Table Of ContentCIP:.B.rasilC.a talogação-na-Fonte
Câmara Brasileidroa L ivro. SP
FonsecaJ,a iroS imond a,J.: 938-
F744e Estatístiacpal icadap or JairoS imond a
2.ed. FonsecaG,i lbertdoe A ndradIe• 1artines Ge
raldoL uci:.i::Too ledo-.- 2.ed.-- São Pau:l o
Atlas, 1935.
Bibliografia.
1.E statísti2c.aE statístimcaat emática
I.M artinsG,i lberdteoA ndradIeI.. T oledo,
Geral do LucianoI.I I.T ítulo.
17.e 18. CDD-310
17. -519
76-0796 18. -519.5
Índicepsa rac atálogsoi stemã:tico·:
l. Estatístic3a1 0(1e7 .1 8.)
2. Estatístimcaat emáti5c1a9 (17.5) 19.5(18.)
3.M atemáticeas tatístic5a1 9(17.5) 19.5(18.)
li
EDITORAA TLASS .A.
RuaC onselhNeéibrioa 1s3,8 4( CampoEsIí sios)
CaixPao st7a1l8 6-Tel(.0:1 12)2 1-91(4P4A BX)
01203S ãoP aul(oS P)
JAIROS IMON DA FONSECA
GILBERTOD E ANDRADE MARTINS
GERALDO LUCIANOT OLEDO
ESTATÍSTICA
APLICADA
SÃO PAULO
EDITORAAT LASS .A. 1989
-
ESATT fSTI�CPAL ICADA
JaiSriom odna F onseca
GilbedrteAo n draMdaert ins
GeralLduoc iaTnool edo
Capae d iagramadçeã o
PaveGle rencer
©
Copyright1 985·
EDITOARTAL ASS.A .
TODOOSSD IREI�TEOSSE RVADOS.
Nost ermodsa L eiq uer esguarda
osd ireitaoutso raéip sr,o ibiad rae produçãtoo taoul parcibaelm,c omoa
produçãod e apostilaa sp artidre stlei vrdoe, qualqufeorr mao u por
qualquemre io- eletrônoui cmecoâ nico,i nclusaitvrea vdées p rocessos
xerográficdoes f,o tocópei dae gravaç-ãos em permissãop,o re scrito,
do Editor.
2.'E DIÇÃ,O
s.t· iragem1 989
-
lmpressono Brasil '
129912
Printedi nBr azil
J
CONTEÚDO
9
Prefácio,
Capít1u lo
CORRELAÇÃNOA A MOSTRA11,
1. O coeficiednetc eo rrelalçiãnoe ar,r1 :1
1.1.I ntervadlevo a riaçdãeo r ,1 3
1.2 . Propriesdd aed re,1 6
17
1.3.E xemplos,
28
1.4.C oeficiednetc eo rrçeãloap ardaa doasgr uapdose mc lasse,
de 7
1.5.P rovdae s ignificâani cnitae rvacloon fiaanp çarpa, 3
1.6.C orrelaoçrãdoi ncaolr:r elapçoãro pos4t5o s,
7.
1. Correlamçúãlot ipec loar relapçaãroc i5a3l ,
1. 7.1C.o rrelapçaãroc ieanlv olvemnadiods e t rêvsa riáv6e3i s,
1.7 2.. CorrelamçúãlÚop la6,6
1 72
ExercícSiéorsi:-e Captíulo 1,
Capít2u lo
ANÁLISDEER EGRESSÃ7O8,
78
1.I ntrodu-çgãêon edsoem odeldoe r egressão,
79
2.P roblemdaaas n álidesr ee gressão,
O
3. modeldoe r egreslisnãeoas ri mpl8e1s ,
3.1. Conceoi thei pótse,8s 1e
3.2 . Estimadçãoosp arâmest,8r 3o
3.3.R egressqõueess e t ornalmi neaproerts r ansform,a ç8ã o7
3.4.S ignificaâd nacsei stimat9i0v as,
3.5.T estdeesh ipót,e9 s6e
98
3:6.I ntervdaelc oosn fian,ç a
7.
