Doç. Dr. Semra Güven Doç. Dr. Mehmet Arif Özerbaş ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ ISBN 978 ...

15 Pages·2016·0.25 MB·Turkish

Editörler: Doç. Dr. Semra Güven
Doç. Dr. Mehmet Arif Özerbaş
ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ
ISBN 978-605-318-271-9
DOI 10.14527/9786053182719
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2016, Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
1. Baskı: Ekim 2015, Ankara
2. Baskı: Ekim 2016, Ankara
Yayın-Proje: Şafak Tangıç
Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi
Baskı: Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj Sanayi Tic. Ltd. Şti.
Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1 İskitler/ANKARA
(0312-3411020)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No:26062
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Günümüzde öğretmenlerin sahip oldukları bilgi ve beceri düzeyleri, nitelik-
lerinin bir göstergesi olarak kabul görmektedir. Bilgi teknolojilerindeki gelişme-
lerin eğitim bilimlerine etkileri, özellikle öğretmenin değişen rolü ve öğretmen
yetiştirme alanında bilginin hızla artması ile öğretimin etkililiğini, niteliğini
yükseltme istemlerinin çoğalması daha kapsamlı öğretim tasarımı çalışmalarına
duyulan ihtiyacı arttırmıştır. Öğretim ilke ve yöntemleri isimli bu kitap, eğitim
fakültelerinde öğrenim gören öğrencilerin; düşünme, düşüncelerini organize ede-
bilme, karar verebilme, karşılaştıkları problemleri çözebilme, eleştirel ve yaratıcı
düşünme ve uygulayabilme gibi yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olmak için
hazırlanmıştır.
Kitap öğretim ilke ve yöntemleriyle ilişkili ulusal ve uluslararası literatür ince-
lenerek günlük bir ders konusunun planlama aşamasından sınıfta işlenişine kadar
program ve öğretim tasarımı bir bütünlük içinde ele alınarak bilgilerin sunulduğu
dokuz bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde öğretim ilke ve yöntemleriyle ilgili kuramsal temellere odak-
lanıp alanla ilgili temel kavramlar açıklanmıştır. İkinci bölümde öğretim sürecin-
de öğrenci ve öğretmen davranış ve yeterlikleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde
öğrenme ve öğretme stilleri üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde öğretimi
planlama, öğretimin planlanmasında temel unsurlar ele alınarak plan örnekleri-
ne yer verilmiştir. Beşinci bölümde öğretim ilkeleri örneklendirilerek işlenmiştir.
Altıncı bölümde öğretim ve öğrenme stratejileri ayrıntılı olarak verilmiştir. Ye-
dinci bölüm öğretim yöntemlerinin tanımı, uygulama ilkeleri, örnek uygulamalar
şeklinde oluşturulmuştur. Sekizinci bölümde öğretim teknikleri örneklendirilerek
açıklanmıştır. Dokuzuncu ve son bölümde ise öğretim ve eğitim durumları ilişki-
si doğrultusunda ders materyalleri, öğretim programları ve ders kitapları ilişkisi,
öğretimde teknoloji kullanımı, öğretim ve internet ilişkisi bütün boyutlarıyla açık-
lanmıştır.
Bu eserle öğretmenlik mesleğiyle uğraşan öğretmenlere, öğretim tasarımcı-
larına ve varlığımızın nedeni olan öğretmen adayları başta olmak üzere tüm eği-
timcilere yeni yüzyılın ihtiyaçlarına yönelik rehber olmak umulmaktadır. Eserin
geliştirilme sürecinde büyük katkı sağlayan alanlarında uzman tüm değerli bölüm
yazarlarına ayrı ayrı teşekkürlerimizi sunarız. Değerli okuyuculardan gelecek ve
kitabın gelişmesinde bizlere ışık tutacak geribildirimler eseri daha da olgunlaştı-
racaktır.
