Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (Cilt 3)

691 Pages·1997·257.384 MB·Turkish

ECZACIBAŞI
SANAT
.
ANSIKLOPEDISI
3. Cilt
YAYIN
yapı-endüstri merkezi yayınları
Dr.NETAT F.
ECZACIBAŞI
VAKFI
Kurucusu
Dr. Nejat F. ECZACIBAŞI (1913-1993)
Yönetim Kurulu
Bülent ECZACIBAŞI (Başkan)
Toker ALSAN, Faruk ECZACIBAŞI,
Prof. Dr. Halid Kemal ELBİR, Prof. Dr. Nusret EKİN,
Prof. Dr. Münir EKONOMİ, Tayfun İNDİRKAŞ
ECZACIBAŞI
SANAT
ANSİKLOPEDİSİ
YÖNETİM
Şakir ECZACIBAŞI
YAYIN KURULU
Ali GEVGİLİLİ, Doğan HASOL, Bülent ÖZER (Prof.Dr.)
Yayın Yönetmenleri
Zeynep RONA, Müren BEYKAN
Yardımcı Editörler
Yegan KAHYA (Dr.). Mine KAZMAOGLU (Dr.), Deniz MAZLUM,
Turgut SANER (Dr.), Mine SOYSAL, Gülsün TANYELİ (Dr.)
Ara,tırma
Şermin ANADOL, Sevim ASLAN, Murat AYDIN, Şafak AYDOGAN,
Emre ERENLER, Gül KÖKSAL, Melisa ORHON, Birsen PARLAR,
Yıldız SALMAN, Semra TUGAY, Gamze YALÇINER
Denetleme
Aygül AGIR, Özden ARIKAN, Sedef ERKMAN,
Zeynep GÜRATA (Dr.), Celal KOLAY, Aslı KURAL
Yayın Koordinatörü
Sedat ACAR
Yayın Koordinatörü Yardımcısı
Gülçin İPEK
Teknik Yönetmen
M.Muti CEVİZİÇİ
Grafik Tasarım
Levent DÖNMEZ
Teknik Uygulama Sorumlusu
İbrahim ŞAHİN
Son Okuma
Gültekin TARI
Çizim
Sevim ASLAN, Gülsün TANYELİ (Dr.)
Bilgi lflem-Uygulama
Kenan ÖZTÜRK, Gürdal GÜRAK,
Perihan ADIGÜZEL, Bahar YERLİ, Bürkan ÖZKAN
Dizgi
Gülnur TUZCUOGLU, Nurhan URAZ, Filiz GÜNDOGAN, Müjgan LİGEN
Düzelt/
N. Özlem GÜREL, Feyzi GÖLOGLU, Zeynep YAZICIOGLU, Aylin ÖRS
Arflv
Dilek GÜRAK
Renle Ayrımı/Film
Figür
Baskı/Cilt
Hürriyet Ofset, 1997
ISBN: 975-7438-51-0 (Takım)
ISBN: 975-7438-54-5 (3.Cilt)
Yayınevl
YEM Yayın (Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları)
Cumhuriyet Cad. 329, Harbiye 80230 İSTANBUL
Tel: [phone] (PBX)
(0212) 230 29 19
Faks: (0212) 248 48 14 -241 11 01
C~op~yrig~ht: D~r. N~eja~t F.~ Ecz~acı başı Vakfı -Yapı-Endüstri Merkezi A.Ş.
Bu kitabın her hakkı saklı olup tümünün ya da bölümlerinln fotokopi, ofset, teksir ya da başkaca yollarla
çoğaltılması ancak YEM Yayın'ın yazılı onayı ile olabilir.
a. antik adı Kol. koleksiyonu
ECZACIBAŞI AAMM Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi KTÜ Karadeniz Teknik Üniversitesi
SANAT Ad. Adası Küt. Kütüphane, Kütüphanesi
ADMMA Ankara Devlet Mühendislik ve Mimanık L.at. Latince
ANSİKLOPEDİSİ AADkaRdHeMm isi Ankara Devlet Resim Heykel Müzesi ULosu. . Lliosuei,s liaisneas i
Ak. Akademisi Lüks. Lüksemburg
KISALTMALAR Alm. Almanca, Almanya Mac. Macarca, Macaristan
Ar. Arapça
Ari. Arizona Mass. Massachusetts
AÜ Ankara Üniversitesi MEB Mılli EQitim Bakanl,Oı
b. bugün Mich. M~igan
baş. başlangıç tarihi Minn. Minnesota
BDT BaOımsu Devletler Topluluğu Miss. Missouri
bit. bitiş tarihi MiT Massachusetts Teknoloji Enstitüsü
BM Bineşmiş Milletler MÖ/MS Milattan önceıı.ıııı.ttan Sonra
Böl. Bölgesi MSÜ Mimar Sinan Üniversitesi
Bul. Bulgaristan MÜ Marmara Üniversitesi
BÜ B~aziçi Üniversitesi Müd. Müdünüğü
c. cilt Müz. Müzesi
Cal. Califomia N.J. New Jersey
Col. C-Olorado N.Y. New Yor1< eyaleti
Cum. Cumhuriyeti ODTÜ ona DoOu Teknik Üniveraltesi
Çek. Çekce, Çekoslovakya Ok. Okulu
çev. çevrildi
Çin. Çince Okl. Oklahoma
çoQ. çoQul on. onanlmıştır
Conn. Connecticut or. ortası, artalan
d. doQumu, doQum tarihi Dre. Oreııon
DAC Demokratik Alman Cumhuriyeti Osm. Osmanlıca
dil. dilinde ö. ölümü, ölüm tarihi
DMMA Devlet Mühendislik ve Mimar1ık Akademisi ör. örneğin
dol. dolayı, dolaylan pd. papalık dönemi
ORHS Devlet Resim Heykel Sergisi Penn. Pennsylvania
DSİ Devlet Su İşlen Phi. Philadelphia
DTCF Dil ve Tarih-CoQrafya Fakültesi Pol. Polonya
DTGSYO Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu Por. Portekizce
e. es~den R.I. Rhode lsland
EA Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi Rus. Rusça
E.Tr. Erl<en Türl<çe s. (metinde) sonra, sonradan;
EEMGM Eski Eserler ve Müzeler Genel Müd. (kaynakçada) sayfa
