Table Of ContentDİLSİZ KAVAL METODU
LEVENT CANIMOĞLU
MÜZİK EĞİTİMİ YAYINLARI NO.96
Türk Müziği Çalgıları Serisi No.01
Dilsiz Kaval Metodu / Levent Canımoğlu
Elektronik Kitap – E-Book
Yayın hakları © Müzik Eğitimi Yayınları
ISBN 978-605-4957-49-1
Yayın Tarihi : Mayıs − 2018
Publishing Date : May − 2018
Yayına Hazırlayan : Prof. Dr. Süleyman Tarman
Publishing Prep. : Prof. Dr. Süleyman Tarman
Nota Yazım-Dizgi : Levent Canımoğlu
Engraver : Levent Canımoğlu
Müzik Eğitimi Yayınları
BilgeSistem Bilişim ve Yayıncılık Hizmetleri Ltd.Şti.
Ceyhun Atıf Kansu Cad. 1245 Sok. 1/1 Çankaya 06530-Ankara-TR
Tel:0.312.474 0070 • 0.532.635 4302 • Fax: 0.312.474 0071
www.muzikegitimi.net − [email protected]
Online sipariş/Online order: MuzikKitaplari.com
Bu elektronik kitabın, her türlü yolla paylaşılması, çoğaltılması ve kopyalanması
yasaktır. Aksi davranışta bulunanlar hakkında Telif Hakları Yasası gereğince işlem
başlatılır. Lütfen satın alma yoluna gidiniz…
ÖNSÖZ
Dilsiz kaval, dünyanın birçok yerinde farklı çalış teknikleri ile kullanılmaktadır.
Ülkemizde bu çalgı hakkında yeterli sayıda kaynak maalesef bulunmamaktadır.
Elinizdeki metot dilsiz kaval öğrenmek isteyen kişilere bu çalgıyı tanıtma amacı
taşımaktadır.
Türk Halk Müziği’nin (THM) vazgeçilmez çalgılarından biri olan dilsiz kavalı
öğretme amacı taşıyan bu kitap teorik ve pratik olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Temel
müzik bilgileri kısmında öğrencinin müzikte karşılaşabileceği önemli temel konuların yanı
sıra ileriki aşamalarda işine yarayacak bilgilerde verilmeye çalışılmıştır.
Uygulama kısmında ise; bazı yerlerde klasik müzik, popüler müzik ve halk müziğinin
önemli eserlerinden faydalanmış, kimi yerlerde de kendi oluşturduğum ezgi ve etütlerden
faydalanılmıştır.
Uygulama bölümü için gerekli videoları internet üzerinden youtube kanalıma girerek
online izleyebilir ya da bilgisayarınıza indirerek çalışabilirsiniz.
Bu mütevazı çalışmanın faydalı olması umuduyla…
Levent CANIMOĞLU
Müzik Öğretmeni
ÖZGEÇMİŞ
1979 yılında Hatay'ın İskenderun ilçesine bağlı
Karaağaç köyünde doğdu. İlk ve Ortaokulu
Şarkkonak'ta, liseyi ise İskenderun Barbaros lisesinde
okudu. Yükseköğrenimine 1996 yılında Afyon
Üniversitesi Turizm ve Otelcilik bölümünü kazanarak
başladı fakat olumsuz ekonomik koşullar nedeniyle
yarıda bıraktı. Daha sonra 1998 yılında Hacettepe
Üniversitesi Almanca öğretmenliğini kazansa da yine
aynı sebepten yarıda bırakmak zorunda kaldı. Son
olarak 2000 yılında “Gaziantep Üniversitesi Türk
Musikisi Devlet Konservatuarı Temel Bilimler Üflemeli Çalgılar” bölümünü kazanarak
dilsiz kaval eğitimi aldı ve 2006 yılında bu okuldan mezun oldu.
Müzik deneyimi ilkokulda katıldığı korolarda başlamış; zaman içerisinde, Flüt,
Kaval, Zurna, Mey, Ney, Bağlama, Piyano, Gitar, Ud vs. enstrümanları metotları
inceleyerek kendi kendine öğrenmiştir.
2006 yılının yazında İstanbul'a yerleşti. Burada çeşitli kafe-barlar, müzik
grupları ve sanatçılarla çalışmanın yanı sıra Maltepe Halk Eğitimi Merkezinde Gitar
eğitmenliği yaptı. Tezsiz Yüksek Lisansını Yeditepe Üniversitesi'nde tamamladıktan
sonra 2008 yılında MEB bünyesinde Müzik öğretmeni olarak atanarak göreve başladı.
