Table Of ContentParmentier. Jaargang 13
bron
Parmentier.Jaargang13.StichtingParmentier,Nijmegen2004
Zievoorverantwoording:https://www.dbnl.org/tekst/_par012200401_01/colofon.php
Letop:boekenentijdschriftjaargangendiekorterdan140jaargeledenverschenenzijn,kunnen
auteursrechtelijkbeschermdzijn.Welkevormenvangebruikzijntoegestaanvoorditwerkofdelen
ervan,leesjeindegebruiksvoorwaarden.
2
[Nummer 1]
DossierFilm
Parmentier.Jaargang13
5
Tussen film en literatuur; grenzen en overbruggingen
Verfilmenisin.Baserenfilmmakersalsindsdeuitvindingvandedisciplinefilms
oppapierenverhalen,hetafgelopenjaarwerdNederlandoverstelptmet
boekverfilmingen.DeschippersvandeKameleon,PietjeBell,Detweeling,Phileine
zegtsorry,Keesdejongen,DepassievruchtenSupertexkregeneenbroertjevan
celluloid.EnnatuurlijkwarenerdehypesrondomHarryPotterenLordoftherings.
OokParmentierdoeteenduitinhetzakje:naaraanleidingvaneenprogrammaserie
overrecenteNederlandseboekverfilmingeninhetNijmeegsecultuurpodiumLUX
werdhetfilmnummergeboren.Parmentiergingopzoeknaardegrenzentussende
disciplinesliteratuurenfilm.Diegrenzenlijkenineersteinstantievrijstrikt,getuige
eenuitspraakvanschrijverenfilmmakerLeondeWinterinVrijNederland:1‘Je
neemteenboek,zethetrechtopopeenlessenaarenjezetereencameravoor.Dan
openjehetboek,enlaatjedecamerarustigallepagina'sfilmen.Datisdeenige
boekverfilmingdierechtdoetaanhetboek.’Eenboudeuitspraakvooriemanddie
inmiddelszesvanzijnboekenverfilmdzagworden(waaronderzeerrecentelijk
Supertex).Hoehetookzij,alsdefilmmakerdantochaanhetwerkgaatishetdeste
interessanteromhetprocestevolgen:welkeconcessieswordengedaanenwaarom?
EenmooikijkjeachterdeschermenbiedthetstukvanLeonGommers.Hijwist
decameramanvandeverfilmingvanTheoThijssensKeesdejongeneenaantal
storyboardsteontfutselenenmaaktedaarmeeeenstripversiediehetmiddenhoudt
tussenboekenfilm.IllustratriceBerbelPeterszetteeeneerstestapinhetverbeelden
vanliteratuur;zij‘verstripte’hetgedichtDespinSebastiaanvanAnnieM.G.Schmidt.
Wellichteeneersteaanzettoteenkortefilm?
Vanliteratuurnaarfilmiséénding,maardeanderekantopkannatuurlijkook:
ParmentierstuurdededichtersTseadBruinja,IngmarHeytzeenHanzMircknaar
defilm.Inditnummereenpoëtischverslagvanhunervaringen.Verderinhet
filmdossier:eenanalysevanhetvrouwbeeldinHarryMulisch'romanenverfilming
vanDeontdekkingvandehemeldoorneerlandicaLydiavanAert,eenontledingvan
hetverschilinkaraktervanPhileineinboekenverfilmingvanRonaldGipharts
PhileinezegtsorrydoorredacteurPimFransseneneenessayvan
literatuurwetenschapperFrans-WillemKorstenoverhet‘oplossen’van‘deauteur’.
En:wathebbenschrijversmetsciencefiction?MariavanDaalenenHanvanderVegt
lietenhunfascinatiedevrijeloop.
EenbijzondereplaatsindezeParmentierisingeruimdvoorLucasHüsgen.Ineen
voorpublicatievanzijnromanPlooierijenvangeschikisdehoofdpersoon
gebiologeerddooractriceBetteDavis.DaarnaastvertaaldeHüsgeneenaantal
gedichtenvandeKoreaansedichteresYiWon,dielaterditjaaroptreedttijdenshet
RotterdamsePoetryInternationalFestival.Parmentierintroduceerthaarnualin
Nederland.Ooknog:JosJoostenveegtdevloeraanmethetanythinggoesvanhet
postmodernismeennieuwepoëzievanF.StarikenRichardSteegmans.