EAÜ Es~şehir Anadolu Üniveraitesl Sansk. Sanskrit dili
Ens. Enstitüsü
eEEtnskkv... eEentskvkinaimnliktoe cyra ıl ın/uyımllaarna sı sSSsiBccF. SSSioiycvaiiyyseaat l SBoilsgyilaelris Ft aCküulmtehsui riyeti
EÜ Ege Üniveraitesı (b.Dokuz Eylül Ünlveraitesi) SÜ. sütun
Fak. fakültesi sür. sürüyor
Far. Faraça tas. tasanm tarihi
Fin. Fince, Finlandiya TBMM Türl<iye Büyük Mil~t Meclisi
Flo. Florida TDK Tür1< Dil Kurumu
Fr. Fransızca, Fran~sa Tenn. Tennesse
G.Ö. Günümüzden Once Tex. Texas
Gal. Galeri, Galerisi TMMOB Türk Mühendis ve Mimar Odaları B
Geo. Georgia Tr. Türl<çe
GGGrÜS. A EGGsaükzziie YlÜ Sunnaivanenarctslaait re sAik ademisi TTTSSIKMM K TTTooüpprkkkaa Tppaıır iSShaarr Kaauyyııru MMmüüuzz eessii Kütüphanesi
H. Hicri tarih
HhdÜ. Hhüackeütmtedpaen Üıkn divöenresimteis i TTÜIOBKİT AK TTüürrll<<iiyyee TBuilirminsge vl ev eO Ttoemknoikb iAl rKauşrtuımrm
1la11.. lılollnwoal s UUEKS YO UUylugsualal mKaültıü pEhnadnües tri Sanatlan Yüks
IIT ı ııınoıs TeımoıoJI EnstllOsü ün. Üniversitesi
lnd. lndiana üst üstünde
lr. Irak vb ve benzeri
İAM lstanbul Arl<eoloji Müzeleri vtı;ı ve benzeri gibi
lb. İbranice Ver. Vermont
İDGSA lstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Vir. Vlrglnla
İDMMA İstanbul Devlet Mühendislik ve Wash. Washington
Mimanık Akademisi Wis. Wisconsin
İRHM lstanbul Resim Heykel Müzesi yak. ya~nlan
IEŞEM İstanbul Eski Şark Eseneri Müzesi yar. yanmada
illsnt.p g.. llİnstpgaalllyinzaycnocela,c ,a İnl, tgaisiılyptaea rney a yyaayz..h az. yyaayzıınmaı nhdaazı (rltaıyaansnc ription)
İTİ EM lstanbul Tür1< ve İslam Esenen Müzesi yık. yıkılmıştır
ITO istanbulleknik Ünlveraltesi yl<ş. yaklaşık
İÜ lstanbul Üniveraitesi YTÜ Yıldız Teknik Üniversitesi
IÜK İstanbul Üniversitesi KitaplıOı Yug. Yugoslavya
İZDRHM lzmlr Devlet Resim Heykel Müzesi Yun. Yunanistan
Ja. Japonca, Japonya Yun.ad. Yunanistan'da ada
K.C. Kuzey Garolina YÜ Yıldız Üniversitesi
K.D. Kuzey Dakota yok. yükseklik
Kil. Kilise, Kilisesi yy yüzyıl
O'KEEFFE. Georgia 11887. Sun Prairie yak. . Wis.· soyut nitelikler sokabilmiştir. Yumuşak kıvrımla
1986. Sama Fe. New Mexicol rıyla ya1ın tepeler, düz bir ufuk çizgisi ü7.crinde si·
ABD'li kadın ressam. yah bir leke ha.imde uçan tek bır kuş. sonsuz bir
Cıgdaş Amerikan sanatında (~ABDl, oncU kimli toprak üstünde dikilmiş bir kafatası ya da bir sırıga
ginin yanı sıra sanat dünyasında kadın sanatçının çakılmış bir at kafatası. yalnızca tek bir dilimi gö·
varlıgını en güçlü biçimde duyuran ılk kadın rcs rOnen bir yaprak gibi konulan belimledigi resimle
!ia.111 olmasıyla sarsılmaz bir yeri vardır. Amerikan rinı tek bir çizgiye. yalnızca birkaç renge ındirgedi·
resminin genel özelliklerim örnekleyen bir üslubu gindc bıle görüş ve duygusunun yogonluguyla gör·
olmasına karşın o·Kccffc herhangi bir akım içinde sel açıdan çok 7.cngin resimler yapabilınişlir. 1963'te
sınıflandınlamayacak bireysel tutumda bir sanatçı­ bır uçak yolculugundan sonra yaptıgı. mavi zenun
dır. Kişiliği ve yaşam türO de s.1naıı gıbı özgün ol· üstüne stilıze edilmiş bcya1. bulutları. konunun
mu~tur. farklılığına karşın onun ilk aşamalarından son dö
Wisconsin'de bir çiftlikte yedi çocuklu bir aileye nemlerine kadar aynı çizgide yOrOdügünll kanıtlar.
dog:ın O'KeeUe 1905'ıc Chicago Sanat Enstitü· 1983'te açılan bır sergisinde ise resimlerindeki bi
sO'nde bir sure eğitim gördükten sonra. 1907'de bu çimlen içeren çok buyük heykeller sunmuştur.
dönemde ancak akademik bir sanat cgitimi veren 2175. J.N.F.rzen
Nt.>w York Sanat ôgrencıleri Birligi'ndc öğrenıınini
SşıOnrıd ubremnüişmtüsre.y Aemnecmakiş., zbaimra ynliı ns otnurtuac Vui rsgainnaita 'aynal adyôı ­ OOgBuAz dilinde "kabile" anlamına gelir.
nreüsps aomglrıekntcanil igvianzdgeekçim lüeıyne çkaalrıaşrm vaelramriınştı iyro. k1 e9d1e2r.edke 21.. GBuöyçeübke gleörçienb keo çnaadkılraıd;ı YklUarRıT y. er.
