DÜNYA ZEYTİN ANSİKLOPEDİSİ

475 Pages·1998·308.39 MB·German

by  Uluslararası Zeytinyağı Konseyi

DUNYA ZEYTİN
ANSİKLOPEDİSİ
ULUSLARARÂSI ZEYTİNYAĞI KONSEYİ
12. Bölüm dışındaki ttinı bölümlerin ön fotoğrafları Gianluca Boetti tarafından
sağlanmıştır.
Madrid’teki Milli Arkeoloji Müzesi ile Hayfa’daki İsrail Yağ Sanayi Müzesi dahil olmak
üzere fotoğrafları serbestçe temin eden çok sayıdaki tüm katkı sahiplerine teşekkürü
ifade etmek isleriz.
DÜNYA ZEYTİN ANSİKLOPEDİSİ
© Yayınlayan Uluslararası Zeytinyağı Konseyi
Principe de Veıgaıa, 154
28002 Madrid (İspanya)
1. Basım: Nisan 1997
Plaza & Janés Edi tores, S. A.
Travessera de Gracia, 47-49
08021 Barselona (İspanya)
Tasarını
Serveis Editorials Esindi Balrıı+s, S. L.
BaJmes, 209
08006 Barselona (İspanya)
ISBN: 84-01-61944-0
EGEDSA - Sabadell (İspanya) laraiindan
Ispanya’da yayınlanmıştır
Dépôt légal: B. 80073-1998
1.619440
D Ü N Y A Z E Y T İ N A N S İ K L O P E D İ S İ
ONSOZ
Değerli Okur.
ünya Zeytin Ansiklopedisini sizlere sunmaktan büyük bir
gurur duyuyorum. Bu çalışmanın gün ışığına çıkması uzun bir
f süre aldı ama yapılan detaylı çalışmaların kaliteli bir sonuç
ürettiğine inanıyoruz. Bu çalışma esnasında hem dünyadaki
ana üretici bölgelerdeki uzmanlarla işbirliği yapılması ve koordinasyon
sağlanması, hem de bu ülkelerde konuşulan farklı dillerin -Arapça, İngi­
lizce, Fransızca, Yunanca, İtalyanca, İspanyolca ve Türkçe gibi- yarata­
cağı sorunlara kararlı gerçekçi bir şekilde yaklaşılması uygun ve gere­
kliydi. Zeytin yetiştiriciliği tarihinde ilk kez bir eser, bütün bu dillerde
yayınlandı.
Bu, alınması zor bir karardı ama gerekliydi ve otuz yılı aşkın bir süredir
dünya zeytin yetiştiriciliğinin profesyonelce hizmetinde olan Uluslararası
Zeytinyağı Konseyi aynı doğrultuda, bu hedefe ulaşma sorumluluğunun
tamamını ilmen ve ahlaken üstlendi. Dolayısıyla, Ansiklopediklin
1987’den bu yana benim de temsil etme onuruna sahip olduğum ve İcra
Direktörlüğünün başı olarak temsil ettiğim Uluslararası Zeytinyağı Kon-
seyi’nin himayesinde oluşturulmuş olması benim için de çok büyük bir
gurur kaynağıdır.
Bu çalışma, zeytin yetiştiriciliği ve zeytin işlemeciliği ve zeytin işlemeci­
liği sahasındaki genel ve global son bilgilerin ilk kez biraraya getirilme­
sini sağlamıştır. Kendimize temel iki hedef belirledik: Hem konunun uz­
manlarına hem de zeytin yetiştiriciliği dünyasına yeni girenlere tek bir
metinde bilgilerin özünü sunmak. Konu, Akdeniz Ülkeleri için başlı
başına büyük önem taşımakta ve kültürden ekonomiye uzanan geniş bir
başlıklar yelpazesini, birbirini takip eden olaylar halinde, kapsamakta­
dır. Adı geçen olayların orijini Akdeniz medeniyetinin ilk yıllarına kadar
uzanmaktadır.
