Dionysii Halicarnasei quae exstant Vol. VI: Opusculorum vol. II

452 Pages·1997·16.875 MB·German

by  H. Usener (editor), L. Radermacher (editor)

DIONYSII HALICARNASEI
QVAE EXSTANT
VOL. VI
OPVSCVLORVM
VOLVMEN SECVNDVM
EDIDERVNT
HERMANNYS VSENER
ET
LVDOVICVS RADERMACHER
EDITIO STEREOTYPA EDITIONIS
PRIORIS (MCMIV-MCMXXIX)
m
STVTGARDIAE ET LIPSIAE
IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI MCMXCVII
Die Deutsche Bibliothek - CIP-Einheitsaufnahme
Dionysius (Halicarnassensie);
[Quae exetant]
Dionysii Halicarnasei quae exetant / ed. Hermannus
Ueener et Ludovicus Radermacher. - Ed. stereotyp.
- Stutgardiae ; Lipsiae : Teubner
(Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana)
Bis Bd. 4 u.d.T.: Dionysius (Halicar-
naesensis):
Antiquitatee Romanae
NE: Ueener, Hermann [Hrsg.]; Dionysius (Halicarnaeeeneie): [Sammlung]
Vol. 6. Opusculorum volumen secundum. — Ed. stereotyp,
ed. 1. (1904-29). - 1997
ISBN 3-519-11290-6
Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung
außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages
unzulässig und strafbar. Das gilt besondere für Vervielfältigungen, Übersetzungen,
Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.
© B. G. Teubner Stuttgart und Leipzig 1997
Printed in Germany
Druck und Bindung: Druckbaus Beltz, Hemsbach/Bergstraße
PRA.EFATIO
Secundi huius yoluminis prooemium conscribere cum in
animo haberet, Hermannus Usener negotium susceptum in
posterum distulerat, sperans fore, ut huic operi aliquando
index rhetoricus plenus adderetur, nec multo post Dionysii
recensionem absolutam diem supremum obiit. Ego vero, qui
talem indicem incohaveram, Quintiliani edendi labore oc-
cupatus, postquam Sophoclis commentaria redintegranda et
grammaticam noyi testament) explicandam fata fortasse mi-
nus arnica mihi obtulerunt, tamquam hircus stupens inter
ervilia Dionysii indicem aliis conficiendum tradidi. lain,
absolvisse totum se opus I. Failius discipulus rhetoricae
graecae bene peritus cum in bellum abiret, mihi professus
est. Abiit, periit neque quidquam inde ab illo momento
de eo comperi. Deinde pace quae vocatur facta quanto-
pere apud nos studia liberalia adflicta iacuerint, nemo ex-
pertus ignorabit. Itaque tanto demum temporis spatio in-
teriecto factum est, ut a bibliopola rogatus ad praefationem
scribendam accederem, idem bibliopola, ut saltern nominum
locorumque index adderetur, benigne permisit, quo carere
nemo potest.
In editione libri de compositione verborum adhibiti sunt
codices hi:
1. Ρ = Parisinus graec. 1741 saeculi, ut videtur, decimi,
de quo post ea, quae Usener in praefatione voluminis
prioris exposuerat, inprimis adeundus est Hugo Babe Mus.
Ehenani n. s. v. LXVII337 sq.8) Liber est celeberrimus, pluri-
1) In indice scholarum Bonnensinm aestatis anni 1878 idem
acutieeime egit de magno numero eonrm codicum, qui ex Pari-
eino 1741 fluxeront.
2) Hunc librum quinquaginta annis antiquiorem, quam olim
posuerat, atque ipsius Conetantini Porphyrogenneti inseu com-
positum se putare interim Babeae mecum communicavit.
