Dyskurs w perspektywie akademickiej

134 Pages·2014·2.03 MB·Polish

DISCOURSE-ANALYSIS ROUND TABLE
Dyskurs
Discourse Analysis Round Table
Seria stanowi część składową zapoczątkowanego w 2009 roku projektu między- w perspektywie akademickiej
narodowego pt. D-ART ( ) z udziałem specjalistów
w zakresie analizy dyskursu z Białorusi, Litwy, Polski i Rosji. Celem projektu jest
promowanie koncepcji lingwistyki dyskursu oraz analizy dyskursu, jej rozwój
jako kierunku naukowego w skali europejskiej i światowej. W 2010 roku w Wy-
dawnictwie Uniwersytetu Białoruskiego w Mińsku ukazało się pierwsze wyda-
nie serii w języku rosyjskim (ISSN 2218-8002). Jednak w związku z aktywnym w

udziałem w projekcie badaczy z Polski postanowiono, że seria będzie ukazywa- p
e
ła się w trzech językach: angielskim, polskim i rosyjskim, tak aby maksymalnie r
s
kon-solidować badaczy interesujących tą problematyką. W przyszłości pod egi- p
e
dą Komisji Lingwistyki Dyskursu przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów k
mogą powstać kolejne wersje tej serii w innych językach. tyD
wy
Nasze zamierzenie wydawnicze nie sprowadza się tylko do tłumaczenia ma- iesk
teriałów powstałych w trakcie cyklicznie organizowanych międzynarodowych au
r
k
okrągłych stołów. Globalnym celem projektu D-ART jest zastosowanie współ- s
a
d
czesnej metodologii nauk humanistycznych (przede wszystkim lingwistyki)
e
do badań nad dyskursem z uwzględnieniem w dyskursach różnego rodzaju tego, m
i
co uniwersalne, i tego, co specyficzne, międzykulturowo i funkcjonalnie nacecho- c
k
wane. Do przeszłości należy czas działania jednostek. Przyszedł czas działania i
e
zespołów badawczych. W tym znajduje wyraz ogólna tendencja rozwoju świato- j
wej nauki, najbardziej pełnej realizacji jej potencjału.
Zapraszamy do udziału w naszych spotkaniach zespoły badawcze działające
w zakresie badań nad dyskursem.
1
DYSKURS
W PERSPEKTYWIE AKADEMICKIEJ
Materiały z międzynarodowego okrągłego stołu
3-5 kwietnia 2009 r., Mińsk, Białoruś
Olsztyn
2014

Komisja Lingwistyki Dyskursu
Międzynarodowy Komitet Slawistów
DYSKURS
W PERSPEKTYWIE AKADEMICKIEJ
Materiały z międzynarodowego okrągłego stołu
3-5 kwietnia 2009 r., Mińsk, Białoruś
Olsztyn
2014
Komitet organizacyjny
Eleonora Lassan, prof. dr hab. (Litwa)
Tomasz Piekot, dr (Polska)
Michał Sarnowski, prof. dr hab. (Polska)
Irina Uchwanowa, prof. dr hab. (Białoruś)
LudRmeidłaa kKcujrac zwaekr, smjig pr o(Blsikałioerjuś)
Irina Uchwanowa-Szmygowa, Michał Sarnowski,
Tomasz Piekot, MarcinR ePcoepnrazwjaa, Grzegorz Zarzeczny
Stanisław TGłaujdma,a Acznennai Keo wzyerroswji ap, oAlnskatioeljij Gujrucki
Paweł Czuksanow, Barbara Dziedzic, Eliza Jeż, Aleksandra Kuśpiet,
Margaret Ohia, Danuta Papiernik, Katarzyna Popenda
Discourse Analysis Round Table
Seria stanowi część składową zapoczątkowanego w 2009 roku projektu
międzynarodowego pt. D-ART ( ) z udziałem spe-
cjalistów w zakresie analizy dyskursu z Białorusi, Litwy, Polski i Rosji. Celem
projektu jest promowanie koncepcji lingwistyki dyskursu oraz analizy dys-
kursu, jej rozwój jako kierunku naukowego w skali europejskiej i światowej.