1 In2002ineenspecialebijlagenaaraanleidingvanhetZeeuwsefilmfestivalFilmbythesea.
Parmentier.Jaargang13
6
Jos Joosten
Esther Gerritsens draaideur1
Wieineengemiddeldgezelschapvanenigszinsingewijdekunst-of
literatuurliefhebbershetsteekwoord‘postmodernisme’laatvallen,kandoorgaans
tweemogelijkereactiesverwachten.Deeersteis:oja,datbetekentdatallesmag.
Datwilzeggen:datiemandmaareensmoetuitleggenwaaromAndréHazeszijn
tekstenmindercultureelzoudenzijndanGortersVerzenvan1890,ofdatdeuiteen
principieelexistentialistischsolipsismevoortkomendevergaandeonverstaanbaarheid
vanKeesOuwensvaneenvergelijkbareordeisalsdieuiteennooithelemaal
verholpenNijmeegsaccentvoortkomendeonverstaanbaarheidvanFrankBoeijen.
Allesmag-ofingoedNederlandsanythinggoes-isdeeerstegrovemisvattingrond
postmodernisme.Hetiseenmisvattingdieinhaarschijnbaretolerantiefeitelijk
uitpaktalseenbehoorlijkeenduidige,autoritairekunstopvatting.Wantwatzienwe
indepraktijk?DatanythinggoesvooralbetekentdatHazesenBoeijenmoetenten
kostevanGorterofOuwens.Endatdiemisvattingtotophoogniveaudoorklinkt,
bleekonlangsweluiteengesprekmeteenvoormaligpoëziecriticusvanNRC
Handelsblad.HijmerkteopdatJeanPierreRawiebijuitstekeenpostmodernedichter
was.PersoonlijkzouikopRawienochhetepitheton‘postmodern’nochde
kwalificatie‘dichter’vantoepassingachten-maarookmeerobjectiefhoudikhet
ermaaropdatdezetyperingvandepoëtischebeunhaasRawievooralbehulpzaam
isalsvoorbeeldvaneenabsoluteondergrensaanhoehetpostmodernetekwalificeren.
Hettweedesteekwoorddat‘postmodernisme’meteenoproeptheeftallestemaken
methetthema‘echt/onecht’,namelijk:hetclichédatinhetpostmodernismede
werkelijkheidnietbestaat,want:allesistekst.Dezegemeenplaatssteektdievan
anythinggoesinfrequentiewaarschijnlijknaardekroon,enduiktkeeropkeerop
inondoordachteweergavenvanwatpostmodernismezouzijn.Hoewelikmehaast
eraantoetevoegendathetzeldenzopuntiggeschiedtalsonlangsineeninterview
metderapdichterSergevanDuijnhoveninliterairtijdschriftKrakatau(zomer2003,
nr.22).Ikciteerhem:voorhetpostmodernisme‘ishetalleenmaarhoofden-om
metDerridatespreken-Iln'yariendehorslatexte’.VanDuijnhovendoetmeteen
schepvolfoutentenopzichtevanzowelhetFransalshetoriginelemaximeeen
aardigegooinaarhetkampioenschapkrompratenopdevijftigmeter,maar
vermoedelijkdoelthijhiertochopJacquesDerrida'sroemruchtefranseIln'ypasde
horstexte.NulijktheterinderdaadopdatdeFransefilosoofzegtdatalleendetekst
échtisendewerkelijkheidnietbestaat.HetwasArnonGrunberg,meenik,dieooit
voorsteldeomverdedigersvandezeopvattingdatdewerkelijkheidnietbestaatop
derailsteleggenvooreenaanstormendesneltrein.Alsdetreinvoorbijwas,zouhij
graageensinformerenofdepersooninkwestienogimmerdemeningtoegedaan
wasdatergeenwerkelijkheidbestond.
1 Ditisdeenigszinsbewerktetekstvaneengesprokencolumnoverhetthema‘echt/onecht’,
uitgesprokentergelegenheidvandeuitreikingvandedoorParmentiergeorganiseerde
‘LiterairePrijsvandeProvincieGelderland2003’inhetKABPosttheaterArnhemop20
november2003.
Parmentier.Jaargang13
Grappiggevonden,raakgeformuleerdmaarinhoudelijknounietechtdiep-zoals
deheleGrunbergduseigenlijk.Eenvergelijkbaaracademischdebatoverechten
onechtbijDerrida
Parmentier.Jaargang13
7
vondplaatstussentweeNederlanders,2metalstheoretischvoorbeeldeensoldaatdie
sterftdooreenkogelophetslagveld.F.Ankersmitbetoogdedathetnatuurlijk
flauwekulwasomtebewerendatzo'noorlogsslachtofferdoortekstgedoodzouzijn.
