Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Programı

270 Pages·2017·3.4 MB·Turkish

Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Programı

ÖĞRETMENLERE GÖRE OKUL MÜDÜRLERİNİN TEKNOLOJİK LİDERLİK
DAVRANIŞLARI VE BİLGİ YÖNETİMİNİ GERÇEKLEŞTİRME DÜZEYLERİ

Mehmet DURNALI

Doktora tezi

Ankara, 2018
Liderlik, araştırma, inovasyon, kaliteli eğitim ve değişim ile
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Programı

ÖĞRETMENLERE GÖRE OKUL MÜDÜRLERİNİN TEKNOLOJİK LİDERLİK
DAVRANIŞLARI VE BİLGİ YÖNETİMİNİ GERÇEKLEŞTİRME DÜZEYLERİ

THE VIEWS OF TEACHERS ON TECHNOLOGICAL LEADERSHIP
BEHAVIOURS OF SCHOOL PRINCIPALS AND SCHOOL KNOWLEDGE
MANAGEMENT

Mehmet DURNALI

Doktora tezi

Ankara, 2018
i
Öz
Bu araştırmada; ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine göre, öğretmenlerin teknoloji
kullanımında okul müdürlerinin sergilediği teknolojik liderlik davranışlarını ve okulda
bilgi yönetiminin gerçekleşme düzeylerini; bu düzeylerde çeşitli değişkenler
(cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, öğrenim durumu, okuldaki görev süresi ve okul
müdürüyle çalışma süresi) temelinde istatistiki açıdan farklılık olup olmadığını;
teknolojik liderlik davranışları ve bilgi yönetiminin gerçekleşme düzeyleri arasındaki
ilişki ve düzeyi; teknolojik liderlik davranışlarının bilgi yönetiminin gerçekleşme
düzeylerini yordamasını tespit etmek amaçlanmıştır. Araştırma, betimsel tanımlama
ve ilişkisel tarama modeline uygundur. 2017-2018 eğitim öğretim yılı bahar
döneminde, Ankara Mamak İlçesindeki ortaokullarda görevli 442 öğretmen çalışma
grubunu oluşturmuştur. Araştırmada geliştirilen; “Okul Müdürü Teknolojik Liderlik
Davranış Ölçeği (OMTLD-Ö)” ve Özgözgü (2015) tarafından geliştirilen “Bilgi
Yönetimi Ölçeği (BY-Ö)” aracılığıyla öğretmen görüşleri toplanmıştır. OMTLD-Ö;
motivasyon, yönlendirme, altyapı ve hukuk boyutları altında on sekiz madde
içermektedir. BY-Ö dört boyut içermektedir. Verilerin analizinde; aritmetik ortalama
gibi betimsel ve t-testi gibi sonuç, anlam ve çıkarım sağlayıcı istatistik teknikleri
kullanılmıştır. Sonuçlara göre; öğretmenler, öğretmenlerin teknoloji kullanımında
okul müdürlerinin sergilediği teknolojik liderlik davranışları toplamında ve bütün
boyutlarda “katılıyorum” düzeyinde görüşe sahiptirler. Öğretmenlerin görüşlerinde,
bütün değişkenlerinin alt grupları arasında anlamlı bir farklılık oluşmamıştır.
Öğretmenler, ortaokullarda bilgi yönetiminin gerçekleşmesi düzeyleri toplamında ve
bütün boyutlarda “katılıyorum” düzeyinde görüşe sahiptirler. Öğretmenlerin
görüşlerinde, mesleki kıdem değişkeni hariç, diğer değişkenlerinin alt grupları
arasında anlamlı bir farklılık oluşmamıştır. Öğretmenlerin teknoloji kullanımında okul
müdürlerinin sergilediği teknolojik liderlik davranışları toplamında ve bazı boyutları
ile ortaokullarda bilgi yönetiminin gerçekleşmesi düzeyleri toplamında ve bazı
boyutları arasında istatistiki açıdan anlamlı, pozitif yönlü ve ‘çok zayıf’ bir ilişki ve bu
durumların bazılarında yordanma gerçeği tespit edilmiştir.