Zeytini diğer zirai ürünlerden farklı kılan da budur ve ilk bölümü ağacın
sanat ve edebiyattaki mevcudiyetine ve tarihine ayırarak çalışmanın kap­
samını bir bütün olarak göstermek istedik. «Evrim ve Tarih» başlıklı ve
bir kaç yazarın birlikte kaleme aldığı bu bölümde, okuyucu yetiştirmeye
başladığı ilk zamanlardan bu yana zeytinin tarihini inceleyebilecek, zey­
tinin çeşitli sosyal, kültürel ve hatta dini yanlarını keşfedecek ve önemi­
nin farkına varacaktır -zeytin Pre-Klasik Medeniyet zamanından bu yana
mitolojik bir ilham kaynağı olmuştur ve Yunan destanlarında da önemli
yere sahiptir.
Sizin de göreceğiniz gibi, Ansiklopedinin üslûbu doğal olarak farklılıklar
göstermektedir. Ortak paydalarının zeytin olmasına karşın, bu kadar
çeşitli konu arasında sürekliliği korumak zaten pratik olarak imkânsızdı.
Buna göre, farklı ve çok sayıda referansa sahip ve böylesine geniş ve
karmaşık bir dünyayı kucaklamayı amaçlayan bu çalışmayı anlamlı kılan
da bence bu heterojenlik tir.
Sadece uzmanlara değil, tüm okuyuculara hitap edebilmek amacıyla ve
değerli bir bilgi ve referans kaynağı haline gelebilmek için bu Ansiklo­
pedide kullanılan dilin, karmaşık bilimsel ve teknolojik hususları açı-
D Ü N Y A Z E Y T İ N A N S İ K L O P E D İ S İ
klarken bile, sade olmasına özen gösterilmiştir. Doğal olarak, bilimsel a-
çıklamaları dalıa genel yaklaşımlarla bütünleştirmek konusunda sorunlar
yaşadık. Bu da, çok detaylı ve zorlu bir tashih yapılmasını ve tüm ça­
lışma grubunun birlikte hazırlayıp, esere ek olarak ilâve edilecek bilim
dalları arası bir sözlük oluşturulmasını gerektirdi.
Bu noktada, okuyucuların dikkatini çalışmanın tipik bir özelliği ve
gereği olduğuna inandığım başka bir hususa çekmek istiyorum: Tarihsel
bir planlama yapılarak, Ansiklopedimiz, çeşitli bilim dallarındaki son
gelişmeleri kapsayan ekler aracılığıyla düzenli olarak güncelleştirilecek­
tir. Amacımız, ki okuyucuların da bunu isteyeceğine inanıyoruz, yeni
gelişmelerin ışığında devamlı güncelleştirilen bir referans çalışma ya-
ratarak, bunun geçerli ve yaşayan bir danışma aracı olmasını sağlamak­
tır.
Bu amaca ulaştığımız umuduyla, gösterdiği anlayış ve kararlı bir şekilde
ayırdığı fon sayesinde bu çalışmayı mümkün kılan Avrupa Birliği’ne ve
değerli bilgileriyle bu çalışmaya katkıda bulunan herkese özellikle
teşekkürlerimi sunuyorum. Ortak çabalarımızın, üretici ülkelerde ve
dünyanın diğer ülkelerinde zeytin yetiştiriciliğini korumak, tanıtmak ve
teşvik etmekten oluşan ortak hedefimize ulaşmada yardımcı olduğuna i-
nanıyoruz.
