Erzurumlu İbrahim Hakkı - Amil Çelebioğlu

194 Pages·2014·18.53 MB·Turkish

1.1
�i<:i
KÜLTIlR VE TIlRIZM YAYıNLARı, ...
Prof. Dr.AmI I ÇELEBtOOLU
TÜRK BÜYÜKLERDİİ zİ:s İ71
'.'1
KÜL1'IlR VE TUR IzM BAKANLIIlI YAYıNlARı ...
ERZURUMLU İBRA-HİM HAK'"
Prof. DrAml.l ÇELEBiOOLU
TÜRKB ÜYÜKLEDRttZ t:S 7t1
KapakD üzen: Sİa İmO NAN
-9
JSBN9 75-1 7- 0127
© KÜLTÜvRe TURİzBMA KANll1G9ı8.8
Onay:1 9.2.1t9a8r8i vhe 928.1-3s-a6y5ı7
Birincbia skı1.9 88
Baskıs ayısı1:S .000
SevinMça tbaas-ıA NKARA
iÇiNDEKİLER
ÖNSÖZ. .o VII
i ERZURUMLU iBRAHİMH AKKI'NIN
-
HAYATIK,i şiLiCVtE ESERLERi 1
A - HAYATI ' .. 1,
.. o 0'0 o" o .. .. ' ..o ..
B KişİLİCİ ,. '. 8
- .. o ..o ..o ..o ... .. o ..
c ESERLERi 23
-
BİBLİYOGRAF.Y.A 41
' '"
Tı İBRAHİMH AKKI'NIN ESERLERiN,
-
DEN ÖRNEKLER 47
'o'
i\ NESİRLER '.. 47
- ' .. .o. .' . .o. ..o o . .
i i.H akkıı'nİn lkE şiF irde\'s
-
HanımaY azdıMğeık tup, 47
..
2 t Hakkı'nEşıinF atınHaa -
- o
IlımaY azdığı Me.. ,k tup 49
� i,H akkı'nEışniB clkıHszı -
-
IlıınaY azdığMıe ktupo . so
i,H akkı'nEışniZ clihHZlz ı­
ıııına' {azd!\1ıcrk,f ur 50
.., iH akkı'nOı�:lıu t , Fı"
o
him'\c'C HanımlarYıan/,-ı
dı�Mıe ktu,p. 2
, :
III
6 - 1.H akkı'nOığnl u 1.F e-
him' eY azdığMıek tup '". .. 54
7 - Vasiyetnam,.e .s..i., .. .. 56
.
8 - DörtUn surunB irbirDiö-ne
nüşme.s..i . .... ... ... ... ...5.7
9 Alemin Küreliğiİnsib at
-
EdenA klDie lill.e.r. . .. .. 58
.
LO KamerY ıldızıTnesıinr leri61
- .
1 -ı YedGiezegenvienD örtK ey-
fiyetTiesni lreri '". ... ... .. 63
12- YeniB irDü nyanın Bulun-
duğunuB idlirri ... .... ... .. 67
13- Teşrih(A natomi) İlminin
Faydala.r..ı . ..' " '" ..... . 69
14- İnsanYıan şlarGaö reM İzacı 71
15_ . BedenU zuvlarınHıuns usİ-
yetle.r.i.. ..... '" ...... .7.3.
16- Çok Kullanılialna çv e Gı-
dalarıTna biatı.a.r. ı. .... . 74
17 MarifetullMaahhıanl Ollia n
-
İnsanK alb.i.. .... ... .. 77
18- Ak l-Mıe adınD erece's" i. ,. 79
19 -- ToklukA lametlveerA iç lık
Kerametle.r.i. ..'..". . 82
'"
20- Sabrı i lHee rK emaliHna sıl
Olduğu ." 83
............... '"
21- MevlaM uhabbetinKiünn hü 85
22- AşkınH aelt veK erametler8i7
LV
23 AIimin TalebelTeArilinme
-
veT edrisinin Adabv e Er-
kAnı .... .... ... ... ... .... 90
24 ÖlrenciniHni mÖ ğrenmesi-
-
ninA dabv eE rkan.ı. ... . 91
25 AderninAn ne ve Babasıyla
-
Sohbet ve ÜlfetinAidna b
veE rkan.ı.. . .... ... ... .. .. 92
26 ErkeğinK arısıylSao hbet
-
veÜ lfetiAnind abv eE rkanı 92
27 KadınınK ocasıySloah bet
-
veÜ lfetiAndaibn veE rkanı 95
28 KişinÇionc uklarSıoyhlbae t
-
veÜ lfetiAndaibn veE rkanı 96
29 TemizA rkadaşlSaorh beti-
-
ninA dabv e Erkan.ı . . 97
30- Şüriıtü'İls-lam 100
B ŞtıRLE..R. . .... ... . 101
-
1 -Aşnkame ..... . 101
2 VasfH-aıl ...... . .... ... . 102
-
3 Gazelle.r . .... ... ıo3
-
4 Tefvizna.m.e' ". ..... 119
- .
S SuyunM edhi.. .. .... ... . 125
-
6 RubaH.e.r. ... ... '". .. 125
-
7 - Manil.e.r. .. . ....... ... . ... . ı2 7
8 Vuslatna.m.e. ... . . 129
- .
9 - Vasiyetna..m. e' " ... .1.3.1 '"
v
10 KadınG üzelliğiAnlianm et-
-
leri 132
o o' o o o ••• •••••• '"
J ı KıyafeAt'-zia ( BedeYn apı-
-
sıylKaa rakteMrü nasebet-
leri.) ' " ... . ',".. ... .. ..\.3 3
..