Dion. Hftlicarn. YI, 2 [1S8I] a
II PRAEFATIO
bus manibus sed uno consilio scriptus, continens et alia et
Aristotelis rhetoricam atque poeticam. In hoc codice Dionysii
de compositione verborum libellus exstat inde a fol. 200*
usque ad fol. 225r. Exaratus videtur esse a duobus libra-
riis, quorum alter nihil amplius scripsit quam fol. 200*
quod satis mirum est, alter codicem absolvit, post Dio-
nysium addens Demetrii de elocutione commentationem,
Maximum περι άλυτων αντιθέσεων aliaque rhetorica mi-
nora, libro autem perfecto a glutinatore adnexum est Dio-
nysii περί μιμήσεως fragmentum. Sed neseio an eum, qui
folium 200r scripsit, ipsum scripturae ductibus mutatis
sequentia adiecisse rectius Henricus Omont iudicavit.
2. F = Florentinus bibliothecae Laurentianae plutei L1X
codex XV saeculi duodecimi, de quo quae exposuit Us euer
in voluminis prioris editione, hie non repetuntur. Satis igi-
tur est adfirmasse hunc librum continere singularis cuiusdam
Dionysii operum collectionis reliquias (nam libellus de Din-
archo, qui agmen claudit, nullo alio loco nobis est serva-
tus) additis Philostrati vitis sophistarum, Callistrati descrip-
tionibus, quinque orationibus Aristidis. Mutilus est duobus
locis eaque damna iam ante annum 1269 p. C. η. acceperat,
ut Usener 1.1. p. XI sq. demonstravit. Quo fit, ut libri de com-
positione verborum capita XXY inde a pagina 124, 2 μνστη-
ρίοις μεν οϋν et XXVI in Florentino desiderentur.
3. Μ = codex Yenetus bibliothecae Marcianae 508, olim
Bessarionis chartaceus saeculi XV, schedarum CCXIV, dua-
bus constat partibus, quarum et scriptura et Charta ita di-
versa est, ut mero casu in unum volumen redactae esse
videantur. In priore parte, quae continet fol. 1—156 v, som-
nium Scipionis cum Macrobii commentario et latine et graece
ex Maximi Planudis metaphrasi aliaque leguntur, altera in-
cipit a Δημητρίου τον φαληρέως περί έρμηνείαβ δ έστι
περί φράσεως fol. 157Γ, sequitur f. 174* Διονυσίου άλι-
καρνασέως περι σννϋέσεως ονομάτων, τοΰαύτοϋΔιονυσίου
περι των εν ταϊς μελέταις πλημμελουμένων, deinde caput
περί λόγων εξετάσεως et excerpta de imitatione, Διονυσίου
άλικαρνασέως περι των Θουκυδίδου ιδιωμάτων, Μαξίμου
PRAEFATIO III
περί άλύτων άντιϋέσεων, denique epistulae nonnullae ad-
duntur fol. 211T—214.
4. V = Parisinus graecus 1798 chartaceus, Francisci I
regis nomine et signo ornatus, Angeli Vergetii antiquarii manu
scriptus, in quo praeter commentarium de compositione ver-
borum nihil inest. Idem vir doctus praeterea scripserat
Colbertinos olim, nunc Parisinos 1797 et 1799, de quibus
adeundus est Usener in illius programmatis p. XII. Yergetii
codices iam ab Henrico Stephano adhibitos esse Usener
demonstravit.
Quibus testibus accedit epitoma libri de compositione ver-
borum (E), cuius de codicibus suo loco agendum erit. Hanc
epitomam iam quarto vel quinto p. C. saeculo emissam esse
Hanovius coniecit, quo tamen tempore quicumque librum
de compositione verborum adferunt pleno opere usi sunt,
itaque liberaliorem Hanovium fuisse Usener recte monuit
(programmatis sui p. VIII adn. 7). Haec brevior forma ali-
quando videtur adumbrata esse, ut corpori Hermogeniano
adderetur; quod quo tempore factum sit, ignorare me fateor.
