Table Of ContentDocumenti per la storia del Midi e di Marsigia
Anteriori al secolo XI
L’asterisco indica la provenienza
Elenco
cronologico
314
..................................................................................................................................................................
6
381
settembre
5
.........................................................................................................................................
7
circa
400
.......................................................................................................................................................
8
401
settembre
22
.......................................................................................................................................
9
<410-‐415>
.................................................................................................................................................
10
<416
primavera>
....................................................................................................................................
11
417
settembre
22
....................................................................................................................................
12
418
marzo
4
..............................................................................................................................................
13
418
marzo
4
..............................................................................................................................................
14
428
luglio
26
.............................................................................................................................................
15
431
...............................................................................................................................................................
16
472
...............................................................................................................................................................
17
<472>
..........................................................................................................................................................
18
473
...............................................................................................................................................................
22
<473>
..........................................................................................................................................................
23
<474-‐475>
.................................................................................................................................................
24
474
...............................................................................................................................................................
26
533
maggio
26,
Marsiglia
.....................................................................................................................
27
<520-‐540>
.................................................................................................................................................
29
554
giugno
29,
Arles
..............................................................................................................................
30
Post
565
.....................................................................................................................................................
32
566-‐591
......................................................................................................................................................
33
575-‐577
......................................................................................................................................................
35
581
...............................................................................................................................................................
36
582
...............................................................................................................................................................
41
585
<ottobre
23?>,
Macon
...................................................................................................................
42
589,
Narbonne
.........................................................................................................................................
44
591
giugno
.................................................................................................................................................
45
2
596
luglio
23
.............................................................................................................................................
46
596
ottobre
...............................................................................................................................................
47
599
luglio
...................................................................................................................................................
48
<596-‐599>
.................................................................................................................................................
49
Prima
metà
VII
secolo
...........................................................................................................................
50
600
...............................................................................................................................................................
51
600
ottobre
...............................................................................................................................................
52
601
giugno
.................................................................................................................................................
54
VII
secolo
...................................................................................................................................................
55
Inizio
VII
secolo
.......................................................................................................................................
56
614
ottobre
10,
Parigi
...........................................................................................................................
57
post
629
.....................................................................................................................................................
59
<630-‐635>
.................................................................................................................................................
61
635
luglio
18
.............................................................................................................................................
62
689
...............................................................................................................................................................
63
691
giugno
5,
Nogent-‐sur-‐Marne
(lat:
Noviento
)
.........................................................................
64
Fine
VII
secolo
..........................................................................................................................................
65
<711-‐715>
.................................................................................................................................................
66
714-‐716
......................................................................................................................................................
67
716
marzo,
Compiègne
(lat:
Conpendio
)
........................................................................................
68
732-‐739
......................................................................................................................................................
69
733-‐741
......................................................................................................................................................
71
752-‐768
......................................................................................................................................................
72
756
...............................................................................................................................................................
73
756
...............................................................................................................................................................
74
<768-‐771>
.................................................................................................................................................
75
768
...............................................................................................................................................................
76
773
...............................................................................................................................................................
77
772-‐814
......................................................................................................................................................
79
739
maggio
5
............................................................................................................................................
80
<780>,
Herstal
.........................................................................................................................................
81
780
febbraio
23,
Digne
..........................................................................................................................
83
781
marzo
12
...........................................................................................................................................
85
786
...............................................................................................................................................................
87
790
...............................................................................................................................................................
88
790
marzo,
Worms
.................................................................................................................................
89
3
793
estate
..................................................................................................................................................
90
798
...............................................................................................................................................................
91
801
(anno
185
dell'egira)
....................................................................................................................
98
812
agosto
22,
Soissons
........................................................................................................................
99
813/814
...................................................................................................................................................
102
817/818
maggio
23
..............................................................................................................................
120
822
novembre
1°,
Isembourg
...........................................................................................................
122
834
febbraio
6,
Aachen
(Aquisgrana)
............................................................................................
123
834
febbraio
6,
Aachen
(Aquisgrana)
............................................................................................
124
838
.............................................................................................................................................................
125
840
giugno
24
........................................................................................................................................
126
841
febbraio
6,
Aix-‐la-‐Chapelle
(lat:
Aquisgrani
palatio
regio
)
...........................................
129
842
.............................................................................................................................................................