Doodisheelergfeitelijkenabsoluutdood.Zijntegenstander,defilosoofGerGroot,
argumenteerdedatdie‘echtheid’vandedoodvandesoldaatrelatiefwas.Zodrade
kogeliemandraaktwordteraltekstueelgeïnterpreteerd,betoogtGroot:zonderenig
begrippenkaderzoujenietsoverdiekogelkunnenzeggen,zelfsnietdatheteen
kogelis.Derrida-kennerVanderSijdewijsteropdatzelfsdeemotievansterven
nietuniverseelis,maaraltijdvormkrijgtalstekstencontext:eenPalestijnse
zelfmoordactivistervaartdedoodandersdaneen92-jarigeopzijnsterfbedomringd
doorfamilieineenNederlandsrusthuis.Enomopdekogelterugtekomen:
ElkschotdatindeoorlogtussenServiërsenKroatenafgevuurdwordt
heefteeneeuwenlangevoorgeschiedenisenookeenenormenawerking:
deafgevuurdekogeliseenresultaatvanhaattussendevolkereneneen
verdereaanwakkeringvandezehaat.Dekogelendepijnlijkewondstaan
nietopzichzelf,maarzijnonderdeelvaneennetwerkvangeschiedenissen.
Ookde‘referenten’zijndusgeenvastepunten‘hors-texte’.(VanderSijde,
p.37)
Ikdenkdatjeheeldichtbijdeof-betergezegd-eenwaarheidkomt,alsjeje
realiseertdattekstonsonvermijdelijkeintermediairis.Wanneerikeenenormeknal
voormijnkopkrijg-zodanigdatallesevendonkeriseneendriedimensionalepijn
mijnheleruggengraatverlamt-danisdatáltereëel,maarzodraikopwatvoor
manierdanookmeelij,wraakofliefdewil,hebikeenretorischarsenaalnodigom
invoelbaartemakenwatmijoverkomenis.Hoemeerjejealstoehoorder/lezerlaat
meeslependoormijnretorischestrategie,hoemeerjejeinleeftinmijnlijden.Dat
wordtdaarmeeniet‘echter’of‘minderonecht’:hetblijvenwoorden.Enomdie
redenishetooknietzomakkelijkomvasttestellenwaaromdezin‘Wantikhou
vanjou’vanAndréHazes’albumStrijdlustigminderwaardigisaanderegel‘Zieje
ikhouvanje’vanHermanGorter,vaneendikkeeeuweerder.
Alsofikniksbeterstedoenheb,denkikalweereenpaarjaar-gemiddeldzo'ntwee
keerperweek-kortmaarheelconcreetnaoverdezeprangendeproblematiekvan
tekstenwerkelijkheid.DatkomtdoorEstherGerritsen.Ikwasergonderdeindruk
vanhaardebuutbundelBevoorrechtbewustzijn(Breda:DeGeus,2000)vandriejaar
geleden.Gekgenoegzouikoverhetheleboekmomenteelnieteenszoheelveel
wetentevertellen,maaréénbuitengewoonterloopse,kleineenopheteersteoogniet
zogekrelevantescèneuithetboekismijbijgebleven.Ikhebhemnuvoorheteerst
terugopgezocht.EenikfiguurzwerftdoorwinkelcentrumHoog
2 DeparafrasevanditdebatontleenikaanhetonvolprezenHetliteraireexperimentvanNico
vanderSijde(Amsterdam/Meppel:Boom,1998).
Parmentier.Jaargang13
8
CatharijneinUtrecht.Haarbinnenkomstwordtalsvolgtbeschreven:
Ikneemdemooisteingang,metderoltrapnaardeautomatischedraaideur.
Eenoudevrouwstaptvoormededraaideurin.Zeduwtertegen,enhij
stopt.Zelaatlos,endedeurdraaitverder.Opgeluchtzetzehaarhanden
erweertegenaanwaardoorhijopnieuwstopt.Vandeanderekantzijneen
maneneenvrouwdedraaideuringegaan.Zekijkenalsofzedievrouw
weleensevenzullenhelpenenduwenook.Zeziendegrotestickermet
NIETDUWENnietenikbemoeimenergensmee.Dedriemensenzien
ereensgezinduitalszeelkaaraankijkenenbooshunhoofdschuddenuit
protesttegendeelektrischedraaideur.Zelatenhunhandenzakkenende
deurdraaitverder.Iedereenisopgeluchtenzetzijnhandenweertegende
deur,enweerstaanwestil.3
TweemaalperweekgaikmetdetreinnaarUtrechtenloopikviaHoogCatharijne
destadin.Tweemaalperweekpasseerikdiedraaideur-ofbetergezegdzo'n
draaideur(erzijnerallichtmeerinHoogCatharijne)waartegenjeinderdaadniet
moetduwen.BijeerstelezingvanGerritsenstekstdachtik:hé,diedraaideurkenik.
