euskara ikasten ari

48 Pages·2014·11.69 MB·Indonesian

euskara ikasten ari ·garenon aldizkaria
J?W
. f(USMIRAN
,,.,,
EDURNE FUENTE
m
Edurne Fuente Galdakaokoa da.
~ 19urteko gazte hau txapeldun
atera da EuskalHerrikokrossean,Bilbon
otsailean egindako lasterketan.
Orain zortziurte hasizen krossean
Edurne.Taldea osatzeko lagun bat
falta zuten, eta Edurnek bere izena
eman zuen bere herriko atletismo
-taldean. Neguan krosseanaritzen da,
baina pistan ere egiten ditu
lasterketak: 800, 1.500eta 3.000
metrotan. Azken bi aproba-mota
hauetan ibiltzen da ongien. Bilboko
lasterketan ezzuen uste irabaziko
zuenik: "Lehenengo zortzienartean
gelditu nahi nuen Espainiako
lasterketan parte hartu ahal izateko".
Edurnek esan digunez, gurean maila
ona dago atletismoan, eta Maria Luisa
lrizarrekezomen du bere mailako
areriorik krossean.RosiTalavera ere
aitatu du onenen artean.
Edurne aurten hasida promesa
-mailan, baina senior-mailakoekin ere
korritzendu. Emaitza onak lortu nahi
ditu eta horretarako egunero
entrenatzen da, asteburuetan ere bai.
ARGAZKIA: S. YANIZ
OSATU.-Completar. GUREAN.-Gure artean, gure AITATU.-Aipatu. Mencionar.
LAGUN.-Pertsona. herrian. Entrenosotros. EMAITZA.-Ondorena. Resultado.
.ONGIEN.-Ondoen. Loque mejor. MAILA.- Nivel. LORTU.-Iritsi. Lograr, obtener.
PARTEHARTUAHALIZATEKO.-Para ARERIO.-Etsaia,kontrarioa, ASTEBURU.F-inde semana.
poder participar. aurkaria.
2
0 .
IKUSMIRAN Edurne Fuente 2
[lJ .
ERREPORTAIA Siniskeriaksinisten 4,5
[lJ .
ERREPORTAIA Makailuaren eta arkumearen gorakada 6
[IJ .
BARNETEGIAN TIROKA X 7
ELKARRIZKETA JesusLopezde Dicastillo: "Hirugarren Munduko
[II .
edozein ume gu baino bizkorragoa da" 8,9,10,l l
[lJ .
ERREPORTAIA Hamaika urtean tema eta tema 12,13
[I[II
LABURRAK 14
[lJ .
ERREPORTAIA Sasoianegon! 15
BAI, ESAN 16,17
ELKARRIZKETA Arantzazu Loidi:"Oraindik indar handia du bertsoa
[lJ .
nork kantatzen duen" 18,19
[I
PORRUSALDA 20
[II .
ERREPORTAIA Erretzaileaksutan 21,22,23
[IJ [II
HAU MUNDUA 24,25
[II ~·················
ZOKOMIRAN Daniel Ruizde Ona 26,27,28,29
["I'I
EZETZASMATU 30,31
[II
ABESTIA 32
[II..
ERREPORTAIA Laranja eta limoiak, hemengoak? Nongoak ba! 33,34,35
["I'I
IPUINA 36,37
["I'I
JOLASEAN 38,39
["I'I
ZINEA 40,41
[II
["I'I
LIBURUAK 42
[l}
KOMIKIA 43,44,45
SOLUZIOAK 46
[II
HOROSKOPOA 47
HABE MAILAKA IRAKURRI
Irakurlehori:
Dagoeneko badakizu aldizkari honetako erreportaiek eta zenbaki bat dutela artikuluen zailtasuna
Ql [],}[]} []}
adierazteko. Beraz,eta HABErenprogramazioa oinarri,zailtasun-mailak zenbakiak
ipinizadierazten jarraituko dugu. Dena den, eznahastu programazioaren urratsekin!
ZUZENDARIA:Alex Mungia AZALEKOARGAZKIA:
8HAD! X.Elgezabal
ERREDAKZIOA:lnoki Ugalde
AsisEizmendi IRARKOLA:Itxaropena S.A.
lon Imanol Iturrioz
LEGEZKOGORDAILUA:
HABE Euskara ikasten ari garenon MARRAZKIGILEA:EnrikeLarrarte Bl-2251/81
aldizkari mailakatua. ISSN:0212-6788
ARGAZKIAK:Xabier Elgezabal
ARGITARATZAILEA:Helduen Alfabe
Gema M.Arrugaeta
tatze eta Berreuskalduntzerako Era-
SantiYaniz
kundea.