W 2010 roku w Wydawnictwie Uniwersytetu Białoruskiego w Mińsku ukaza-
ło się pierwsze wydanie serii w języku rosyjskim (ISSN 2218-8002). Jednak
w związku z aktywnym udziałem w projekcie badaczy z Polski postanowiono, że
seria będzie ukazywała się w trzech językach: angielskim, polskim i rosyjskim,
tak aby maksymalnie konsolidowaćW byaddaawczcya interesujących tą problematyką.
CENTRUM BADAŃ EUROPY WSCHODNIEJ
UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIE
10-725 DOrlsuzkty in o, purl.a Kw. aObitza 1
ZAKŁAD POLIGRAFICZNY
UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIE
10-724 OlsztDyyns, turly. Jbauncaj aHeweliusza 3
CENTRUM BADAŃ EUROPY WSCHODNIEJ
INSTYTUT DZIENNIKARSTWA I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ
ul. K. Obitza 1, 10-725 Olsztyn
tel. [phone]
Internet: http://uwm.edu.pl/cbew
e-maIiSlB: kNo:m [email protected]
SPIS TREŚCI
UCZESTNICY DART 1 7
PODZIĘKOWANIA 8
WPROWADZENIE 9
1. WIELOZNACZNOŚĆ TERMINU DYSKURS.
PODEJŚCIA I PROBLEMY BADAWCZE W STUDIACH NAD DYSKURSEM 12
1.1 Dyskurs i inne pojęcia studiów nad dyskursem 12
DOROTA BRZOZOWSKA
IRINA UCHWANOWA-SZMYGOWA
TOMASZ PIEKOT , Dyskurs i jego kolokacje 12
ANNA MARKOWICZ , Przeszłość i przyszłość pojęcia dyskurs 13
TATIANA SKREBC, OTWrzAy sposoby rozumienia słowa dyskurs 16
JELENA SAWICZ , Dyskurs – praktyki dyskursywne – tekst 17
, Dyskurs – tekst – wypowiedź – styl 19
1.2 Studia nad, dDyysskkuurrss e–m ko: nintetekrsdt yscyplinarność i wielość paradygmatów 2220
MARCIN POPRAWA
TOMASZ PIEKOT
JELENA SAWICZ , Studia nad dyskursem jako humanistyka zintegrowana 22
IRINA UCHWANO,W LAin-SgZwMisYtGyOkaW iA socjologia wobec podejścia Teuna van Dijka 23
