuk Hakiminin Cezai Görevleri
Fransa’da çocuk hakiminin görevleri aşağıda sıralanmıştır. Çocuk hakimi;
 Soruşturmayı yürütür,
 Tek başına yargılama yapabilir, eğitim tedbiri verebilir,
 Çocuk mahkemesine başkanlık eder,
 16 yaştan küçük çocuklar tarafından işlenilen suçların yargılamasını yürütür,
 Dosyayı başından sonuna kadar takip eder.
Çocuk hakiminin yanında gönüllü 2 jüri üyesi bulunmaktadır. Bu jüri üyeleri Fransız
vatandaşı olan kişilerden, çocuk mahkemesindeki eğiticiler, öğretmenler, profesörler, emekli
polis memurları ya da şirket yöneticilerinden oluşabilmektedir. Fransa’da çocuk hakimi ayrıca
infaz hakimliği görevini de yerine getirmektedir.
10