Dipsiz Lagünü Sulak Alan Yönetim Planı Projesi

152 Pages·2016·8.25 MB·Turkish

by  Esra Ergin

ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

DİPSİZ LAGÜNÜ SULAK ALAN YÖNETİM PLANI PROJESİ
DİPSİZ LAGÜNÜ SULAK ALAN ALT HAVZASI BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
ARAŞTIRMA ALT PROJESİ

NİHAİ RAPOR

VII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
MERSİN İL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ

ARALIK-2012
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Hassas Alanlar Dairesi Başkanlığı Sulak Alanlar Şube Müdürlüğü

DİPSİZ LAGÜNÜ SULAK ALAN YÖNETİM PLANI PROJESİ
DİPSİZ LAGÜNÜ SULAK ALAN ALT HAVZASI BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
ARAŞTIRMA ALT PROJESİ

Doğa Araştırmaları Derneği
İktisadi İşletmesi

ARALIK-2012
BAKANLIK PROJE EKİBİ

Orman ve Su İşleri Bakanlığı VII. Bölge Müdürlüğü
Etem BOZ Bölge Müdürü
Halil KORKMAZ Mersin Şube Müdürü
Nursel TURAN Doğa Koruma ve Sulak Alanlar Şube Müdürü
Dr. Ayşe DÜRGEN Veteriner Hekim
Orhan KARAKAYA Biyolog
Özlem RENKSOY Kimyager
Özlem KÖKCÜ Çevre Mühendisi
Murat BEŞER Memur

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü
Ramazan DİKYAR Hassas Alanlar Dairesi Başkanı
Dr. B. Teoman MERİÇ Sulak Alanlar Şube Müdürü
Serhan ÇAĞIRANKAYA Ziraat Mühendisi
Şerif HIZLI Orman ve Su İşleri Uzmanı
Burcu ÜNAL Orman ve Su İşleri Uzman Yardımcısı
Fatih KÖYLÜOĞLU Orman ve Su İşleri Uzman Yardımcısı

3
PROJE EKİBİ

PROJE KOORDİNATÖRÜ
Itri Levent ERKOL

PROJE EKİBİ
Yrd. Doç. Harun AYDIN Hidrojeoloji Mühendisi
İlker ÖZBAHAR Biyolog (Zoolog +Ornitolog)
Yrd. Doç. Hüseyin KARAKUŞ CBS ve Uzaktan Algılama Uzmanı
Itri Levent ERKOL Su Ürünleri Mühendisi
Dr. Ayşegül DEMİR Çevre Mühendisi
Esra ERGİN Biyolog ( Botanik Uzmanı)
Ayşe İdil ÇAKIROĞLU Biyolog+Ekolog

4
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı
Proje Sahibi VII. Bölge Müdürlüğü
Mersin İl Şube Müdürlüğü
Dipsiz Sulak Alan Yönetim Planı Projesi

Projenin Adı Dipsiz Sulak Alan Alt Havzası Biyolojik
Çeşitlilik Araştırma Alt Projesi
Projenin Yeri Tarsus, Mersin

Raporu Hazırlayan Kuruluş Doğa Araştırmaları Derneği İktisadi İşletmesi

Dr. Mediha Eldem Sok.No: 64/3
Adresi Kızılay/Ankara

Telefon : [phone]
Telefon ve Faks Numarası
Faks : 0 (312) 4324394
Rapor Sunum Tarihi 17/12/2012