130
844
luglio
2,
luogo
non
identificato
(Caderot
Berre-‐l'Etang)
................................................
131
844
giugno
20
........................................................................................................................................
133
847
.............................................................................................................................................................
134
848
.............................................................................................................................................................
135
poco
avanti
l'850
...................................................................................................................................
136
850
.............................................................................................................................................................
137
seconda
metà
IX
secolo
.......................................................................................................................
138
869
.............................................................................................................................................................
139
Secolo
X
....................................................................................................................................................
140
873
vel
974
.............................................................................................................................................
141
878
luglio
21,
Roma
.............................................................................................................................
142
879
ottobre
15
.......................................................................................................................................
143
879
.............................................................................................................................................................
144
884
febbraio
2,
Compiègne
(lat:
apud
Compendium
publicum
palatium
)
........................
145
884
febbraio
2,
Compiègne
(lat:
apud
Compendium
publicum
palatium
)
........................
146
886
novembre
17
..................................................................................................................................
147
887
.............................................................................................................................................................
148
889-‐891
....................................................................................................................................................
149
Fine
IX
.......................................................................................................................................................
150
Inizio
X
secolo
........................................................................................................................................
152
X
secolo
....................................................................................................................................................
153
X
secolo
....................................................................................................................................................
155
904
aprile
21,
Arles
..............................................................................................................................
156
4
<905-‐912>,
più
probabilmente
<912-‐920>
.................................................................................
157
906
.............................................................................................................................................................
161
912-‐933
....................................................................................................................................................
163
921
febbraio
1,
Vienne
........................................................................................................................
164
921
giugno
18,
Arles
............................................................................................................................
165
921
.............................................................................................................................................................
166
923
giugno
13,
Arles
............................................................................................................................
167
924
giugno
18,
Arles
............................................................................................................................
168
924
.............................................................................................................................................................
169
926
.............................................................................................................................................................
170
929
.............................................................................................................................................................
171
<931>
o
<933-‐936>
..............................................................................................................................
172
933
.............................................................................................................................................................
173
933
.............................................................................................................................................................
175
936
.............................................................................................................................................................
176
935
giugno-‐luglio
..................................................................................................................................
177
936
agosto
23
.........................................................................................................................................
179
<937>
........................................................................................................................................................
180
837-‐995
?,
Arles
.....................................................................................................................................
181
939
.............................................................................................................................................................
182
939
ottobre
.............................................................................................................................................
183
940
estate
................................................................................................................................................
184
940
.............................................................................................................................................................
185
940-‐941
....................................................................................................................................................
186
941
ca.
.......................................................................................................................................................
187
<940-‐945
ca.>
........................................................................................................................................
188
<941-‐962>
...............................................................................................................................................
190
942
.............................................................................................................................................................
191
942,
marzo
21
–
agosto
24
.................................................................................................................
193
943
estate
................................................................................................................................................
194
944
.............................................................................................................................................................
195
949
ottobre
7
..........................................................................................................................................
196
950
agosto
18,
Ginevra
.......................................................................................................................
197
950
agosto
18
.........................................................................................................................................
199
951
.............................................................................................................................................................
200
953
.............................................................................................................................................................
201
5
954
.............................................................................................................................................................
202
955-‐956
....................................................................................................................................................
203
<955
o
960
o
966
o
977>
ottobre
31
..............................................................................................
204
<961-‐974>
...............................................................................................................................................
206
X
secolo
<964>
.......................................................................................................................................
207
963
.............................................................................................................................................................
208
<964-‐954>
...............................................................................................................................................
210
965
<
o
964>marzo,
Arles
..................................................................................................................
211
967
.............................................................................................................................................................
212
968
.............................................................................................................................................................
213
<967
o
968>
agosto
20
........................................................................................................................
215
968
gennaio
18,
presso
Capua
..........................................................................................................
216
969
.............................................................................................................................................................
217
970
.............................................................................................................................................................
218
970
aprile
................................................................................................................................................
219
<971>
dicembre,
Marsiglia
................................................................................................................
220
972
luglio
21
o
22,
Orsières-‐Martigny
...........................................................................................
221
973
.............................................................................................................................................................
225
975
aprile
9,
Arles
................................................................................................................................
226
977
marzo
6,
Marsiglia
.......................................................................................................................
227
978
o
984
gennaio
2
.............................................................................................................................