3. Coeficiendteed eterminoauçd ãeoe xplica1ç0ã0o ,
1
ExercícSiéorsi:e Capítul2o,1 04
-
5
Exercícrieossodl ov,si1 07
Capít3u lo
REGRESSÃLOI NEAMRÚ LTIPL1A1,0
1.I ntrodu1ç1ãOo ,
2.O modeldoe r egresslãionr em aúlti,p1 l1Oa
3.E stimaçdãoos p arâmetr1o1s1,
4.E stduod asv ariaç1õe1s4,
5.T estpea reax istêdnecr ieag res-sTãeos tFe,1 15
6.A nálidseve a riânccoimma e lhoram,e1 n1t7o
7.C oeficiendteee xplicoauçd ãeod eterminmaúçlãtoi p1l1a8,
8.Re gresspãolo inomi1a2l0,
Exercíc-iSéorsi 1e- Capít3ul,1o 21
Exercíc-iSéorsi IeI - Capít3ul,o 124
Exercírceisoosl vi1d2o5s ,
ResoludçoãE ox ercínc!Ji4 o- SérieI, 1 28
ResoludçoãE ox ercínc!Ji5 o- SériIe, 1 32
9.A presentdaoçsdã aod o1s3, 3
9.1I.n trodu1ç3ão3,
9..2 Quadrdoap roduçbãroa sildeeai urotam óvse,i1 34
10.Di agramdaed isper1s3ão4,
11.Re gresslãion esairm pl1e35s,
11.E1q.u açdãeor egres1s3ã5o,
112..C oeficiendet ee xplica1ç3ã5o,
11.3T.a beelg ar áfic1o3,5
12.Re greslsiãnoes airm plpeosra namoforse -ajuasmtetnoe xponenc1i3a6l ,
12.E1q.u açãdeo r egres1s3ã6o,
12.C2oe.fi ciendteee xplica1ç3ã7o ,
12.T3a.b eelg ar áfic1o37,
13.Re greslsiãnoem aúrl tliap a-jsutamenptool inom-i2al� gr a,u1 38
13.E1q.u açãdeo r egsrseão1,3 8
13.C2o.e ficieden teex plica1ç3ã8o ,
13.T3a.b eelgr aá fico1,3 9
14.Pr ojeçpõaers1a 9 7144,0
·
14..A1 justatmoel nine1a4r,0
142..A justameenxtpoo nenc1i4a0l ,
14.A3j.u stamento pol1i40no mial,
15.Co nclus,s1 õe40
Capít4u lo
SÉRIETSE MPORAI1S4,1
1.I ntrodu1ç4ão1,
2.M ovimenctaorsa cterídsatssi écroitesem sp ora1i4s,2
3.A nálisdea s sétreimepso r1ai4s2,
31:. A valiadçaãt oe ndên1ci4a3,
3.1.1Mé.t oddoa sm édiamsó vei1s4,3
6 3.1.2Mé.t oddoo sm ínimoqsu adrad1o4s5,
3.2 . Avaliadçaãsvo a riações 1s4a7 z onais,
3.2.1.M étoddoap orcentamgéedmi 1a4,7
3.2.2.M étodod ap orcentadgate emn dênac,1i 49
3.2. 3. Métoddoap orcentadgaemsmé dimaósv ei1s5,1
3.3.D esestaciondaolsid zaadço1ãs5o,3
4.S ínsteed ase tapuatsi liznaaad naásl diassseé riteesm por1a5i3s ,
Exercí-ciSoésr 1i- eC apít4u,l1 o5 4
Capít5u lo
CONSTRUÇÃEO U SOSD E NÚMEROS- fNDICE1S5,7
l". Introdu1ç5ã7o ,
2.C onceidtero e lat1i5v8o ,
2.1.R elat(irveol adçãepo r)e ç1o5,8
2..2 Relat(irveol adçeãq ou)a ntie,d1 a5d9
2.3.R elat(irveol adçeãvo a)l o1r6,0
2.4.C ritérdieoa sv aliadçaãf oó rmudleau m índi-cep ropriesd daodse
relati16v0o s,
2.5.E lodse r elateir veolsa teimvc oasd ei1a62,