5
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ .................................................................................................................................................... 11
1 TANIMLAMA ............................................................................................................................. 14
1.1 Alan Konumu, Tanımı ve Sınırları ........................................................................................ 14
1.2 Mülkiyet Durumu .................................................................................................................. 15
1.3 Yönetim Yapısı (Koruma Statüleri ve Yönetim Çerçevesi) .................................................. 16
2 DOĞAL ve ÇEVRESEL VERİLER ............................................................................................ 17
2.1 Fiziksel Veriler ...................................................................................................................... 17
2.1.1 Jeolojik ve Topografik Özellikler .................................................................................. 17
2.1.2 Stratigrafi ....................................................................................................................... 17
2.2 Biyolojik Veriler .................................................................................................................... 54
2.2.1 Bitkisel ve Hayvansal Planktonlar ve Bentik Canlılar .................................................. 54
2.2.2 Sucul Omurgasızlar ....................................................................................................... 62
2.2.3 Sucul Omurgalılar ......................................................................................................... 63
2.2.4 Karasal Omurgalılar ...................................................................................................... 67
2.2.1 Sucul ve Karasal Bitkiler ............................................................................................... 85
2.3 Su Kalitesi ........................................................................................................................... 102
2.3.1 Giriş ............................................................................................................................. 102
2.3.2 Önceki Çalışmalar ....................................................................................................... 102
2.3.3 Materyal ve Çalışma Yöntemi ..................................................................................... 103
2.3.4 Bulgular ve Tartışma ................................................................................................... 105
2.3.5 Sorunlar ve Çözüm Önerileri ....................................................................................... 122
3 SOSYOEKONOMİK DEMOGRAFİK YAPI............................................................................ 123
4 GENEL DEĞERLENDİRME .................................................................................................... 132
4.1 Sulak Alanlar ....................................................................................................................... 132
4.2 Ekolojik Değerlendirme ...................................................................................................... 133
4.2.1 Dipsiz Lagünü’nün Biyolojik Çeşitliliği ..................................................................... 134
4.2.1.1. Dipsiz Lagünü’nün Ekosistem Çeşitliliği ............................................................................... 134
4.2.1.2. Dipsiz Lagünü’nün Tür Çeşitliliği .......................................................................................... 134
4.3 Niteliksel Değerlendirme..................................................................................................... 135
4.4 Sosyoekonomik Değerlendirme .......................................................................................... 136
4.5 Sulak Alan Koruma Bölgeleri ............................................................................................. 137
5 BAŞLICA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ................................................................. 139
5.1 Mevcut Sorunlar .................................................................................................................. 139
5.2 Gelecekte Ortaya Çıkması Muhtemel Sorunlar ................................................................... 143
5.3. Çözüm Önerileri ...................................................................................................................... 145
6 ALANDA EKOTURİZM OLANAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ ......................................... 147
7 KAYNAKÇA ............................................................................................................................. 148