Ankara- Ekim 2016
EDİTÖRLER
Doç. Dr. Semra GÜVEN
Doç. Dr. Mehmet Arif ÖZERBAŞ
BÖLÜMLER VE YAZARLARI
1. BÖLÜM: Öğretimle İlgili Temel Kavramlar
Doç. Dr. Adnan KÜÇÜKOĞLU
Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Arş. Gör. Adnan TAŞGIN
Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
2. BÖLÜM: Öğretim Sürecinde Öğrenci ve Öğretmen
Doç. Dr. Semra GÜVEN
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
3. BÖLÜM: Öğrenme ve Öğretim Stilleri
Dr. A. Selcen ARSLANGİLAY
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
4. BÖLÜM: Öğretimi Planlama
Yrd. Doç. Dr. Subhan EKŞİOĞLU
Sakarya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
5. BÖLÜM: Öğretim İlkeleri
Yrd. Doç. Dr. Kerim KARABACAK
Sakarya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
6. BÖLÜM: Öğretim ve Öğrenme Stratejileri
Dr. A. Selcen ARSLANGİLAY
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
7. BÖLÜM: Temel Öğretim Yöntemleri
Doç. Dr. Mehmet Arif ÖZERBAŞ
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
8. BÖLÜM: Öğretim Teknikleri
Doç. Dr. Mehmet Arif ÖZERBAŞ
Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Dr. A. Selcen ARSLANGİLAY
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
9. BÖLÜM: Öğretim ve Eğitim Durumları İlişkisi
Yrd. Doç. Dr. Özden DEMİRKAN
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
İÇİNDEKİLER
Ön Söz ............................................................................................................................iii
Bölümler ve Yazarlar .....................................................................................................v
İçindekiler .....................................................................................................................vii
1. BÖLÜM
ÖĞRETİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
GİRİŞ ................................................................................................................................2
Öğretim ............................................................................................................................2
Öğretim İlkeleri ..............................................................................................................3
Genel Öğretim İlkeleri .............................................................................................3
Strateji ........................................................................................................................4
Öğretim Stratejisi ......................................................................................................4
Yöntem .......................................................................................................................4
Öğretim Yöntemi ......................................................................................................4
Teknik.........................................................................................................................4
Öğretim Tekniği ........................................................................................................4
Öğretmen .........................................................................................................................5
Öğrenme ve Öğretme ....................................................................................................6
Sınıf ortamı ......................................................................................................................8
Öğrenci ............................................................................................................................9
Öğretim Programı ..........................................................................................................9
Kazanım ........................................................................................................................10
Ünite ..............................................................................................................................10
Plan ve Planlama .........................................................................................................11
Ders Planı ................................................................................................................12
ÖZET ............................................................................................................................14
SÖZLÜK ........................................................................................................................15
DEĞERLENDİRME SORULARI ...............................................................................17
KAYNAKÇA .................................................................................................................19
viii Öğretiṁ İlke ve Yöntemleri
2. BÖLÜM
ÖĞRETİM SÜRECİNDE ÖĞRENCİ VE ÖĞRETMEN
GİRİŞ ..............................................................................................................................23
ÖĞRETİM SÜRECİNDE ÖĞRENCİ ........................................................................23
Öğrencilerin Öğretmenler Tarafından Tanınması Gereken Özellikleri ..........23
Öğrencilerin Bireysel Farklılıkları ........................................................................28
ÖĞRETİM SÜRECİNDE ÖĞRETMEN ...................................................................30
Öğretim Sürecinde Öğretmenin Rolü .................................................................30
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri ..............................................................32
Etkili Öğretmen ve Özellikleri ..............................................................................36
Öğretim Sürecinde Öğrenciyi Öğrenmeye Motive Etme ..................................37
ÖĞRETİM SÜRECİNDE İLETİŞİM .........................................................................39
İletişim Süreci ve Öğeleri .......................................................................................40
Sınıf İçi İletişimde Öğretmen-Öğrenci İlişkisi ...................................................43
Sınıfta Etkili İletişim Ortamı ve Öğrenme ..........................................................44
Öğretmenin Sınıfta İletişimi Kolaylaştıran Tutum ve Davranışları .................44
Öğretmenin Sınıfta İletişimi Engelleyici Tutum ve Davranışları .....................49
ÖZET .............................................................................................................................50
SÖZLÜK .......................................................................................................................52
DEĞERLENDİRME SORULARI ...............................................................................53
KAYNAKÇA .................................................................................................................55
3. BÖLÜM
ÖĞRENME VE ÖĞRETİM STİLLERİ
GİRİŞ ..............................................................................................................................58
Öğrenme .......................................................................................................................59
Öğrenme Stili ...............................................................................................................60
Öğrenme Stili Modelleri ..............................................................................................62
Dunn ve Dunn Öğrenme Stili Modeli .................................................................63
Kolb Deneyimsel Öğrenme Modeli ....................................................................68