His igitur artis instrumentis instructi, cum non sint eius-
dem pretii, quomodo textum scriptoris recensebimus? Tria
omnino esse genera exemplorum, quibus Dionysii Halicar-
nasei libri rhetorici et critici coniuncti ad banc aetatem
pervenerunt, Usener 1. 1. docuit, primo generi Parisinum
adscripsit, secundo Florentinum. Hos inter duos libros quae
ratio intercedat, si quaerimus, difficile non est respondere,
peculiarem utroque exhiberi textus recensionem eamque ita
diversam, ut propriae editionis arte et consilio factae instar
habenda sit. Adi apparatum criticum: videbis quantum sit
discrimen in singulis verbis, interpolationibus1), lacunis,
1) Pag. 16, 3 Usener edidit τοιαντά έστι τά πριάπεια λεγό-
μενα ταντί" Ού βέβηλος, ώ τελέται τον νέον Διονύσου κτλ.
Libri quidem miro modo inter se discrepant, quoniam in Pari-
sino est τοιαντά έστι τά πριάπεια, Διφίλεια λεγόμενα, ταντί
κτλ., at in Florentino τοιαϋτά έστι τά πριάπεια, ύπό τίνων
δ' Ι&υφάλλια λεγόμενα ταντί κτλ. Si Usenerum sequimur, du-
plici eoque plane divereo interpretamento locus inquinatus est,
qua in re non tarn mira est diversitas interpretationis, quam
a*
IV PRAEFATIO
quae efficiunt, ut modo Florentinus modo Parisinus tex-
tum exhibeat singulis vel pluribus verbis pleniorem. Harum
duarum recensionum in Yeneto itemque in Parisino Ver-
getii mixta sunt vestigia, cuius rei lepidum habes specimen
p. 5, 12, ubi διαλεκτικάς in F, και λεκτικάς in Ρ, και
διαλεκτικάς in MY legitur, confer praeterea quae p. 10, 5;
p. 70, 9; p. 123, 14 adnotata sunt. Etsi autem duo illi
libri recentiores longe minore intervallo a Ρ distant quam
a P, tarnen non pauca habent cum F communia et lacunas
explent, quae insunt in P, quo e genere gravissima sunt
exempla p. 35, 2 sq.; p. 53, 14 sq. nec non inspicies quae
ad p. 33, 17; p. 41, 12; p. 42, 18; p. 44, 13 in apparatu
critico indicantur. Quibus exemplis hoc quoque demonstra-
tor Μ et V inter se satis esse diversos. Quodsi ex Veneti
(M) Stirpe provenisset etiam V, vix cum Ρ omisisset ταϊς
αλλαις p. 41,12, quod Μ commune habet cum F, neque Μ
e familia V ortus esse potest propter earn discrepantiam,
quae p. 53, 14; p. 33, 17 observatur. Utilis est lectionis
varietas p. 43, 10, quam plenam propono:
F: nfj δέ διαφέρει ταϋτα αλλήλων, κατά τον οίκεΐον
καιρόν έρώ.
Ρ: τ»? δέ διαφέρει ταϋτα, κατά τον οίκεΐον καιρόν έρώ.
MV: nfj δέ διαφέρουσιν αλλήλων, ταϋτα κατά τον οίκεΐον
καιρόν έρώ.
Patet autem ex apparatu nostro etiam artiore quam Μ
vinculo Vergetii codicem (V) cum Ρ esse coniunctum, tamen
quod utraque glossa in textum recepta est. Nisi forte Usener
putavit ΔιφΙλια (quod traditur) ex νττό τίνων δ' Ι&υφάλλια esse
corruptum, sed metrum nostro simile
a Diphilo in comoediis adhibitum esse metrici scriptores testan-
tur, iidem metrum Choerilium etiam Diphilium esse appellatum
(y. Fr. Marx, Plautus Rudens p. 257 sq.); itaque huins poetae
nomen metricis doctoribus notum fuit. De veterum nomencla-
tione metrica non omnia scirnus, possis igitur Parisinum ex
Florentino supplere sic: τοιαντά έστι τά πριάπεια, ΔιφΙλεια,
ύπό τίνων δ' Ί&υφάλλια λεγόμενα ravel κτλ. tum, quod in al-
tera recensione Διψίλεια, in altera ύπό τίνων δ' Ιΰνφάλλια omis-
eum est, ex homoeoteleuto explicatur. Sed incerta res est.
