Table Of ContentFECYRA YIN7L4A RI:
DİZFGEİC:R
MİZAMFPEACJR:
KAPACKİ:N GARSA FİK
BASKKIA,P ABKA SKİIS:M AT
1B.A SKNIİ:S 2A0N0 2
ISBN
975-7138-58-4
FCYARY IRNE KLBAİML GİSAYAR
SANV.ET İLTCD Ş.T İ.
RüzgCaardRl.üı z gİaşrhlNaıon 2:ıK a5tU :l us/ANKARA
Te(l0:3 311200)8 6 0( pbxF)a x(:0 3311241)7 8 9
e-mfacirl9:9 @hotmail.com
ELGEE ÇİRİLEMEYEN
TOPRAKKU:Z EKYA FKASYA
Şeyh Şamil'den Şamil Basayev'e
Çeçenistan-Dağıstan Direniş Hareketleri
AlEeRvK İBLAEŞTE R
Anka2r0a0,2
İÇİNDEKİLER
GİRİ.Ş. ..••..•....•.•.....•.•.....•••.ı . ••.....••.•....••..•.•...••.•.•.
I.BÖLÜM
ÇEÇEN-DAĞHIASLTKALNA RGIENNIENÖL Z ELLİK•L.E•R•İ• .•..1.7. .••.•.••
KAFKASTYAE:R RİAN COGNİ.T.A• ....•.•..••.•.•••2.2. .•••••••...•••.•.•••
RUS SÖMÜRGECİLİĞİ rBeİL İM .....................2.2. ..........•••..•..
KAFKASYA'NIN İŞGALİ VE RUSYA'NIN SICAK DENİZLERE
İNME POLİTİKASI ..:.. . ......................3.4 ....................•...
İNGİLTERE RUSYA'YA KARŞI:
BİR KEZ ÇERKEZ ULUSU YARATMA GİRİŞİMLERİ .............3.6 ...........
KAFKAS HALKLARININ TARİHSEL İKİLEMİ: CİHAT MI, GÖÇ MÜ? ....•.. 41 ....
EKİMD EVRİMKİANFİKNDA ASĞ LHIA LKLAÜRZIE RİNEDTEKKİİ •S.İ. .4.7• ••
LENİN VE ULUSAL SORUN .......4.9. ..
19l7'DEN SONRA RUS SÖMÜRGELERİNDE BAĞIMSIZ
DEVLETLERİN KURULMASI VE KIZIL ORDUNUN MÜDAHALESİ •.••••.5•2. ••.
UYGARLAŞTIRMA MİSYONU KENDİ KADERİNİ TAYİN HAKKl'NA KARŞI ..... 56
1944-Ç1E9Ç5E7N:- İHNAGLUKŞL ARIBNÜIYNÜS KÜ RGÜ.N•Ü. •.•.•6•0• .••••.•
SÜRGÜN rNeÜ FUS POLİTiKALAR/ ... 6/
SÜRGÜNÜN ÖNCÜ SİYASAL KADROLARIN OLUŞUMUNDAKİ ROLÜ ..64. .
ÇEÇENİSTAN-DAĞISTAN SiYASAL KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURUCU
ÖGELERİNDEN BiRİ OLARAK SÜRGÜN ........... 6.7 .........
BİR İSKAN POLİTiKASI OLARAK SÜRGÜN VE ETNİK ÇATIŞMALAR ...... 73. ...
SÜRGÜNDEN DÖNÜŞ: SSCB'DE NOMENKLATURA KARŞITI
YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER VE NIKİTA KRUŞÇEF .......... .76
ÜÇD ÜNYKAU RAMVIES SCB'KNAİPNİ TALİST
DÜNYA-SİİÇSİTNEDMYE EKRİ.İ . .•....••.•..••..••..•••.8.•1. ..•.•••.•...•
ÜÇ DÜNYA AYRIMININ SOSYOLOJİK DÜZLEMDE TEMELLENDİRİLMESi
VE YAPAY MODERNLİĞİN BİR ÖRNEĞİ OLARAK SSCB ...........8.2 .........
YAPAY MODERNLiKTEN KAYITSIZ ŞARTSIZ EKLEMLENMEYE,
SSCB'DEN RUSYA FEDERASYONU'NA ..••••..••..••.•••••.88•• • .•.•••••••.•
RUSYA'PDOAS T-SOSDYÖANLEİ.MS. T• .......•.•.•••.••.9•4 • ••.•••••.••••.•
DAĞILMA .............................•.......9.4 .........•...........
MERKEZKAÇ KUVVETLER ................•......9.9 ..............•..•....
UluBsaağlı mİsçıSizanlv ıakBş aırmVt:D,, PÇ HUKÇ,H DÖ• •••••••99• .••••••.