Alsnelnadelectuurisdatomgekeerd:debewustedraaideurbleek,deeerstekeer
datikernadienweerdoorheenliep,voormijveranderdinGerritsensdraaideur.Elke
keerflitsteineenhalvesecondeeengedachteaandebewustescènedoormijnhoofd.
Alshetnietzofutielwas,zouheteenzorgwekkendedwangneurosegewordenzijn:
HerrDoktorFreud,ikdenkbijeenbepaaldeUtrechtsedraaideursteevastevenaan
eentekstvanEstherGerritsen.Stilaanoverigensveranderdehetooknogeensinhet
bewustzijn-aldannietbevoorrecht-vanhetgegeven:ikrealiseerdemebewustbij
diebepaaldedraaideurtedenkenaandedraaideurineenboekvanEstherGerritsen.
Erzouonsnueenaantaldingentedoenkunnenstaan.Ikzoujullieallemaalmee
kunnennemennaarUtrechtenmijn‘echte’draaideurlatenzien.Daarmeewordtdie
nietmindertekstueel,hijwordtalleenmaarietsmeeronsallertekst,alsweermet
zijnallenachterafovergaanstaanpraten.WezoudenookEstherGerritsenkunnen
vragenofdedraaideurdieikbedoeldezelfdeisalsdiezijbeschrijftinhaarboek.
Daarmeewordtmijndraaideuronherroepelijkeenanderedraaideur:bijvoorbeeldde
draaideurwaarvanJoostendachtdathetGerritsensdraaideurwas.Reëlerdanbestaand
wordtdedeurdaarintussennietmee.Hetmeestvoordehandligthetdathetiln'y
apasdehors-texteindemeestletterlijkezinzijnwerkzaldoen.Deeerstvolgende
keerdateenvanjullieHoogCatharijneuitlooptviadedraaideur,zaljedenkenaan
mijntekstdieikopmijnbeurtstalvanEstherGerritsen.Erisdaarmeenogsteeds
niksbuitendetekstgeraakt.Datwilzeggen...ikhebhemnatuurlijkwélhierzelfin
levendenlijveaanjulliestaanvertellen.Endatmaaktmijntekstnatuurlijkwelweer
meerecht.
Echt.
Echt.
3 Uithetverhaal‘Stilzijninhetwildgewemel’.
Parmentier.Jaargang13
9
Lucas Hüsgen
De boeddhistische computers van Yi Won
In2002merkteHansBeerekampineenNRC-artikeloverhetfilmfestivalvanPusan
opdatinZuid-Koreadezestiendeeneenentwintigsteeeuwgebroederlijknaastelkaar
leven.TochlijkenaandegemiddeldeKoreaansedichterdemiljoenencomputers
onopgemerktvoorbijtegaan.SindsenigetijdkentKoreaechterminstensééndichteres
diedesymbiosevanvroegerennutotuitgangspuntvanhaargedichtenmaakt:Yi
Won,geborenin1968.Alleenaldetitelvanhaartweedebundel,uit2001,geeftdaar
uitdrukkingaan:DuizendmanendrijveninderivierdeYahoo!.Deicoonvanhet
internetstaatingebedineenfrasedieverwijstnaareenvandetraditioneelaan
Boeddhatoegekendenamen,‘demaan,gespiegeldinduizendrivieren’.Datisook
detitelvanBoeddha'smythischebiografieindichtvormuitdevijftiendeeeuw,
geschrevendoordeKoreaansekoningSejong.1
Koreawastot1392eenboeddhistischkoninkrijk,maarSejongsgrootvaderT'aejo
haddaar,nog inzijnhoedanigheidvangeneraalYiSong-Gye,tenfaveurevanhet
confucianismeeeneindeaangemaakt.Kortom,netalskoningSejongplaatstYiWon
boeddhistischemotievenbinneneencontextwaarzeopheteerstegezichtniet
thuishoren:hedendaagsetechnologie.Detitelvanhaarbundel,opgevatalsdenaam
vanBoeddha,biedtdaarmeteendemogelijkheidtoe:zesymboliseertdeopvatting
datdezuiveregeest,deBoeddhanatuur,zichiniedermensbevindtenvooreenieder
teontsluitenis,ookviahetinternet.
