Ekrem AKURGAL

141 Pages·2014·2.58 MB·Turkish

Ekrem AKURGAL
EGE
BATI UYGARLIĞININ DOĞDUĞU YER
EGE
BATI UYGARLIĞININ DOĞDUĞU YER
DOĞU HELLEN KÜLTÜR TARİHİ
I.Ö. 1050 - 333
Ekrem AKURGAL
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını
İzmir Yayıncılık
İzmir Büyükşehir Belediyesi
Yayıncılık ve Tanıtım Hizmetleri Tie. San. A.Ş.
İşçiler Cad. No: 130 Kahramanlar 35230 İzmir
Tel: [phone] Faks: 422 04 66
[email protected] www.izmir-bld.gov.tr
Kent Kitaplığı Dizisi: 3
Ege
Batı Uygarlığının Doğduğu Yer
Ekrem AKURGAL
Birinci Basım: Ekim 2000
Baskı Adedi: 3000
© Meral AKURGAL ve
İzmir Yayıncılık A.Ş.
Yayıma Hazırlayan, Mustafa Özturanlı
Kapak Tasarım, Servet Kuru
Kapak, İon Sütun Başlığı.Mermer.
Ekrem AKURGAL Anadolu Kültür Tarihi, Efes Artemis Tapınağı
İ.Ö. 560-550. Londra British Museum
Grafik Uygulama, Behiye Özcan
ISBN 975-018-0044-7
00.35.Y.0018.3
hu kitap Ekim 2000 tarihinde
Promat Basım Yayın A.Ş. Tesisleri’nde basılmış,
100 adedi yazar ve yayınevi için
satış dışı tutularak tümü numaralanmıştır.
EKREM AKURGALTN YAŞAMÖYKÜSÜ
Ord.Prof.Dr.Ekrem Akurgal 30.03.191 l'de İstanbul'da doğdu. 1930/31 'de Erkek
Lisesi'ni bitirdi. Devlet imtihanını kazanarak Almanya'ya gitti. 1932-1940 yıllan arasında
Berlin'de arkeoloji okudu ve doktorasım yaptı. 1941'de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih
Coğrafya Fakültesi'nde önce asistan ve doçent, 1949'da profesör, 1957’de ordinaryüs pro­
fesör oldu. 1958/59'da Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde dekanlık görevinde bulundu.
1943-1983 tarihleri arasında Türk Tarih Kurumu üyesi olan Akurgal, 1951-1961,
1982-1983 yıllan arasında da kurumun Genel Sekreterliğini yaptı. 1951-1981 senelerinde
Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Üyesi olarak çalıştı.
1961-1962 yıllan arasında Princeton, 1971-1972'de Berlin Üniversitelerinde,
1976'da Pisa Scuola Normale Supenore'de ve 1980-1981'de Viyana Üniversitesinde
konuk profesör olarak ders verdi. 1950'den beri Avrupa, Amerika, Ingiltere ve Sovyet
Rusya'da üniversite ve akademilerde konferanslar verdi.
1960'lardan bu yana Akurgal İngiliz, Fransız, Alman, Yunan ve İspanyol tele-
vizyonlannda söyleşilerde bulunmuş ve belgesel programlarda yer almıştır.
Avusturya Akademisi (1968), İngiliz Akademisi (1968), İsveç Akademisi
(1969), Danimarka Akademisi (1972), Fransız Akademisi (1979), Westfalische
Akademie (Almanya 1983) ve İtalyan Akademisi (1983) üyesidir. 1992'de Fransız
Akademisi Eskiçağ Bölümü asil üyeliğine seçildi. Oradaki koltuğu yaşamı boyunca
Akurgal adını taşıyacak. 1992'de kurulan Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyesidir.
Bordeaux Üniversitesi (Fransa 1961), Atina Üniversitesi (Yunanistan 1988),
Lecce Üniversitesi (İtalya 1990) ve Anadolu Üniversitesi (1990) kendisine Şeref Doktoru
samru tevcih etmişlerdir.
Ekrem Akurgal. Federal Almanya Büyük Liyakat Nişanı Yıldızlı Rütbesi
(1979). Goethe Madalyası (1979), T.C.Kültür Bakanlığı'rmzın Büyük Ödülü (1981),
Italyan Commandatore Nişanı (1987) ve Fransa Cumhurbaşkanı tarafından verilen
Legion d'Honneur Officier rütbesi (1990) sahibidir.
Aşağıdaki yabancı bilim kurumlanmn Şeref Üyesidir:
Londra Hellenic Society (1954), Washington Arkeoloji Enstitüsü (1961), Berlin Alman
Arkeoloji Enstitüsü (1979), Ellen Arkeoloji Enstitüsü (1983), Avusturya Arkeoloji
Enstitüsü (1987).