6
ŞEKİLLER TABLOSU
Şekil 1: Adana Kuvaterner havzasının gelişimi (Şenol, 1989, Şenol vd., 1998) ........................... 19
Şekil 2: Değerlendirmeye alınan 3 MGİ’de kaydedilen yağışların mevsimsel oranları................. 28
Şekil 3: Adana MGİ yıllık toplam yağış grafiği ............................................................................. 29
Şekil 4: Adana MGİ yıllık toplam yağıştan birikimli sapma grafiği .............................................. 30
Şekil 5: Adana MGİ’de kaydedilen yağışların aylık ortalamaları .................................................. 30
Şekil 6: Adana MGİ’de kaydedilen yağışların mevsimsel oranları ................................................ 31
Şekil 7: Karataş MGİ yıllık toplam yağış grafiği ........................................................................... 31
Şekil 8: Karataş MGİ yıllık toplam yağıştan birikimli sapma grafiği ............................................ 32
Şekil 9: Karataş MGİ’de kaydedilen yağışların aylık ortalamaları ................................................ 33
Şekil 10: Karataş MGİ’de kaydedilen yağışların mevsimsel oranları ............................................ 34
Şekil 11: Mersin MGİ yıllık toplam yağış grafiği .......................................................................... 34
Şekil 12: Mersin MGİ yıllık toplam yağıştan birikimli sapma grafiği ........................................... 35
Şekil 13: Mersin MGİ da kaydedilen yağışların aylık ortalamaları ............................................... 36
Şekil 14: Mersin MGİ’de kaydedilen yağışların mevsimsel oranları ............................................. 36
Şekil 15: Adana MGİ aylık ortalama sıcaklık grafiği .................................................................... 38
Şekil 16: Adana MGİ mevsimlere göre aylık ortalama sıcaklık grafiği ......................................... 38
Şekil 17: Karataş MGİ aylık ortalama sıcaklık grafiği ................................................................... 39
Şekil 18: Karataş MGİ mevsimlere göre aylık ortalama sıcaklık grafiği ....................................... 39
Şekil 19: Mersin MGİ aylık ortalama sıcaklık grafiği.................................................................... 40
Şekil 20: Mersin MGİ mevsimlere göre aylık ortalama sıcaklık grafiği ........................................ 40
Şekil 21: Adana MGİ yıllık toplam buharlaşma grafiği ................................................................. 42
Şekil 22: Karataş MGİ yıllık toplam buharlaşma grafiği ............................................................... 43
Şekil 23: Mersin MGİ yıllık toplam buharlaşma grafiği ................................................................ 44
Şekil 24: Dipsiz Dalyanı Sulak Alan Alt Havzası ve Yakın Dolayında Yer Alan 3 MGİ için
Penman Yöntemi Kullanılarak Hesaplanan Hidrolojik Su Bütçesi Bileşenlerinin Aylık Değişimi50
Şekil 25: Aşağı Seyhan Havzası’ndaki kuyu loglarından elde edilen 3 boyutlu litoloji dağılımı
(Ekmekçi vd., 2007; Gürkan, 2005; Yalçınkaya, 2005) ................................................................. 53
Şekil 26: Aşağı Seyhan Havzası’ndaki yer altı litoloji dağılımı (Ekmekçi vd., 2007; Gürkan, 2005;
Yalçınkaya, 2005). ......................................................................................................................... 53
Şekil 27: Aşağıdan-yukarı ve yukarıdan-aşağı kontrol mekanizmalarının farklı besin tuzu
konsantrasyonlarındaki değişen etkileri (Shapiro & Wright 1984; Carpenter ve ark., 1985;
McQueen ve ark., 1989). ................................................................................................................ 56
Şekil 28: Tarsus Çayı Deltası’nın kurutulmadan önceki tahmini durumu ..................................... 71
Şekil 29: EUNIS habitat sınıflandırma anahtarından bir örnek ...................................................... 86
Şekil 30: Davis grid harita sistemi ................................................................................................. 87
Şekil 35 Dipsiz Lagünü’nde yüzey suyu kalite parametrelerinin yaz ve güz dönemlerinde
istasyonlara göre değişim grafikleri ............................................................................................. 117
Şekil 38: Köyde yaşayanların cinsiyetlere göre dağılımı ............................................................. 123
Şekil 39: Köyde yaşayanların okuryazarlık durumu .................................................................... 124
Şekil 40: Kulak yerleşiminde yaşayanların öğrenim durumu ...................................................... 124
Şekil 41: Çayboyu yerleşiminde yaşayanların öğrenim durumu .................................................. 125
Şekil 42: Baharlı yerleşiminde yaşayanların öğrenim durumu .................................................... 125
Şekil 43: Ağzıdelik yerleşiminde yaşayanların öğrenim durumu ............................................... 126
7
HARİTALAR TABLOSU