kardeşlerinden birinin desteğiyle yine resim çalış· OBELİSK IGr.ofıeliskos'tan Fr.J - DİKİLİTAŞ
malarına başlayan sanatçı. Virginia Üniversitc
si'nde gördügü öğrenim aracılıgıyla PONT AVEN OBEYD kültürü - UBAfD kültürü --> MEZOPO
OKULU. Japon 1-->JAPONYAl ve ÇİN sanatını ta· TAMYA IEn Eski Kültürleri
nımış. giderek kendi anlatımını geliştirmeye başla· OBJECr ART ctng.J - NESNE SANATI
mıştır. ABD'nin çeşitli eyaletlerinde sanat ögret·
menligi yaptıktan sonra dört yıl yaşadıgı Kuzey Te OBJECTJVE ABSTRACTJON Iİng.J - NESNEL
xas'ta doganın yalınlığı ve sert koşulları içinde ken· SOYUTLAMA
di üslubunu geliştirmeye başlayarak yalnı7.ca ken·
di ilkelerine göre resim yapmaya karar vermiştir. OBJET TROUVt: IFr.J - BULUNTU NESNE
1915'ıc New York'taki bir arkadaşına gönderdigi
2rAe9Bs1i mD'dl'ene risnie rggtöeirlkee mny eeSnyTielI iEkkGaçriL arIs TavZnera'imtn .em sbeiu künalzanerırıi .no eol a Ogn'ü KnGclaceflrefderei. OGMeBonsMçk oORveKas'sdHaamUkil a SrIv OBoimbrlşaieğssi'ıt)va o (.mBaoglıomdsııyz S[akn]haut dSotüjndiykoolva rıI
Avnıpa'nın PlCABlA. DUCHAMP ve MATlSSE -->VKHUTEMASJ TATLİN ve RODÇENKO'nun
gibi en çagdaş sanatçılarını, Amcrika'nın DOVE. ögrencilerınin oluşıurdugu birlik. Mekansal konst·
DEMUTH. l lARTLEY. MARIN gibi en yenı res· rüksiyon ve endüstriyel maJzcrnenın özellikleri
samlarını tanıtan bir galeride sergilenmeye başla· ü7..erinde duran bu genç sanatçılar 1920'de açık
mış, wmanın en ilerici sanatçı grubuyla yakınlaş· uz.anısal düzenleınelerin oluşturduğu bir sergi aç·
ınışlardır. İşlevsel olmayan bu serbcsı metal konst·
mıştı. niksıyonlarda en önemli öge dinamizm. biçimse
19l5'Jcrden başlayarak resim dünyasında ki~iliğini spirnldi. İçlerınde Kasimir Medunetski·nın de
vurgulayan. yalın. çarpıcı ve anıtsal nitelikli çiçek 11899-ykş.19351 bulunduğu grup. 1921' dc Yapımcı·
ve doğa resimlerinde O'Keeffe aynı zamanda Ame· lar'a 1-->YAPIMCJLJKJ katılarak işlevsel olmayan
rikan resminın berrak ve tasarımcı nitelik.Jerini "güzel sanatlar"ı yadsımış. sahne ve endüstri tasa O'KE1:.1~FE. Georgıa. Işıyan lJina, 1927. tuval
ÖZÜmlemiş. cüretli yaklaşımını benimsemiştir. Or· rımına yönelmiştir. Ozerıne yaglıboya. 121.9x76.2 cm.
ganik oldugu kadar arı olan biçimleriyle tinsel an· 0564. 1479. Z.Rona
laınlar içeren resimleri. kadınsal simgeler de oluş·
turabilmektedir. Genellikle stilize edilmiş ve tum OBRIST, Hennann 11862. Kilchberg-19271
bir tuvali kaplayacak kadar büyütülmüş çiçekleri~ İsviçreli heykelci ve mimar.
nin. 20.yy Amerikan resminde önemli aşamalar Anlatımcı bir ARTS AND CRAFTS ıas.1nmcısı
oluşturmuş bazı akımlarla ilişkili. hatta bunlann er· olan Obrist'in yeni yaklaşımı. I.Donya Sava·
ken habercileri olduk.lan söylenebilir. O'Kecffe'nin şı'ndan önce başta mimarlık olmak üzere tüm sa·
manzara re~iınlerinde vurgulayabildiği destanımsı nat dallarına esin kaynagı olmuştur. Hiçbir yapısı
guçluluk ve anusallık. bu yapıtlanıı uı la UOyutlu uygulanmayan sanatçı, mimari duşoncelerini ma·
ol malan na karşın. onu SOYUT-DIŞAV URUMCU· ketlerde. Onlu çeşmelerinde ve anıtlarda somutlaş­
LUK akımına yaklaştırmaktadır. ÔZCllikle çiçek re· tırmıştır. Obrist, mimarlıkta yeni mekan biçimlen·
simlerinde ku!landıgı stilize olduğu kadar gerçekçi mesi. statik etkiler. konstrüksiyonlar, biçimler.
ve tOl'l degerlerini titizlikle uygulayan üslubuysa hir yönteınler ve süslemelerin dogabilecegine inanmış·
yerde POP SANAT ı çagrıştırmaktadır.
tır.
1917-37 arasında sürekli olarak portrelerini çeken fo 1885'te Hcidclberg Üniversitesi'ne Lıp ve dogal bi
tfoe gerşaif nsiann aötçlüısmı UStnidegclni ızö'nlec elö .b1i9le4 6u1z euvnli osülarenl eOr' KNeeewf· !1i8m8l7e'rd oekyusem İankg iilçtienr eg ivreen lssaknoaçtyçaı,'y ear tegistim yiışlt iBr.e rAliynn'eı.