J.M. Urbieta
©Autonomi Elkarteko Administrazio
J.Mingueza
Orokorra: HABE
J.Oskaz
Tel.[phone]
Faxa: (943)430162 3
Beti besteak ari dira
SINISKERIAK SINISTEN
[]) Siniskeriakzer diren esatea ez da erraza. Arrazoiarekin azaldu ezin dena?
Hori baino gehiago izango da seguru. Batzuentzat ijitoen uste guztiak
siniskeriak dira. Leku batean siniskeria dena beste batean zientzia da.
Adibidez, hori gertatzen zen XVll mendean astrologiarekin. Zientzia zen
Frantzian, eta siniskeria Espainian. Dena den, badaude gurean, eta ez
gurean bakarrik, gauza majikoak, zorigaitza ekartzen duten portaerak,
zoriona ematen duten tresnak, kolore beldurgarriak eta abar. Eta hori guztia
sinistenduen jendea ere bai.
Koloreak aitatu ditugu, eta informatikaren alorrean birus
kolore batekin hasikogara: batek hilaren l3an erasotzen du.
horiarekin. Kolorehoriakzoritxarra Antidotoa sortu baino lehen
ekartzen omen du. Bestela, izugarrizkokalteak egin dizkie
galdetu toreatzaileei. Toreatzaile munduko enpresa askori.Birus
bakar bat ere ezda plazara horiz horrek l3a asteartea denean
jantzita joango. Edo,hobe egiten du kaltea. Bestela, ez.
esanda, askojoaten dira kolore Asteartea -martes, marti
horrekin,baina ezdiote horia Marteri eskainia dago, gerraren
esaten, urre-kolorea baizik.Era jainkoari. Bestalde, hotel askotan
azkarra zorigaitza saihesteko. Eta ezdago hamahirugarren
harritzekoa da sineskeriahori. solairurik, eta solairuetan ez
Izanere,toreatzeko trapuaren dago hamahirugarren gelarik.
barrukaldea horia bait da.
Jesusengorpua
Baina horiezdute aldatzen.
Mendizaleentzat, ordea, kolore
eskailera batekin jaitsi
horrek ezdu izentxarrik.
Alderantziz, horiak esaten bait
zuten. Beraz,kontuz
die gailurrera nondik joan
behar den. eskailera baten azpitik
Judas, hamahirugarren pasatzen zarenean
apostolua
Zorte ona, berriz, 7ak
Oso izentxarra dauka 73 ekartzen du. Jaungoikoak
zenbakiak. l2a zenbaki zazpigarren egunean hartzen
perfektoa da, eta 13akhautsi du atseden, zazpi dira Erromako
egiten du hori. Biblianjada zubiaren koloreak, eta zazpi
azaltzen da zenbaki hori dira planetak eta pekatu
zoritxarrari lotua: Judasek, nagusiak, eta zazpi buelta
hamahirugarren apostoluak ematen dizkiote Mecan
salatzen du Jesus.Eta erromesek harri beltz sakratuari.
SINISKERIA.-Superstici6n. AITATU.-Aipatu. Mencionar. JADA.- Ya.
SINISTU.-Sinetsi.Creer. HORI.-Amarillo. SALATU.-Denunciar.
IJITO.-Motzailea. Gitano. TOREATZAILE.T-orero. ERASOTU.-Atacar.
USTE.-Creencia, pensamiento. HORIZJANTZI.-Vestirsede amarillo. SOLAIRU.-Piso.
GUREAN.-Gure artean. Entrenosotros. URRE-KOLORE.C-olor de oro. ZORTE.-Zoria.Suerte.
ZORIGAITZ.-Zoritxarra. Desgracia. ERA.-Moldea, modua. Modo, manera. ATSEDEN.-Descanso.
PORTAERA.-Jokaera. Conducta, SAIHESTU.-Evitar. ERROMAKOZUBI.-Ortzadarra.
comportamiento. ALDATU.-Cambiar. Arco iris.
TRESNA.-Utensilio,aparato. ALDERANTZIZ.-Aitzitik.Alcontrario. ERROMES.-Peregrino.