Fausto Luche tli
Uluslararası Zeytinyağı Konseyi lora Direktörü
D Ü N Y A Z t Y T İ N A N S İ K L O P E D İ S İ
İÇİNDEKİLER ______
DÜNYA ZEYTİN ANSİKLOPEDİSİ
Yayınlayan Uluslararası Zeytinyağı Konseyi - Madrid
ÖNSÖZ 7
Bölüm 1 EVRİM VE TARİHÇE.............................................................................................................................................................. 17
Koordinatör: José Maria Blâzquez Martinez
- ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİĞİNİN DOĞUŞU VE YAYILIŞI,./. M. BlâzquezMarUnez........................................... 19
- Zeylinle İlgili Efsaneler........................................................................................................................................................ 20
- KÜI TÜREL VE SANATSAL YAYILMA, Horsl Sclıâfer-Schuchardt ..................................................................... 21
- ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ: TEKNOLOJİNİN ORİJİNAL TARİHİ, Marie-Claire Amoıırelti............................... 26
- Eski Çağlarda Kullanılan prosesler................................................................................................................................... 27
® Preslemeden Üretim....................................................................................................................................................... 27
• Değirmen Taşının Ortaya Çıkışı ................................................................................................................................ 27
• Preslerin Ortaya Çıkışı ve Birleştirilmesi ................................................................................................................ 27
• Ayırma................................................................................................................................................................................ 28
• Dalıa sonraki gelişmeler................................................................................................................................................. 28
• Sonuç ................................................................................................................................................................................ 29
- KUZEY AFRİKA’DA YAĞLIK, ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİĞİ,
Henriette Camps-Cabrer........................................................................................................................................................ 30
- Romalılar Dönemi .................................................................................................................................................................. 30
• Doğal Şartlar ve Yetiştirme işlemleri......................................................................................................................... 30
• Romalıların Kuzey Afrika’da Zeylin Yetiştirme Politikası................................................................................... 31
• Zeytinin barışa ve yerleşmeye katkısı ....................................................................................................................... 31
- Ortaçağlardan Günümüze ........................................................... 33
- TİNGİTA N Y A’DA ZEYTİ N Y A Ğ1 VE ZEYTİN, Michel Ponsich............................................................................... 34
- ESK İ İSRAİL’DE ZEYTİ N YETİŞTİRİCİLİĞİ, David Hitam...................................................................................... 36
- ZEYTİN Y AĞ İTİ C A R ETİ, J. M. Blâzquez M örtmez,
M. P. Garcia-Celaberl Pérez ve G. Lopez Monteagudu ................................................................................................. 41
- Roma Mozaiklerinde Resmedilen, Amforaların Deniz Yoluyla Taşınması ............................................................ 41
- ZEYTİNYAĞININ BAETÎKA’DAN ROMA’YA VE ORDU’YA
İHRACATI İLE İLGİLİ SON ÇALIŞMALAR,
J. M. Blâzquez MarUnez........................................................................................................................................................ 43
- Baetika’dan Almanya’ya Getirilen Zeytinyağı ................................................................................................................ 43
- ZEYTİNYAĞI EKONOMİSİ: ESKİ ÇAĞ,./. Remesal Rodriguez............................................................................... 47
- ZEYTİNYAĞI EKONOMİSİ: ORTA ÇAĞ, Georges Cornet ........................................................................................ 50
- ZEYTİNYAĞI EKONOMİSİ: MODERN ÇAĞ, Enrique MarUnez Ruiz ................................................................... 52
Bibliyografya.................................................................................................................................................................................. 54
--------------------------------------------------------------------------------9
D Ü N Y A Z E Y T İ N A N S İ K L O P E D İ S İ
Bölüm 2 ZEYTİNİN BİYOLOJİ YE FİZYOLOJİSİ....................................................................................................................... 59
Koordinatör: Shimon Lavee
— Botanik Orijin ......................................................................................................................................................................... 61
— Biyolojik ve morfolojik özellikler........................................................................................................................................ 64
® Ağaç: Genel Tanımlama .............................................................................................................................................. 64
• Kök sistemi ve gelişimi ................................................................................................................................................. 65
• Gövde ve Ana Dal Gelişimi .......................................................................................................................................... 66
• Yaprak Anatomisi ve Görevi ........................................................................................................................................ 68
— Göz farklılaşması, Çiçeklenme ve Meyve Tulumunun Biyolojisi.............................................................................. 71
® Çiçek Gözü Gelişim şartları ve Zamanı .................................................................................................................... 71
• Somak Gelişimi ............................................................................................................................................................... 76
• Çiçek Morfolojisi............................................................................................................................................................. 77
® Tozlanmanın Fizyolojisi .............................................................................................................................................. 79
— Çevre ve Metabolizma........................................................................................................................................................... 81
• Yıllık gelişme Devresi................................................................................................................................................... 81
® Verimlilikle ilgili Gelişme ......................................................................................................................................... 82
• Çiçeğin Gelişimi, Hayatiyeti ve Meyve Tutumu .................................................................................................... 87
• Meyvenin Gelişimi ve Yağ Oluşumu ......................................................................................................................... 90
® Meyve Olgunlaşması ..................................................................................................................................................... 93
— İki Yılda Bir Meyve Verimi .............................................................................................................................................. 96
® Dış faktöıler-İklim ve Tarımsal Uygulamaların Etkileri....................................................................................... 97
• Ürünün ve Gelişme Hızının Etkisi ............................................................................................................................ 98