Harita 1: Dipsiz Lagünü sulak alan alt havzası ........................................................................ 14
Harita 2: Alanın mülkiyet durumu ........................................................................................... 16
Harita 3: İnceleme alanı ve yakın dolayının jeoloji haritası (Şenol vd.,1998’den
değiştirilmiştir) ......................................................................................................................... 18
Harita 4: İçel ili depremsellik haritası ...................................................................................... 20
Harita 5: İnceleme alanı yükselti haritası ................................................................................. 21
Harita 6: İnceleme alanı bakı haritası ....................................................................................... 22
Harita 7: İnceleme alanı eğim haritası ...................................................................................... 22
Harita 8: İnceleme alanının hidroloji haritası ........................................................................... 23
Harita 9: Meteoroloji gözlem ağı haritası ................................................................................ 26
Harita 10: İnceleme alanı ve çevresinde eşyağış dağılım haritası ............................................ 27
Harita 11 Dipsiz Dalyanı Sulak Alan Alt Havzası ve Yakın Dolayındaki Mevcut MGİ’na Ait
Eş Potansiyel Buharlaşma-Terleme Haritası (Thornthwaite Yöntemi) .................................... 46
Harita 12 Dipsiz Lagünü'nü besleyen Seyhan akımları ve Akdeniz sularını getiren kanallar.
Görüntüde Akdeniz'e bağlanan kanallar kapalı vaziyettedir. ................................................... 51
Harita 13: Dipsiz Lagünü sulak alan alt havzasında bulunan kuşlar için önemli habitat tipleri
haritası ...................................................................................................................................... 81
Harita 14: Dipsiz Lagünü sulak alan alt havzasında bulunan korumada öncelikli bitki türleri
için önemli habitat tipleri haritası ............................................................................................. 91
Harita 15 Dipsiz Lagünü sulak alan alt havzası habitat tipleri haritası (EUNIS, 2004 ............ 99
Harita 16 Dipsiz Lagünü yüzey suyu numunesi alınan örnekleme noktalarının konumu ..... 104
Harita 17 Alan çevresindeki yerleşim yerleri ......................................................................... 123
Harita 18 Dipsiz Lagünü Koruma Bölgeleri Öneri Haritası .................................................. 138
Harita 19 Seyhan Nehir Ağzı'nda Kıyı Erozyonunun Zamansal Etkisi ................................. 142
Harita 20 Berdan Çayı projelendirilmiş yatak değişimi ......................................................... 144
Harita 21 Kapatılan tatlı su girişi ve açılan dalyan boğazı ..................................................... 145
Harita 22 Otlatmaya kapatılması gereken kum tepesi ............................................................ 146

8
FOTOĞRAFLAR TABLOSU

Fotoğraf 1: Dipsiz sulak alanına ait bir görüntü ....................................................................... 15
Fotoğraf 2: Seyhan nehrinde tespit edilen yuvalardan çıkan Trionyx yavruları nehre doğru ilk
adımlarını atarken (Fotoğraf: Süleyman Ceylan) ..................................................................... 67
Fotoğraf 3: Saz kedisi (Felis chaus) ......................................................................................... 69
Fotoğraf 4: Sığır balıkçılı ......................................................................................................... 73
Fotoğraf 5: Gri balıkçıl ............................................................................................................. 73
Fotoğraf 6: Bataklık kırlangıcı ................................................................................................. 74
Fotoğraf 7: Yalıçapkını ............................................................................................................ 75
Fotoğraf 8: Alaca yalıçapkını ................................................................................................... 76
Fotoğraf 9: İzmir yalıçapkını .................................................................................................... 76
Fotoğraf 10: Arap bülbülü ........................................................................................................ 78
Fotoğraf 11: Tahrip edilmiş sazlıklar ....................................................................................... 82
Fotoğraf 12: Alanda tarım alanına dönüştürülmüş kumullar ................................................... 82
Fotoğraf 13: Otlatma baskısı .................................................................................................... 83
Fotoğraf 14: Kıyıda yazlıkçıların yaptığı yapılar ..................................................................... 84
Fotoğraf 15: Bromus psammophilus P.M.Sm .......................................................................... 88
Fotoğraf 16: Echinops dumanii C.Vural .................................................................................. 89
Fotoğraf 17: Hareketli kumul vejetasyonu ............................................................................... 92
Fotoğraf 18: Ipomoea stolonifera ............................................................................................. 93
Fotoğraf 19 : Sabit/yarı sabit kumul kuşağı vejetasyonu ......................................................... 94
Fotoğraf 20 Pancratium maritimum ......................................................................................... 94
Fotoğraf 21 Nemli tuzcul düzlükler ......................................................................................... 96
Fotoğraf 22 Centaurea calcitrapa subsp. cilicica ...................................................................... 96
Fotoğraf 23 Tuzcul bataklıklar ................................................................................................. 97
Fotoğraf 24 Phragmites australis toplukları ............................................................................. 98
Fotoğraf 25 : Dipsiz Lagünü’nde yaz dönemi örnekleme çalışmalarına ait görüntüler (Ayşegül
DEMİR) .................................................................................................................................. 109
Fotoğraf 26 Dipsiz Lagünü kuzeyinde lagüne bağlantılı küçük irili ufaklı kanallar (Ayşegül
DEMİR) .................................................................................................................................. 113
Fotoğraf 27 Dipsiz Lagünü’nde güz dönemi örnekleme çalışmalarına ait görüntüler (Ayşegül
DEMİR) .................................................................................................................................. 114
Fotoğraf 28 Echinops dumanii ve yeni açılan dalyan boğazı ................................................. 143
9
TABLOLAR

