Diagnose en therapie 2011

989 Pages·2011·4.896 MB·Dutch

by  Dr. D. de Jong, dr. H. de Vries (auth.), Dr. J. J. E. van Everdingen, Prof. dr. J. H. Glerum, Dr. Tj. Wiersma (eds.)

Diagnoseentherapie2011
Diagnose en therapie 2011
Onderredactievan
Dr.J.J.E.vanEverdingen
Prof.dr.J.H.Glerum
Dr.Tj.Wiersma
Houten2011
©2011BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerMedia
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineen
geautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,
mechanisch,doorfotokopieënofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijke
toestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopieënuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16bAuteurswetj°het
Besluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel17
Auteurswet,dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichting
Reprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgavein
bloemlezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet)dientmenzichtotdeuitgeverte
wenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbareuitgaveteverzorgen.
Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoordrukfoutenenandereonjuisthedendie
eventueelindezeuitgavevoorkomen.
ISBN9789031382859
ISSN1574-3535
NUR870
Ontwerpomslag:TOSM,DenHaag
Ontwerpbinnenwerk:TEFF(www.teff.nl)
Automatischeopmaak:CrossMediaSolutions–TenBrink,AlphenaandenRijn
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Woordvooraf 7
Auteurs 8
DeelISpecialismen 15
1 Chirurgie 17
2 Dermatologie 55
3 Endocrinologie 124
4 Gynaecologie 157
5 Hart-envaatziekten 184
6 Hematologie 226
7 Importziekten 268
8 Infectieziekten 280
9 Keel-,neus-enoorheelkunde 299
10 Kindergeneeskunde 326
11 Longziekten 374
12 Maag-,darm-enleverziekten 396
13 Nefrologie 434
14 Neurologie 451
15 Oncologie 500
16 Oogheelkunde 519
17 Orthopedie 536
18 Psychiatrie 585
19 Reumatologie 603
20 Spoedeisendegeneeskunde 631
21 Urologie 679
22 Verloskunde 706
DeelIIBijzonderevormenvanbehandeling 731
23 Analgetica 733
24 Antihypertensiva 750
25 Antimicrobiëletherapie 757
26 Antitrombotica 784
27 Bloedglucoseverlagendetherapie 797
28 Corticosteroïden 806
29 Doping 811
30 Forensischegeneeskunde 824
31 Immunisatie 833
32 Palliatievesedatie,euthanasieenhulpbijzelfdoding 861
33 Psychoactievemiddelen 877
34 Slaapstoornissen 895
35 Thuiszorg 904
36 Voedingssupplementen 924
37 Hetvoorschrijvenvangeneesmiddelen 942
Register 962
Woord vooraf
Nadatin2004deoverstapisgemaaktvaneenlosbladigeuitgavenaareenboekdatelkjaargeheelwordt
geactualiseerd,zijnooknuweerbelangrijkeveranderingendoorgevoerd.Waarnodigzijndehoofdstuk-
kenaangepastaandenieuwstestandaardenenrichtlijnenenzijnermeerillustratiesenliteratuurverwij-
zingenopgenomen.Voordeuitgavevan2011zijnopnieuwenkelehoofdstukkentoegevoegd.Ditzijn
Oncologie(H.15)enPalliatievesedatie,euthanasieenhulpbijzelfdoding(H.32).Ditlaatstealsvolledig
herschrevenversievanhetvroegereEuthanatica.Allehoofdstukkenzijndoordeauteursopnieuwbeke-
kenenbewerkt,waarbijeenaantalhoofdstukken,zoalsInfectieziekten,Hematologie,Neurologieen
Thuiszorgvrijingrijpendzijngewijzigd.
Hetisverheugenddatsteedsmeerhuisartsenenapothekersdeeluitmakenvandeauteursteams.Ten
behoevevandeabonneesisereenwebsite(www.diagnosetherapie.bsl.nl)waarhetboekelektronischkan
wordengeraadpleegdenalspda-editiekanwordengedownload.Hetregisterisopnieuwuitgebreid.
IneennaslagwerkalsDiagnoseenTherapiemoetelkonderwerpdatmenzoekt,snelwordengevonden.