BağımsBıezdle1ıÇl.ğei ıç:Sne a nv (a19ş9ı4 )-. 9•6.•.•.•••...1.0•7. .••..••.•••
IÇ.eç enS avaşAın'lnavımeSnı o nuçUllauBrsaıağ:lı msızlıkçı
MücadeİlselCdaiemhnia . d•a• .•••••••..•..•••••••1••1 .3• .••••.•••.••••.•
YenDie vlİentş,iŞau nsr vıaeŞ eriilaÇ.te :çS eanv aDşoığnr•a•u • ••.•ı•ıs• •••..•
V
1997 Başkanlık Seçimleri Sonrasında Çeçenistan'da Yeni
Yapılanma ve İslamcı Mııhalefet ............•......................... 122
Dağıstan ve İçkeriya Halk Kongresi .•.••...•••• , .••..••.••....•...•••.1 28
GERİLVLEKA I TSAT RATEJİ.L.E.R•İ. •••••..•.••..•1•4.0. ••.••..•.....•.•.
GERiLLA SAVAŞJ: NEDİR, NE DEĞİLDİR? ........•...................... 140
GERİLLA SAVAŞJNIN EŞKİYALIK VE TERÖRİZM
KAVRAMLARINDAN AYRIŞTIRILMASI ................................... 145
KITA STRATEJİLERİ VE GERİLLANIN UWSLARARASI BİLEŞİMİ SORUNU .. .155
KITAIBÖLGE STRATEJİSİ ORTAK PAYDASINDA ETNO-MİLLİYETÇİ KAFKAS
BİRLiĞİ ARAYIŞLARINDAN DİNSEL BİRLİK ARAYIŞLARINA GEÇİŞ ........ .166
il.BÖLÜM
DAĞISTAN-ÇEİÇSELNAİHMSAİTR AENK ET•L•E•R.İ. .•..••.•1•7•9. •••••••••.
1990 SONRASI ÇEÇENİSTAN-DAĞISTAN CİHADINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER .179
199S0o nrÇaesçıe nistaCni-hDaEadtğıkınisıİlt Fçeaa ynke tn.ö .r.l.e.r• 1•8.0. ••.
İslam'ın Savaş Öğretisi •......•.••.•..•.••.•..•...••••...•••.•••••.1 80
Kafkasya'da Miiridizm Hareketiııin Doğıışıı ve Kafkas Birliği İdealinin
Kııtsal Savaşla İçiçe Geçmesi: İmamlar Dönemi (1783-1860) ...........•.. .183
ŞeyMha nsUuşrı ı(r1m74a8 -/794) .... /83
ŞeyMhu hammYaerda ği ..1 87
İmaGma zMiu hamm(eGdaM zoil l(1a 7)9 3-/832) ... 191
ŞeyŞha m(i1l7 97-1871) ...1 95
199S0o nrDaasğıı stan-CÇiehçaEcdtnıkinisıDlt ıeaFşyna e knt ö•r•l•e•r•2 •1.0• •.
Abdııllah Azzam (1941-1989) ve Afgan Cihadı: Entelektiiel Miras ........... .213
AzzvaemC ihFaıtk hı .216
BiSra vaİşsılna miO'bljieğGkiötnsifit ne rgeleri ... .221
BiSra vaİşsı/na miS'i/iibğjienkitnif G.ö.s..t...e.r..g..e../..e.r..i.. . .225
YerlvieYa banMcüıc ahAirtalsemrİd laikşik Diiliezreinn/. e..n..m..e..s. i.22 7
Kızkarde• SşalvearşRitonal klvieeH r aiw aB arayÖernveağ i ... .230
Farklı Kiiltürlerden Gelen İnsanlar: Yabancı Mücahitler ................. .233
"ÇatOılsmıa yOarng aııiCziahsOayrtod ıuıs"u: ................. .237
EtkilveeDş öinmi işiiııı ... .248
SONUYÇER İN•E. .•..•..•..••..•..•..•..•.•.•.••.••..2.5•4• •••.•.••.•••••.
KAYNAKÇ.A. •....••.•••.•..•..•..••.••• 26•1 .••.••.•••.••.•••••••••••••.
EKLER ........................................2.7.9. ...............