PRAEFATIO V
idem aliis locis cum M(F) conspirat contra P, quin etiam
cum Μ conspirat contra Ρ et F, cum Ρ contra Μ et Ρ
(p. 72, 7). Quae si deliberaveris omnia, vix negabis in Μ et
Y adparere traditionem vetustam, cuius origo atque radix a
Ρ et F diversa sit, eaque sententia eo quoque confirmatur,
quod epitoma e libro provenit alio quidem sed in quo item
recensionis Ρ et F mixta vestigia sunt; quo accedit, quod
libros similiter mixtos iam rhetores veteres Hermogenis
commentatores possederunt, qua de re infra adcuratius age-
tur. Sane mirum est, quod Yenetus Μ eosdem Dionysii libros
continet quos P, nec solum continet, verum etiam ita scrip-
tos, ut libro de compositione verborum excepto eundem tex-
tum exhibeant quem Ρ neque dubitari possit, quin ex Ρ
fluxerint, id quod Usener programmatis 1.1. p. VIsq. exposuit.
Prolixa igitur res est eaque digna videri posset, in quam
summo studio inquireretur, si in Μ et V quidquam inesset,
quod iuxta Ρ et F Dionysii textum iuvaret. Hoc autem
simpliciter nego. Nam quae Usener 1.1. p. Xsq. protulit, ut
in Μ principalem quandam alicuius pretii traditionem inesse
demonstraret, ea omnia textui nihil addunt praeter τον
πίνον p. 37, 16, quod tarnen in ipso Ρ olim exstitisse vide-
tur neque Veneti maius est meritum quam quod super fal-
sum illud TO πιϋανον corrector addidit πϊνος. Praeterea
velim inspicias, quae Usener ad pag. 70, 3 adnotavit, quo
de loco utcumque iudicabis, praeter F et Ρ epitomam ad-
hibere sufficit, πούς autem, quod libri omnes testantur, vix
erat delendum, nec mihi facile videtur iudicare, utrum
τρίβραχνς πούς verum sit (sic Ρ) an τροχαίος πούς (sic F
cum scholio άλλοι δέ χορεϊον αυτόν καλοΰσι) an χορείος
(sic Usener cum epitoma, χορείος τρίβραχνς πους Μ V). Ea
enim est lectionis varietas, ut putes aliquid, quod cum trita
et accepta nomenclatione metrica pugnabat, ita expulsum
esse, ut aliud, quod commune omnibusque notum erat, sub-
stitueretur; quae si vera est suspicio, potius τροχαίος πούς
cum Florentino restituemus. Hephaestio quidem, cuius magna
apud posteriores auctoritas fuit, tribrachyn χορεϊον vocavit,
sed eundem pedem ab aliis τροχαϊον esse dictum bene scimus.
VI PRAEFATIO
Itaque per se non potest esse mirum, si Dionysius quoque
tribrachyn τροχαϊον appellavit, tarnen molestum est, quod
paullo antea (p. 69, 12) τροχαϊον constare dixerat ex longa
et brevi syllaba. Quid igitur? Num modum excedit, si postea
tribrachyn tractans addit, a quibusdam esse eum τρο-
χαϊον appellatum? Ecce enim p. 93, 16 ipse Dionysius ite-
rum tribrachyn τροχαϊον vocavit, quem locum Sauppius
inmerito corrigere voluit neque eum ipse Usener secutus
est. Haec si recte disputata sunt, etiam p. 70, 3 ad Floren-
tini auctoritatem nos adplicabimus. Quae cum ita sint, Μ
et V fortasse ne adhibendi quidem erant, ubi F et Ρ et
epitoma suppetebant.