BELDURGARRI.I-zugarria. Terrible. GAILUR.-Tontorra, punta.
causante de miedo. HAUTSI.-Apurtu, puskatu.
4
Ezkerra eta eskuina joaten da. Berakgogorazten lurreraerortzen bada, muin
die sorgineigaiztakeriak egin eman behar zaio. Horrela
Jaungoikoak ezkerrean
behar dituztela. Barkoxen, barkatuta dago "pekotuo".
jarriko ditu gaiztoak Azken
Zuberoan, katuak zoriona
Egunean, eta hauek ifernura ekartzen duela esaten da. Ferra eta egurra
joango omen dira. Zintzoak
Baina norbaitek katua
Jaunaren eskuinean egongo Betiesan izanda ferrak
zapaltzen badu, eta berdin dio
dira. Gazteleraz eskuina zoriona ekartzen duela. Elorrion,
katuaren koloreak, ezda
esateko bi hitzdaude: derecha esate baterako, patrikan
hurrengo zazpiurteetan
eta diestra. Etaezkerraesateko sartzenzuten ferra zuloduna,
ezkonduko. Katua zapaltzen
beste bi. Batak, "izquierda"k, eta Iparraldeko zenbait lekutan
bada, hobe Zuberoako
euskarazko hitzean du jatorria. etxean eskegi.
Ainharben zapaltzea.
Hitzhorierabiltzen da orain
"Zapaltzailea" urte bete Egurra da, edo arbola, ia
gehienbat, ze besteak,
egongo da ezkondu gabe. herrialde guztietan zorionaren
"siniestra"k, badu beste esanahi
Donibane Garazin ere "zigor" seinale. Egurrezegin ditugu
bat "ilunagoa". Etanorbaitek
berbera dago. animaliak akabatzeko tresnak,
egun txarra duenean, ezkerreko
etxeak ere egin ditugu egurrez,
hankarekin jaiki dela esaten
Jatekoak sutarako ere balio du eta abar.
zaio. Etagurean, ezkerrarekin
Horregatik daude hainbeste
idazten zuten haurrei bizkarrean
Jan-eskasia dagoenean, arbola sakratu. Etahorregatik,
lotzenzieten eskuhori,horrela
jana lurrera botatzeak edo zorte txarra ezizateko, egurra
eskuinarekin ikasteko. Eta,hori
mahai gainera erortzeak zorte ikutzen dugu. Zenbait
gutxi balitz, eta estadistika
txarra ekartzen omen zuen. herrialdetan, Alemanian,
-datuak badaude, ezkerrek
Adibidez, gatza botatzeak. arbolari barkamena eskatzen
bizitzamotzagoa dute.
Gatzak gizakiaren eta zitzaion. Moztu baino lehen,
jainkotasunaren arteko lotura noski!Baina Lapurdin
Katu beltza: txarra eta ona
adierazten du. Horiesaten dio zumandorrak izentxarra omen
Normalean txarra dela behintzat Jaungoikoak Moisesi du: arbola horren adarrekin jo
esaten dugu katu beltza. Biblian.Mahomak ere gatza zuten Jesushilzenegunean.
Beharbada, deabrua bera da uzten dio Fatimari hilburuko
animali itxura hartuta. Zenbait bakar bezala. Ogia, berriz,
herrialdetan sorginekin batera KristorenGorputza da, eta, ARGAZKIA: X. ELGEZABAL
IFERNU.- lnfierno. GOGORAZI.- Hacer recordar. MUIN EMAN.- Besarreverencialmente.
JATORRI.- Origen. GAIZTAKERIA.- Txarkeria. Maldad. FERRA.-Herradura.
ZE.-Bada. Pues. ZAPALDU.- Zanpatu. Pisar. PATRIKA.- Poltsikoa. Bolsillo.
ESANAHI.- Esangura; adiera. BERDINDIO.- Eslomismo, da igual. ZULODUN.- Agujereado.
Significado. HURRENGO.- Siguiente. ESKEGI.- Zintzilikatu. Colgar.
ILUN.- Oscuro. GATZ.- Sal. AKABATU.- Hil.Motor.
BIZKAR.- Espalda. GIZAKI.- Serhumano. IKUTU.-Tocar.
HORI GUTXI BALITZ.- Horiaskiezbalitz. JAINKOTASUN.- Divinidad. BARKAMEN.- Perdon.
Porsifuera poco. ADIERAZI.- Significar. MOZTU.- Ebaki.Cortar.