3.E mpregdoa sm édisaism pleeí sn dicaeg regastiimvpol 1e6s4,
3.1.M édiaar itmé(tsiicmap ldeers e)l ati1v64o s,
3.2.M édihaa rmônisciam pldeers e lati1v65o s,
3.3.M édigae ométars iicmpldeers e last,i1 v66o
3.4.E xempldoe c álcudleío ndicpeelsom étoddoa sm édiassi mpldeesr e
lativ1o6s6 ,
3.5. Índicaeg rega(tíinvdoi dceeB sr adstr1e7e0t ),
4.E mpregdoeí ndic(easg regatpiovnodsaed)ro.s 1,7 3
4.1.f ndicdeeLs a speyoruem sé toddoaé pocbaá sic1a7,3
4.2 . fndicdee P aascohuem étoddoaé poca a1t7u5a l,
4.3.Í ndidceeF isch(eírn diicdee, al1 )77
4.4.fo dicdee M arshall-Edg1e78w orth,
4.5.fn dicdee D robi1s7h9,
4.6.fn dicdee D ivis1i7a9,
4.7 . Fórmulamso difica1d8a0s ,
4.7. 1. índicdee T hei1l8,0
4.7 .2 . Índicdee L aspeymroedsi fica,1d 8o0
4.7 .3. IÍ1diced eB urea1u8,1
4.8.Al gumacso nsidersaoçbõroeessí ndicdeePs a ascehd eeL aspyere,1s 87
5. Erronso sí ndi,c1 e9s1
5. 1.E rrdoe fó rmula1,9 1
5.2 . Errdoe a mostrag1e9m3 ,
5.3.E rrdoe h omogenei1d9a4d e,
6.C onstrudçesã éor idee nsú meros-í-ndmiucdeasn çdaeb ase19,5
6.1.B asfixea ,1 95
6.2 . Basmeó veeln cadea19d6a ,
6.3.V antageed ness vantadgoesmn ést odo1s9,7
.6.4M.u dançdaeb asen ap ráti-cmaé todaob revi,1a 9d7o
7. 199
Construçdãeon úmeros-índices,
7..1 199
Fixaçdãooo bjedteom ensuração,
7.2. 200
Escoldhaaf órmula,
7.3. 200
Escoldhoasi tens,
74.. 200
Escoldhoasp esos,
8. de 201
Conceidteofl ateo r podearq uisitivo,
8.1. 201
Deflator,
8.2. 203
Podearq uiisviot,
9. 206
Taxar eaolu t axdae flacio,n ada
1 O. 207
Alguns ínedsipceec,si ais
10.1. IP 207
Índicedsep .reçpoosra taca-doA ,
10.2. 208
Índicgee rdaelp reç-osI GP,
10.3. 216
Deflatoirm plícdietp or eçeo í ndidceeq uantum,
10.13.. 216
Deflatiomrp lícito
10.3.2. 218
Índicdee q uantu,m
10.4. 220
Índicdee r elaçdãeto r ocas,
105.. 220
fodicdee c apaciddaeid mep ortar,
10.6. 223
Índicdee p reçoasoc onsumi-dIoCrV -índidceec ustdoev ida,
10..6 .1 225
Indincaec iodneap lr eçosc oanos umi-dIoNrP C,
107..
fndiced ec orreçmãoon etá-riOab rigaçRõeesa justádvoeT iess oou r
226
Nacional,
_
10.8. 228
fndicdea c orreçcaãmob iatlax a-c ambial,
Exercíc-iSéorsi 1e- Capítu5l,2o 3 1
257
Apêndice,
8
PREFÁCIO 1
Estleiv réo d estinaa edsot udasnd tecue rsodse A dministraçEãcoo,n omia,
Engenhariad ePr oduçãoM,a temátei Cicêan ciaSso ciaiqsu,ej áp ossuamc onheci
mentoasn teriodreep sr obabilidadeed sei nferêensctiaa tística.
