Table Of ContentT.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İKTİSAT ANABİLİM DALI
ENFLASYON HEDEFLEMESİ
TEORİ, POLİTİKA VE UYGULAMA
Yüksel Lisans Tezi
Ahmet Murat ALPER
Ankara-2003
1
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İKTİSAT ANABİLİM DALI
ENFLASYON HEDEFLEMESİ
TEORİ, POLİTİKA VE UYGULAMA
Yüksel Lisans Tezi
Ahmet Murat ALPER
Tez Danışmanı
Prof. Dr. İrfan CİVCİR
2
Ankara-2003
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İKTİSAT ANABİLİM DALI
ENFLASYON HEDEFLEMESİ
TEORİ, POLİTİKA VE UYGULAMA
Yüksel Lisans Tezi
Tez Danışmanı: Prof. Dr. İrfan CİVCİR
Tez Jürisi Üyeleri
Adı ve Soyadı
Prof. Dr. İrfan CİVCİR
Yrd. Doç Dr. Hasan ŞAHİN
Yrd. Doç.Dr. Yalçın KARATEPE
3
Tez Sınav Tarihi: 8 Eylül 2003
4
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER..................................................................................................... i
TABLO LİSTESİ................................................................................................. v
ŞEKİL LİSTESİ................................................................................................... vii
I. GİRİŞ............................................................................................................ 1
II. ENFLASYON HEDEFLEMESİ: KAVRAMSAL ÇERÇEVE............... 5
2.1. GİRİŞ.................................................................................................... 5
2.2. PARA POLİTİKASI REJİMLERİ....................................................... 7
2.2.1. Döviz Kurlarının Hedeflenmesi................................................ 7
2.2.2. Parasal Büyüklüklerin Hedeflenmesi........................................ 11
2.2.3. Enflasyon Hedeflemesi............................................................. 14
2.2.3.1. Tanımı ve Özellikleri................................................. 16
2.2.3.2. Avantajları ve Dezavantajları.................................... 18
2.2.3.3. Önkoşulları................................................................ 21
2.3. ENFLASYON HEDEFLEMESİ REJİMİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN
NOKTALAR................................................ 27
2.3.1. Enflasyon Oranının veya Fiyat Düzeyinin Hedeflenmesi......... 27
2.3.2. Fiyat Endeksinin Belirlenmesi.................................................. 31
2.3.3. Enflasyon Oranının Sayısal Olarak Hedeflenmesi.................... 32
2.3.4. Hedef Süresinin Tespiti............................................................. 35
III. 38
ENFLASYON HEDEFLEMESİ: ANALİTİK
ÇERÇEVE.....................
3.1. GİRİŞ.................................................................................................... 38
3.2. AKTARIM MEKANİZMASI.............................................................. 40
3.2.1. Aktarım Mekanizması Kanalları............................................... 40
3.2.2. Para Politikasının Genel Doğrusal Modelleri........................... 44
5
3.2.3. Araç Kuralları ve Hedefleme Kuralları..................................... 47
3.3. KAPALI EKONOMİLERDE ENFLASYON HEDEFLEMESİ.......... 50
3.3.1. Katı Enflasyon Hedeflemesi..................................................... 50
3.3.2. Esnek Enflasyon Hedeflemesi.................................................. 55
3.3.3. Faiz Oranı İstikrarının Enflasyon Hedeflemesi Rejimi Üzerindeki
Etkileri.................................................................... 58
3.3.4. Doğrusal Olmayan Phillips Eğrisinin Enflasyon Hedeflemesi Rejimi
Üzerindeki Etkileri........................................................ 60
3.3.5. İleriye Dönük Değişkenlerin Enflasyon Hedeflemesi Rejimi Üzerindeki
Etkileri.................................................................... 62
3.4. AÇIK EKONOMİLERDE ENFLASYON HEDEFLEMESİ............... 65
3.4.1. Katı Enflasyon Hedeflemesi..................................................... 65
3.4.2. Esnek Enflasyon Hedeflemesi.................................................. 67