DEABRU.- Diablo. BEHINTZAT.- Behinikbehin. Almenos. ZUMANDOR.- Cornejo.
SORGIN.- Brujo/a. HILBURUKO.- Testamento. 5
RTAIA
MAKAILUAREN ETA ARKUMEAREN
GORAKADA
m
Azkenurteotan, makailuaren eta arkumearen Makailuaren gastronomiaz gure sukaldariek
~ eskariak gora egin du. Ezdira osogarestiak eta den-dena dakite eta gaineratzeko gutxi dago.
nahikoa errazprestatzen dira biak. Egun, prestatzeko astia edukitzea da arazorik
larriena. Poliki-polikieginez gero gozoa aterako
Arrainen artean, makailua izango da seguruenik zaizu.Maneatzeko modu askodago: pil-pilean,
EuskalHerrikogastronomia eta ohitura zaharrei Bizkaikoeran, "ajoarriero" moduan, porrusaldan,
lotuena. Arraintxurieta gihartsu hau gatzatua edo,
zurrukutuna (baratxuri-zopa makailuarekin), tortilan
hozkailu modernoei esker,fresko-freskosaltzenda eta entsaladan.
arrandegietan.
Zalua eta txuria Euskal Herriko arkumea
Nolakoa izango da rnokoilu-zoti on bat?
Burgos,Segovia, Palencia eta Valladolideko
Islandia,Faroe,Groenlandia eta Terranovatik
bildotsa kanalean, buru eta guzti,5-6kilokoa
ekartzen dute. Gaur egun Islandiakoa da onena,
saltzenda gure harategietan. Bildotshorien amek
lurretikgertu harrapatu eta, jarraian, berehala
galondoa, garagarra, alfalfa eta erremolatxa jan
gatzatzen dutelako. Estatuespainolean Catalunya
dute eta, horregatik, giharretako haragia osoerraz
da Islandiako makailuaren kontsumitzailerik
mastekatzen da.
handiena; atzetik euskaldunak gatoz.
Makailua ondo prestatzeko, hiru gauza hartu Bertako bildotsak, berriz,gero eta estimazio
behar dira kontuan: nolakoa den, nola gezatu handiagoa du gure merkatuetan. Bildotshoriek
eta errezeta. Makailu onak zalua izan behar du latxa euskalarrazako ardien esnearekin hazitakoak
eta ezzurruna, ondo irekia eta txurlo. bizkarra dira. Latxa ardiak Aralar, Aizkorri,Gorbea, Oiz,eta
iluna eta aldeak meheak eta txuriak izango Karrantzako mendien inguruetako larreetan eta
dira. Gogor edota hezeegia baldin badago, ez Iparraldean, besteak beste, bazkatzen dira.
erosi. Sukalderako, asko jota, l,8-2kilokoa Bertako arkumea, batez ere, udaberrian saltzen
aukeratuko dugu, puska lodiek gatz gehiegi da, ardiak ldiazabalgo gazta egiteko esnea eman
edukitzen dute eta. eta eman aridirenean.
EuskalHerrikoarkumea osoona da, haragi
samurrekoa, atsegina, fina, eta zuku askoduna.
Baina,udaberria hiltzendenean, bertako arkumea
ere bukatu egiten da hurrengo urtera arte.
Arkumea prestatzeko era askoditugu: betiko
moduan erreta, patata frijitueta entsaladarekin,
arkumea menestran, txilindron Nafarroako
moduan edo burduntzian. Denak goxoak.
Antxumea ere ezda txarra, ezta?
MAKAILU.- Bacalao. ZURRUN.- RTgido,tieso. BERTAKOBILDOTS.- Hemengo bildotsa.
ARKUME.- Bildotsa. Cordero. BIZKAR.- Dorso,espalda. EIcordero del paTs.
ESKARI.- Demanda. HEZE.-Humedo. LARRE.-Zelaia. Prado.
GORA EGIN.- Subir. ASKO JOTA.- Gehienez. A losumo. BAZKATU.- Pastar,corner.
LOTU.-Vinculado. DAKITE.- Saben. BATEZERE.-Gehienbat. Sobre todo.
GIHARTSU.- Magro. EGUN.- Gaur egun. HoydTa. SAMUR.- Biguna. Tierno.
GATZATU.- Salado. ASTI.- Denbora, beta. ATSEGIN.- Gustagarria. Sabroso.