Gregorg Öğrenme Stili Modeli .............................................................................71
Honey ve Mumford Öğrenme Stili Modeli .........................................................74
İçindekiler ix
Grasha-Reichmann Öğrenme Stili Modeli .........................................................77
Fleming ve Mill Öğrenme Stili Modeli (VARK) .................................................80
Birçok Öğrenme Stili Dâhilinde Öğretimi Düzenlemek İçin
“Evet! Yapabilirim” Modeli ...................................................................................83
Öğrenme Stilleri Nasıl Belirlenir? ........................................................................89
Öğretim Stilleri .............................................................................................................91
Öğretmenlerin Öğretim Stillerini Etkileyen Faktörler ......................................99
Öğretim Stilleri Nasıl Belirlenir? .......................................................................101
Öğrenme ve Öğretim Stilleri Arasındaki İlişki ......................................................101
Öğretmen ve Öğrencilere Öneriler .........................................................................103
ÖZET ...........................................................................................................................105
DEĞERLENDİRME SORULARI .............................................................................106
KAYNAKÇA ...............................................................................................................108
4. BÖLÜM
ÖĞRETİMİ PLANLAMA
GİRİŞ ............................................................................................................................113
Öğretimin Planlanmasında Temel Unsurlar .........................................................113
Hedefler ve Kazanımlar ......................................................................................114
Hedef ve kazanımların düzenlenmesi ...........................................................115
Bilişsel Alan Basamakları ............................................................................116
Duyuşsal Alan Basamakları ........................................................................118
Psikomotor Alan Basamakları ....................................................................120
İçeriğin Düzenlenmesi ........................................................................................122
Öğrenme-Öğretme Süreçleri ............................................................................123
Değerlendirme .....................................................................................................124
Öğretimin Planlanmasında Dikkate Alınması Gereken Öğeler .........................125
Öğretimin Planlanması ve Öğretmen ...............................................................125
Öğretimde Zaman ...............................................................................................126
Öğretimde Öğrenci .............................................................................................127
Öğretimin Yapıldığı Yer ......................................................................................128
Öğretim Planları ........................................................................................................129
x Öğretiṁ İlke ve Yöntemleri
Plan Kavramı ........................................................................................................129
Plan Yapmanın Önemi .......................................................................................129
İyi Bir Planda Bulunması Gerekenler ...............................................................130
Öğretmenlerin Hazırladığı Planlar ..................................................................131
Ünitelendirilmiş Yıllık Planlar .......................................................................131
Günlük Planlar .................................................................................................131
ÖZET ...........................................................................................................................133
SÖZLÜK ......................................................................................................................134
DEĞERLENDİRME SORULARI .............................................................................136
KAYNAKÇA ...............................................................................................................138
EK 1: Örnek hedef ve bilişsel, psikomotor ve duyuşsal kazanımlar ...................139
EK 2: Belirtke Tablosu...............................................................................................139
EK 3: Yıllık Plan .........................................................................................................140
EK 4: Günlük Ders Planı (www.mevzuat.gov.tr) ...................................................141
EK 5: Gezi Planı (www.mevzuat.meb.gov.tr) .........................................................143
EK 6: Deney Planı ......................................................................................................144
5. BÖLÜM
ÖĞRETİM İLKELERİ
GİRİŞ ............................................................................................................................147
ÖĞRETİM İLKELERİ ...............................................................................................148
Hedefe Uygunluk .................................................................................................149
Öğrenciye (Çocuğa, Bireye) Görelik .................................................................150
Öğrencilerin İlgi, İhtiyaç ve Yetenekleri .......................................................151
Motivasyon .......................................................................................................151
Olgunlaşma ......................................................................................................152
Hazırbulunuşluk ..............................................................................................153
Aktivite (Etkin Katılım, İş, Yaparak Yaşayarak Öğrenme) .............................155
Yaşama Yakınlık (Hayata Yakınlık, Hayatilik, Yaşamsallık) ...........................156
Somuttan Soyuta ..................................................................................................156
Bilinenden Bilinmeyene .....................................................................................157
Yakından Uzağa ...................................................................................................158
Basitten Karmaşığa/ Kolaydan Zora .................................................................159
İçindekiler xi
Tümden Gelim (Genelden Özele, Bütünden Parçaya) ...................................160
Aktualite(Güncellik) ...........................................................................................160
Tekrar (Uygulama Yapma) ................................................................................161
Açıklık (Ayanilik) ................................................................................................162
Ekonomiklik (Tasarruf) ......................................................................................163
Bütünlük ...............................................................................................................163
Sosyallik ................................................................................................................164
Transfer (Bilginin Kullanılması) ........................................................................166
