ermenđ, fransız ve türk lđteratürlerđnde anı türü

237 Pages·2011·1.21 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ERMENĐ DĐLĐ VE KÜLTÜRÜ
ANABĐLĐM DALI

ERMENĐ, FRANSIZ VE TÜRK LĐTERATÜRLERĐNDE
ANI TÜRÜ

Yüksek Lisans Tezi

Doğanay ERYILMAZ

Ankara–2011
T.C.
ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ERMENĐ DĐLĐ VE KÜLTÜRÜ
ANABĐLĐM DALI

ERMENĐ, FRANSIZ VE TÜRK LĐTERATÜRLERĐNDE
ANI TÜRÜ

Yüksek Lisans Tezi

Doğanay ERYILMAZ

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Birsen KARACA

Ankara–2011

I
T.C.
ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ERMENĐ DĐLĐ VE KÜLTÜRÜ
ANABĐLĐM DALI

ERMENĐ, FRANSIZ VE TÜRK LĐTERATÜRLERĐNDE
ANI TÜRÜ

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Birsen KARACA

Tez Jürisi Üyeleri
Adı ve Soyadı Đmzası
.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................

Tez Sınavı Tarihi ..................................

II
TÜRKĐYE CUMHURĐYETĐ
ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve
etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan
ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan
tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi
ayrıca beyan ederim. (……/……/2011)

Tezi Hazırlayan Öğrencinin
Adı ve Soyadı

Doğanay ERYILMAZ

Đmzası

………………………………………

III
ĐÇĐNDEKĐLER

ÖNSÖZ VII
GĐRĐŞ 1

I. BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE 7

1. Anı Kavramının Kullanım Alanları 8

2. Anı Türünü Đnceleyen Disiplinler 22
2.1. Tarih Đncelemelerinde Anı Türünün Yeri 22
2.2. Psikoloji Çalışmalarında Anı Türünün Yeri 25
2.3. Sosyoloji Çalışmalarında Anı Türünün Yeri 29
2.4. Edebiyatta Anı Türü 30
2.4.1. Anı Türünün Sınıflandırılması 34
2.4.1.1.Anı Türünün Tematik Sınıflandırması 35
2.4.1.2. Anı Türünün Kurgusal Sınıflandırması 42
2.4.2. Anı Türünün Yapısal Özellikleri 47
2.4.2.1.Anı Türünde Zaman 47
2.4.2.2.Anı Türünde Anlatıcı 48
2.4.3. Anıların Yazılış Nedenleri 49

3. Türkiye’de Anı Türü ile Đlgili Olarak Yapılan Akademik
Çalışmaların Durumu 51
IV
II. BÖLÜM: ANI TÜRÜNÜN TARĐHÇESĐ 54

1. Fransız Literatüründe Anı Türünün Tarihsel Gelişimi 55
2. Türk Literatüründe Anı Türünün Tarihsel Gelişimi 69
3. Ermeni Literatüründe Anı Türünün Tarihsel Gelişimi 81

III. BÖLÜM: ANALĐZ VE KARŞILAŞTIRMA 103

1. Tovmas Hovhannesi Nazarbekyan, Ermeni Ordusu Türk Silahlı
Kuvvetlerine Karşı 106
1.1. Yazarın Biyografisi 106
1.2. Eserin Konusu ve Đçerdiği Tarihsel Olaylar 107
1.3.Eserin Yazılış Nedenleri 115
1.4. Kategorik Özellikler 116
1.5. Karşılaştırma 117

2. Mıgırdiç Margosyan, Tespih Taneleri 124
2.1.Yazarın Biyografisi 124
2.2.Eserin Konusu ve Đçerdiği Tarihsel Olaylar 125
2.3. Eserin Yazılış Nedenleri 131
2.4. Kategorik Özellikler ve Metin Analizi 133
2.5. Üslup Analizi 140
2.6. Karşılaştırma 144
V
3. Peter Najarian, Son Ermeni (Yolculuklar) 156
2.1. Yazarın Biyografisi 156
2.2. Eserin Konusu ve Đçerdiği Tarihsel Olaylar 156
2.3. Eserin Yazılış Nedenleri 160
2.4. Kategorik Özellikler ve Metin Analizi 164
2.5. Üslup Analizi 170
2.6. Karşılaştırma 174

SONUÇ 193
ÖZET 202
ABSTRACT 204
KAYNAKÇA 206

VI
ÖNSÖZ

Bu tezde, anı sözcüğünün kullanım alanları, Ermeni, Türk ve Fransız
literatürlerinde anı türünün gelişimi konularına değinilmekte ve söz konusu türle
ilgilenen bilim dallarının yaklaşımları göz önünde bulundurularak anı türünde
yazılmış eserler için bir analiz yöntemi sunulmaktadır.