Anahtar sözcükler: teknolojik liderlik, bilgi yönetimi, liderlik, teknoloji, bilgi, okul
müdürü, öğretmen

ii
Abstract
This research aims to examine technological leadership behaviors exhibited by in
teachers’ use of technology and school’s knowledge management according to
secondary school teachers’ views on the basis of some variables. It also aims to
find out the existence and level of relationship between technological leadership and
knowledge management and to determine whether these behaviors predict
knowledge management. The correlational survey model has been used. The study
group consisted of teachers from secondary schools in Mamak district of Ankara in
the 2017-2018 academic year. The data was collected through “School Principal
Technological Leadership Behavior Scale (SPTLB-S)” developed for this study and
"Knowledge Management Scale (KM-S)” developed by Özgözgü (2015). According
to the main result; teachers’ views regarding technological behaviors exhibited by
the principals is at a “agree (4/5)” level for the overall and all sub-dimensions. No
statistically meaningful differences found between sub-groups of all variables.
Teachers’ views regarding school’s knowledge management is at a “agree (4/5)”
level for the overall and all sub-dimensions. No statistically meaningful differences
found between sub-groups of all independent variables except for professional
experience. There is a statistically significant, positive and 'very weak'
correlation/relationship between the overall of technological leadership behaviors,
and some dimensions of it and school’s knowledge management overall, and some
dimensions of it in terms of one-to-one comparisons. When the level of the
technological leadership behaviors increases, school’s knowledge management
increases too. The predictive fact was found to be significant in the sixteen of twenty-
six correlation cases.

Keywords: technology leadership, knowledge management, leadership,
technology, knowledge, school principal, teacher

iii
Teşekkür
Yüksek lisans ve doktora eğitimim sürecinde desteklerini esirgemeyen Sayın
Prof. Dr. Şefika Şule ERÇETİN hocam başta olmak üzere, Sayın Prof. Dr. Elife
KILIÇ, Sayın Prof. Dr. Şaduman KAPUSUZOĞLU, Sayın Doç. Dr. Sabri ÇELİK,
danışmanım Sayın Doç. Dr. Sait AKBAŞLI hocalarımıza ve Sayın Dr. Öğrt. Üyesi
Bijen FİLİZ, Sayın İbrahim LİMON’a bu araştırmanın meydana getirilmesi sürecinde
ayırdıkları zaman, sarfettikleri emek, düşünce, fikir ve katkılarından dolayı sonsuz
teşekkür ederim.
Sayın Mehmet Zeki BAŞYEMENİCİ, Sayın Metehan KELEŞ, Sayın Gürsel
YEŞİLOĞLU, Sayın Sevda KUBİLAY, Sayın Mehmet ATASOY ve verilerin
toplanmasında emeği geçen Sayın okul müdür ve müdür yardımcılarına
desteklerinden dolayı, ve görüşlerini bizlerle paylaşan sevgili öğretmenlerimizin
hepsine tek tek teşekkür ederim.

iv
İçindekiler
Öz ............................................................................................................................ ii
Abstract .................................................................................................................. iii
Teşekkür................................................................................................................. iv
Tablolar Dizini ........................................................................................................ vii
Şekiller Dizini ........................................................................................................... x
Simgeler ve Kısaltmalar Dizini ................................................................................ xi
Bölüm 1 Giriş ......................................................................................................... 1
Problem Durumu ................................................................................................. 1
Araştırmanın Amacı ve Önemi .......................................................................... 10
Araştırmanın Problemi ...................................................................................... 16
Sayıltılar ............................................................................................................ 17
Sınırlılıklar ......................................................................................................... 17
Tanımlar ............................................................................................................ 17
Bölüm 2 Araştırmanın Kuramsal Temeli ve İlgili Araştırmalar............................... 18
Teknolojik Liderlik.............................................................................................. 18
Teknolojik Liderlik Davranış Çerçevesi ............................................................. 28
Bilgi Yönetimi .................................................................................................... 53
İlgili Araştırmalar ............................................................................................... 79
Bölüm 3 Yöntem ................................................................................................. 127
Araştırmanın Çalışma Grubu .......................................................................... 128
Veri Toplama Süreci ........................................................................................ 130
Veri Toplama Araçları ..................................................................................... 130
Verilerin Analizi ............................................................................................... 150
Bölüm 4 Bulgular ve Yorumlar ............................................................................ 155
Birinci alt probleme ilişkin bulgular .................................................................. 155
İkinci alt probleme ilişkin bulgular .................................................................... 168
v
Üçüncü alt probleme ilişkin bulgular ................................................................ 182
Dördüncü alt probleme ilişkin bulgular ............................................................ 186
Bölüm 5 Sonuç, Tartışma ve Öneriler ................................................................ 192
Sonuç ve Tartışma .......................................................................................... 192
Öneriler ........................................................................................................... 210
Kaynaklar ........................................................................................................... 213
EK-A: Okul Müdürü Teknolojik Liderlik Davranış Ölçeği ..................................... 248
EK-B: Bilgi Yönetim Ölçeği Kullanım İzni ........................................................... 249
EK-C: Etik Komisyonu Onay Bildirimi ................................................................. 250
EK-Ç: Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ölçek Uygulama (Veri Toplama) İzni .... 251
EK-D: Etik Beyanı ............................................................................................... 252
EK-E: Doktora Tez Çalışması Orijinallik Raporu ................................................ 253
EK-F: Dissertation Originality Report .................................................................. 254
EK-G: Yayımlama ve Fikrî Mülkiyet Hakları Beyanı ........................................... 255