Akurgal 1990 yılında Karşıyaka Belediyesi'nce Hemşehrilik Beratı, 1994'te
İzmir Ticaret Odası'run İzmir Kentine Katkı Ödülü, 1995'te de ESİAD "Bölge üstün
Hizmet Beratı" ile onurlandırılmıştır.
İzmir Bayraklı'da Eski İzmir kentinin yer aldığı höyüğün karşısındaki 1643
Numaralı Cadde, 28 Eylül 1995 tarihinden bu yana Ekrem Akurgal adını taşımaktadır.
Ekrem Akurgal’m Alman, İngiliz, Fransız, İtalyan ve İspanyol dillerinde,
Avrupa'da baskılan yüzbinleri bulan kitaplan vardır. Bu eserlerden dört yabancı dilde
Avrupa'da, İngiltere ve Amerika'da yayınlanmış olan Orient und Okzident kitabının
baskısı yüzelb bini aşmıştır. Ancient Civilizations and Ruins of Turkey adlı kitabı
bugüne kadar sekiz baskı, 1988'de yayınlanan Anadolu Uygarlıklan başlıklı 600 sayfalık
Türkçe yapıtı beş baskı yapmıştır.
Akurgal İzmir'de bir arkeoloji istasyonu kurarak 1948-1993 yılına değin İzmir,
Daskyleion Foça, Çandarlı ve Erythrai (İldin) kazılarını yetiştirdiği gençlerle birlikte
yürüttü. 1981'de emekli olduğu sırada Türk üniversitelerinde onun 23 öğrencisi profesör
ya da doçent olarak hizmet ediyor, birkaç düzineyi aşan öğrencisi de müzeler ve
Müzeler Genel Müdürlüğü'nde iş başında bulunuyordu.
1956 da Anatolia Dergisi'ni kurarak Türk bilim adamlarının arkeoloji ve Türk
Sanatı alanlannda yaptıklan çalışmalannı bilim dünyasına duyurmalarını sağlamıştır.
Akurgal aynca Almanya'da yayımlanan Epigraphica Anatolica ve Kadmos gibi bilimsel
dergilenn ve 70 000 tirajlı olup, arkeoloji meraklılanna hitap eden "Archeo" adlı İtalyan
dergisinin editörlerinden biridir.
Akurgal, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde Türk Sanatı Tarihi, Tiyatro ve
Kütüphanecilik Bölümleri ile Epigrafi dalını kurmuş, Fakültenin önündeki Sinan
Heykelini diktirmiştir.
Ankara ve İzmir'de 1973 Ekim ayında toplanan Uluslararası Klasik Arkeoloji
Kongresi'ni Türk Tarih Kurumu adına organize etmiştir.
1941 yılından beri Ulus, Zafer, Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinde. Ülkü,
Varlık dergilerinde ve daha başka yayın organlarında Türk Sanatı, Hellen Kültürü, Orta
Asya Türk Sanatı ve özellikle mimarlık konularında Türk aydınlarına yönelik makale­
ler yazmıştır. Anadolu Uygarlıkları adım taşıyan kitabının 5. baskısında (1995) bu
makalelerinden 52'si yer almaktadır (s.232-303, 603-638).
Türkiye'deki Alman Kültür merkezlerinin İstişare Kurulu’nun 20 yıl süre ile
(1974-1994) Genel Başkanlığını ve Türkiye-Yunanistan Dostluk Demeği’nin
Başkanlığım (1988-1995) yapmıştır.
ÖNSÖZ
Ekrem Akurgal elinizdeki kitabı Smyrna, Phokaia, Kyme, Kyzikos, Daskyleion
ve Erythrai'da yaptığı kazılarda elde ettiği sonuçlara, aynca Efes, Milet ve Samos üze­
rine ortaya konmuş yayınlara dayanarak yazmıştır.
Smyrna Kenti'nin ilk kazıları 1948-1951 yılları arasında John M.Cook-Ekrem
Akurgal yönetiminde bir İngiliz-Türk ortak çalışması olarak yapılmıştır. İngiliz ekibi II.
Dünya Savaşı nedeniyle Hellas'ta durdurulmuş olan kazılann 1951'de tekrar başlatılması
üzerine Türkiye'den aynlmıştır. Ekrem Akurgal ise adi geçen altı Ege kentinde sondaj
ve kazılar yaptıktan sonra 1966 yılından başlayarak İzmir çalışmalannı yeniden ele
almıştır.
Smyrna kazılannı 1993'ten bu yana Meral Akurgal yönetmekte ve İzmir
kazılanna yeni boyutlar kazandırmaktadır. Yapılan kazılarla Smyma'nın çok iyi korun­
muş olan kent duvan ortaya çıkanlmakta, Athena Tapınağı'ndan ele geçen mimari
buluntular işlenmekte ve bunların Foça taşı kullanılarak yapılan kopyalan ile tapınağın
sütunları ayağa kaldınlmaktadır.
