felsefe ve ibrâhimî dinler

450 Pages·2017·22.49 MB·Turkish

FELSEFE VE İBRÂHİMÎ DİNLER:
Kutsal Metnin Yorumu ve
Epistemoloji
Editörler:
Torrance Kirby,
Rahim Acar ve Bilal Baş
Ümraniye Belediyesi Kültür Yayınları - 53
FELSEFE VE İBRÂHİMÎ DİNLER:
Kutsal Metnin Yorumu ve Epistemoloji
ISBN 978-605-67514-5-5
Proje Ümraniye Belediye Başkanlığı Adına
Hasan Can
Ümraniye Belediye Başkanı
Proje Mesut Özdemir
Yönetimi Başkan Yardımcısı
Emre Erkovan
Kültür ve Sosyal İşler Müdürü
Ahmet Şenol Alkılıç
Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü
Atatürk Mah. Fatih Sultan Mehmet Cad.
No: 63 Ümraniye İST.
Tel: [phone]
Fax: [phone]
www.umraniye.bel.tr
[email protected]
twitter.com/UmraniyeKultur
facebook.com/kultur.sosyal
Baskı Pelikan Basım
Maltepe Mah. Gümüşsuyu Cad.
Odin İş Merkezi No: 28/1
Topkapı/İstanbul
copyright © 2018 Ümraniye Belediyesi
Kitabın tüm yayın hakları, Ümraniye Belediyesi’ne aittir.
Yazılı izin alınmadan hiçbir şekilde kopya edilemez,
çoğaltılamaz ve yayımlanamaz.
1. Baskı MAYIS 2018, İstanbul
TAKDİM
Düşünmek vahiyle başlar…
Modern çağın bilimsel yaklaşımlarında kabullenilemez olarak gösterilen ilahi mesajların insanlığın fikir
ve düşünce hayatının temellerini oluşturduğu, dünyanın en saygın felsefi okullarının fikir adamlarınca
dile getirilmektedir. Hiç şüphesiz, aydınlanma çağı diye adlandırılan dönemin köklerini oluşturan felse-
fe ve anlam tartışmaları, Farabi, İbn-i Sina ve İbn-i Rüşd gibi müslüman alimlerin çabaları sonucunda
ortaya çıkmıştır. İlahi vahiyleri reddeden anlayışların miras aldığı zengin birikim, binlerce yıldan beri
insanlığa ufuk saçan kutsal kitapların terbiyesiyle yetişmiş semavi dinlerin temsilcilerinin gayretleriyle
oluşturulmuştur. Kainatı yaratan Yüce Allah’ın kudretini, insanoğluna sunduğu nimetleri ve hesap
gününü ispat ve izah eden kutsal metinlerin ışığında gelişen fikri disiplinler, inkarcı ve hor gören kapalı
zihinlerin eliyle reddiyeciliğe dönüştürüldü.
Kuran-ı Kerim’de imanın sürecini anlatan çarpıcı ayetlerle Allah’ın kullarına örnek olarak gösterdiği
Hz. İbrahim’in, Hz. Musa’nın, Hz. İsa’nın ve insanlığın son müjdecisi peygamberimiz Hz. Muhammed’in
(SAV) mesajlarında gösterdiği yol, yaratılışımızdaki hikmeti anlamamızı sağladı. Medeniyet ve
gelişmişliğin aydınlatıcısı olarak tanımlanan felsefe ilminin temsilcileri de, kutsal metinleri anlatan
müfessirlerin birikimini gelecek kuşaklara aktardı.
İskenderiye kütüphanelerinde nesilleri aydınlatan bilgiler, antik Yunan felsefesinin temelini oluşturur-
ken, Aristo, Sokrates, Platon gibi isimlerden aldıkları mirası vahyin ışığında geliştiren İslam alimleri, Batı
medeniyetine ışık tuttu. Ancak son yüzyıllarda yaşanan endüstriyel ve sömürgeci anlayışların haksız
ithamlarıyla, bilgi ve hikmetin gerçek sahiplerini yok sayan tarih anlayışı, bilim dünyasına hakim kılın-
maya çalışıldı. Kadim bilgi ve irfanın merkezindeki okullar sayesinde karanlıktan çıkış yolu arayan Batı
dünyası, maddi zenginlik ve gücün verdiği kibirle, düşünce tarihini kendi istediği gibi yazmaya çalıştı.
Elinizdeki bu eser, üç semavi dinin felsefe ve hermönetik bilimine yaptığı katkıları gözler önüne seriyor.
Marmara Üniversitesi ve McGill Universitesi, Centre for Research on Religion ile birlikte uluslararası
bilim adamlarının katılımıyla düzenlenen sempozyum bildirilerinden hazırlanan bu kitap, daha önce
söylenmemiş tarihi bilgileri sizlerle buluşturuyor. Kütüphanelerimizin başucunda bir kaynak kitap
olarak hazırlanan eserimizi, heyecanla okuyacağınıza inanıyorum.