Daaromheeftdezoekfunctieblijvendonzeaandacht.
Mochtunogzakenmissen,danwordenwijdaargraagopgeattendeerd.
Deredactie:
Dr.J.J.E.vanEverdingen
Prof.dr.J.H.Glerum
Dr.Tj.Wiersma
Houten,oktober2010
Auteurs
1Chirurgie
Dr.D.deJong
Chirurg,afdelingHeelkunde,VUMedischCentrum,Amsterdam
Dr.H.deVries
Huisarts,hoofdsectieStudentenonderwijs,afdelingHuisartsgeneeskunde,VUMedischCentrum,
Amsterdam
2Dermatologie
Dr.J.deLeeuw
Dermatoloog,ZBCMulticare,Hilversum
Drs.F.S.Boukes
Huisarts,afdelingRichtlijnontwikkelingenWetenschap,NederlandsHuisartsenGenootschap,Utrecht
Drs.T.B.Y.Liem
Ziekenhuisapotheker,WilhelminaKinderziekenhuis,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
Prof.dr.H.A.M.Neumann
Hoogleraardermatologie,afdelingDermatologieenVenereologie,ErasmusMC,Rotterdam
3Endocrinologie
Dr.J.W.F.Elte
Internist-endocrinoloog,afdelingInterneGeneeskunde,SintFranciscusGasthuis,Rotterdam
Dr.M.CastroCabezas
Internist-endocrinoloog,Vasculairgeneeskundige,afdelingInterneGeneeskunde,SintFranciscus
Gasthuis,Rotterdam
Dr.A.N.Goudswaard
Huisarts,hoofdafdelingRichtlijnontwikkelingenWetenschap,NederlandsHuisartsenGenootschap,
Utrecht
Prof.dr.H-J.Guchelaar
Ziekenhuisapotheker-klinischfarmacoloog,hoofdafdelingKlinischeFarmacieenToxicologie,Leids
UniversitairMedischCentrum,Leiden
Prof.dr.N.C.Schaper
Hoogleraarinternegeneeskunde,inhetbijzonderdiabetesmellitus,afdelingInterneGeneeskunde,
onderafdelingendocrinologie,MaastrichtUniversitairMedischCentrum+,Maastricht
4Gynaecologie
Dr.J.P.Lips
Gynaecoloog,KennemerGasthuis,Haarlem
Dr.J.H.SchagenvanLeeuwen
Gynaecoloog,SintAntoniusZiekenhuis,Nieuwegein
Drs.L.J.Meijer
HuisartsenmedischcoördinatorMCCEteAmersfoort
Drs.G.Th.Doelman
Ziekenhuisapotheker,StichtingApotheekderHaarlemseZiekenhuizen,Haarlem
5Hart-envaatziekten
Prof.dr.A.P.M.Gorgels
Hoogleraarcardiologie,Hart-envaatcentrum,MaastrichtUniversitairMedischCentrum+,Maastricht
Drs.B.C.M.J.Takx-Köhlen
Ziekenhuisapotheker,TransmuraleApotheekService,MaastrichtUniversitairMedischCentrum+,
Maastricht
Dr.F.H.Rutten
HuisartsteRhenen,tevensverbondenaanhetJuliusCentrumvoorGezondheidswetenschappenen
EerstelijnsGeneeskunde,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
Auteurs 9
6Hematologie
Dr.S.Zweegman
Internist-hematoloog,afdelingHematologie,VUMedischCentrum,Amsterdam
Prof.dr.H.E.vanderHorst
Hoogleraarhuisartsgeneeskunde,VUMedischCentrum,Amsterdam
Dr.J.J.W.M.Janssen
Internist-hematoloog,afdelingHematologie,VUMedischCentrum,Amsterdam
7Importziekten
Prof.dr.P.A.Kager
EmeritushoogleraarTropischeGeneeskunde,afdelingInterneGeneeskunde,AcademischMedisch
Centrum,Amsterdam
8Infectieziekten
Prof.dr.A.I.M.Hoepelman
HoogleraarInterneGeneeskunde,afdelingInwendigeGeneeskunde&Infectieziekten,Universitair