Mexico·dak.i çiftliginde inzivaya çekilmiş. ıssız tepe yıl, seramik öğrenimi görmek için K.arlsruhe'dek.i
Jenn. doğada buldugo hayvan iskeleti parçalarının Uygulamalı Sanatlar Okulu'na başlamıştır. 1889
resmini yapmıştır. Bu yapıtları PRf.5İlYONİZM Paris Scrgisi'nde. seramik ve mobilya konusunda
akımının soyutlamacı tavrını yansıtır. 1946"dan aldığı Ntın Madalya'yla tasarım yeteneğini göSter·
ösolünmraü ntüem deüğyilne bNucrawd aM yeaxşıacmo'ıyştaır .y erleşen sanatçı smii'şn.d cd ahheyak seol nörğar ePnairmisi 'geö grimdüeşrteük rJ. uOlibarnis tA. k1a8d9e2m'dic·
Hıçbir zaman 20.yy·ın SOYUT SANAT akımları· Floransa'da kurdugu elişi atölyesini, 1894'te Mü·
na, KÜRİZM'e. DE STJJL'e yakınlık duymamış. nih'e taşımıştır. Ans and Crafls ve sanat egitimin·
,ıncak. sanatındaki doğa tutkusuyla birlikte resmi· de reform konularında birçok konuşma yapmış,
ne RİTİM. RENK ve ÇİZGİ yoluyla belirli ölçüde 1897'de. Münih'ıe El Sanatları Atölyeleri Birli· 1359
OBSİDYEN
gi'nin kurulmaı.:;ında büyük etkisi olmuştur. Sanat· gını, MÔ 10.000'ler Anadolu'sunda ÇATALI il)
L\...,L \ -,[BAŞI çı. dikkat çekici işleme t.asarımlarıyla uluslararası YÜK'te Ana Tanrıça kültüyle yan yana yer alan
SANAT üne kavuşurken, Almanya'da da yctcncklı bır öğ· ocakJarda. Antik YUNAN'ın Ocak ve Aıle Tanrı:-;ı
rctmcn olarak tanınmışur. 1902'de. Wilhclm von l lcstıa adına ıçınde sürekJi ateş yanan PRYTA NE
Debschitz'le birlikte, Münih'tc Uygulamalı Güzel ION'larda. PERS ve SASANİ'lerın ATEŞGEDE'le­
Sanatlar Öğretim ve Deney Atölycsi'ni açmıştır. Bu riııdc ve günümü1..dc hala yaşayan. konutla bütün·
A~ SIKU WEDI~I atölye, sanatsal biçim sorunlarına algısal psikolojik leşınış .. kutsal aile ocag, .. kavramında canlı bir bi·
yaklaşımı vurgulayarak yenilikçi yöntemler getir çimde görmek olanak.1ıdır.
miştir. MEKAN içindckı hır eşya ya da yapı elemanı ola·
Obrist'in sanaı ve <.-"ğitim konusundaki düşUncclc-­ rak ocak. insanın ateşi konıınak ve sürcklıliğiııi
ri. önce Vekorative Kunst adlı dergide. daha sonra sağlamak için verdiği çabanın sonucunda ortaya
da sanatçının çeşitli yazılarının yer aldığı 1903 ta çıkmıştır. Ocaklar bülgesel ve kültürel özelliklere
rihli Neue Môglicbkeiıen in der bildenden Kunsı ISa bağlı olarak farkJı adlar alsa hile. en ilkelınden en
nat ôgreniminde Yeni Olanaklar) adlı knabında gclışmış olanına kadar aynı işlevi görmek içın ta·
ıoplanmıştır. Düşünceleri BEHRE.NS, ENDEI .I, ve sarlanmış biçimlerden oluşmaktadır. Bir göç.ebe ç.a
KANDlNSKY gihi 1900'1crdc Münih'teçalışan bir dırınm ortasında yere açılmış bir çukurda oluşlU·
çok ımınar ve sanatçıyı etkilemişıir. 20.yy'ın başla· rulınuş ve dumanı çadırın tepesindeki bir dclıktcn
nnda, Dışavurumcu mimarlığı !-.DIŞAV URUM çıkan ocak (->ÇAD!Rl ıle 16.yy'da yapılmış ve kti
CULUK) başlatan kişiler arasında yer alan Obrist, lah biçimindeki "davlumhaz"ı ve "yaşmak"ı. yer·
daha sonrakı Dışavurumcular gibi. dogal hıçıınleri den ykş. !Ocm yükselıilmiş ateş yakma ycrıylc ve
kullanarak. mımarlıkla evrensel doğa kanunlarını gelişmiş bir baca sistemiyle donatılmış ocak arasın
bütünleştirmeye çabalamışıır. 1898·1900 arasında da işlev farklılığı bulunmamasına karşın. biçimsel
tasarladığı Spiral Anıt ve Kolon Anıt, kullandığı bı· ve yapısal açıdan büyük degişikliklcr vardır. Ocak
çimlerin çcşitliliginı göstennesi bakımından ilgi çe· lar. günümüzün yapılarındaki gelişmiş ısıtma sis
kıcidir. Bu yapıtlannda Obrist alışılagelmiş. sıra· temleri ne gelene kadar. çok çeşlllı degişiklikler gc
dan eğilimleri aşarak müzigin ve şiirin etkisini bi· çirmişlir. Yakılan malzemenin yaydığı ısıyı doğru·
çimlerle vermek istemiştır. Doğanın organik ve dan mekan ıçine veren ocak sistemi. çok uzun su
ınorganik ürünJerinden etkilenerek aradığı kesın ve re çeşitli bölgelerde kullanılmıştır. Bu sistem Ozc
simg~l anlatım yapıtlarına kaba dokulu, düz. t.,g· rinde, zaman z..1man yanmayı ı:,>üçlendinnek ama·
risel ve Kübist biçimlerle (~KÜBİZM) yansımıştır. cıyla hava kanalları vb degişikliklerin yapılmış ol·
Kcınpten'dek.i çeşme tasarımı {19()2), Kari Ocrtel dugu ve neredeyse her bölgenin deneyimlerine da·
Mewr Anıcı !1903. Münıhl ve bir dagda, buyuk yanan özel bir ocak yapım ve yakma sisteminin
kubbeli yapı tasarımı (y~. 1908) Obnsl'ın önemli bulunduğu görülmektedir. Soba ve daha gelişınış