228
979
aprile
17
..........................................................................................................................................
229
979
maggio
12
........................................................................................................................................
230
981
.............................................................................................................................................................
231
984
gennaio
2,
Manosque
..................................................................................................................
232
984
febbraio
6,
Marsiglia
...................................................................................................................
233
985
maggio-‐luglio
.................................................................................................................................
234
989
.............................................................................................................................................................
235
989
giugno
...............................................................................................................................................
236
<993
ca.>
..................................................................................................................................................
237
996
giugno
11
........................................................................................................................................
239
999
.............................................................................................................................................................
240
6
314
Concilio di Arles contro i Donatisti. Attestato il vescovo di Marsiglia Oresio
Albanes, Gallia II n. 9, prende da Sirmond, Concilia antiqua Galliae, 1629 I, p. 8
Oresiis episcopus, Nazarius lector, de civitate Massiliensi, provincia Viennensi
7
381 settembre 5
Concilio di Aquileia contro Palladio assertore dell’eresia ariana. Lettera inviata ai vescovi della
provincia Viennensis e Narbonensis. Attestato il vescovo di Marsiglia Procolo (381-428)
Albanes, Gallia II n. 10, prende da Sirmond, Concilia antiqua Galliae, 1629 I, p. 21;
Costantius episcopus Aurasicus
Theodorus ep. Octodorensis
Domninus ep. Gratianopolitanus
Proculus ep. Massiliensium
Amantius ep. Nicensis
8
circa 400
Vers 400, la Noticia Galliarum recense en Narbonnaise Première, cinq cités (Toulouse, Narbonne,
Béziers, Lodève et Nîmes) ainsi qu'un castrum (Uzès), le seul d'ailleurs qui soit mentionné comme
tel dans ce document dressé par l'administration civile.
Laurent Schneider, ‘Cités, campagnes et centres locaux en Gaule narbonnaise aux premiers siècles du Moyen Age (V-
IXe s.) : une nouvelle géographie, de nouveaux liens’, in Philippe Sénac, ed., Ciudades y campo en la Tarraconense y
en al-Andalus (ss. V-XI): la transiction (Toulouse, 2007).
9
401 settembre 22
Concilio di Torino? Si giudica la causa di Procolo, vescovo di Marsiglia, riguardo al diritto
metropolitico nella seconda provincia narbonese
Albanes, Gallia II n. 11, prende da Sirmond, Concilia antiqua Galliae, 1629 I, p. 27
[..] Sancta synodus quae convenit in urbe Taurinatium, die X, kal. Octobris, fratribus
dilectissimi per Gallias et quinque provincias constitutis. Cum ad postulationem
provinciarum Galliae sacerdotum, convenissemus ad Taurinantium civitatem atque in
eiusdem urbis ecclesia, auctore vel medio Domino sederemus, auditis allegationibus
episcoporum, eorum videlicet qui ad iudicium nostrun fuerant congregati [..].
Nam, cum primum omnium vir sanctus Proculus Massilinsis episcopus civitatis, se
tanquam metropolitanum ecclesiis quae in secunda provincia Narbonensi positae
videbantur, diceret praesse debere, atque per se ordinationes in memorata provincia
summorum fieri sacerdotum, siquidem assereret easdem ecclesias vel suas parochias
fuisse, vel episcopos a se in eisdem ecclesiis ordinatos; et e diverso, eiusdem regionis
episcopi aliud defensarengt, ac sibi alterius provinciae sacerdotem praeesse non debere
contenderent; id iudicatum est a sancta sinodo [..] ut non tam civitatis eius, quae in altera
provincia sita est, cuius magnitudinem penitus nesciremus, quam ipsi potissimum
deferretur, ut tanquam pater filiis honore primatus adsisteret. [..]
10
<410-415>
Sotto l'egida del vescovo Procolo si progetta un'esperienza cenobitica a Marsiglia. Lo sappiamo da
una lettera di san Gerolamo (ep. 125) indirizzata in queli anni a un giovane marsigliese, Rustico,
che più tardi è diventato vescovo di Marsiglia
Description:devote et religiosissime abbatissime hemme, pre manibus habentes scripturam confirmationis rerum monasterii sui (quod situm est in honore sancti) quis autem contra hoc pontificale decretum a nobis statutum agere, de ipsis rebus monasterii prefati assumere temptaverit, sciat se severissimo