vi
Tablolar Dizini
Tablo 1 MEB'in Görev Tanımları .......................................................................... 38
Tablo 2 Bilgi Yönetimi Becerileri ........................................................................... 71
Tablo 3 Bilgi Okur-Yazarlığı Basamakları ............................................................. 74
Tablo 4 Çalışma Grubunun Demografik Bilgileri ................................................. 129
Tablo 5 OMTLD-Ö Örnek Maddeler ve Dayanakları .......................................... 132
Tablo 6 OMTLD-Ö Kapsam Geçerliliği Değerlendirme Form Biçimi ................... 133
Tablo 7 Minimum KGO Değerleri ....................................................................... 134
Tablo 8 OMTLD-Ö Madde Havuzu KGO ve KGİ Değerleri ................................ 135
Tablo 9 OMTLD-Ö AFA Çalışma Grubu Demografik Bilgileri ............................. 137
Tablo 10 OMTLD-Ö AFA Madde Toplam Korelasyon ve Döndürülmüş Faktör Yük
Değerleri ............................................................................................................. 140
Tablo 11 OMTLD-Ö %27 Alt-Üst Grup t Değerleri .............................................. 141
Tablo 12 OMTLD-Ö DFA Çalışma Grubu Demografik Bilgileri ........................... 142
Tablo 13 OMTLD-Ö DFA t-testi Değerleri .......................................................... 144
Tablo 14 OMTLD-Ö DFA Uyum İyiliği Değerleri ................................................. 144
Tablo 15 OMTLD-Ö boyutlarının Korelasyon Katsayı, Ortalama (Ort), Standart
Sapma (Ss) ve Cronbach Alpha Değerleri ......................................................... 145
Tablo 16 BY-Ö DFA Çalışma Grubu Demografik Bilgileri ................................... 147
Tablo 17 BY-Ö DFA t-testi Değerleri .................................................................. 149
Tablo 18 DFA Uyum İyiliği Değerleri .................................................................. 150
Tablo 19 OMTLD-Ö Seçeneklerine Karşılık Gelen Puan Aralıkları .................... 151
Tablo 20 BY-Ö Seçeneklerine Karşılık Gelen Puan Aralıkları ............................ 151
Tablo 21 OMTLD-Ö ve BY-Ö’lerinin Ortalama, Ortanca, Mod, Çarpıklık ve Basıklık
Değerleri ............................................................................................................. 152
Tablo 22 OMTLD-Ö ve BY-Ö’lerinin Kolmogorov-Smirnov Normallik Testi Değerleri
........................................................................................................................... 152
Tablo 23 Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğretmenlerin Teknoloji Kullanımında
Okul Müdürlerinin Sergilediği Teknolojik Liderlik Davranışları Düzeyleri ............ 155
Tablo 24 Cinsiyet Değişkenine Göre OMTLD-Ö Toplamına İlişkin Öğretmen
Görüşlerinin Aritmetik Ortalama (X̅ ), Standart Sapma (S), t-test’i Değerleri ....... 156
Tablo 25 Cinsiyet Değişkenine Göre OMTLD-Ö Boyutlarına İlişkin Öğretmen
Görüşlerinin Aritmetik Ortalama (X̅ ), Standart Sapma (S), Mann Whitney U Testi
Değerleri ............................................................................................................. 157
vii