, Dyskurs w tradycji socjologicznej i lingwistycznej 23
1.3 Studia nad dyskursem: głó, Iwnnteeg orabcsjaz aprayr azdayingmtearteóswow i mańe tod w studiach nad dyskursem 2275
DOROTA BRZOZOWSKA
MICHAŁ SARNOWSKI
MARCIN POPRAWA , Dyskurs ludyczny 27
LUDMIŁA KURCZAK , Interferencje międzykulturowe; komunikacja negatywna 27
ELEONORA LASSAN, Telewizyjne debaty polityczne 28
TATIANA SKREBCOW, DAyskurs negocjacji 32
IRINA UCHWANOWA, -PSoZpMrYaGwOnWośAć polityczna 33
JELENA SAWICZ , Krytyczność 33
, Kompetencja dyskursowa 33
PODSUMOWAN, MIEe tarefleksja 3344
2. BADANIA NAD DYSKURSEM W EUROPIE ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ.
SZKOŁY, GRUPY, OŚRODKI 36
2.1 Badania nad dyskursem w poszczególnych krajach 37
DOROTA BRZOZOWSKA,
MARCIN POPRAWA,
RAFAŁ ZIMNY, Badania nad dyskursem w polskim językoznawstwie 37
ANNA MARKOWICZ, Badania nad dyskursem publicznym w polskim językoznawstwie 40
Badania nad dyskursem publicznym i dyskursem miejskim na UKW 40
Badania nad dyskursem na MPUL 42
2.2 Autoidentyfikacja grup i szkół badawczych 45
TATIANA SKREBCOWA,
MARINA GAWRIŁOWA,
JELENA SAWICZ, Autoidentyfikacja jako konieczność 45
IRINA UCHWANOWA-SZ AMuYtGoOidWenAt,yfikacja a główne tendencje współczesnego językoznawstwa 47
Autoidentyfikacja a badania jakościowe 47
2.3 Lingwistyka kulturowa, pr aKgrymtearliian gawutiositdyeknat yi fsiktyalcijsi tyka w badaniach dyskursu 4498
MICHAŁ SARNOWSKI
WALDEMAR ŻARSKI
RAFAŁ ZIMNY Analiza dyskursu w ujęciu kontrastywnym 49
MARCIN POPRAWA , Analiza dyskursu kulinarnego – uwagi metodologiczne 53
DOROTA BRZO AZOnaWliSzKaA dyskursu w ujęciu pragma- i etnolingwistycznym 56
Wrocławskie badania nad dyskursem publicznym 57
2.4 Podejścia kognity wBandoa-nrieat odryyskczunrseu i wko ogpnoiltsykwienj osz-dkoylsek sutrysliyswtynkei w badaniach dyskursu 6652
ELEONORA LASSAN
MARINA GAWRIŁOWA
Analiza dyskursu jako analiza świadomości 65
2.5 Podejścia kauza lRnoos-ygjesnkie dtyycszknuers i puoglrituyncztonwy –a npeo dwe jbśacidea dnyisakcuhr sdyywsknuor-ksoug nitywne 7753
IRINA UCHWANOWA-SZMYGOWA
JELENA SAWICZ
ALONA POPOWA Podejście kauzalno-genetyczne w badaniach dyskursu 75
Dyskurs lobbingu medialnego: przestrzenny układ treści dyskursu 83
2.6 Badania na dA ndaylsikzau drsyesmku rws up meresdpieókwt yewlitiaer nkyrcyhty cznej 9960
TOMASZ PIEKOT,
PODSUMOWAN IREe fleksyjność jako autoidentyfikacja w Krytycznej Analizie Dyskursu 10906
3. STUDIA NAD DYSKURSEM W PERSPEKTYWIE AKADEMICKIEJ
TOMASZ PIEKOT, 106
JELENA SAWICZ,
IRINA UCHWANO WKAom-SZuMniYkGoOloWgAia, – dydaktyka jako działanie społeczne 106
Wprowadzenie do komunikacji międzykulturowej 107
MARINA GAWRIŁOWA, Tekst i rekonstrukcja jego treści w profesjonalnej działalności
DORmOTeAn BedRżZeOrZaO aWrcShKiwA,ów 111
Analiza dyskursu w programach zajęć dla specjalizacji humanistycznych 113
PODSUMOWANIE Analiza dyskursu – przegląd akademickich programów nauczania 111154
4. STUDIA PRZYPADKÓW 116
MARGARET OHIA,
GRZEGORZ ZARZECZNY,
Struktury rasistowskie. Przypadek Festona i Wiesława 116
ALONA POPOWA, Problem tłumaczenia wiadomości dziennikarskich (przypadek Łotwy
w polskich mediach) 120
INGA CHALIMANO TWecIChZn,i AkiN aNnAa RliYzyB CdZyYsŃkuSKrsAu, LwE NnAau WczAaSnILiuJE rWekAo,nstrukcji dyskursywnego obrazu
świata 125
Rozpakowywanie informacji
PODtSeUksMtoOwWyAchN –IE t rzy techniki analizy dyskursu 113217
ZAKOŃCZENIE 132
UCZESTNICY MIĘDZYNARODOWEGO OKRĄGŁEGO STOŁU
„DYSKURS W PERSPEKTYWIE AKADEMICKIEJ”
Marina Gawriłowa
Eleonora Lassan , profesor w Zakładzie Technologii Komunikacyjnych
i Komunikacji Społecznej, Newski Instytut Języka i Kultury, Sankt Petersburg, Rosja.
Michał Sarnowsk, iprofesor Wydziału Filologicznego, Uniwersytet Wileński,
Wilno, Litwa
Irina Uchwanowa-S, zpmroyfgeoswora, dziekan Wydziału Filologicznego, Uniwersytet
Wrocławski, Wrocław, Polska.