Tablo 1: İnceleme alanı civarındaki istasyonlarda kaydedilmiş yağış verileri ........................ 26
Tablo 2: İnceleme alanı civarındaki istasyonlarda kaydedilmiş sıcaklık verileri .................... 37
Tablo 3: İnceleme alanı civarındaki istasyonlarda kaydedilmiş buharlaşma verileri .............. 41
Tablo 4: Meteoroloji İstasyonları için Aylara Göre Düzeltme Katsayıları (F ()) .................. 45
Tablo 5: Thornthwaite Yöntemi ile MGİ için Hesaplanan Aylık Potansiyel Buharlaşma-
Terleme (ETp) Değerleri .......................................................................................................... 45
Tablo 6: Turc Yöntemi ile MGİ için Hesaplanan Gerçek Buharlaşma-Terleme (ETa) Değerleri
.................................................................................................................................................. 47
Tablo 7: Dipsiz Dalyanı Sulak Alan Alt Havzası ve Yakın Dolayında Yer Alan 3 MGİ için
Penman Yöntemi Kullanılarak Hesaplanan Hidrolojik Su Bütçesi ile İlgili Bilgiler. ............. 48
Tablo 8: Alanda bulunan zooplankton türleri .......................................................................... 59
Tablo 9: Alanda bulunan fitoplankton taksonları ..................................................................... 61
Tablo 10: Lagünde tespit edilen makro-omurgasızlar. ............................................................. 63
Tablo 11: 3/1 Numaralı Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğ uyarınca su
ürünlerine yönelik boy ve ağırlık yasakları .............................................................................. 65
Tablo 12: Çalışma kapsamında tespit edilen türler ve türlere ait IUCN koruma kriterleri ...... 66
Tablo 13: Çukurova Deltası’nda Gözlenen Herpetofauna Türleri (Hoffmann, 2003; Altan ve
ark., 2004) ................................................................................................................................ 69
Tablo 14: Alanda bulunan memeli türlerinin IUCN kriterlerine göre değerlendirme tablosu . 70
Tablo 15: Alandaki Kuş Türleri ve Koruma Durumları ........................................................... 80
Tablo 16: Alanda görülmesi muhtemel ve gözlemlenen endemik ve nadir türlerin tehlike
kategorileri ............................................................................................................................... 91
Tablo 17 Dipsiz Lagünü örnekleme noktalarına ait koordinatlar ve temsili lokasyonlar ...... 105
Tablo 18: Dipsiz Lagünü’nde yaz döneminde (25.06.2012) yapılan örnekleme çalışmalarına
ait sonuçlar ............................................................................................................................. 106
Tablo 19: Dipsiz Lagünü’nde güz döneminde ( 21.09.2012) yapılan örnekleme çalışmalarına
ait sonuçlar ............................................................................................................................. 110
Tablo 20: Dipsiz Lagünü yaz ve güz dönemlerinde ölçülen su kalitesi parametrelerinin
istatistiksel hesaplamaları ve kalite sınıflandırılması ............................................................. 118
Tablo 21 Sorun Ağacı ............................................................................................................ 139

10