MedischCentrumUtrecht,Utrecht
Drs.J.C.Dutilh
Internist-infectiolooginopleiding,afdelingInwendigeGeneeskundeenInfectieziekten,Universitair
MedischCentrumUtrecht,Utrecht
Drs.L.J.Maarschalk-Ellerbroek
Internist-infectioloog,afdelingInwendigeGeneeskundeenInfectieziekten,UniversitairMedisch
CentrumUtrecht,Utrecht
Drs.S.F.L.vanLelyveld
Internist-infectioloog,afdelingInwendigeGeneeskundeenInfectieziekten,UniversitairMedisch
CentrumUtrecht,Utrecht
Dr.A.Troelstra
Arts-microbioloog,afdelingMedischeMicrobiologie,ZiekenhuishygiëneenInfectiepreventie,
UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
Prof.dr.Th.J.M.Verheij
Huisarts,hoogleraarhuisartsgeneeskunde,JuliusCentrumvoorGezondheidswetenschappenen
EerstelijnsGeneeskunde,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
9Keel-,neus-enoorheelkunde
Dr.J.A.deRu
Keel-,neus-enoorarts,afdelingKNO,CentraalMilitairHospitaalUtrecht,Utrecht
Drs.A.L.Verdaasdonk
HuisartsteElst(Ut.)
10Kindergeneeskunde
Prof.dr.R.J.B.J.Gemke
Hoogleraarkindergeneeskunde,afdelingKindergeneeskunde,VUMedischCentrum,Amsterdam
Dr.C.M.A.Rademaker
Ziekenhuisapotheker,WilhelminaKinderziekenhuis,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
Drs.A.C.tenHave
Huisarts,afdelingHuisartsgeneeskunde,VUMedischCentrum,Amsterdam
11Longziekten
Prof.dr.G.Wesseling
Longarts,afdelinglongziekten,MaastrichtUniversitairMedischCentrum+,Maastricht
Dr.J.W.M.Muris
Huisarts,capaciteitsgroepHuisartsgeneeskunde,onderzoeksinstituutCaphri,UniversiteitMaastricht,
Maastricht
Prof.dr.C.Neef
Ziekenhuisapotheker,MaastrichtUniversitairMedischCentrum+,Maastricht
10 DiagnoseenTherapie2011
12Maag-,darm-enleverziekten
Dr.A.A.vanBodegraven
MDL-arts,afdelingMaag-Darm-Leverziekten,VUMedischCentrum,Amsterdam
Drs.S.J.B.vanWeyenberg
MDL-arts,afdelingMaag-Darm-Leverziekten,VUMedischCentrum,Amsterdam
Ir.N.J.Wierdsma
Diëtist,afdelingMaag-Darm-Leverziekten,VUMedischCentrum,Amsterdam
Prof.dr.N.J.deWit
Huisarts,JuliusCentrumvoorGezondheidswetenschappenenEerstelijnsGeneeskunde,Universitair
MedischCentrumUtrecht,Utrecht
Prof.dr.J.R.B.J.Brouwers
HoogleraarFarmacotherapieenziekenhuisapotheker-klinischfarmacoloog,RijksuniversiteitGroningen,
Groningen,enExpertisecentrumvoorPharmacotherapiebijouderen,UniversitairMedischCentrum
Utrecht,Utrecht
13Nefrologie
Dr.R.J.Hené
Internist-nefroloog,DIANETDialysecentra,Utrecht
Drs.P.Nauta
Ziekenhuisapotheker,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
Dr.H.M.Pieters
Huisarts,hoofdHuisartsopleidingJuliusCentrum,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
14Neurologie
Prof.dr.M.Vermeulen
Hoogleraarneurologie,afdelingNeurologie,AcademischMedischCentrum,Amsterdam
Prof.dr.P.J.E.Bindels
Hoogleraarhuisartsgeneeskunde,afdelingHuisartsgeneeskunde,ErasmusMC,Rotterdam