HOZKAILU.- FrigorTfico. EGINEZGERO.- Egiten bada. Sisehace. ZUKUASKODUN.- Zukuasko duena. Rico
ARRANDEGI.- PescaderTa. MANEATU.- Prestatu. Aderezar, en gelatina.
ZALU.- Malgua. Flexible,elostico, preparar. ERRE.-Asar.
KONTSUMITZAILE.- Consumidor. GALONDO.- Rastrojode trigo. BURDUNTZI.-Asodor. brocheta.
6 GEZATU.- Gatza kendu. Desalar. GARAGAR.- Cebada.
Ql BARNETEGIAN TIROKA X
&AUDE LA.9.4t.8A t.
OA/r?f~GIN /JfJ&ll.
HORR&TA.RAKO GAO
Dt:: Ef?:TZ41NOK.
BU<EHAtA
y(}A"l..
GAISO.- Pobrecito/a. ZAUDE LASAI.- Egon zaitez lasai. TXIKI-TXIKI EGIN.- Hacer pedazos.
BARKATU.- Perdonar. Estotetranquilo. ARRAIOA!- iRayos! .
MAITAGARRI.- Kutuna, maitea. HORRETARAKO.- Para eso. IHE·sEGIN.- Alde egin, ospa egin.
Querido/a. BEREHALA.- Enseguida. Huir.
BASAPIZTIA.- Animal salvaje. PILULA LORTUORDUKO.- Pilula ZEHARKATU.- Atravesar.
eskuratu bezain laister. Apenas
recuperels la pildora.
7
~n
~~LKARRIZKETA
~·f,
JESUS LOPEZ DE DICASTILLO:
"Hirugarren Munduko edozein ume gu baino bizkorragoa da"
[1}
lnjiniaria, kotxe-lantegi batean sail bateko bizilagunak dira. Asiakoak ezditut aipatuko,
arduraduna, gizarte honetan hainbeste ezbait naizhan izan. Hegoamerikan 300milioi
maite dugun lanpostu seguruari uko egin eta abenturero daude gaur egun, gogoan hartu
bizimodu berriari ekin zion orain dela dozena behar genituzkeenak. Haien bizimodua!
bat urte: "Nere bizitzaosoan, goizean goiz Kilometroak eta kilometroak ibilibehar jatekoa
jaiki, eta egunero zortziordu lantokian lortzeko...Bizitzarenerronka harrigarria da.
kateatuta egon beharko nuela pentsatzeak ez Hainda izugarria hango geografia eta hain
zidan onik egiten. Etazertarako? Kotxea eta eskasakeskuartekoak!"
bideoa izateko? berrogeitamar urtez
banketxeei hilero l00.000pezeta emateko ,
90metro karratuko gartzeiaren ordain? ...
Dena utzieta kito". Urtebete ingun.,1egingo
du Pirinioetan mendiz mendi, ibarrez ibar
izadiarekin gozatzen, bere geroa hausnartzen:
"Konturatu nintzen hura zela bizirik
mantentzen ninduena, bidaia".
Txirrindua hartu eta Hegoamerika eta
Ertamerikan barrena ibiliko da beste lagun
batekin, kultura haien berrijakin nahirik.
TxirrinduaAndeak ezagutzeko ibilgailu
aproposegia ez izaki, hurrengo bidaia oinez
egingo du, bakar-bakarrik, hango mendi
majikoen liluran murgildu nahirik.Askoikasi
zuen bidaia horietan: "Kultura haiek
ezagututa, konturatu nintzen gizakia ezdela
sekula gaur egunean bezain hutsa izan.Bost
mila lagunek pentsatzen dute eta beste
guztiek, erroboten antzera, agindutakoa bete.
Hirugarren munduko edozein ume gu baino
bizkorragoa da, egunero-egunero
errealitateari aurre egin behar diolako. Etaze
arma ditu bizirikjarraitzeko? Adimena eta
bizkortasuna, besterik ez.Hala ere, hemengo
guztia goratu egiten dugu, zoonbie-talde bat
besterik ezgarela kontuan hartu gabe".
Ezdu "abenturazale" hitza batere maite.