IM.Ü LAKAT•L•A•R• ••••.•••••.•.•.•••••••2•8.1• .•••••••.•••.••••••.•.••
ilA.NL AŞMAL•A.R. ••...•••••...•.•.•.•.•.•.•••.•••.36•8• ..•.•.••.•••••
11F1O.T OĞRAF.L•A•R. •••.••.•.•.••.••.•••.•3•7•1. .••.••••.•..•...•••.•
vı
GİRİŞ
"Herkesin kendi yaşamına ilişkin olarak anlatabileceği bir
öyküsü vardır. Bu yaşam öyküleri, ...b enzeri görülmemiş deği
şiklik dönemlerinin, bu değişiklikleri yaşayan erkekler ve ka
dınlar aracılığıyla c_loğrudan anlatımıdır .. .Sözlü tarih erişilmeme
si halinde tarihe yansımayacak olan her kesitten her tür insanın
yaşamını ve duygularını belgele(r). ..S özlü tarih deneyimleri ge
leneksel tarihte gözden kaçan insanların anılarını toplamanın eş
siz bir yolunu sunar" (Tarih Vakfı Sözlü Tarih Kılavuzu:
http://www.tari h vakfi .org .tr/projeler/sozl utarih/kil avuz/ne
dir.asp).
Leyla Neyzi, geleneksel ya da resmi tarihin malzemesini
oluşturanlarla, gözden kaçanların kimler olduğunu ironik bir dil
le şöyle ifade ediyor:
"Sözlü tarih, yazılı belgelerin incelenmesine dayanan klasik
tarihin, daha çok devletlerle orta ve üst sınıfların (özellikle de ar
kalarında yazılı belgeler bırakan "ölü beyaz erkekler"in) tarihi
olduğu varsayımından yola çıkarak, yazılı tarihi olmayan "öteki
lerin", yani toplumda göreceli olarak güçsüzlerin (işçi sınıfı, ka
dınlar, azınlıklar, yabancılar gibi) tarihini yazmak ve toplumsal
çözümlemeleri güçsüzlerin bakış açısından yapmak amacıyla,
özellikle sol düşüncenin ağırlık kazandığı l 960'1ı yıllarda söze
dayalı yaşamöyküsü anlatılarının kaydedilerek arşivlenmesiyle
tarihin bir alt alanı olarak gelişmeye başladı" (1999: 5-6).
Elinizdeki bu çalışma da, bir yanıyla, benzeri görülmemiş bir
değişiklik döneminde yaşayan, devletlerin oluşturduğu resmi
tarihten dışlanan "ötekilere" ilişkin bir sözlü tarih çalışması. On
lara ötekileri belirtecek anlamda "esmerler" deniyor. Esmerler;
çünkü sarışın Slav ırkının yüzyıllarca süren hegemonyası altında
yaşamış ötekiler onlar ve aslında, kendileri de sarışın olmakla
birlikte Sovyet imparatorluğundaki diğer Müslüman halklarla
birlikte esmerler olarak tanımlanmışlar (Dudayev 1996: 77).
Özellikle de ayrımcılığın güçlendiği dönemlerde bu adlandırma
daha bir popüler olmuş. Onlar Kafkasya'nın en savaşçı, en mü
cadeleci halklarından biri. Uzun savaş dönemleri arasına kısacık
molalar sokmak durumunda kalmışlar zaman zaman. Soykırım
lar ve sürgünler kendilerini fiziksel olarak bütünüyle yok ede
mesin diye. Nüfus görece toparlanıp, fiziksel yok olma eşiği aşı
lır aşılmaz kaldıkları yerden devam etmişler özgürlük mücadele
lerine. Kısaca son beş yüz yılı savaşarak geçirdikleri söylenebi
lir. Bu sarışın esmerler "Çeçenler"
Bu çalışmanın amacı genel olarak Çeçen kültür dünyasının
aydınlatılması değil. Bu alandaki çalışmalar da yetersiz olmakla
birlikte, bizim aydınlatmaya çalıştığımız alan bu değil. Biz, daha
çok Çeçen cihadı olarak adlandırılan ve ağırlıkla 1994-96 arasına
ve 1999'dan bugüne tarihlenen süreci yaşayanların kişisel öykü
lerine kulak vermek istedik. Ancak Çeçenlere ilişkin bu öykü
başka halkların kaderine de karışmış durumda bugün. Dağıstan
lı mücahitlerle, İslam dünyasının dört bir yanından gelen "ya
bancı mücahitlerin" öykülerine. Kısaca bizim seslerine kulak
vermek istediğimiz ötekiler, son on yılı kapsayan Çeçen cihadı
nın doğrudan parçası olmuş kişiler. Rus resmi tarihinin "terörist"
olarak adlandırıp dışladığı ötekiler.
Neyzi'nin sözlü tarih çalışmalarının özelliklerini betimlerken
vurguladığı gibi, bu çalışma da "yaşamöyküsel anlatılar" üzerin
de yoğunlaştı ve görüşmeciyle, görüşme yapılan kişiler arasın
daki "muhabbetin" (Neyzi 1999: 6) bir ürünü olarak ortaya çık
tı. Bir sözlü tarih çalışmasının içermek durumunda olduğu "far-
2