IneenhiernietafgedruktgedichtpresenteertYiWonhetstopcontactalsdeplaats
waarjejecomputeropaansluit.Dealoudeboeddhistischemuurmeditatieverschaft
onsviadatstopcontactdekansommetwiejemaarwiltincontacttetreden:‘nu
warendemenseninhetbezitgekomenvaneenadresinderuimte’.Deonderlinge
verwevenheidengelijkwaardigheidvanalhetbestaande,hetcentraleleerstukvan
hetHwaom-Boeddhisme,krijgtdaarmeeeenhedendaagsependant.
Dieruimtestaatindebundelookwelgeboekstaafdalsde‘woestijn’,alsdeplaats
vanfatamorgana'senoases,vandemogelijkhedenachtergezichtendieindebundel
nogweleensaanstukkenwillenvallenbijhetoppakkenvaneenmobieltje.Dekracht
vandezepoëzieoverhethedendaagse‘ikmeteenonderkomeninapparaten’schuilt
inhetbeeldrijkebalancerentussenparodieeninstemming,waarbijjeuiteindelijk
welbijnamoetconcluderendat,watweverderookwillen,onzehedendaagsheid
onontkoombaaris,enmogelijkheden,ruimtebiedt.Ofwilzedatnujuistniet?
1 EriseenDuitse,tweetaligeeditievoorhanden:WernerSasseenJung-HeeAn,DerMond
gespiegeltintausendFlussen,Seoul2002.
Parmentier.Jaargang13
10
Parmentier.Jaargang13
11
Yi Won
Een ontmoeting met Bodhidharma in het labyrint
Vertaling: Lucas Hüsgen
Tabernakel, ingang
Op11mei2000om1uur'smiddagshebbenS.dievandezelfdevolksstamisenik
eenontmoetingbijdeingangvandeimmenseshoppingmallomertespittennaar
nomadenartikelenS.enikdievandewintergaanemigrerennaareennomadenstreek
behoevendezegenvandegodenennomadenartikelenhettabernakelissubliemnee
hetsubliemeisdegodallevenstersglimmenvanhetwachtwoorddergodenhet
zonlichtbrandtmiddenaandehemelS.diehetbrandeninhetzonlichtheeftoverleefd
draagtonverwoestbarebluejeansnogaandediepblauwehemelzondermaareen
spatjewolkriekthetnaarreligieikenS.diehetbrandeninhetmaanlichtheeft
overleefddalennaastelkaaroverdeliftafnaardeeersteondergrondseverdieping
hetzonlichtdatachteronsaanzatslaathetimmenseglasaanstukkenhierisnietde
ingangvanhetzonlichthetrookernaarbloedmaareenvanvrijetijdvervuldevrede
komtopbezoekinderegiovandePerzischeGolfofopdewestelijkeoevervande
Jordaaneenvogelzwermdiekomtgrazenvanuitdewindstreekdiegrenstaande
vredevouwtzijnverendichtdegodenstaannogsteedsaanonzekantwijzijnhun
toverspreukhetduistertalomschitterend
Gebedshuis, passage
TegenoverS.enmijisbijwijzevankompaseenpassagedoorgebrokendiejeinelke
willekeurigerichtingkuntaflopenaanweerszijdenvaniederepassagerijgenzich
gebedshuizenvanietsmeerdandriehonderdmeterinhetvierkantaaneenoverde
ruimteligteentijduitgespreiddienietwegrothierzijntegenwoordigallegoden
naartoeeennaeenzittendegodendiehungezichtentrekkeninhetmiddenvanieder
gebedshuisenhetwaaiternieteneenvuurdatnietuitslaatinvlammendaalterals
eenverlossingopneermaarinallerichtingenvandeverlossingvaltgeenvuurte
zienS.eniksidderenoveronshelelichaamalsnaaldenvanhetkompaswedraaien
rondenstaanstildraaienrondenstaanstilaandeingangvandiepassagedraagteen
zwarteetalagepopeenroodcompletmetdiepingesnedenhalshetbloederigelichaam
iszwarthetduidtopeengodenduidtopeendierdeetalagepopdraagtinplaatsvan
ogenverbrijzeldvuurenS.eniklopenverderdoordepassageindeloopritsenwe
haastigmetdeogenoverdegebedshuizenaanweerszijdenwestoppenéén
Parmentier.Jaargang13
Description:Pas na de publicatie van Aldous Huxleys Brave New World en George Orwells 1984 komt er ruimte voor snuiven de verse vis op en hij wordt helemaal wee van de ontzaglijke overdaad aan groente en fruit, en gezongen. wordt en het publiek met satanisch genoegen wordt bespeeld met grollen