• Üründeki Dalgalanmanın Bünyesel Nedenleri......................................................................................................... 99
• Alternansı Dengelemeye Yönelik Tarımsal Müdahale ve Metodolojiler ........................................................... 105
Bibliyografya.................................................................................................................................................................................. 106
Bölüm 3 ENTANSİF YETİŞTİRİCİLİKTE GENETİK HUSUSLAR
VE ÇOĞALTMA TEKNİKLERİ.......................................................................................................................................... 111
Koordinatör: Giuseppe Fontaııazza
Ortak yazar: Margherila Cappellel-li
— Giriş .......................................................................................................................................................................................... 113
• Marjinal bölgelerde zeytincilik ................................................................................................................................... 114
• Uygun bölgelerde zeytincilik........................................................................................................................................ 115
— Geleneksel yetiştiricilik........................................................................................................................................................ 117
- Entansif yetiştiricilik............................................................................................................................................................. 117
- Yetiştirme tekniklerinin gelişme imkanları..................................................................................................................... 122
® Genetik gelişmeler (İSLAH) ........................................................................................................................................ 123
® Çeşitlerin sınıflandırılması ........................................................................................................................................... 129
0 Çoğaltma metotları ve yetiştirme tekniklen ............................................................................................................... 134
Bibliyografya.................................................................................................................................................................................. 141
Bölüm 4 YETİŞTİRME TEKNİKLERİ............ 145
Koordinatör: Luis Civantos Löpez-VillaUa
Ortak yazar: Miguel Pastor Munoz-Cobo
- Giriş......................................................... 147
- Yeni zeytinliklerin planlanması ... 148
• Kültür çeşidinin seçimi .............. 148
8 Tozlayıeı (çeşitlerin) kullanılması 150
10
D Ü N Y A Z E Y T İ N A N S İ K L O P E D İ S İ
® Bitki materyali ............................................................................................................................................................... 151
• Ağaç sıklığı ve dikim şekli .......................................................................................................................................... 151
® Kapama-entansif zeytinliklerde terbiye işlemleri ................................................................................................. 153
- Toprak kullanma sistemleri ............................................................................................................................................... 153
8 Toprak kullanma teknikleri......................................................................................................................................... 153
• Geleneksel toprak işleme ............................................................................................................................................ 154
® Toprak işleme sistemleri ve su temini ...................................................................................................................... 154
• Toprak aşınması-erozyon............................................................................................................................................... 156
• Toprak idaresi ve yetiştirme sistemleri ..................................................................................................................... 157
• Toprak yönetim sistemleri ve işleme maliyetleri......................................................................................................... 157
• Toprak işleme sistemlerinde gelecekteki eğilimler ............................................................................................... 158
- Gübreleme .............................................................................................................................................................................. 159
• Genel özellikler............................................................................................................................................................... 159
• Zeytinliklerde bitki besin maddelerinin önemi ...................................................................................................... 159
• Bitkilerin beslenme durumu .................................................. 161
® Zeytinliklerin giibrelenmesı......................................................................................................................................... 162
- Zeytinin sulanması ............................................................................................................................................................... 164
• Zeylin-kurakçıl bir bitki ............................................................................................................................................... 164
• Su, toprak ve bitki ilişkileri ........................................................................................................................................ 166
• İklim ve su......................................................................................................................................................................... 167
• Su temininde zeytin ağacının hayat devresindeki kritik safhalar ..................................................................... 168
• Zeytinin su ihtiyacı-su tüketimi .................................................................................................................................. 168
• Sulama için tavsiyeler ................................................................................................................................................... 172
® Sulama suyu kalitesi ..................................................................................................................................................... 173
• Gübıeli sulama.................................................................................................................................................................. 173
- Zeytin ağacının terbiyesi ve budamam etotları ............................................................................................................... 174
• Zeytin ağacının budanmasında genel prensipler .................................................................................................... 174
® Ağaçlara şekil verilmesi................................................................................................................................................. 175
® Mahsûle dönük budama ............................................................................................................................................... 177
• Gençleştirme ve yenileme budaması ......................................................................................................................... 178
8 Mekanik budama .......................................................................................................................................................... 179
- Hasat ........................................................................................................................................................................... 180
• En iyi hasat zamanı nasıl seçilir ................................................................................................................................ 180
• Hasat yöntemleri ............................................................................................................................................................. 182