3.4.3. Yönlendirilmiş Sabit Parite Sisteminin Enflasyon Hedeflemesi Rejimi
Üzerindeki Etkileri................................... 69
IV. 1980 SONRASI TÜRKİYE EKONOMİSİ VE PARA POLİTİKASI
UYGULAMALARI..................................................................................... 72
4.1. GİRİŞ.................................................................................................... 72
4.2. 1980 SONRASI TÜRKİYE EKONOMİSİ.......................................... 75
4.3. 1980 SONRASI DÖNEMDE PARA POLİTİKASI
UYGULAMALARI.............................................................................. 80
4.3.1. 1980’li Yıllarda Uygulanan Para Politikaları............................ 80
4.3.2. 1990’lı Yıllarda Uygulanan Para Politikaları............................ 86
4.3.3. 2000’li Yıllarda Uygulanan Para Politikaları............................ 95
V. ENFLASYON ÖNGÖRÜ MODELLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ........... 101
5.1. GİRİŞ.................................................................................................... 101
5.2. VERİ SETİ............................................................................................ 103
5.3. EKONOMETRİK MODEL VE YÖNTEM.......................................... 106
6
5.3.1. Durağanlık Kavramı ve Birim Kök Testleri............................. 106
5.3.1.1. Durağanlık Kavramı.................................................. 106
5.3.1.2. Birim Kök Testleri..................................................... 107
5.3.2. Modellerin Tanımlanması......................................................... 110
5.3.2.1. VAR Modelleri.......................................................... 110
5.3.2.2. Hata Düzeltme Modelleri ve Eş Bütünleşme Analizi 111
5.3.2.3. ARIMA Modelleri..................................................... 113
5.4. AMPİRİK BULGULAR....................................................................... 114
5.4.1. Birim Kök Testlerinin Sonuçları............................................... 114
5.4.2. Modellerin Belirlenmesi........................................................... 115
5.4.2.1. Kısıtsız VAR Modelinin Belirlenmesi....................... 115
5.4.2.2. Hata Düzeltme Modelinin Belirlenmesi.................... 117
5.4.2.3. ARIMA Modelinin Belirlenmesi............................... 120
5.5. MODELLERİN BİR DÖNEM SONRAKİ ÖNGÖRÜ
BAŞARILARI....................................................................................... 122
VI. SONUÇ......................................................................................................... 125
135
APPENDİKS.................................................................
........................................
Appendiks A.................................................................................................. 135
Appendiks B.................................................................................................. 137
Appendiks C.................................................................................................. 141
Appendiks D.................................................................................................. 143
Appendiks E.................................................................................................. 145
Appendiks F.................................................................................................. 150
Appendiks G.................................................................................................. 151
Appendiks H.................................................................................................. 154
7
157
ÖZET.............................................................................
........................................
160
SUMMARY....................................................................
.......................................
163
KAYNAKÇA..................................................................
......................................