Piskabat lotsatu egiten da elkarrizketetan
horrelakoren bat esaten diotenean:
"Abenturazale esaten digute ibilalditxoak
egiten ditugunoi. Baina, nikikusidudanez,
benetako abentureroak Hegoamerikako
SAIL- Secci6n. HAUSNARTU.- Gogoan irauli.gogoetatu. BIZKOR.- Arina. Kontrakoa: motela,
. ARDURADUN.- Ardura+dun. Ardura Rumiar. geldoa.
duena. Encargado. Erabereko hitzak: TXIRRINDU.- Bicicleta. AURREEGIN.- Hacer frente.
errudun, dirudun, galtzadun ... BARRENA.- Zehar. Atrcves de. ADIMEN.- Adi(tu)+men. lnteligencia. Era
UKO EGIN.- Arbuiatu. Renunciar, IBILGAILU.- lbil(i)+gailu. Vehiculo. Era bereko hitzak: ulermen, idazmen,
rechazar. bereko hitzak: garbigailu, zulagailu, usaimen...
EKIN.- Heldu. Emprender. berogailu ... GORATU.- Aupatu. Ensalzar.
GOIZ.- Temprano. Kontrakoa: berandu. APROPOSEGIA EZIZAKI.- Egokiegia ez BENETAKO.- Egiazkoa, zinezkoa.
KATEATU.- Encadenar. bait da. Puesno esdemasiado Verdadero.
ORDAIN.- Trukea.Cambio. adecuado. BIZILAGUN.- Biztanlea. Habitante.
IBAR.- Harana. Valle. LILURA.- Xarma. Encanto. ERRONKA.- Desafio.
8 IZADI.- Natura. MURGILDU.- Barneratu. Sumergir. ESKUARTEKOAK.- Baliabideak. Recursos.
HABE.- Hamar-hamabi urtetik nuela. Eta,iritsibezain laster, herrihura olerkariezezagunez
hona -hau da, lehenengo alemaniar batek non lapurtzen betea bait dago. Azkenean,
bidaia egin zenuenetik hona-, didan guztia. Eskuhutsik kirolsailean ere olerkiak
askojaitsial da Hegoamerikako geldituta ere, aurrera egin argitaratzen hasiginen.
herrien bizimaila? nuen. Olerkari peruar bat Kolaborazio-lanak, dena dela,
ezagutzen nuen eta harengana guztiak ezzirengure aldekoak.
JESUSLOPEZDEDICASTILLO. joan nintzen,laguntza eske. Mehatxuka hasizitzaizkigun,
Bai.Asko.Brasil,esate baterako, Huraharrituta: 'Lan egin nahi egunkari komunista zela, ateo
%l00pobretu da hamar urtetik duzula? Peruarguztiak kanpora zela...Hilkonindutela ere esan
hona. Etabeste herrialde doaz lanera eta zukhemen zidaten. Etabeldurtu egin
batzuk gehiago jaitsidira. gelditu nahi duzula?...' Hirulan nintzen,batez ere, lanerako
Atzeraka egin dute. Perukgaur eskainizizkidan:zerrako baimenik eznuenez, poliziari
egun l930ean zeukan errenta gerente, hoteleko kontable eta deitu eta gartzelara joateko
besterikezdauka, hirurogei urte oihaneko egunkari txikibateko arriskutannengoelako. Aurretik
joanda gero. l930ean Espainiak erredaktore-buru. Hirugarrena Boliviakopoliziaren lan egiteko
baino errenta handiagoa hartu nuen poz-pozik.Oso modua ezagutzen nuen eta ez
zeukan, egia esan. Dena den, polita izanzen. nuen lehen gertatutakoa inolaz
hauek dira estatistikakematen ere errepikatzerik nahi.
dituen datuak. Etabadakizu "Hegoamerikan 300 Horregatik, sei-zazpihilabeteren
estatistikaren arabera hogei ondoren lana utzibehar izan
lagunen artean hogei txuleta milioi abenturero nuen.
jateak zeresan nahi duen,
txuleta bana jan dela. Bost daude" Telebista, telebista!
axola estatistikaribatek
hemeretzijan baditu eta beste HurazenAmazoniako hiririk H.- ETB-2ko"Doctor
guztien artean bat bakarra. arriskutsuenetako bat, Livingston,Supongo" saioan
elkarrizketa bat egin zizuteneta,
Beherakada horiizugarri narkotrafikoa bait zegoen
nabaritzen da herrixehearen inguru hartan. Politikoak, ondoren, aurkezle eta
zuzendari-lana eskaini.Horere
bizimoduan. militarrak...denak salduta
aldaketak egiteko asmotan,
zeuden. Kazetaritzalighta
ezta?