Dentreo sp rinciopbajiest ivqouseo sa utorperso curaarlacma nçdaers,t a
ca-sae p reocupaeçmã doe senvotlveemra dse m aiourt ilizapçeãloo s profissionais
das respectiváarsea ss,e msa crifídcoic oar átere minentemdeindáttei dceoqu e o
livrsoe r eveste.
Asd emonstralçiõmeist arama-oes ses enpcaraia lnã o prejudaicco amrp reen
são dosp roceseso cso nceisutbojsa cenatoesvs á riotse maasb ordadoAs.l émd isso,
váriexoesm plorse solvidos consubes etnarnicqiaume oc deems envolvitméecnto
nicdoe c ada capítulof,a cilitaan adbos orçãeo a plicaçãdoo sm étodoes técnicas
expostoOs. leitpoord erác omplesteua re studor esolveonsexd eroc íciqouse sã o
apresentaaofid noasdl e c adaca pítulo.
No primeicroa pítuléoe ,s tudadaa C o"elaçãnao A mostra. Nosc apítulo2s,
3 e 4 disco-rsresoe bureA nálised eR egressãeoA nálisdee S ériTeesm poarisv,i
sandop recipuamàe suan teu tilizançoãos p roblemasqu ee nvoamlv precisãOo .
capítu5lo estváo ltaàd coo nceituea cçoãnos truçãdoo sp rincipnaúimser os-índi
cessim,p lese ponderados,b emc omoà sa plicaçõdese c ertoísn diceespse ciaeims
problemadse d eflacionamentod es érise.
Ao finald o livroe ncontrama-sst ea belaess tatístpaircaau st ilização nos
tópicaporse sentados.
OsA utores
9
1
CORRELAÇÃON A AMOSTRA
1.O COEFICIEDNETC EO RRELAÇLÃION EAR:
r
O r(X.Y ),
coeficiednetc eo rrelarç ãoou introduzpiodrKo a rPle arson,
é
também denominacdoor relamÇoãmoe nto-proNdaup toop.u laçoã coo,e ficiente
à
p medea a derênocuia aq ualiddaoda ej ustvee rdadreeitraaat, r avdéaqs u aplr ocu
Y,
ramorse lciaonaarsv ariávXe ei s oua nida og radue r elaç{ãloia nre)e xistente
r,
entreel aJsá.o coefiYci,en ctael culaa pdaor tdieru maa mostdrean paredseo b
servaçdõeeX s e de medea quantidaddeed isperesmã oto rndoa e quação
lineaarj ustada adtorm aévtéosdd oo sm ínimos quadorua dgoor sa,du e r elação
O
dasv ariávneaia sm,o strar. é ,p ortanutmoa,e stimadtoip vaar âmetpr,mo e din
� à
o osd esvieoms r elaçãloi nhcaa.l culpaedlamo é toddoo sm ínimoqsu adrados.
E importannottea qru ea disperesmã ot orndoa r etpao deriigau almensetre
medidaat ravdéos d esvio-pasdernãdoeo,s súel timpor eferipdoor m uitoess ta
tísticNoãsoo. b stantoe ,u sod oc oeficiednetc eo rrelapçeãrmoa necper,i ncipal
à
mented evidov antagqeume a presendteac,o rrednatfa ec iliddaedi en terpreta
çãoe de seui ntervcaolmop reenvdaelro reems u m intervacloom u ma escala
reduzida.
O
coeficiednetc eo rrelarç sãeor dáe fiXni dcoo moa r azãeon traec ovraaiçoã
e raa iqzu adraddoap rodudtaos v ariaçdõee se d eY. Simbolicamente:
(1)
Dividindoo n-usmee radeo ro de nominadpoorr n ,o coeficiernse treá d e
finidcoo moa razãdoa c ovariânec iopa r odutdoo sde svios-padderX ã eo d eY
(X( Y
_!_ X) Y)
� - -
-:---'n�========= ==;- (2)
r = J[�(X[-�X)(2Y]- Y)2(
l
n 11