ıı İhtilaç(nsaemğer imena1m3e5 )
- .
13 İtikadnam.e . ... ... .. \36
- ..
14 TürkT akvi.mi. .... ... ... . 137
- . .
15 İlimleTreirnt i.b.i ... 140
- . .. . o"
16 Hasankalesi. ]42
- o •• • ,
17 Bitli.s .... ... ... ... .. ]43
- . .
IS HayalatM-uıh al:...h ... 144
-
SÖZLÜK
147
000
Vi
1� ' �'L,'
. \. 1 �
öNSöZ
"Bu esersia,b ırvleı d eğerleşii m
ZuhalÇ elebio'ğylaui t haefd iyo­
rum."
A.Çelebioğlu
Türkk ültürvüe edebiyatıiyllag iollia rakX VIII. yüzyılda,
Anadoldau,'b irais rıbna şlarınddiağ,e rsio nlanndvae faetd en
ve bibrait ıdad,i ğerdia haz iyaded oğudave güneydey aşamış
olaiknim iistesnaş ahsiyektalreş ılaşıyoruz.
Batıday aşayanb irincyisüzi ,c ivarındam anzumv em ensur
eserbiu lunant,a savvut{i'es firi,M esneviM,u hammediyvee oeil­
zerşie rhlerityalneı naBnu rsalİıs maiHla kk(ı 1653-'1d7ı2r5.)
Ikincisisie dahaç okM arifetnaamdel aı nsiklopeseedriiykle
meşhuro lanE rzurumlu İHabkrkaı(h 1i7m0 3-178He0r) 'dır.
ikisid e şiirlerinde, "isHiamklkeır"iym ıa hlaso larkualkl anmış­
tırB.e nzert araflarınıyna nındfaa rklı yöndlee bruil Utıbaun
alimve şaişra hısladreıvni,r lerihodled uğgui bibi lhasseağ itici.
öğretivcei i rşaedd ickii şilikleriyle şgöühnrüemtüzleek rairl,a r
devam etmiştir.
Daha küçüky aşlardoak umayab üyülbıi ri lggiös terenlic
eserlerinde devamliıl moilaenrh aekm miyetiinşe aerdeentı:. ü zel
ahlôhıg,ö nülb ilgisvei nIil ahaiş kıi şleyeönğ,ü t/eyİenb rahim
Hakkı,b irö mürb oyu,s adeced evamlıo kumaklave yak onuş­
maklak almamışa,y nız amandae serlveerr enve fikirbliezr­ini.
zatk endin efsinudyeg ulayabilen müstesna talihlilerdeıı olmıış·
tur.
Vll
Bu itiborlaba,z ı artıŞtırmave yayınlarbıunl unmasıan rağ­
men,k ültütra rihimaizç ılındayarnbı i ry eroila n İbraHahikmk ı
ve benzerlekarnaia,t imizchee nüzt amamend eğerlendir0i1l-miş
mamakliah môeld ilmeumig ereken üimlerdendir ...
Prof Dr.A milÇ elebioğlu
MarmaraU niveniteli
Fen-EdebiFyaaktü lte,i
(jğretiUmy e,i
Fındıkzade/lSTANBUL
VIII
"I.ı'
1- ERZURUMLıUB RAHtMHA KKI'NIN
HAYATI,Kİ şıuGtV E ESERLERİ
A-HAYATI
Erzurumılbur ahimHak kı, 18 Mayıs1 703( 111M5u harre­
miniinl cku mastaıri)h indEerz,u rum'ab a�IHıasa nkal esl (KaI'a­
yı Ahsen)'ngdüen,ed şo �akrend ünyaygae lmişDtior�.u mt ari­
hinMiar,i fetname('sd.e5 14):
Hicretarithii n bin yüz onb eşo lduo lb ahar
Kal 'a-Ayhıse n' dıeb rahim Hakkıd o�dzaru
beytltey�lbeite tmiştBiarb.as ıDe,rvi ş Osman Efendia,n neissie
Hazert-Pie ygambseory undŞaenıf fHea ntfe Hatun'du.r ıbrahim
lfakkıh ayatıayllaak ablazıı bilgkielnedriiv seirm ektedir:
"Erzurum'udno �uta rafındaal,tsa ıa tm esafeHdasae,n kae­l
si ahalisiTnudrsuenn Muhammed o�lMuo llBae kird emekle ulu
ceddimiz1i0n8 1/16ta7ri0 hindbei ro �lduü nyaygae lipO sman
adıv erilmişotlim ra.h dumÇ elebyiirm,i yaşınkaa daHrasa n­
kalesi'nKdarea,ş eyho�Sleuy yiıdb rahiEmf endi'ddeenrs o ku­
muşturD.o �uştgüzaenl ahlasakh iboil makDlerviaş Efendin a­
mıylşaö hrebtu lmuştDuarh.aso nrav alidheassitd aü şüöpl müş­
tür.P edeorniu e vlendirKmalıeş',n iyna kınlanKnınddaı lnıa m
karyesdaed iitk-iır amdŞaeny ho�lmue rhumD edeM ahmud'un
kızıanlım ıştOıLrH antf.e Hatunb,i zimmü şfıvka lidemoilzm uş­
tur.
GerçOis manE fendi'hnaiyna sgıa pl ioldu�undziafanf a k­
in
şamı,h alktahni caebd ip inaregdiez lenmiLşatkiirnC. e nab­
i Hak,a ralanndnai csee vgiv em erhametklıelrm vıeşb irbirlerine
nicer a�beteltemri şlerCdeidrd.i mMiozl lBeak ir,f akeirer,lm l-