çalışmalarındandır. ısıtma sistemleri açık ocak ve Şöminelerin yavaş ya·
3569. A.Erktin vaş terk edilmesine neden olmuş. günümüzün yan
ma odasından me~nlara ısıyı aktaran sistemleri ve
OBSİDYEN öteki enerji kaynaklannın gelişmesiyle ısınmak içın
İng.obsidian, volcanic glass, Fr.obsidienne. Alm.Ob ocak ya da şömine kullanımı neredeyse btlt(lnüyle
sidian. terk edilmiş, yerini dekoratif amaçlı. içinde gerçek
.. Volkanik cam" da denir; ··obsidien" olarak da ya· ya da yalancı ateş yanan şömineler almıştır. Ocak·
zılır. Sıyah. yeşil. gri. mor vb renklerde bulunan lar Anadolu'da onaya çıkmış olan geleneksel konut
dogal cam. TAŞ'ların katılaşım (magmatik) külıclcr mimarilerinin (-+EV> en önemlı ögelerinden biri
grubuna girer, GRANİTin yüzey tipidir. Romalı dir. Bıçımsel açıdan, ateş sekisi, y~mağı ve dav·
OURIST. Hernıaıın, Hareket, 1895, :ılçı, hilgın ve yazar Yaşlı Plinius (MS 23-791 taşa bu lumbazı, ü7..crinde tlumanı bacaya ileten külahı ile
yuk.184 cm. adın verilmcsinı. but,.ıünkü Eliyopya topraklarında çok yalın olabildigi gihı bütün bu yapısal eleman
bır lür volkanik cam bulan Obsidius adlı bir kişiye !arın ü:ı.eriııde çok gelişmiş ÇİNİ. KALEM KARİ ya
bağlamaktadır. Obsidyen, çok sen ve camsı oldu· da ALÇI Lckniklcrıyle bezenmiş örneklerin sayısı
ğundan, ÇAKMAKTA ŞI gıbı tarihöncesi çaglarda da çok fazladır. Saraylar vb anıLsal yapılarda botun
(->PREHİSTORYA) av silahları ve süs eşyası yapı­ öteki yapısal elemanlar gibi ocaklar da özenle ele
mında kullanılmıştır. Biçimlendirilirken kopartılan alınmış ve estetik değeri çok yüksek özgün örnek·
yongalan deniz kabugu bıçiınınde olan obsidyen !er ortaya çıkmıştır. Bu tür anıısal yapılarda bulu·
den. çeşıtli arkeolojik kazılarda çok sayıda delici, nan ocak sistemlerinin, İsıanbul"da Topkapı Sara·
kesici ve ok ucu ortaya çıkarılmıştır. Aynca Güney yı'nda görüldüğü gibi. z.1.man 1. .a man dönemlerıne
Amerik.ı'da Mayaların (->AMERİKA KÜLTÜR göre çok gelişmiş ısıtma düzenlerine sahip oldukla·
LEH.İJ obsidyeni ayna olarak kullandıkları da bıli· rı izlenmektedir.
nır. Italya. izlanda, Amerika ve Anadolu'da. özel· 3666. C. Binan
tikle Dogu !Van'da Nemrut ve Süphan dol.) ve iç
Anadolu !Nigde, Nevşehir ve Urgop dol.l bölgele ODA
rinde obsidyen yatakları vardır. Günümüzde yalıt· İng.rcxmı. Fr.cbambre. Nm.Zinznzer.
kan yapı malzcmesı yapımında b.~llanılmaktadır. Bazı araştınnacılar Laralından .. otag~ sözcüğünden
Lüredıği ileri sürülmektedir.
OBŞES'IVO RUSKIY ARTİSTOV !Rus.) - RUS 1. fiır yapıyı oluşturan MEKAN'lardan her biri. Bir
SANATÇILAR BİRLİCİ EV'in oturmak. çalışmak. konuk agırlamak. yal·
mak gibi eylemlere yarayan ınekAn.ları. Odalar. ko
OCAK numlan ve kullanış biçimlerine güre asma oda, sı­
ing.fireplace, Fr.cbemine.e. Alı"fl.Kami,ı. ra odalar. ön oda, arka oda ya da omrma odası, ça·
I O;ı~hıııılı;ıı fKuWı İçınde ateş yakıp iş görmek için hazırlanan her tür· lışma odası, misafir odası, yatak odası gibi adlar
23..AYıacşşms.ııekki si lu yer ya da aygH olarak tanımlanan ~ocak'' kavra· alırlar. Ayrıca SARA Y'larda da, işlevlerine baglı
Ocak mı. aslında çok daha geniş bir anlamlar dizisine sa olarak talıt odası. hazine odası. kahve odası. divan
hıptir. İnsanın yaşamını surdlirebilmek içın kaçı· odası, mabcyn oda'-iı gibi odalar vardır. Türk <:vin·
A nılmaz. biçimde ateşe bağımlı oldugu çaglardan ge de odalar. birbirinden bağımsız bırimler olarak ta·
len bir davranışla, ateşe ve yandığı yere öz.el bir an· sarl:ınmışllr. Yalnızca bir kapıyl:ı, odalararası ortak
lam yüklemesi hemen hemen tüm toplumlarda çok mek.1n nitcligindcki HAYA'l"a (SOFA) açılırlar.
1360 yaygındır. Bu evren.sel olgunun izlerini ve sürcklili· Odaların sofaya göre farklı konumlan, Türk evi
OELSNER
plan tiplerinin oluşmasında önemli bir etken ol· 2. MİMARLAR ODASI. Hekimler Odası gıbi. ser·
muştur. Aynca odalar, yapı içindeki konumlanna bcsl meslek adamlannı içinde toplayan rcsml bir·
ve dolayısıyla da aldıkları farklı ısı durumlarına gö lik.
re. sürekli ya da belirli zamanlarda kullanılırlar. Hu An Odası: Osmanlı padışahlarının. devlet büyük·
na bağlı olarak da "yaz odası". "kış odası" gibi ad· \erini ve elçıleri kabul ettiği saray odası.
!ar alırlar. Mabeyin Oda: Doğu Karadeniz'de daha çok bü·
yüklerin yattığı oc..ı.klı oda.