Dr.E.J.F.Franssen
Ziekenhuisapotheker-klinischfarmacoloog,OnzeLieveVrouweGasthuis,Amsterdam
15Oncologie
Dr.J.R.Kroep
Internist-oncoloog,afdelingKlinischeOncologie,LeidsUniversitairMedischCentrum,Leiden
Dr.P.H.vanErp
Ziekenhuisapotheker,afdelingKlinischeFarmacieenToxicologie,LeidsUniversitairMedischCentrum,
Leiden
Prof.dr.H-J.Guchelaar
Ziekenhuisapotheker-klinischfarmacoloog,hoofdafdelingKlinischeFarmacieenToxicologie,Leids
UniversitairMedischCentrum,Leiden
Prof.dr.J.W.R.Nortier
Hoogleraarmedischeoncologie,afdelingKlinischeOncologie,LeidsUniversitairMedischCentrum,
Leiden
16Oogheelkunde
Drs.W.SiewertszvanReesema
Oogarts,Tergooiziekenhuizen,Blaricum
Dr.P.J.Roos
Ziekenhuisapotheker,hoofdApotheekErasmusMC,Rotterdam
Drs.P.M.E.N.vanderPloeg
HuisartsteValkenburg
Prof.dr.J.C.vanMeurs
Hoogleraaroogheelkunde,Oogziekenhuis,RotterdamenErasmusMC,Rotterdam
Auteurs 11
17Orthopedie
Dr.W.J.Willems
Orthopedischchirurg,OnzeLieveVrouweGasthuis,Amsterdam
Drs.F.deNies
Orthopedischchirurg,OnzeLieveVrouweGasthuis,Amsterdam
Drs.A.E.B.Kleipool
Orthopedischchirurg,OnzeLieveVrouweGasthuis,Amsterdam
Dr.S.J.Ham
Orthopedischchirurg,OnzeLieveVrouweGasthuis,Amsterdam
18Psychiatrie
Dr.T.K.Birkenhäger
PsychiaterenmedischcoördinatorZorglijndepressievestoornissen,afdelingPsychiatrie,ErasmusMC,
UniversitairMedischCentrumRotterdam
Drs.N.J.MvanBeveren
PsychiaterenmedischcoördinatorZorglijnpsychotischestoornissen,afdelingPsychiatrie,ErasmusMC,
UniversitairMedischCentrumRotterdam
Prof.dr.K.vanderMeer
Hoogleraarhuisartsgeneeskunde,UniversitairMedischCentrum,Groningen,huisartsteRoden
Prof.dr.M.W.Hengeveld
Hoogleraar-afdelingshoofd,afdelingPsychiatrie,ErasmusMC,UniversitairMedischCentrumRotterdam
19Reumatologie
Dr.H.E.Vonkeman
Reumatoloog,epidemioloog,afdelingReumatologieenKlinischeImmunologie,MedischSpectrum
TwenteenUniversiteitTwente,Enschede
Dr.Tj.Wiersma
Huisartsenfilosoof,NederlandsHuisartsenGenootschap,Utrecht
Dr.B.J.F.vandenBemt
Apotheker/klinischonderzoeker,SintMaartenskliniek,Nijmegen
Prof.dr.J.J.Rasker
Reumatoloog,emeritushoogleraar,faculteitGedragswetenschappen,afdelingPsychologieen
Communicatievangezondheidenrisico,UniversiteitTwente,Enschede
20Spoedeisendegeneeskunde
Drs.W.L.Fraanje
Huisarts,nietpraktiserend,Breda
Th.W.Wulterkens
Directeur,OpleidingsinstituutSpoedeisendeGeneeskundeVVAA,Houten
Drs.G.J.P.Smits
Spoedeisendehulparts,UMCStRadboud,Nijmegen
21Urologie
Prof.dr.J.L.H.R.Bosch
Hoogleraarurologie,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht
Drs.M.T.W.T.Lock
Uroloog,afdelingUrologie,UniversitairMedischCentrumUtrecht,Utrecht;tevenshoofdafdeling
Urologie,CentraalMilitairHospitaal,Utrecht
Dr.A.M.Bohnen
Huisarts,afdelinghuisartsgeneeskunde,ErasmusMC,Rotterdam