Oihanean kazetari egiten zuten egunkarikoek,
jeneralaren alabaren ohorez
H.-Aurreneko ibilaldi horien J.L.D.-Zalantzak izannituen
festa bat egin zutela, gotzaia
ondoren, badirudi hura hartu ezhartu. Lehenago,
etorrizela eta horrelakoak. Eta
Hegoamerikan gelditzea nirepentsakerak bultzatuta
kirola,futbol asko,jendea lotan
erabaki duzula. Denbora gelditu banintzen oihaneko
edukitzeko. Nikaldatu egin nahi
gehiago egiten duzu han egunkari hartan, nola hartuko
nuen egunkaria. Eskutitzen saila
hemen baino. Lana ere han dut orain lanpostu hau nere
indartu nahi nuen, herriaren .
aurkitu zenuen oihaneko pentsakeraren kontra? Ba,
komunikabidea izanzedin.
egunkari batean, ezta? hartu egin nuen, baina saioaren
BorgesekArgentinan antzeko
ikuspuntuak aldatuta. Zortzi
zerbait egin zuen. Eskutitzentzat
J.L.D.-Ustedut noizbait behin urtezoihanean bizituondoren,
utzinuen aurreneko saila.Eta
betiko han gelditzea erabakiko nere ibaiak, nere mendiak, nere
egunero-egunero mahaia
dudala, han hemen baino nekazariak eta nere
jendeak bidalitako lanez
denboraldi luzeagoak ematen askatasuna eznituen sos
gainezka edukitzen nuen.
bait ditut. Nondarra naizen? Ez batzuen truke salduko, ezta?
Olerkiakere bidaltzen zituzten,
dakit, hangoa eta hemengoa, Lehengo erreportaia ikusgarri
baina batez ere hangoa. baina era berean hutsak
baztertu eta sailantropologiko
Egunkariarena istorioluzea bati heldu nion. Eztabaida
da. Nereirtenaldietan askotan handia ekarrizuten nire
egin ditut lantxoak, aurrera segi aldaketek.
ahal izateko. Egunkarietarako
erreportaiak idatzi izanditut. Goikoek saio ikusgarribat
Baina,behin, lan politagoa egin egiteko hartu nindutela esan
nuen oihaneko egunkari zidaten, eta ideologiaz bete
batean. Joan nintzen Perura nuela leporatu. 'Hemen dena
hemen zazpihilabetetan da ideologia-erantzun nien-;
aurreztutako dirua patrikan telenobelak eta futbola
BIZIMAILA.- Nivelde vida. NON.- Heaquf que, mira por d6nde que. MEHATXU.- Amenazoa. Amenaza.
BANA.- Bakoitzak bat. OLERKARI.- Poeta. BAIMEN.- Permiso.
NABARITU.- Somatu. Sentir,notar. ERREDAKTORE-BURU.-Jefe de redacci6n. INOLAZ ERE.-Inondik ere.
XEHE.- Xumea. Sencillo. ARRISKUTSU.-Arrisku+tsu.Peligroso. De ninguno forma.
OIHAN.- Selva. -TSUatzizkiak oparotasuna edo AURKEZLE.-Aurkez(tu)+le. Presentador.
NOIZBAIT.- Alguna vez. ugaritasuna adierazten du. Adibidez: -LEatzizkiak egilea adierazten du.
AURREZTU.-Aurreratu. Ahorrar. euritsu, osasuntsu, harritsu... Adibidez: idazle, entzule, erosle...
PATRIKA.- Poltsikoa. Bolsillo. OHORE.- Omena. Honor, homenaje. NEKAZARI.- Agricultor.
GOTZAI.- Apezpikua. Obispo. SOS.-Txanpona. Moneda.
ESKUTITZ.-Carta. LEPORATU.-Egotzi.Acusar.
9
gora ziren,ia bi milioi.Izugarrizko
sarraskiagertatzen ari da han,
Iparramerikan gertatu zen
bezalakoxea.
H.-Zergatik hiltzendira,
elikadura eskasagatik, gaitzek
jota ...?
J.l.0.- Dena daukate kontra.
Hasteko,zuriekeramandako
gaitzak. Zenbait gaitzen
kontrako defentsarik ez
dutenez, hilegiten dira, gripeak
jota adibidez. Berenlurretatik
botatzen dituztelako ere hiltzen
dira. Norajoango eta hiri
handietako auzo negargarri
horietara joaten dira.