• Zeytinin muhafazası ve işlenmesi .............................................................................................................................. 188
Bibliyografya.................................................................................................................................................................................. 190
Bölüm 5 ZEYTİNDE TARIM TEKNİKLERİ VE ZEYTİNYAĞININ ÖZELLİKLERİ .................................................. 195
Koordinatör: Piero Fiorino
Ortak yazar: Slefano Alessandri
- Kalite ölçüleri ve değerleri ................................................................................................................................................. 198
8 Kusursuz oluş..................................................................................................................................................................... 198
8 Arılık................................................................................................................................................................................... 199
• Güvenilirlik...................................................................................................................................................................... 199
® Kimyasal denge................................................................................................................................................................ 199
8 Belirgin özellikler ........................................................................................................................................................... 200
- Ürünün niteliği üzerine etki eden canlı unsurlar ve agronomik tercihler .............................................................. 201
8 Canlı (biyotik) unsurlar .................................................................................................................................................. 201
® Teknik tercihler................................................................................................................................................................ 209
- Sınıflandırma modellerini hesaplamak ve tanımlamak için fiziko-kimyasal analizlerin kullanılması ............ 212
• Aııabileşenler (ana öge) analizi ................................................................................................................................... 213
11
D Ü N Y A Z E Y T İ N A N S İ K L O P E D İ S İ
• Küme (cinsler) analizi ..................................................................................................................................................... 213
• Diskviminant (ayırıcı) analizi......................................................................................................................................... 213
— Beklentiler ............................................................................................................................................................................. 2.1.7
Bibliyografya.................................................................................................................................................................................. 218
Bölüm 6 Zl RAİ MÜCADELE, ÇEVRENİN VE ÜRÜNÜN
KORUNMASINDA METOTLA KIN CELİ Ş İ İ RİLMESİ.................. 223
Koordinatör: Anloneüo Crovetti
Ortak yazarlar: Antonio Belcari ve Alfio Raspi
- Zirai mücadeleye genel bakış ................................................................ 225
- Başlıca zeytinci ülkelerde zirai mücadele........................................... 226
- Başlıca zararlı türler ................................................................................. 226
• Zeytin sineği (bactrocera oleae) (gnıel.) (Dipiera leplırilidae) . . 226
• Zeytin güvesi (prays oleae [bernj) (lepidoptera hyponoıneutidae) 232
• Kara koşnil (,saissetia oleae [oliv.]) (Rhynchota coccidae) .... 233
- Zeytincilikte entegre mücadele.............................................................. 235
• Hedefler................................................................................................. 235
• Örnekleme ve siirvey çalışmaları.................................................... 236
® Zararlılarla mücadele.......................................................................... 238
- Sonuç ............................................................................................................. 238
Bibliyografya...................................................................................................... 240
Bölüm 7 YAĞ ÜRETİMİ VE DEPOLAMA TEKNOLOJİSİ ...................................................................................................... 251
Koordinatör: Enzo Fedeli
- Temel kavramlar.................................................................................................................................................................... 253
• Zeytinyağının fiziksel ve kimyasal özellikleri ......................................................................................................... 253
® Yağın kimyasal tepkimeleri, asitler ve diğer bileşikler ....................................................................................... 255
— Yağın kimyasal yapısı ........................................................................................................................................................... 262
• Yağ asitleri......................................................................................................................................................................... 262
• Trigliseritler...................................................................................................................................................................... 262
® İkinci derecede olan (minör) bileşikler .................................................................................................................... 264
— Zeytinlikten fabrikaya........................................................................................................................................................... 267
• Mekanik basat .................................................................................................................................................................. 267
® Kİ ile hasat ...................................................................................................................................................................... 269
® Meyvede oluşabilecek hasarlar .................................................................................................................................. 269
• Nakliye .............................................................................................................................................................................. 269
• Meyvenin korunması ...................T.............................................................................................................................. 269
- Yağhane donanımı (ekipmanı) .......................................................................................................................................... 270
® Yıkama ............................................................................................................................................................................. 270
• Kırma ................................................................................................................................................................................ 271
• Sıkma .................................................................................................:........................................................................... 271
• Santıifüjleme ile ekstraksiyon .......................................................................................................... 272
• Seçici fillrcleme ............................................................................................................................................................. 273
- Naturel yağın özellikleri ...................................................................................................................................................... 273
• Organoleptik özellikler ve karışım ............................................................................................................................ 274
• Paketleme ......................................................................................................................................................................... 275
