Dinin Türk Toplumuna Etkileri: Tarihsel Bir Yaklaşım

233 Pages·1999·4.343 MB·Turkish

by  Muzaffer Sencer

GÜNDÜZ
Basım Yayım Dağıtım
Ticaret ve San. Ltd. Şti.
Dinin Türk Toplumuna Etkileri
Muzaffer Sencer
Birinci Baskı: 1968
İkinci Baskı: Mart 1971
Üçüncü Baskı: Eylül 1999
© Yayın Hakları Gündüz Basım Yayım
Dağıtım Ticaret ve San. Ltd. Şti.'ne Aittir.
ISBN 975-8304-48-8
Baskı-Cilt
Ceren Basım Yayım
SAFMAL YAYINEVİ
Çatalçeşme Sk. Meriçli Apt. 52/3 Cağaloğlu - İstanbul
: (0 212} 513 94 23 - 513 95 21 Fax: [phone]
Muzaffer Sencer
0
DİNİN TÜRK
TOPLUMUNA ETKİLERİ

İÇİNDEKİLER
Önsöz 7
Giriş 9
I
İslamlıktan Önce Türkler 25
n
İslamlık 65
III
İslamlığın Ekonomiye Etkisi 79
IV
İslamlığın Hukuk ve Politikaya Etkileri 133
V
Sonuç 225

Önsöz
Genel olarak “din”, kutsal bir dünyayla ilgili bir inanç ve
pratikler sistemi olarak tanımlanabilir. Bununla birlikte, 11.
yüzyıldan bu yana Türklerin dini olarak İslamlık, bu genel din
tanımının çerçevesini aşan nitelikler taşımakladır.
Gerçekten İslamlık, yalnız bir inanç ve pratikler sistemi de­
ğil, aynı zamanda temellendirdiği çeşitli kurumlarla bir sosyal
sistem ve politik rejim özeliği göstermektedir. Bu bakımdan,
adı geçen yüzyıldan başlayarak Türk toplumlarını biçimlendir­
miş ve devlet örgütünden günlük hayatın en ince ayrıntılarına
kadar sosyal hayatı belirlemiştir.
Başka bir deyimle, kurucusu yalnız bir din sözcüsü değil
aynı zamanda bir toplum örgütçüsü olan îslamlık, yalnız bir
din değil, bütün kuralları tanrısal bir temele dayanan değişmez
bir toplum düzenidir.
İslamlığın, çerçevesi içine giren toplumları her bakımdan
belirleyen bir din olması yüzünden, Türk toplumu tarihsel ge­
lişme doğrultusunda, bütün kurumlanyla dinin etkisi altında
kalmış ve bir takım sapmalarla birlikte İslarni kurumlan örnek
edinmiştir.
İslamlık, bu özelliğiyle Türk toplumlanna teokratik bir ka­
rakter kazandınrken, Tanrı buyruğunda temelini bulan değiş­
7
mez kurallarla, yüzyıllarca değişmeden kalan statik bir sosyal
düzene yolaçmıştır.
Teokrasiyi yıkan ve Türkiye'nin laik ve uygar bir toplum ol­
ması yolunda büyük ve önemli bir adım olan Cumhuriyet dö­
neminde de, dinin izleri günümüze kadar uzanan etkileri süre­
gelmiştir.
Bu durum dinin, günümüz Türkiyesinde önemli ve aktüel
bir sorun niteliği taşıdığını göstermektedir. Bu yüzden, İslam­
lığın Türk toplumuna etkilerinin araştırılması, bu sorunun ay­
dınlanması ve çözümlenmesi yolunda ilk adım olabilir.
Giriş
Bir bütün olarak sosyal yapıyla örgütlü bir kurum olan din
arasındaki ilişkiye girmeden önce, bu incelemede konuyu ele
alırken kullanılan metodolojik yaklaşımı genel çizgileriyle be­
lirlemek yerinde olacaktır.
Genel olarak sosyal, özel olarak dinsel olguların tarihsel ev­
rim süreci içinde çözümlenmesi ve açıklanmasında bugüne ka­
dar sosyal bilimciler tarafından birbirinden çok farklı iki ayrı
yöntem kullanılmıştır. Kendi içinde de birçok çeşitlilik göster­
mekle birlikte ilkece ortak bir temele dayandınlabilecek olan
bu iki yöntemden ilki, geçmişteki ve bugünkü örnekleriyle
“burjuva sosyolojisinin, diğeriyse “marksist sosyolojinin
yöntemi şeklinde belirlenebilir.
Gerçekten bu iki sosyoloji, bir bütün olarak sosyal yapının
olduğu kadar, sosyal olgu ve kurumlann -evrimleriyle birlikte—
çözümlenmesinde birbirinden çok farklı bir doğrultu izlemiş­
tir.
Bu farklılık, burjuva sosyolojisinin terimleriyle şöyle te-
mellendirilebilir;
Marksist yaklaşım, sosyal olguların araştırılmasında tek
yönlü bir nedensellik ilişkisine başvurmaktadır. Başka bir dc-
9