Sed Florentini Parisinique dissensum magnas edentibus
parere difficultates Usener iam in praefatione voluminis
prioris (pag. XXXYIII) observaverat, quae ut solverentur,
quam normam sequendam esse putaret, in volumine secundo
expositurus erat. Quod quoniam facere non potuit, nos do-
cere temptabimus. Primum igitur duarum illarum libri de
compositione editionum quae fuerint antiquis temporibus
fata, quatenus id fieri potest, enucleandumst. Itaque pro-
ficiscendum nobis est a Laeharis rhetoris fragmento quodam,
quod Graevenus in Hermae voluminis XXX p. 291 sq. edidit,
cuius memoriam si in Useneri editione frustra quaeres, mea
potius culpa est. Etenim si Usener, qui tunc temporis,
cum libri de compositione editionem parabat, dudum rheto-
ricae graecae studio relicto alia sequi inceperat, Giraeveni
de Lachare commentationem non animadvertit, mirum esse
non potest, ego vero animadvertere debui. Scilicet in illo
Hermae volumine Graevenus Laeharis sophistae de rhythmo
oratorio amplius quoddam fragmentum expressit e codice
bibliothecae Nationalis Parisinae Suppl. gr. 670 petitum,
idcirco notabile, quia Lachares totum locum ex libri de com-
positione verborum capite XVILL (editionis p. 74, 9—77, 1;
p. 77, 14—79, l) suae disputationi inseruit. Quae excerpta
ad Dionysii textum constituendum paene nihil valent, ad
operis fortunam accuratius cognoscendam multum. Primum
igitur eas Laeharis lectiones, quae ab Useneri textu diversae
PRAEFATIO VII
sunt, hie adnotabo: p. 74, 9 τί ούχ L (=» Lachares) — αν
om L — 15 εστί L — πεποίηκεν L — 17 προηγορουμένοι
L — σπονδεϊοι κώλου οΐδε πόδες L — 18/19 ο δέ μετ'
αυτόν L — 19 κριτικός, πάντες L — ρ. 75, 1 αξιωματι-
κοί] αξιώματος μετέχοντες L — πρώτον αύτοϋ κώλον
L — διά τοϋτο L — 4 κριτικόν L — 5 τελειοϋτε L —
6 ώστε L — 7 τε om L — 8 δη om L — 9 των om L —
10 κριτικού L — 11 και τρίτον usque ad 12 άνάπαιστον
om L — 14 ευγενές] ενανθές L — γέγονε L — 15 και κατά
πλείστα έστι παρά Θουκυδίδονς (sic) L — 16 τά om L —
ώστε L — 17 ώς ora L(!) —18 ταυ την εν τινι L —18/19 ποτε
άλλω] ρν&μώ L — 19 είναι om L — 20 äv om L — μη
om L — 21 ρυθμών; καΐ γάρ τών πάνυ L — ρ. 76,1 φανε-
ρών] θαυμαστών L — εστίν, fj L — 2 αρχήν οϋτως·
ίργων L — 3 τους προσήκοντάς φησιν L — 5 ε'ισι & L —
6 ΰποβάκχειος L — 8/9 έτι τροχαλονς L — 9 και ταχείς]
οϋτε τραχειών L — άναβεβλημένης L.— 10 άποδιδόναι
προσήκει τους λόγους L — 11 <5ε ό L — 12 συναλειψής
L — μετ' αυτόν L — 13 και ό έξης αϋΰις σπονδεΐος και
ό μετ' αυτόν βάκχειος, ό δέ τελευταίος ανάπαιστος, είτα
κατάληξις L — 16 ούδ' L — τον δέ om L — 17 τ οϋ ών
τυχόντες δύο εϊσίν ol πρώτοι πόδες κριτικοί, σπονδεϊοι
μετ' αύτους δύο L — 20 κριτικός L — είτα L — 21 ανάγκη
τοίνυν τό υπό πάντων συγκείμενον κώλον ρυθμών καλών
L — ρ. 77, 14 γάρ δή om L — έστι L — 15 έκλογής τε]
έκ γλώττης και L — ό Δημοσθένης] Δημοσθένους L —
16 δη] γάρ L — ρ. 78, 1 πρώτην πληροί περίοδον L —
2 αυτά καταρυΰμουντές ρυθμοί οΐδε πρώτον L — 4 ύπο-
βάκχειος L — 5 έπειϋ' Βπεται] έξης δέ L — είτα L — τε om
L — 6 μετ' αυτόν L — είτα έξης κριτικοί L — 7 ό om L —
8 τον δσην L — 9 πρώτον L — 10 παλιμβάκχειος L —
11 έπειτα κριτικός L — 12 παίωνες L — 13 έκάτερος
αυτών L — 14 τ οϋ δει τοσαύτην L — 15 μοι παρ' υμών]
νμΐν L — 16 έπειτα κριτικός — 17 είτα ευθύς βάκχειος
και κριτικός L — ρ. 79, 1 και τελευταίος πάλιν κρητι-
κός om L.