Dorota Brzozowska , profesor, dyrektor Zakładu Języka Angielskiego
i Komunikacji Językowej, Białoruski Uniwersytet Państwowy, Mińsk, Białoruś
Waldemar Żarski , doktor habilitowany, prodziekan do spraw nauki Wydziału
Filologicznego, Uniwersytet Opolski, Opole, Polska
Tomasz Piekot , doktor habilitowany, adiunkt w Zakładzie Historii Języka,
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska.
Alona Popowa, doktor, adiunkt w Zakładzie Współczesnego Języka Polskiego,
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska.
Marcin Popraw, adoktor, starszy wykładowca w Zakładzie Języka Angielskiego
i Komunikacji Językowej, Białoruski Uniwersytet Państwowy, Mińsk, Białoruś
Tatiana Skrebco,w daoktor, adiunkt w Zakładzie Współczesnego Języka Polskiego,
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska.
Rafał Zimny , doktor, docent Wydziału Filologiczno-Humanistycznego,
Petersburski Uniwersytet Państwowy, Sankt-Petersburg, Rosja.
Anna Marko, wdoickztor, adiunkt w Zakładzie Stylistyki i Pragmatyki Językowej
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, Polska
Ludmiła Kurczak, starszy wykładowca w Zakładzie Języka Angielskiego
i Komunikacji Językowej, Białoruski Uniwersytet Państwowy, Mińsk, Białoruś
Margaret Ohia , doktorantka w Zakładzie Języka Angielskiego i Komunikacji
Językowej, Białoruski Uniwersytet Państwowy, Mińsk, Białoruś
Jelena Sawicz , doktorantka w Zakładzie Współczesnego Języka Polskiego,
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska.
Grzegorz Zarz, edcozkntyorantka w Zakładzie Języka Angielskiego i Komunikacji
Językowej, Białoruski Uniwersytet Państwowy, Mińsk, Białoruś
Inga Chalimanowic,z doktorant w Zakładzie Językoznawstwa Stosowanego
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska
Anna Rybczyńska , studentka Wydziału Dziennikarstwa, Białoruski
Uniwersytet Państwowy, Mińsk, Białoruś
Jelena Wasiliewa, studentka Wydziału Dziennikarstwa, Białoruski Uniwersytet
Państwowy, Mińsk, Białoruś
, studentka Wydziału Dziennikarstwa, Białoruski Uniwersytet
Państwowy, Mińsk, Białoruś
PODZIĘKOWANIA
Dyskurs w perspektywie aka-
demickiej
Gospodarzem międzynarodowego konwersatorium
oraz jego fundatorem był Białoruski Uniwersytet Państwowy. Wyrażamy
swoją wdzięczność pracownikom Działu Badań Naukowych i wszystkim, którzy
wsparli ideę realizacji naszego przedsięwzięcia.
Udział w konwersatorium badaczy z Litwy, Polski i Rosji nie byłby możliwy bez
finansowego wsparcia ze strony władz Uniwersytetu Wileńskiego, Uniwersyte-
tu Wrocławskiego, Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego
w Bydgoszczy oraz Petersbuskiego Uniwersytetu Państwowego - im także składamy
serdeczne podziękowania.
Dyskusje w ramach posiedzeń pierwszej sesji odbywały się w trzech językach
(angielskim, polskim i rosyjskim), co wymagało ogromnej pracy translatorskiej.
W związku z tym chcielibyśmy podziękować naszym tłumaczkom: Ludmile Kurczak
i Liubie Podporinowej. W niezwykle żmudne przygotowanie trójjęzycznej wersji ni-
niejszej publikacji zaangażowali się zarówno organizatorzy spotkania, jak i wszyscy
uczestnicy konwersatorium. W tym miejscu chcielibyśmy serdecznie podziękować
Annie Markowicz, Liubie Podporinowej, Alonie Popowej, Tatianie Richelieu, Tatianie
Tulusz i Tatianie Parchamowicz z Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego oraz
Barbarze Dziedzic, Elizie Jeż, Aleksandrze Kuśpiet, Margaret Ohii, Danucie Papier-
nik, Katarzynie Popendzie i Pawłowi Czuksanowowi z Uniwersytetu Wrocławskiego
za czas i wysiłek włożony w tłumaczenie zamieszczonych tu tekstów.