Araştırmalarımız sırasında, gerek kaynak olarak, gerekse tür özelliklerini ve
tarihçeyi belirlemek amacıyla çok sayıda eserden faydalanılmıştır. Bu eserlerin 160’ı
Türkçe, 97’si Fransızca, 18’i Ermenice ve 4’ü Đngilizcedir. Bunlardan bir kısmı,
elektronik kitap olarak internet kullanıcılarına sunulan eserlerdir. Teknolojinin
sunduğu bu imkân, özellikle baskısı tükenmiş olan, eski dönemlere ait ve orijinalleri
ancak yurtdışındaki kütüphanelerde bulunabilen kitaplara ulaşılmasını
kolaylaştırmaktadır. Kaynakça’da, yararlandığımız bu elektronik kitapların künyeleri
verilirken, hangi internet sitesinden alındığı da ayrıca parantez içerisinde
belirtilmiştir.

Başta tez danışmanım Prof. Dr. Birsen Karaca ve eşim Altan Eryılmaz olmak
üzere, tez çalışmam sırasında desteğini esirgemeyen hocalarıma, aileme ve
arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarım.

VII
GĐRĐŞ

Anı, Antik çağlardan bu yana örneklerini bulmanın mümkün olduğu düzyazı
türlerinden biridir. Başlangıcında askeri nitelikli olan ve hatırlananı olduğu gibi
aktarma amacını güden anılar, zaman içerisinde edebi eserler veren kişiler tarafından
da kaleme alınmaya başlaması ile edebiyat biliminin ilgi alanına girmiştir.

“Ermeni, Fransız ve Türk Literatürlerinde Anı Türü” başlıklı bu yüksek lisans
tezi, Ermeni literatüründe anı türünün dünya edebiyatları içerisindeki yerini ve
önemini saptamayı amaçlamaktadır. Ermeni literatüründe anı türüne duyulan ilgi
dikkat çekici niteliktedir. Ancak, söz konusu literatürde anı türünün yeri ve nitelikleri
hakkında Türkiye’de herhangi bir akademik çalışma yapılmamıştır. Bu bağlamda,
araştırma konumuz içerisinde, anı türünün edebiyattaki yeri, anı türünde yazılmış her
eserin edebiyat ürünü olup olmadığı ve Ermeni literatüründe anı türünün nasıl
işlendiği, hangi amaçlarla yazıldığı, niteliklerinin neler olduğu sorularına cevap
aranacaktır.

Tezimizin başlığında “literatür” sözcüğünün kullanılmasının sebebi,
“edebiyat” ve “literatür” sözcüklerinin ayrı anlamlarda değerlendirilmeleridir.
Edebiyat ürünü, yani sanat eseri niteliğine sahip olan anlatıların diğerlerinden
ayırılması gerektiğine dikkat çekmek amacıyla, bu iki sözcüğün de kullanımı gerekli
görülmüştür. Bu bağlamda, “literatür” genel anlamda yazılı eserlerin tümünü,
“edebiyat” ise sadece sanat ürünü olan yazılı eserleri belirtmektedir.

1
Tezimiz üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışmanın
kuramsal çerçevesi belirlenecek, ikincisinde anı türünün tarihçesi verilecek ve son
olarak üçüncü bölümde, belirlediğimiz spesifik örnekler üzerinde değerlendirmelerin
yapılacağı eser analizleri ve karşılaştırmalar yer alacaktır.

Çalışmamızın kuramsal çerçevesi içerisinde, öncelikle anı kavramının
kullanım alanlarına değinilecektir. Bu bağlamda, çalışma sırasında karşılaşılabilecek
kavram kargaşalarını gidermek amacıyla, “anı”, “hatıra” ve “hatırat” sözcükleri
açıklanacak ve diğer yabancı dillerdeki karşılıklarına da bakılmak suretiyle,
inceleyeceğimiz edebi türe neden “anı” dendiği tespit edilecektir.

Anı türüne kaynaklık eden ve bu türle karıştırılma eğiliminde olan gezi yazısı,
günlük ve özyaşam öyküsü türlerinin açıklaması da tezimiz içerisinde yer alacaktır.
Bu açıklama ile söz konusu türlerin benzerlikleri ve farkları belirlenecektir.

Tezimiz kapsamında anı türünü inceleyen disiplinlerin çalışmalarına da
dikkat çekilecektir. Özellikle tarih, psikoloji, sosyoloji bilimlerinin anı türü
eserlerden nasıl yararlandıklarının ve bu tür eserleri hangi açılardan
değerlendirdiklerinin ele alınacağı “Anı Türünü Đnceleyen Disiplinler” başlıklı
bölümde, söz konusu disiplinlerin kullandıkları yöntemler incelenecektir.

Diğer disiplinlerin anı türü eserlere yaklaşımının irdelenmesinin ardından,
edebiyatta anı türünün ayrıntılı bir incelemesi yapılacaktır. Bu bağlamda, anı türünün
tematik ve kurgusal sınıflandırması, daha önce yapılmış olan çalışmalardan da
2