— Zeytin pirina yağının ekstraksiyonıı ................................................................................................................................ 275
• Zeytin pirinasının özellikleri ....................................................................................................................................... 276
0 Ekstraksiyon teknolojisi...................................................................................................................................... 276
D Ü N Y A Z E Y T İ N A N S İ K L O P E D İ S İ
® Pirina yağının özellikleri ............................................................................................................................................... 27/
• Alt ürünler ...................................................................................................................................................................... 277
- Rafine metotlari (yöntemleri) ....................................................... 277
® Zamkların uzaklaştırılması .................................................... 278
• Alkalilerin eşitliği gidermede kullanımı .................................................................................................................. 278
• Fiziksel rafiııasyon işlemi ............................................................................................................................................ 280
• Renk giderme .................................................................................................................................................................. 281
8 Koku giderme.................................................................... 282
® Mıını giderme ................................................................................................................................................................. 282
8 Organoleplik özellikler ve karışımlar......................................................................................................................... 283
• Ali ürünler......................................................................................................................................................................... 283
- Analitik metotlar.................................................................................................................................................................... 284
9 Kalite kontrol .................................................................................................................................................................. 284
• Güvenilirlik testleri ........................................................................................................................................................ 286
- Beslenme kullanımları ........................................................................................................................................................ 287
® Soğuk kullanılan naturel yağlar ................................................. 287
• Sıcak kullanılan naturel yağlar ................................................................................................................................... 288
8 Rafine ve naturel yağların karışımı ................................................. 288
® Kızartmalık zeytinyağı....................................................... 288
- Fabrika kara suyu .................................................................................................................................................................. 289
8 Zey lin karasuyunun yapısı............................................................................................................................................ 289
9 Karasu işlemleri............................................................................................................................................................... 289
• Karasuyuıı ali ürünleri................................................................................................................................................... 290
B ibli yografya.................................................................................................................................................................................. 291
Bölüm 8 SOFRA M K ZEYTİN İŞ E EM E TEKNOLOJİSİ ........................................................................................................... 295
Koordinatör: Georges Balatsouras
- Sofralık zeytin üretim ve pazarlamasında istatistiki veriler:........................................................................................ 297
• Toplam sofralık zeytin üretimi..................................................................................................................................... 297
8 Avrupa Birliği ülkelerinde sofralık zeytin üretimi .................................................................................................. 297
8 Avrupa Birliği dışındaki ülkelerde sofralık zeytin üretimi .................................................................................. 297
8 Uluslararası sofralık zeytin ticareti ............................................................................................................................ 298
• Ticari hazırlama ............................................................................................................................................................. 298
8 Sofralık zeytin tüketimi .................................................................................................................................................. 299
- Dünya çapında sofralık zeytin çeşitleri ............................................................................................................................ 300
® İspanyol çeşitleri .............................................................................................................................................................. 300
8 İtalyan çeşitleri ................................................................................................................................................................ 302
8 Yunan çeşitleri.................................................................................................................................................................. 304
® Sofralık zeytin olarak kullanılan diğer çeşitler ....................................................................................................... 306
® Diğer Suriye çeşitleri....................................................................................................................................................... 306
8 Çift amaçlı Türk zeytin çeşitleri.................................................................................................................................... 306
• Çift amaçlı Fas Zeylin çeşitleri ................................................................................................................................... 306
• Çift amaçlı Tunus çeşitleri .......................................................................................................................................... 306
- Sofralık zeytin sanayiinde hammadde olan zeytin meyvesi ........................................................................................ 306
® Yapı ve bileşim kısımları................................................................................................................................................ 306
8 Etin bileşimi ................................................................................................................................................. 307
- İspanyol usulü yeşil zeylin................................................................................................................................................... 311
• Tarihçe................................................................................................................................................................................ 311
8 İşleme ................................................................................................................................................................................. 312
- Muamele görmemiş siyah zeytinler ................................................................................................................................... 319
• Giriş..................................................................................................................................................................................... 319