Bu görevini bugün de Kadıköy Halk Eğitimi Merkezi Akşam ve Sanat Okulu’nda Ud ve
Gitar dersleri vererek sürdürmektedir.
2018 Şubat ayında “Savruluş” adlı ilk albümünü yayınlamıştır. Albümdeki tüm
enstrümanlar kendisi tarafından icra edilmiştir. Devam eden albüm ve kitap projeleri
vardır.
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ÖNSÖZ …………………………………………………………..... 3
ÖZGEÇMİŞ....................................................................................... 4
İÇİNDEKİLER ……………………………………….…………... 5
I. BÖLÜM
“DİLSİZ KAVAL METODU TEORİ BÖLÜMÜ”
1.1. Dilsiz Kavalın dünü, bugünü ve yarını ……………………...... 8
1.2. Dilsiz Kaval Ailesi……………………………………….….… 9
1.3. Dilsiz Kavalın Yapısal ve Teknik Özellikleri………………..... 10
1.4. Dilsiz Kavalın Ses Yapısı………………………………........... 12
1.5. Dilsiz Kavalın En, Boy ve Delik Ölçüleri……………….......... 13
1.6. Dilsiz Kavalda Tam, Yarım ve Çeyrek S esler………….......... .. 15
1.7. Dilsiz Kavalın Bakımı ve Korunması………………………..... 32
II. BÖLÜM
2.1. Dilsiz Kavalda Ses Perdeleri………………………………….. 33
2.2. Dilsiz Kavalda Tutuş ve Çalınışa Hazırlık…………………… 34
2.3. Dilsiz Kavalda Üfleme ve Üfleme Tekniği…………………… 35
2.4. Dilsiz Kavalda Üflemenin Temel Öğeleri……………………. 36
2.5. Dilsiz Kavalda Üfleme Biçimleri ve Vibrasyon……………… 37
2.6. Dilsiz Kavalda Dil Vuruşları…………………………………. 39
2.7. Halk müziği ve Dilsiz Kavalın Olanakları…………………….. 41
III. BÖLÜM
3.1. Temel Müzik Bilgileri, Müzik, Ses, Anahtarlar, Notalar………. 43
3.2. Vuruş, Ritim, Usul, Yardımcı işaretler………………………… 44
3.3. Suslar, Dönüş işaretleri………………………………………… 47
3.4. Duraklar, Dolaplar, Ölçü işaretleri ve Uzatmalar………………. 49
3.5. Tempolar, Dinamikler, Artikülasyon ve Süslemeler…………… 51
3.6. Müzik terimleri, Değiştirici işaretler, Koma sesler…………….. 53
3.7. Ses dizleri, Gamlar, Hareket, Aksatım ve Nüanslar………...….. 57
5
IV. BÖLÜM
4.1. Batı Müziği Ses Sistemi ve Dizileri………………………....... 59
4.2. Türk Sanat Müziği Ses Sistemi ve Dizileri…………..……...... 65
4.3. Türk Halk Müziği Ses Sistemi ve Dizileri……………............. 70
4.4. Tüm Dizilerin Karşılaştırılması………………………….......... 72
V. BÖLÜM
“DİLSİZ KAVAL METODU UYGULAMA BÖLÜMÜ”
5.1. La tek sesi egzersizleri ve örnek eserler……………………….. 73
5.2. Si, Do, Re ve Mi sesleri egzersizleri ve örnek eserler………..... 75
5.3. Değiştirici işaret almayan, Çok sesli örnek eserler…………….. 77
5.4. Fa, Sol, İnce La ve Genel pozisyon egzersizleri……………...... 80
5.5.” Musette”,” Samanyolu”, “Uyku” eserleri,…………………..... 83
5.6. İnce Si, Do, Re, Mi ve Fa sesleri egzersizleri………………...... 85
5.7. “Yaramaz Kuş”, “Çığlık”, “Sınır” eserleri.……………………. 8 6
VI. BÖLÜM
6.1. Üç, Dört ve Beş dereceli atlama egzersizleri……………… … . .. . 87
6.2. Sol, La, Si, Do, Re, Mi ve Fa merkezli atlama egzersizleri……. 89
6.3. “Güney Gülleri Valsi”,“Hekimoğlu”, “Karahisar Kalesi” eserleri 93
6.4. “Fabrika Kızı”, “Altın Hızmav Mülayim” eserleri…................... 96
VII. BÖLÜM
7.1. Kromatik sesler ve Pentatonik dizi…………………………… . . 99