Rabbimizin bizlere bahşettiği nimetlerin mütevazi bir teşekkürü olarak değerli ilim insanlarımızın çaba-
larını aktarmaktan onur duyuyorum. Emeği geçen tüm değerli isimleri yürekten kutluyorum.
Hasan CAN
Ümraniye Belediye Başkanı
Ü M R A N İ Y E B E L E D İ Y E S İ
İçindekiler
Takdim 3
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................
Katkıda Bulunanlar/ Yazarlar 8
...............................................................................................................................................................................................................
Teşekkür 9
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................
Kısaltmalar 10
...............................................................................................................................................................................................................................................................................
Transliterasyon Bilgisi 13
..........................................................................................................................................................................................................................................
Giriş (çev. Rahim Acar) 14
........................................................................................................................................................................................................................................
BİRİNCİ KISIM: ANTİK ÇAĞDA FELSEFE VE YORUM
Birinci Bölüm:
Philo’nun Musa’sı ve Hıristiyan, Pagan ve Müslüman Halefleri
Wayne J. Hankey (çev. Bilal Baş) 33
....................................................................................................................................................................................
İkinci Bölüm:
İskenderiyeli Philo Judaeus: Paradigmatik Müfessir
Emily Parker (çev. Bilal Baş) 48
...................................................................................................................................................................................................
Üçüncü Bölüm:
Tekvin’de Paideia Philo ve Klement’te Sara ve Hacer Yorumu
Jennifer Otto (çev. Bilal Baş) 59
.................................................................................................................................................................................................
Dördüncü Bölüm:
Eflâtuncu Helenler ile Eflâtuncu Hıristiyanlar Arasında Kutsal Kitap Yorumu ve Kimlik
Elizabeth DePalma Digeser (çev. Bilal Baş) 74
................................................................................................................................................
Beşinci Bölüm:
Manevi Rehber Olarak Filozof: Üçüncü Yüzyıla Ait Bir İmgenin Yayılması
Heidi Marx-Wolf (çev. Bilal Baş) 87
......................................................................................................................................................................................
| 4 |
F E L S E F E V E İ B R Â H İ M Î D İ N L E R
Altıncı Bölüm:
Kayzerialı Eusebius’un ‘Emperyal Teolojisi’nde Kutsal Kitap Yorumu
Bilal Baş 99
.....................................................................................................................................................................................................................................................................
Yedinci Bölüm:
Din Siyaseti: İslam’dan Önceki Son Asırda Romalılar, Araplar ve Hıristiyanlar
Greg Fisher (çev. Bilal Baş) 110
........................................................................................................................................................................................................
Sekizinci Bölüm:
Proklus: ‘Kutsal’ Metnin Tefsiri Olarak Felsefe
Gregory MacIsaac (çev. Bilal Baş) 124
.................................................................................................................................................................................
İKİNCİ KISIM: ORTA ÇAĞDA HELEN DÜŞÜNCESİNE GÖSTERİLEN TAVIR
Dokuzuncu Bölüm:
Eski Yunan Düşüncesi ve Nebevî Gelenek: Erken Dönem İslam Felsefesindeki Nübüvvet
Bağlamlı Arkaplan
Hikmet Yaman 168
...............................................................................................................................................................................................................................................
Onuncu Bölüm:
Anselm of Canterbury ve Fahreddin Râzî’ye Göre İyilik Metafiziği
Fariduddin Attar Rifai (çev. Rahim Acar) 188
.........................................................................................................................................................
On Birinci Bölüm:
İbn Sînâ’da Dinî İfadelerin Epistemolojik Değeri:
Dinî Önermeler Burhânî Kıyâsın Öncülleri Olabilir mi?
Ömer Mahir Alper 205
......................................................................................................................................................................................................................................
On İkinci Bölüm:
Tanrı Hakkında Konuşmak: İbn Sînâ’nın Çıkış Yolu
Rahim Acar 219
...........................................................................................................................................................................................................................................................
| 5 |
Ü M R A N İ Y E B E L E D İ Y E S İ
On Üçüncü Bölüm:
Peygamberin Yasa Koyuculuğu: İbn Sînâ’nın Pratik Felsefe Tasavvuruna Dair Yeni Bir
Değerlendirme
M. Cüneyt Kaya 234
..............................................................................................................................................................................................................................................
On Dördüncü Bölüm:
Gazzâlî’nin Siyâsî Teolojisinde Fıkıh Olarak Bilgi
Yazeed Said (çev. Rahim Acar) 252
..........................................................................................................................................................................................
On Beşinci Bölüm:
Gazzâlî ve Bonaventura’da Felsefî Bilginin Eleştirisi
Muammer İskenderoğlu 263
.................................................................................................................................................................................................................
On Altıncı Bölüm:
Ondördüncü Asırdan Arapça Bir Risale: Eflâtuncu Aklî İdealara Dair
Alexander Treiger (çev. Rahim Acar) 276
........................................................................................................................................................................