Specjalne podziękowania chcielibyśmy przekazać najbliższym współpracownicz-
kom redaktorów: Jelenie Sawicz i Ludmile Kurczak, których uwagi istotnie wpłynęły
na ostateczny kształt książki.
Szczególną wdzięczność jesteśmy winni Recenzentom, którzy byli pierwszymi
czytelnikami niniejszej publikacji, Panu Profesorowi Stanisławowi Gajdzie z Uniwer-
sytetu Opolskiego, Pani Profesor Annie Kozyrowej z Białoruskiego Uniwerstetu Pań-
stwowego, Panu Profesorowi Anatolijowi Gujruckiemu z Mińskiego Uniwersytetu
Pedagogicznego im. Maksyma Tanka za przychylne recenzje naszego tomu.
Osobne podziękowania składamy Irinie Bykowej i Galinie Puszni za redakcyjne
opracowanie materiałów do niniejszej publikacji.
WPROWADZENIE
Komunikacja naukowa związana jest z określonymi formami i gatunkami. Ich
liczba nie jest zbyt duża, ponadto nie wszystkie cieszą się taką samą popularnością
wśród badaczy. Współcześnie najczęściej możemy spotkać się z wystąpieniami na
konferencjach (komunikacja ustna) oraz abstraktami, artykułami i monografiami
(komunikacja pisemna). „Okrągły stół” należy do gatunków zyskujących coraz więk-
sze uznanie w kręgach akademickich. Komunikowanie się w ramach okrągłego stołu
wymaga otwartości, wzajemnego zaufania i spontaniczności, świadomości proble-
mów, ale i determinacji w poszerzaniu horyzontów – cech niezbędnych do narodzin
nowych idei. Mówiąc przenośnie, nie jest to „stół” z wyłącznie „gotowymi daniami”:
wiele z nich jeszcze nie istniało, gdy do niego zasiadaliśmy. W pewien sposób przy-
pomina on sokratejską metodę dialogu, gdyż ma na celu pomóc komunikującym się
ze sobą osobom spojrzeć na znane zagadnienia z nowych perspektyw, a jednocześnie
– przy poszanowaniu wiedzy jednostek – pozwala się nią z innymi dzielić. Uważamy,
że obecna sytuacja analizy dyskursu wymaga takiego właśnie podejścia. Im zagad-
nienie jest bardziej złożone i kontrowersyjne, tym bardziej nadaje się do omówienia
przy okrągłym stoleD. yskurs w perspektywie akademickiej
Niniejsza publikacja to rezultat pracy uczestników pierwszego międzynarodowe-
go okrągłego stołu , który odbył się w dniach
3-5 kwietnia 2009 roku na Wydziale Filologii Angielskiej i Komunikacji Językowej
Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego w Mińsku. Wśród dyskutantów znaleźli
się uczeni z Białorusi, Litwy, Polski i Rosji, reprezentujący Białoruski Uniwersytet
Państwowy, Uniwersytet Wileński, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Opolski,
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Petersburski Uniwersytet Pań-
stwowy oraz Newski Instytut Języka i Kultury w Sankt Petersburgu.
Językami obrad były: angielski, polski i rosyjski. Dyskusje w ramach okrągłego
stołu koncentrowały się na metodach i technikach analizy dyskursu stosowanych
przez samych uczestników obrad oraz przez ich współpracowników – badaczy sku-
pionych w tych samych ośrodkach naukowych. Przedmiotem naszego szczególnego
zainteresowania był status środkowo- i wschodnioeuropejskich ośrodków badań
nad dyskursem i szkół badawczych w kontekście europejskim i światowym.
Czym jest szkoła badawcza? Jest to pewien obszar studiów podejmowanych przez
grupę badaczy z uwzględnieniem wspólnej metodologii, technik, kluczowych pojęć
i terminów oraz osiąganych rezultatów. W ten sposób pojęcie to obejmuje zarówno
potencjał samych badaczy, jak i sposób jego wykorzystania.
Studia nad dyskursem są ogromnym polem badawczym, którego kierunki roz-
woju współtworzy wielka liczba uczonych z różnych krajów. Konsekwencje tej sytu-
acji to obfita literatura w tym zakresie oraz otwarta lista nazwisk, której ostateczny