7.2. “Deniz Üstü Köpürür” şarkısı ile Si bemol ve Do diyez egzersizleri 100
7.3. “Bitlis’te Beş Minare”,“Zülüf Dökülmüş Yüze” eserleri…….... 102
7.4. Tam, Yarım ve Çeyrek seslerde yürüyüş egzersizleri………….. 104
7.5. Si bemol iki ve Re bemol sesleri üfleme e gzersizleri……………. . 1 06
7.6. “Kıyılı Halayı”,”Koşalma”,”Memal”,”Veysel Barı” eserleri…... 107
7.7. “Sasa Horonu”,”Atabar”,”Çeçen Kızı”,”Çiçek Halayı” eserleri.. 108
7.8. “Fatmalı”,“Azeri Oyun Havası” eserleri…………....................... 110
6
VIII. BÖLÜM
8.1. “Ellik”, “Gelzeri”,”Fatoş Halayı”,”Karabağ” eserleri……......... 111
8.2. “Halay Havası”,”Kırklar Samahı”,”Köy Halayı” eserleri…….... 114
8.3. “Karşılama”,”Pamukçu Bengi Zeybeği” eserleri……………..... 116
8.4. “Tamara”,”Üç Ayak”,”Cirit Havası”,”Çorum Halayı” eserleri... 118
8.5. “Dillala”,”Dımıdan”,”Göynük Zeybeği” eserleri……………..... 121
8.6. “Halay”,”Karşılama”,”Kerimoğlu”,”Naz Barı” eserleri……….. 12 3
8.7. “Saz Havası”,”Sinsin”,”Söke Oyun Havası” eserleri……........... 126
8.8. “Tamzara”,”Tokat Oyun Havası”,”Trakya Karşılaması” eserleri 128
IX. BÖLÜM
9.1. “Tülbent Oyun Havası”,”Zeybek”,”Yayla Karşılaması” erleri… 131
9.2. “Yozgat Halayı”,”Abdurrahman Halayı” eserleri…………........ 134
9.3. “Balıkesir Zeybeği”,”Tavas Zeybeği”,”Halay” eserleri………... 1 36
9.4. “Taşköprü Zeybeği”,”Urfa Divan Ayağı” eserleri…………...... 137
9.5. KAYNAKÇA……………………………………………......... . 139
7
DİLSİZ KAVAL’IN DÜNÜ, BUGÜNÜ VE YARINI
Gerek teknik özellikleri, gerekse kültürel nitelikleri bakımından nefesli çalgılar
arasında ayrı bir yeri ve önemi olan kaval; “içi boş” anlamına gelen “kav” kelimesinden
türetilmiştir. Sümer, Çin, Orta Asya, Mezopotamya gibi uygarlığın beşiği olan coğrafyalarda
eskiden beri kullanıldığına dair bulgular vardır. Çalgı biliminin son araştırmalarına göre
günümüzden beş-altı bin yıl önce ilk insanlar vurmalı çalgılardan sonra; boru, kemik, kamış,
ağaç gibi malzemelerden çalgılar yaparak, bu çalgıları günümüze dek kullanmışlardır. Dilsiz
kaval bu anlamda ilk üflemeli çalgılardan olup; Flüt, Trompet, Zurna, Sipsi vb. çalgılara da
öncülük etmiştir.
Dilsiz kaval; genellikle şimşir, meşe, gürgen gibi sert
ağaçlardan; kamıştan ve pirinç gibi madeni alaşımlardan yapılır. En
makbul olanı erik ağacından yapılanıdır. Anadolu’da kaliteli kavallar,
Tokat’ta Niksar ilçesinin Erikbelen köyünde yapılmaktadır.
Türkiye’de kaval eğitimi 1981 yılında İstanbul Teknik
Üniversitesi Devlet Konservatuarında başlamıştır.
Türkiye coğrafyasında Anadolu insanı kavalı, çoban ve
koyunlar ile bir bütün olarak görmüştür. Müzik aleti aracılığıyla
hayvanlarla iletişim kurma mantığı, Anadolu’da çoban-kaval-koyun
üçgeninde yer bulmuştur. Perde yapısı, ses sahasının genişliği ve halk
ezgilerinin çoğunda kullanılabilme özelliği kavalın kullanım ve
yayılma alanını genişletmiştir.
Dilsiz kaval, çalgı topluluğu içinde solo olarak kullanılmasının
yanı sıra, toplu seslendirmelerde ezgi çalabilir, eşlikte yer alabilir, dem
tutabilir. Bir kaval grubuyla akor sesleri üretilmesi de olanaklıdır.