Ev içi yaşamın büyük önem taşıdığı Türk evinde, Meydan Odası: Doğu Karadcniz'de. içindeki
cx:lalar çok işk.-vsel bir biçimde düzenlenmiştir. ocak, kerevet, yüklük ve pabuçlugun yanı sıra ayrı
Parklı ekonomik koşullarla yapılmış evlerde bile, bir de helası bulunan, ana konuttan bağımsız ko·
fbairçkilmıl ıvk eb buolyuuntm aaçyıasınn dcax:nla blairr,b iarlyenrıi azraamsıanndda ab üoytuürk nuk odası.
ma, yatak ve yemek odası olarak kullanılır. Yapının ODAK
az önem taşıyan odaları. kOşc odalanmn arasında İng.focus, Fr.fuyer, Alm.Brennpunkt.
genellikle tek yöne açılacak biçimde düzenlenir l'OTOCRAFÇILIK'ta imgenin keskin ve ayrıntılı
ken, konumu ve bezemesiyle ötekilerden ayni.an görüntüsüyle ilgili olarak kullanılan bu terim, RE·
oturma ve kabul odasının yeri başkadır. MBaşoda". SiM ve HEYKEL'de de KOMPOZİSYON içindeki
"divan odası~. "arz odası" gibi adlar verilen bu belirli imge ya da biç.imlere dikkati çekmek. algıyı
oda. her zaman üst katta ve manzaraya en egemen yogunlaşurmak için yaratılan bir elkiyi belirtir.
köşede yer alır. En mütL-vazı evde bile içinde kesin J.N.Erzen
likle bir ocağın bulunduğu bu oda, evin beyinin
konuk ağırlaması dışında kadının da dışa açıldıgı, ODEON (Gr.ode: şarkı'danl
KAFES'\er ardından manzara seyredebildiği önem
h bir mekandır. Yatak odaları, gündüz yataklann ELasık.i oYdueunma.n ca'da Mşarkı söylenen yer" anlamına ge 1. SSc.kUhllıluN/W P,t:ıuçlul/ 56..N01c;$.o1lrc. r
ynüak dlüoknlüeşrteü kraOldldıOrıkllmearsiınydlcan ,o tuhremr ao dvaed yae myüekk lcüxkla svıe­ mlır.ü zAikn tdikin lYeUmNekA aNm avceı yRlaO iMnşAa ekdeinletlne rdinadiree ıyçaı nddae lJ~. SScSıceılr:aghOreı nı ;u 8?.. DY,ı.ıvk!lUık. ım~
yerli dolaplara ve bazan "gusülhane" adı verilen yarım daire planlı. üstü kapalı salon. Odeon, Tİ­ Tcırk evinde oda.
dolap içine yerleşurilmiş gizli y1k.anma yerlerine YATRO ve AMFİTİYATRO'larda oldugu gibi yük·
rasllanır. Aynca, sokak ve giriş cephesi dışındaki sclıilmiş Olurma sıralanna sahiptir ve genelde çatı­
duvarları baştan aşagı çok sayıda raf ve niş kaplar. sı ahşaptır. Üstü açık tiyatro yapılarında çalgı ses
Kullanılışlarına göre "kavukluk", "çubukluk", lerinin iyi duyulamaması nedeniyle müzik gösteri
.. lambalık". "destilik", "pcşkirlik" gibi adlar alan leri için odL.oon gibi özel bir yapıya gereksinim du
bu nişler ara'iın<la ocak yer alır. Oı.cllikle başoda­ yulduğu sanılmaktadır. Yunan tarihçi Pltılarkhos'a
nın ~gı, bC7..cmcli ahşap ya da alçı davlumbazıy- (MS 46-119) göre en erken odeon. MÔ 446-442'de
la öleki odalarınkinden ayrılır. Atinalı devlet adamı Periklcs tarafından Atina Ak
Isınma kolaylık.lan ve ısının uzun süre korunabil ropolisi'ndeki Dionysos Tapmagı.·nın dogu yanında
mesi için odaların boyları küçük ve t.avanları alçak yapıınlan kare planlı Perikles Odronu'dur. Müzikçi·
ur. Oturmak için kullanılan ve normal kal seviye !erin ya da oyuncuların ınerkC'Lde dunnalanyla dort
sınden bir basamak kadar yükseltilen seki üslünde, yönde seyirciye daha iyi bir görüş açısı olanağı ve
pencere seviyesine uygun yükseklikte duvarlar bo· ren bu merkezi yapının çatısı çok sayıda sütunla ta
yunca uzanan ve oda döşemesinin bir parçası olan şınıyordu. Gerçek anlamdaki ilk odeon I Iclenisllk
ahşap sc-dirler yer alır. ÔZClliklc başodada. odanın Dönem'de (-+YUNAN) MS 16J'de hayırsever bir
daba güçlü yönelmeleriyle ÇIKMA'lar düzenlen· bilgin olan I Icrodes Attikos'un, kansı Regilla anısı­
ıniştir. Böylece sekiler de çıkmayla birlikte dışarı na Akropolis'in güncydogusunda yaptırdıgı yanın
~makta ve manzarayı en elkili biçimde almakta daire planlı odeondur. Bu odeonda 33 olurma sıra­
dır. Ocak. raf ve nişler seki-üstü duvarlarının vaz sı vard1 ve 6 bin kişi alabiliyordu. Korinlhos'taki 3
geçilmez bc'-.LCrneleridir. Buna karşın. oda kapısının bin kişilik iki oturma galerili odeon da gene l-lero·
taradığı alanı içine alan ve "pabuçlukR olarak da des Attikos tarafından onanlmıştır. Korintbos Ode·
adla~dırılan seki-altının bir duvarı, boydan boya onu, sütunlu bir avluyla tiyatroya bağlanıyordu.
ylikhiklerle kaplıdır. llazan seki-altıyla seki-üstü bir Roma döneminde tiyatronun ARENA'ya çevrildi·
direkliklc ayrılmakta ve bu direklik açıklığının iki ği, OOeonda da hayvanların ve gladyatörlerin barın­
ucunda sedirleri sınırlayan korkuluklar yer almak· dırıldığı düşOnOlmüşLür. Gene aynı dönemde Yu·
tadır. Zaman 1..aman iki dizi pencereyle sokağa açı­ nanistan'da bazı odeonJar, Agrippa'nın Atina Ago
lan odada, alttaki pencereyle üsttekini ayıran ve ye rası'nda yaptırdığı odeon öıneğinde oldugu gibi
rel olarak "elmalık", "yemişlik". "terek~ gibi adlar· okul ya da konferans salonu olarak kullanılmıştır.