EKLER.................................................................................................................. 196
TABLO LİSTESİ
Tablo 2.2.1.1. Döviz Kuru Sistemleri............................................................... 8
Tablo 2.2.1.2. Döviz Kuru Sistemlerini Benimseyen Ülkeler (1960-1998)..... 8
Tablo 2.2.2.1. Parasal Büyüklüklerin Hedeflenmesi Stratejisini Uygulayan Ülkeler
(1960-1998)................................................................... 12
Tablo 2.2.3.1. Tam Enflasyon Hedeflemesi Rejimini Uygulayan Ülkeler
(2002)......................................................................................... 15
Tablo 2.2.3.2. Yarı Enflasyon Hedeflemesi Rejimini Benimseyen Ülkeler
(2002)......................................................................................... 16
Tablo 2.2.3.3. Enflasyon Hedeflemesinin Farklı Tanımları.............................. 17
Tablo 2.2.3.4. Enflasyon Hedeflemesi Rejimini Benimseyen Merkez Bankalarının Yasal
Amacı......................................................... 23
Tablo 2.2.3.5. Enflasyon Hedeflemesi Rejimini Benimseyen Merkez Bankalarının Yasal
8
Açıdan Bütçe Açığını Finanse Edebilirliği 24
Tablo 2.2.3.6. Enflasyon Hedefinin Açıklanması............................................. 26
Tablo 2.2.3.7. Enflasyon Raporunun Yayınlanma Sıklığı................................ 26
Tablo 2.3.2.1. Fiyat Endeksinin Belirlenmesi................................................... 31
Tablo 2.3.2.2. Temel Enflasyonu Hedefleyen Ülkeler...................................... 32
Tablo 2.3.3.1. Ülkelerin Enflasyon Hedefleri (2002)....................................... 34
Tablo 3.3.1.1. Enflasyon Tahminini Ara Hedef Olarak Kullanan Ülkeler....... 54
Tablo 4.2.1. Başlıca Ekonomik Göstergeler.................................................. 79
Tablo 4.3.1.1. Enflasyon, Devalüasyon ve Faiz Oranları (1980-1985)............ 82
Tablo 4.3.1.2. Reeskont, Zorunlu Karşılık ve Disponibilite Oranları (1980-
1985).......................................................................................... 83
Tablo 4.3.1.3. Başlıca Parasal Büyüklükler (1986-1988)................................. 85
Tablo 4.3.1.4. Merkez Bankası Bilançosunun Büyüme Hızı (1986-1989)....... 86
Tablo 4.3.2.1. 1990’lı Yıllarda Uygulanan Para Programları........................... 88
Tablo 4.3.3.1. Merkez Bankası Para Programı (2000)...................................... 97
Tablo 4.3.3.2. Merkez Bankası Para Programı (2001)...................................... 98
Tablo 4.3.3.3. Merkez Bankası Para Programı (2002)...................................... 99
Tablo 5.2.1. Değişkenlere Uygulanan dönüştürme İşlemleri......................... 104
Tablo 5.4.1.1. Birim Kök Testlerinin Sonuçları................................................ 114
Tablo 5.4.2.1. Kısıtsız VAR Modelinin Gecikme Uzunluğunun Tespiti.......... 116
Tablo 5.4.2.2. VAR Modellerinin Hata Terimine Uygulanan LM Testi......... 116
Tablo 5.4.2.3. Kısıtsız VAR (9) Modelinin Sonuçları...................................... 117
Tablo 5.4.2.4. Johansen Eş Bütünleşme Test Sonuçları.................................... 118
Tablo 5.4.2.5. ECM Sonuçları........................................................................... 119
Tablo 5.4.2.6. dtüfesa Değişkeninin Korelogramı............................................ 120
Tablo 5.4.2.7. ARIMA Modeli için p ve q Değerlerinin Tespiti....................... 121
Tablo 5.4.2.8. ARIMA (1,1,1) Modeline Ait Artıkların Korelogramı.............. 121
Tablo 5.4.2.9. ARIMA (1,1,1) Modelinin Sonuçları......................................... 122
Tablo 5.5.1. Modellerin Bir Dönem Sonraki Öngörü Başarılarının
9
Karşılaştırılması......................................................................... 123
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 2.2.3.1. Enflasyon Hedeflemesi Rejimini Benimseyen Ülkelerin Başlangıçtaki
Enflasyon Oranları.............................................. 25
Şekil 2.3.4.1. Şokun Ardından Enflasyon Tahmini......................................... 37
Şekil 3.2.1.1. Aktarım Mekanizması Kanalları................................................ 41
Şekil 3.3.4.1. Dışbükey Phillips Eğrisi............................................................ 61
Şekil 5.2.1. Zaman Serilerinin Seyri............................................................. 105
Şekil 5.5.1. Modellerin Bir Dönem Sonraki Öngörü Başarıları.................... 123
10
Description:2. T.C.. ANKARA ÜNİVERSİTESİ. SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ. İKTİSAT ANABİLİM DALI. ENFLASYON HEDEFLEMESİ. TEORİ, POLİTİKA VE UYGULAMA. Yüksel Lisans Tezi. Ahmet Murat ALPER. Tez Danışmanı. Prof. Dr. İrfan CİVCİR