Herriminak jota eta goseak
hiltzendituzte. Ezdute mundu
hura ulertzen,ezdakite zergatik
dauden han eta edarian
bilatzen dute erantzuna.
Azkenean, gibela izorratuta,
edo beste edozein gaitzek jota
hiltzendira zabortegi haietan.
Eta,usoakkontrapason bezala
ere erortzen dira, eskupeten
aurrean. Gogoan hartu! l986tik
"Pirinioetan konturatu nintzen hura zela bizirik mantentzen ninduena, bidaia". 89raAmazonian pistoleroek
zazpiehun buruzagi sindikalista
hilzituzten,batez ere Brasilgo
etengabe ematea ere zerda, Konkistatuen,galtzaileen,
Amazonian. Sindikalistak
ba? Jendea horrela alienatzea ikuspegia erakutsinahi izandut.
zazpiehun izanbaziren, pentsa
ezal da, ba, ideologia? Izanere, bi ikuspegidaude
zenbat hilkozituztenguztira.
aukeran: Bostgarren
H.- Baina,gero ere, ETBrako Mendeurrenarena eta
H.- Lurrakkentzeko hiltzen
beste lan batzuk egin dituzu: Exporena ala kolerarena,
dituzte, ezta? Zeinekaginduta?
duela bizpahiru hilabete beherakoarena eta Kanpo
pantailaratutako "Apocalipsis -zorrarena. Nikbigarren bidea J.l.0.- Facendeiroek, lurralde
Amazonia" sailaeta Inkei hartu dut. izugarriakdituzten abeltzainek.
buruzko "Esplendory miseriade
Baina,atzetik, haragitako
loshijosdel sol" izenekoak Amazoniako sarraskia multinazionalak dituzte, kotxe
adibidez.
arlokoak, eta zopakoak.
"Usoak kontrapason H.-Denbora askoezdela, Enpresasuizarrak,alemaniarrak,
egunkarietan irakurrigenuen amerikarrak...daude tartean.
bezala hiltzen dira elikadura desegokia dela
medio Hegoamerikako zenbait H.- Urre-bilatzaileek ere ba
indioak eskupeten arraza gero eta txikiagoak omen dute zerikusirikhilketa
zirela.Baal duzuhorrenberririk? horietan, ezta? Nondik nora
aurrean" sortudira meatzari horiek?
J.l.0.- Ezdakit. Komunitate
J.l.0.- Bai.Amazoniakoa batzuk, gero eta txikiago J.l.0.- Jendea beren
duela urte t'erdi egin genuen. izateaz gain, desagertzen ari lurretatik botatzen dute, hirietan
Eta,bestea, proiektatu gabe dira, hiltzen.Amazonian zenbat ezzaie irtenbiderik eskaintzen
dago oraindik. Amerikako indio daude gaur egun? eta giza hazkundea
konkistariburuzkoa da, Inka Berrehunmila inguru. Duela beldurgarria izaki-uste dut
herrietan oinarrituta. hamar-hamabost urte milioitik milako hiruhazten dela urtean
OINARRITU.- Basar. ELIKADURA.- Alimentaci6n. BURUZAGI.- Jete. lider.
GALTZAILE.- Gal(du)+tzaile. Perdedor. BERRI.-Albistea. Noticia. ABELTZAIN.- Abel+zain. Ganaduzalea.
-TZAILEatzizkiak egilea adierazten du. GAITZ.- Gaisotasuna, eritasuna. Ganadero: Eraberean: behizain,
Esatebaterako: laguntzaile, saltzaile, Enfermedad. atezain, etxezain...
antolatzaile. AUZO.- Barriada. URRE-BILATZAILE.-Buscador de oro.
BEHERAKO.- Diarrea. HERRIMIN.- Nostalgia del pueblo. MEATZARI.- Meatza+ari. Minero.
KANPO-ZOR.- Deuda Exterior. GIBEL- Higado. -ARIatzizkiak ofizioa edo afizioa
SARRASKI.- Hondamendia, ausiabartza. IZORRATU.-Hondatu. Estropear. adierazten du. Adibidez: kantari,
Destrucci6n. ZABORTEGI.- Zabor+tegi. Basurero. Era olerkari, zapatari ...
bereko hitzak: liburutegi, harategi, GIZA HAZKUNDE.- Crecimiento humano.
biltegi ...
10