la anılan ahşap bir raf. odanın çevresinde dolanır. Anadolu'da Af'HRODİSİAS'ta iyi korunmuş bir
Konuyla ilgıli yayınlarda bu raf için Msergen" adın· odeon bulunmakt.adır. Bu yapının orkhestra (CA
da bırlcşilmektedir. Odaların pencereleri hayat'a ve VEA ile sahne arasında kalan ykş.yanm daire plan
sokag..1 açılır. Aile içi yaşamı dışa yansıtmayan ah· lı alan) bölümüyle sahnesi. mozaik ve heykellerle
şap kafesli ya da kepenkli pencerelerin kapattığı bezenmişti~. Roma döneminde işlevini yıtiren BO
odaların ışık saglayan bezeme ögesi, üst diziyi ULEUTERION'lann da birer odeon olarak kulla·
oluşturan koçak tepe pcncercleridir. Bu pencerele nılmaya devam ettigi doşonolmektedir.
rin alçıyla yapılmış. hazan renkli camla bezeli şe­ Ş.Aıuıdol
bekeleri vardır. Odalann ahşap döşemeleri, üstleri
hasır. kilim ya da halıyla örtüldogonden genellikie ODİTORYUM - AUDITORIUM
basitlir. Buna karşılık, Türk odalarında en güzel
bezeme örneklerini veren ögelerden biri. tavanlar OELSNER, Gustav (1879. Posen -1956. Hamburg)
dır. En basitleri bile kaplama tahtalannın birleşme Alman mimar ve kent plancı.
n~kta.la~nın çıtalarla kaplanmasıyla bc7.cli hale ge 1939-49 arasında Türkiye'de çalışmış olan Oelsner.
tırılmıştır. Daha 1..cngin lavan bezemelerinde, yal uluslararası alanda Hamburg bölgesinin kentsel ta
nızca tavanın merkezi bölümü büyük bir r01..ctle sarımıyla tanınır.
kaplandığı gibi, tüm yüzey kafes bıçiminde ge
ometrik bir örgeyle 00-ı.e.nebilmektc, bazan da tava· Mimarlık eğitimini llerlin Teknik Yüksckokulu'nun
nın ortası bir tekne gibi içeri girik olmaktadır. mimarlık bölümünde yapmış. J900'de Berlin'de 1361
1074. 20:ıo. 2065. 2552. N.Akın devlet sınavını verip mimar olarak çalışmaya başla·
OENOKHOE
mıştır. Parlamento (Reicbsta;:) Binası ile Posen'deki lcy'in tasarımları daha akılcıdır 1-tRASYllNA
ECZACIBAŞI müzenin ve Bcrlin'deki K.aiser-Fri.edricb Müzesi'nin LiZM) ve yapım teknikleri açısından da yenılıklcr
SANAT imnaşraıa tıonlım yuşötnuert.m işK; a1tt9o0w4i'ttzc' iPnr uPsyoalo Knryaall'yığaı bgeaçştmiğii· gmeatliın nSışaınira.t laÔr" ıS.eclrlgiıkslıe ı1ç9in1 2t'a dsea rlAadvıuğsı tukroynau tU vyeg uclaa/ t
1922'ye değin Brcslau lb.Wroclaw, Pol.l kenti bele binaları. yapım sistemlerindeki yeniliklerin yanı sı­
diyesinde çalışmış: Almanya'dan ayrılmak zorun ra mimarlık dili açısından da öncü örnekler olarak
ANSİKLOPEDİSİ da kaldığı 1933'e değin de Altona'da teknik sena değerlendirilmektedir. Caft tasarımında Oerley.
tör olarak görev almış, Güney Elbe bölgesinin ge Mffs5 VAN DER ROHE'nin klasik tekniğine çok
nel yerleşim planlarını hazırlamıştır. Bu çalışmalar benzer bir uygulamayla teras çatıyı taşıyan kolon
I lamburg Bölgesi'nin planlanmasında temel alın­ lan yapı cephesinde düzcnlemış ve böylece parça
mıştır. Tanınmış Alman filozofu ve kent plancısı lanmamış bir iç mekan elde etmiştir. Mimarlık ta
Frit:L. Schumacher 11869-1947) ile ortak ı;alışmalan rihinde çoğu kez göz ardı "-dilen bu iki bina akılcı­
sonucunda. Hamburg ve Altona kentsel tasarım işlcvci ULUSLAIW{ASI ÜSLUP'un önemli belge
açısından önemli estetik degerlcr ka7.anmışlır. leridir ve Viyana mimarlığında yeni bir dönem aç
Oelsner'in Hamburgvc Altona'daki tasarımları, ça· mışur. Oerley, il.Dünya Savaşı'ndan çok önce işi­
lışan sınıfın konut sorununu çözmek ve kentsel ni Türkiye'ye nakletmiş ve 1933'te Ankara'da Nu
rekreasyon alanlan düzenlemek üzerinde yoğun­ mune Hastanesi'nin ismet Paşa J>C'lV}Qnu'nu gerçek
laşmışur. 1933'te Nasyonal Sos')'alisı yönetim tara leştirmiştir. Ancak l.Donya Savaşı sonrasındaki ta·
fından emekliliğe zorlanarak ülkesinden aynlmak sanınları, 1910'1arda uyandırdığı beklentileri ger
durumunda bırakılan Oclsner, 1937-39 arasında çekleştirememiş ve 20.yy'ın gelişmelerinin dışında
ABD'dc yaşamış, 1939'da Bayındırlık Bakanlığı'nın kalmıştır.
daveti üzerine şehircilik ve imar danışmanı olarak (1S34, 2451. A.Nasır
Tı.irkiye'ye gelmiştir. O zamanki Yüksek Mühendis
Mektcbi'nde şehircilik dersleri vermiş, İTÜ kurul OFİS Ong.o/fıcel - BÜRO
duktan sonra Şehircilik Kürsüsü'non yönetimine üFüRT (Fr.eau-/orıcl - ASİDE YEDİRME BASKI
getirilmiştir. Güzel Sanatlar Akademisi'nde de şe­
hırcılik dersleri veren Oelsner. Torkiye'de kaldığı OFSET BASK!
dokuz yıl ıçinde çeşitli makaleler yayunlamıştu. İng. . Fr.o//set: Alm.Offseuf.ruck.