En plurimae ab Useneri recensione diserepantiae, quarum
VIII PRAEFATIO
quidem pars eo explicatur, quod Lacharis excerpta ipsa in
codice Parisino neglegenter scripta et damnis multis obruta
erant. Velut in exitu quod verba και τελευταίος πάλιν
κρητικός omissa sunt, librarii Vitium esse videtur, cuius
oculi a priore κρητικός vocabulo ad alteram aberraverant.
Sed his concessis tarnen fateberis Lacharis textum a textu
librorum nostrorum valde fuisse diversum.
Dixi non multum eum conferre ad emendationem verbo-
rum. Nam quod p. 78, 14 articulum ante σπονδεϊος recte
omisit, idem iam coniectura fecerat Usener. Restat igitur,
ut ibidem τονδί eliciamus ex eo quod Lachares τον δεϊ sine
sensu scripsit, cum τοϋδε insit in Florentino, τον in Pari-
sino, cf. p. 75, 18, ubi ταυτηνι verum, τ am ην εϊ Florenti-
ne habet, ταύτην έν Lachares, ταύτην Parisinus. Denique
erravit Usener, cum p. 75, 16 sq. emendare sibi videretur
ώστ' εΐκότως υψηλός είναι δοκεΐ καΐ καλλιεπής ώς ευγε-
νείς έπάγων ρν&μονς. Scilicet ώς scripsit pro eo quod est
και in Florentino, sed languidum est et vix graecum, prae-
terea και non. solum in Parisino deest verum etiam apud
Lacharem, itaque Florentini interpolationem deprehendimus.
Singulis locis cum Florentino Lachares conspirat, pluri-
bus et gravioribus cum Parisino, cum illo δη omittit p. 75, 8,
ταυτηνι confirmat p. 75, 18, προσήκει p. 76, 10 (προση-
κεν Ρ), δ' ό δεύτερος ρ. 76, 11 (δε ετερος Ρ), eW δ
ρ. 76, 12 (είτα Ρ), δέ ρ. 78, 4 (τοϋδε Ρ), είτα ρ. 78, 5
(om Ρ). Sed cum Parisino commune habet ήδη είρηκότων
p. 74,12 (είρηκότων ήδη F), τον λόγον ρ. 74,13 (λόγον F),
πρώτον αύτοΰ κώλον ρ. 75, 1 (αύτοϋ om F), δη ρ. 75, 14
(δέ F), ολίγα ρ. 75, 16 (ολίγα τά F), ευγενείς ρ. 75, 17
(και ευγενείς F), ρ. 75, 21 Ρ habet ρυ&μών\ έστι γαρ δη
των πάνυ, Lachares ρν&μών · καΐ γαρ των πάνυ ... εστίν,
tota verba omisit F cum gravissimo sententiae detrimento.
Ζπειτα sicut Ρ habet Lachares p. 78, 11 (είτα F), παίωνες
p. 78, 12 (παιάνες F), p. 78, 16 επειτα pro επεται quod
est in Florentino.
Quot autem locis Lachares proprium ac suum sequitur
textum! Quem si contuleris cum Florentino et Parisino,