Günümüzde üflemeli çalgılar, teknolojinin gelişmesiyle birlikte;
kamış, kemik, ağaç, plastik, cam, metal gibi maddelerden
yapılabilmektedir. Kavalın çifte kaval, çığırtma, dilli kaval, dilsiz
(çoban) kavalı gibi türleri mevcuttur.
Tarihi çok eskilere dayanan bu çalgıyı tek bir kültüre, ülkeye ya
da halka aitmiş gibi göstermek bilimsel etiğe uygun değildir. Çünkü
tarihe bakıldığında, sadece kaval değil diğer tüm çalgıların, çeşitli halk
ve kültürlerin etkisiyle zaman içerisinde form değiştirerek günümüze
dek geldiği görünmektedir. Kısacası bu çalgı; Çin, Sümer, Hint,
Balkan, Türk, Arap, Kürt vs. daha başka halkların çalgısı olagelmiştir.
Yurdumuzda çalgının gelişimine; Arif SAĞ, Sinan ÇELİK,
Osman AKTAŞ, Cihan YURTÇU, Fedai TEKŞAHİN ve daha pek çok
icracı-araştırmacı sanatçılar çok önemli katkılar sunmuşlardır.
8
DİLSİZ KAVAL AİLESİ
Görüldüğü gibi dilsiz kaval ailesi çalınış esnasındaki ton ve boy biçimlerine göre üç
ana grupta sınıflandırılır.
1) Büyük boy(Metot) kaval: Metot uygulamamızın temel öğretim çalgısıdır. Bu
kavaldan sağlanan sesler piyanodaki karşılıkları gibi olup ülkemizdeki nota
sistemine de tam bir uygunluk sağlar. Fakat kavalın boyu uzun, perde araları geniş
olduğundan çalım açısından rahat değildir. Bu yüzden uygulamada kullanılan diğer
boy kavallar metot kavalı gibi düşünülmelidir.
2) Orta boy kaval: Normal ses ve boyda olan kavallardır. Bağlamanın “Bozuk”
akorduna piyano sesleri yönünden en uygun düşen kaval “Re” karar sesli olanıdır.
“Do” karar sesli olan kaba kaval ise THM’nin ses, saz ve korolarında yaygın
olarak kullanılmaktadır.
3) Küçük boy kaval: Bu kavalların sesleri ince, boyları da küçüktür. Halk dilinde
“Cura” denilir. Uygulamada kadın ve çocuk seslerine uygun düşen kaval “Mi”
karar sesli kaval ilköğretim müzik eğitiminde kolaylıkla kullanıla bilinir.
DO Sİ LA SOL FA Mİ RE DO Sİ LA SOL
Küçük (Cura) boy Orta boy kavallar Büyük (Kaba) boy kavallar
Kavallar
SES SINIRLARI
Küçük (Cura) boy Orta boy Büyük (Kaba) boy
La kaval Mi kaval La kaval
8va………….
9
DİLSİZ KAVAL’IN YAPISAL ÖZELLİKLERİ
Dilsiz kaval; baş, orta ve son olmak üzere üç bölümden oluşur.
A- Baş kısım: Üst delik, NÇK (Nefes Çarpma Kısmı) ve ağız kısımlarından oluşur. Bu
kısım dilsiz kavalda nefesin çarpmasıyla oluşan sesin üretildiği bölümdür.
B- Orta kısım: (Gövde kısmı) Baş ile son kısım arasında kalan gövde bölümüdür. Bu
kısımda; yedisi alt kısımda, biri üst kısımda olmak üzere toplam sekiz delik vardır.
Baş kısma aktarılan sıcak nefes, nefes çarpma kısmından geçip iç gövdeye yayılarak
titreşimler oluşturur. Perde deliklerini kapatıp açma hareketleri ile de ince ve kalın
sesler elde edilir.
C- Son kısım: (Uç kısım) Çalgının bu kısmında şeytan deliği ve alt delik bulunur. İçerde
biriken nefes ve ağız suyu buradan dışarı atılır.
Ağızlık yeri
Üst delik Hava tüneli
A-Baş kısım Ağız(Üfleme yeri)
Nefes çarpma kısmı(NÇK)
2
1 Hava yolu kanalı
3
B-Orta kısım 4
(Gövde kısmı)
5
Ses delikleri(Perdeler)
6
7
8
C-Son kısım Akort deliği
9
(Uç kısım)
Rezonans delikleri (Şeytan veya cin deliği)
Alt delik(Hava çıkış holü)
10