195l'de Hamburg'a yerleşerek, kentin 11.Dıinya Sa Bir "düz baskı" tekniği 1->ÔZGÜN BASKI). TAŞ
va~ı·nın ardından yeniden imar edilmesi için kuru BASKI'nın metal y(lzcye uygulanması temeline da
lan bOrcxla yeni imar planlarını hazırlamıştır. Bu yanır.
çalışmalardaki başansı nc'Cieniyle 1952'de Friız
Schumacher Ödülü'yle onurlandır~mış, 1955'te OGATA İÇİNOCO - OGATA KORİN
İTÜ'dcn şeref doktoru unvanı almış; ölümünden
birkaç gün önce de, Almanya'da en yüksek mesle OGATA KENZAN 11663. Kyoto-1743, Edol
ki onurlandınna olan Comelius Gurlitt Madalya Japon ressam ve çömlekçi.
JAPONYA'da Tokugava IEdol döneminde 11600-
sı'yla ödüllendirilmiştir.
0032, 1767. 2202. 2451. A.Nasır r1i8n6i8 ç1 oyka şiyaiy bainl.e nh veem Z ÇeİnN B uhdeamc ıdhke' ıJ abpeonnim gseeleyneenk slae
OENOKHOE - OİNOKHOE natçı KOR.İN OKULU'nun en önemli temsilcilerin·
den biri olan OGATA KORİN'in kardeşidir. Ken
OERLEY, Robert 11876. Viyana-1945, Viyanal zan. 27 yaşındayken. Kyoto'da ünlü çömlekçi No
Avusturyalı mimar ve tasanmcı. nomura Ninsei'nin (1598-1666) yanında çalışmaya
Türkiyc'de de çalışan Oerley, I.[)(ınya Savaşı'ndan başlamış, ykş. lO yıl sonra 1699'da Kyoto yakınla­
önceki dönemde akılcı-işlevci tutumuyla Viya· rındaki Narutaki'de, 1712'de de Nico'da birer sera
na'nın öncü adlarından olmuştur. Bu dönemdeki mik fırını kurmuştur. Daha sonra Edo'ya (b.Tokyol
tasarımlannda ötekı Viyanalı mimarların ancak sa geçen sanatçı burada da 173l'de bir fırın açmıştır.
OruGloAsuT A(a yKrıEntNı)Z. AN. Sep<ııckı Çi<ekle,, duvar vugarşa şsmoınşrtaısrı. nda ilgilendikleri mimarlık sorunlanyla Kmeank7. .aünz.e rbea şçtoak ksuaryşıduna sSıErlıR ARMAİKKU vsee rPaOmRikSlEerLi EoNl
1889.da marangozluk öğrenmeye başlamış, kap üretmiştir. Bunların bir bölümünün k..ırdcşi
1892'de kaUa olarak işi bıraktıkt..an sonra Viyana'da Korin tarafından boyan.dıgı bilinir. Resimdeyse üs
Uygulamalı Sanatlar Yoksekokulu'nda mımarlık, lup açısından Sepetteki Çiçekler [I'okyo Ulusal
resim, grafik ve el sanatlan eğitimi görmüştür. Mıiz.l adlı duvar rulosunda IKAKEMONO) görül
1893'te uzun bir İtalya gezisine çıkan Oerley. düğü gibi, Korin'dcn çok SOTATSU'nun etkılerı
sr1ee9vrCblefefrse t ad lmmcıgişmitnıar rr.e os1lia9mr1al2ek' du çega lrAaışşvmmıuışsştt ıvurer.y baBi luiSr aıkn.iaaşritilç ıolııl:l:aaıırr a :k,Bo giıröulia skkeiiznlci lnşiriei.nr lÇ esrian ndlaiet Wçyıa EzçmNoıgşRutE ırrNu. lRo EreSsSmAiMninL Akol(nlu'nldaarZınn .Rda oain leiaış ­·
ğOBii'Nrnli'iugni n'n.k i1nu9 rub1ac3şu'tk eaünny lbıeağsşıil naıoy laymraupaşmk.ı dş ıa1ı A9r.1v 2u-1s19t31u'5rtye't ae S MAEiZvmuEasStrSulaIr r OJJAaGpPoAOnNT rYeAsA sKa'dmOa R vTİeo Nbke uz1g1ea6mv5ae8 . u(KsEtydasooıt).o -d1ö7n1e6m, Kinydoet o1l 1600-
yyçlaıaallmnaıar MElAı vivsmia'u nnasitranulta rlüyar yraF e acsrZdiaa ocnslraımaanu'tdYşçaııo ulbnariur.r' nBbuBiiunrrlnl.iki lğa1 ir9k d2uaI8rÔn'md sabctyamyışes kciaca mb Suiasaycnçgblaauet r rH1u8Ol6a8Nn) AKyMaüşİRa .imKNıOş O EoTKlSaUnUL sUvaen'n aStuçOnı .Tg eAgleTitşSimrUdeis ğtiian reya veJıneni ydliaakynleg rıklnue· .
Werkbund I Avusturya Werkbundu ->WERK !aşmasına katkıda bulunmuştur.
BUND) adlı örgütün etkin bir üyesi olan Oerley. Ogata İçinoco olarak da bilinen ve a,;ıl adı Ogata
ilk konut tasarımları ile mobilyalarında ingiliz Korelomi olan sanatçı varlıklı bir aileden gelir; Ho
ARTS AND CRAFrS akımından ve VOYSEY'den nami° nin uzaktan akraba:-;ıdır. 1704.te gittigi
etkilenmiştir. İlk başyapıu Dr.Luiıblen Sanatoryu Edo'da (b.Tokyol Yamaınoto Soken ve Kano Yasu
mu (1907-08), Viyana kent siluetinin ilk bezemesiz nobu (1613-85) ile resim çalışmıştır. Bu dönemde
binalarından olmasının yanı sıra işlevi ön plana çı­ Sotatsu'nun yapıtlarına büyük ilgi duymakla birlik
karan cephe tasarımıyla da dikkati çeker. Viya te en çok Yasunobu 'dan etkilenmiş ve resimlerinde
na'da gerçekleştirdiği çok sayıda villada O.Wı\G­ hem TOSA OKULU'mın YAMATO-E !Japon res
1362 NER okulunun etkileri de görülmekle birlikte, Oer- mi) hem de KANO OKULU'ntın ÇİN tar,ından