ÜÇÜNCÜ KISIM: RÖNESANS VE MODERN KARŞILIKLAR
On Yedinci Bölüm:
Fârâbî’den Molla Sadra’ya: İslâm Düşüncesinde Felsefî Teolojinin İki Safhası
David B. Burrell (çev. Rahim Acar) 301
...............................................................................................................................................................................
On Sekizinci Bölüm:
İstanbul’un Barışı İçin: Nicholas Cusanus’un De pace fidei’si ve Hıristiyan-Müslüman
Diyaloğunun Bağlantı Noktası Olarak Polis
Joshua Holman (çev. Bilal Baş) 318
........................................................................................................................................................................................
On Dokuzuncu Bölüm:
Rönesans Eflâtunculuğu ve Dinlerarası Diyalog: Nicholas Cusanus Thomas Jackson ve
Cambridge Eflâtuncuları
James Bryson (çev. Rahim Acar) 336
.....................................................................................................................................................................................
| 6 |
F E L S E F E V E İ B R Â H İ M Î D İ N L E R
Yirminci Bölüm:
‘Sundrie waies of Wisdom’: Richard Hooker’ın Kutsal Metin ve Akıl Otoritesini Uzlaştırma
Hakkındaki Görüşleri
Torrance Kirby (çev. Bilal Baş) 347
.............................................................................................................................................................................................
Yirmi Birinci Bölüm:
Felsefî Dinler ve Aydınlanma: İlâhî Yönetim mi Yoksa Aklın Yönetimi mi?
Carlos Fraenkel (çev. Rahim Acar) 359
...............................................................................................................................................................................
Yirmi İkinci Bölüm:
Henry Corbin’in Kutsal Metin Hermenötiği
Hadi Fakhoury (çev. Rahim Acar) 369
..................................................................................................................................................................................
Yirmi Üçüncü Bölüm:
Porfiryus’tan Habermas’a: İmparatorluk Henoteizmi ve Sekülerlik Sonrası (Post-secular)
Devlet
Feisal G. Mohamed (çev. Rahim Acar) 394
..................................................................................................................................................................
Yirmi Dördüncü Bölüm:
Peter Sloterdijk’in Üç Monoteizme Eleştirisi: Yapı mı Dinamizm mi?
Maurice Boutin (çev. Bilal Baş) 408
..........................................................................................................................................................................................
Seçilmiş Bibliyografya 422
.........................................................................................................................................................................................................................................
İndeks 441
..................................................................................................................................................................................................................................................................................................
| 7 |
Ü M R A N İ Y E B E L E D İ Y E S İ
Yazarlar
Rahim Acar Marmara Üniversitesi
Ömer Mahir Alper İstanbul Üniversitesi
Bilal Baş Marmara Üniversitesi
Maurice Boutin McGill University
James Bryson Cambridge University

David Burrell Notre Dame University
Felsefe ve İbrâhimî Dinler: Elizabeth DePalma Digeser University of California, Santa Barbara
Kutsal Metnin Yorumu ve Epistemoloji Hadi Fakhoury McGill University
Greg Fisher Carleton University
Carlos Fraenkel McGill University
Wayne Hankey King’s College, Dalhousie University
Editörler: Torrance Kirby, Rahim Acar and Bilal Baş
Joshua Hollmann Concordia College, New York
Muammer İskenderoğlu Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
M. Cüneyt Kaya İstanbul Üniversitesi
Torrance Kirby McGill University
GregoryMacIsaac Carleton University
Jennifer Otto Erfurt University
Heidi Marx-Wolf University of Manitoba
Emily Parker Trinity College, Dublin
Fariduddin Attar Rifai McGill University
Yazeed Said Liverpool Hope University
Alexander Treiger Dalhousie University
Hikmet Yaman Marmara Üniversitesi
| 8 |
F E L S E F E V E İ B R Â H İ M Î D İ N L E R
Teşekkür
Bu kitapta yer alan makaleler ilk olarak 8-10 Aralık 2010 tarihinde İstanbul’da
yapılan Uluslararası konferansta tebliğ olarak sunulmuştur. Konferans Marmara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ile McGill Üniversitesi, Centre for Research on
Religion (CREOR) tarafından organize edilmiş ve Ümraniye Belediyesi, Kültür
İşleri Daire Başkanlığı tarafından finanse edilmiştir. Desteklerinden dolayı
konferanszamanında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dekanı olan sayın
Prof. Dr. Raşit Küçük’e, Ümraniye Beledeye başkanı sayın Hasan Can’a teşekkür
ederiz. Ayrıca bu akademik işbirliği faaliyetini destekleyen Social Sciences and
Humanities Research Council of Canada, the Faculty of Religious Studies,
McGill University, ve the McGill Centre for Research on Religion’a minnet ve
şükranlarımızı sunarız.
Rahim Acar,Bilal Baş,Torrance Kirby
| 9 |