Smyrna Kenti'nin de anlatıldığı bu kitabı Meral Akurgal yazınsal ve bilimsel
bakımdan gözden geçirmiş, gerekli düzeltmeleri, çıkarmalan ve eklemeleri yapmıştır.
Kitapta yer alan Hellenli ozanlann dizelerinin İngilizce çevirilerini Sue Ellen
Dopp sağlamıştır.
Kitabın baskıya hazır duruma getirilmesinde arkeolog Esin Erbilir, arkeolog
Emine Özsakallı ve arkeoloji öğrencisi Ece Yüksel'in y ardımlan olmuştur.
Smyrna Kenti'nin görkemli bir biçimde ortaya çıkanlması çalışmalan devletin
ve İzmirli işadamlannın bilinçli destekleri ile yürütülmektedir. Bayraklı Höyüğü'nü,
Numune Bağı olarak kullanan İzmir Tekel Şarap Fabrikası'nın özverili davranışlan.
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürü olduğu sırada Hikmet Gürçay'ın kullanılan kazıevini
yaptırması, bir aralık Türk Tarih Kurumu'nun maddi desteği, Karşıyaka'nın örnek üç
Belediye Başkanı Nevzat Çobanoğlu, Cihan Türsen, Kemal Baysak, İzmir Ticaret Odası
Başkanı Ekrem Demirtaş ve İzmirli işadamlannın gayretleriyle kazılarımız övgüye
değer bir düzeye ulaşmıştır.
IX
Bayraklı kazılarını Dr. Nejat Ferit Eczacıbaşı desteklemiş, Erythrai kazılarını
ise 7 yıl boyunca Selçuk Yaşar Topluluğu finanse etmiştir. Şimdi Muharrem Kayhan'ın
şahsında SÖKTAŞ A.Ş.nin örnek biçimdeki desteği, Smyrna kazılarını yaşatmaktadır.
Vali Kemal Nehrozoğlu ve Büyükşehir Belediye Başkanı Dr.Burhan Özfatu-
ra'nın 1997 yılında İzmir Agorası'm ziyaret edilebilir duruma getirmeleri ve 2000 yılında
Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina'nın ve Konak Belediye Başkam Erdal
lzgi’nin İzmir Arkeoloji Müzesi'nin önünü açarak, müzeye layık olduğu yeni bir
görünüm kazandırmaları, İzmir kenti için büyük aşama olmuştur.
Bayraklı Höyüğü'nün Türkiye ve dünya tarihi için büyük önemini takdir eden
İzmirlilere, Y.Mimar Şükrü Kocagöz'e, eski Kültür Müsteşarlarından Murat Katoğlu'ya,
İzmir Arkeoloji Müzesi uzmanlarına, Muharrem Kayhan'a ve Cumhurbaşkanı Genel
Sekreteri Kemal Nehrozoğlu'ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
İşbaşına geldiğinden bu yana İzmir'in başta kültür olmak üzere bütün sorun­
larına candan ve içten davranışlarla doğrultu veren Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet
Piriştina'ya duyduğum hayranlığı özellikle belirtmek isterim.
Ekrem Akurgal, 11 Ağustos 2000
İÇİNDEKİLER
EGE'DE HELLEN UYGARLIĞI Î.Ö. 1050 - 333 1
Doğu Hellen Kültür Tarihi I
BÖLÜM I KURULUŞ VE GELİŞME EVRESİ 3
BÖLÜM B EGE'NİN YÜKSELİŞ EVRESİ (I.Ö. 750-650) 8
Aiol ve lon Özellikleri: g
Homeros ve Ilias (I.Ö. 750-700) 9
Hesiodos (I.Ö. 700 sıralan) 10
Hellenler'de Din ve Mitoloji 12
Ege Kent Devletlerinin Doğuşu 14
Demokrasinin Doğuşu 21
Aiol ve lon Müziği 21
Terpandros ve Yedi Telli Lyra 22
Yedi Telli Saz Mezopotamya'da 25
lon ve Aiol Şiiri 26
Lirik Şiir 27
Archilochos 27
Kallinos 28
Simonides 29
Mimnermos 29
BÖLÜM m ALTIN ÇAĞ I. EVRE (I.Ö. 650-546) 31
Ege'nin Dünya Ticaretine Katılması, lonlann
Karadeniz'de ve Akdeniz'de Koloni Kurmalan ve Paranın icadı 31
Altın Çağda Aiol ve lon Şiiri
Alkaios (I.Ö. 630-560) 32
Sappho (I.Ö. 630-560) 34
Alkman (I.Ö. 650-600)
Anakreon (I.Ö. 6. yüzyıl ortalan)
Klazomenai'lı Hipponaks (I.Ö. 6. yüzyıl)