Teknoloji İlkesi ....................................................................................................167
Değerlendirme İlkesi ..........................................................................................168
ÖZET ...........................................................................................................................169
SÖZLÜK ......................................................................................................................170
DEĞERLENDİRME SORULARI .............................................................................171
KAYNAKÇA ...............................................................................................................173
6. BÖLÜM
ÖĞRETİM VE ÖĞRENME STRATEJİLERİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................176
Öğretim Stratejileri ...................................................................................................177
Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi .......................................................................177
Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi ........................................................................179
Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi ..............................................181
Öğrenme Stratejileri ..................................................................................................182
Dikkat Stratejileri ................................................................................................183
Tekrar (Yineleme) Stratejileri .............................................................................184
Anlamlandırma Stratejileri ................................................................................184
Örgütleme Stratejileri..........................................................................................184
Anlamayı İzleme Stratejileri ...............................................................................184
Duyuşsal Stratejiler..............................................................................................185
ÖZET ..........................................................................................................................185
DEĞERLENDİRME SORULARI ............................................................................186
KAYNAKÇA ..............................................................................................................188
xii Öğretiṁ İlke ve Yöntemleri
7. BÖLÜM
TEMEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................192
Anlatım Yöntemi .................................................................................................195
Soru-Cevap Yöntemi ...........................................................................................197
Tartışma Yöntemi ................................................................................................199
Problem Çözme Yöntemi ...................................................................................203
Gezi-Gözlem Yöntemi ........................................................................................207
Örnek Olay İncelemesi Yöntemi ........................................................................208
Drama (Rol oynama) Yöntemi ...........................................................................211
Gösteri (Demonstrasyon) Yöntemi ...................................................................215
Gösterip Yaptırma Yöntemi ................................................................................221
Programlı Öğretim Yöntemi ..............................................................................222
Proje Yöntemi .......................................................................................................224
Bireysel Çalışma Yöntemi ...................................................................................227
Laboratuvar (Deney) Yöntemi ...........................................................................228
Bağlaşık Öğretim Yöntemi .................................................................................229
ÖZET ..........................................................................................................................231
DEĞERLENDİRME SORULARI ............................................................................232
KAYNAKÇA ..............................................................................................................234
İçindekiler xiii
8. BÖLÜM
ÖĞRETİM TEKNİKLERİ
GİRİŞ ...........................................................................................................................240
ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ........................................................................................240
Akrostiş .................................................................................................................240
Akvaryum (İç Çember) Tekniği ........................................................................242
Altı Şapkalı Düşünme Tekniği ...........................................................................243
Balık Kılçığı Tekniği ............................................................................................246
Benzetim (Benzetişim-Simulasyon) Tekniği ...................................................247
Beyin Fırtınası Tekniği ........................................................................................249
Buzkıran Tekniği .................................................................................................253
Eğitsel Oyunlar Etkinliği ....................................................................................254
Flipped (Tersine/Döndürülmüş) Sınıflar ........................................................254
İstasyon Tekniği (Öğrenme İstasyonları) .........................................................257
Kartopu Tekniği ...................................................................................................259
Kavram Haritaları ...............................................................................................261
Konuşan Resimler ...............................................................................................264
Konuşma Halkaları ..............................................................................................265
Metafor-Analoji ...................................................................................................268
Mikro Öğretim .....................................................................................................269
Phillips 66 .............................................................................................................272
Sıcak Sandalye Etkinliği ......................................................................................273
Sinektik .................................................................................................................274
V (Vee) Diyagramı ..............................................................................................279
Workshop (Çalıştay) ...........................................................................................280
ÖZET ..........................................................................................................................281
DEĞERLENDİRME SORULARI ............................................................................282
KAYNAKÇA ..............................................................................................................284