Table Of Contenti'.
DigitizedbyGoogle
«
-' *.•!{•••.
(S^alUn ntiB K^ern 1836»
beiJ^uHt »nb (Sompaditie.
Oigitized
Danton
t^c^aeiin,
S3efc^tei5utrg
olI«tlitbcmftfSenBepnMic^enSerge, ecen, gfufe, ^eifqi^a^n,
€ffa'M, Sfecfen, mcrfiuucöigen ^Dörfer, fö lou t<c
edftlöfTec, Burgen unb ^(oVcr;
fCmoeifung, benfefbcn auf bie geniiguoaßu mU) iiü6li(f;i7e 2ü3eiK
2U (»euifen.
CfalUn utio iSern 1836,
bei $ubec itnb ^ompagme.
DigitizedbyGüügl
im Sxüiiit^ iS2S meine etatt^if t>t%
@d)n)ei$ ctfc^ieiten n>ar/ fabcn niii^ fliegt mni^t
HU
SCcffincr fcftcl ati/ tnbcm fie mir t^pmarfcn/ iib
in jenem öwc^e tbciU t>it ©cbrcc^cn tiefet Srtnton^ §tt
barfc^ aufdebecCt/ t^eifd^ bte tü^mlic^cn @citcn ^effelben
^emriu^cben t^etnad)[ä'ffi()ct Hht. Wim licfi tnid)
eine- a?effittif4e <Strttij}if ctnjarten/ mld^t hU
t»ott mit/ tt^enn nid^t mld^ttf ^oc^ aHju offenbar
nacl[)(äffi$t<^ eantonar'(l^()re »ieber^ertleacn wütbe. ilnb
%^ imtt fet)n(ic^ auf ha^ meine ffei^Iev t^etbeifcrn^e
mb Ht mit Mev t^cnre ^e^mat i)et|c¥rIid[)en2M
Verf. SfHein mtitUid^f intern, bin fale^tf os-tf Xa*
fle<flic6l trat^
HU
ISco bcm Icbftaftcn S^crfaniien/ eine flciiTioe
©tatiilif Mefc^ Sanbc^ ^oc^) einmal bcfannt (\cmad)t
!t)crbcn möd)tC/ n>ar mir t>ic Ginlntiin^ nnb Me frcunb*
licfec Sinfpornung ^er Herren $ubcr unb 6omp. Uiv
an^encfeni/ i>fn Sluftrag übernehmen/ bc^^ fchöne
^C^^ecf5lTieniniteanlie!n^iif)ccifl) bitnt 9c?teinfe)cmbieSrucf©)Cd) ebieftcel)rr*c6tbeann/tioi^nelc-
au^maclKn follte. 0licf)t bafö id) vovaut^fetUc/ id) ivcrbc
icnen 2inftvn() in allen 2:f)cilen erfüllen fonnen/ Don
treld)cm id) n^o&l fa^/ nnc fd)micri(j er io\vo\)l Mircf)
meine cicjenc Un3ulancjfid)fcit nl^ turd) bcn nnüber-
njinlilicfeen a^lhnöcl an eingaben «nt> iBeocnd^tun^cn in
mand^en Sweicjen bc^ (Bemeinwefcnö ausfallen annbe;
mx
aUcin i6} fro6/ mid) für bic 18eleud)tun(] einer
Äanbfc^aft mä6<Jn ju müfTen/ bic id) fo Uiv liebe/ uub
leren S3erunmcrt&un(j t^eil^ burd) ©tillfd)a>eiöcn t^)nU
84 ttt!bt alfp mit sutem SDiKen unb ^rofer 9ttn*
Digitizedby
^
%l
H
tUutt $reun^e/ baf^ mid) hitftlbat aitd) nid^t t^ct*
Idffen Labenz wo td) in'^ Kleine ^titnbt unh hintu
Hitbm ocrfprcc^cnbe @acf)c» bemänteln (atu.
3Jt »erbet acrvif^ (ete^t begreffeir/ »ie fetr miilft
b«be9 ber ®cbntlPe f!(ürfte/ ber mic^ Set^ be§Icilctr/ «n
etii«! kt(eilfdeit ®m(€ Svc^^eit gaiii9reiii>»
«nitem itt ftvbcUem
O ja/ 2:i&c«erile/ 86r ffir Mc ffre^Sett «Jerfofi^fnt/
S6t/ benen polittfd)c imb mornlif^c g^rfi)nuui)uni3 t)c^
Solf^ 8tcl rtöcr 95M}ünfd)c tft/ Sbr trcrbct nnbcit/ baf^^
btt^ Äan^wcUtge ^ÖDc^e^ burc^) baö lebhafte 93cf
gnü^en nu&r altJ au^j^eijUd^ctt wirb/ bic 9©o()Itbrttcn
jcber 5(rt ju berichten/ welci^c breifit(| g'ret)|lafltet'8nbrc
biefem 2:bci(e bc$ fc^onen abcc ttOgiucfUc^eii (U^Uentf
0cbi;acf}t ^abcn.
ßc^ tritt nid)t t^crfcfwctgen/ bnf^ in mcinau
S'aHe bÄwft<5r ja t^ewöbnlid) Me 3(nIfl(Te waren/ micft
ftbcr bie ^in^cnulTc §u betrüben/ welrfje tdb tt>eiH »on
ber @d)fed)tt<)fcit/ tbeil^ t)on ber tJntüc^tiofeit/ tf)dH
t>on iibermrtd)ttc5cn grei^niffen bcm ffortfc^rciten btcfe^
SßolH jum ©eitern in ben ^e^ ö^^^öt fal^. Sc^ fab
bcpm ©turje bc^ 2>ermittler^ 93onaparte/ nac^ mebr
jebnjäbriger t5tet)bett/ wenn nid)t Poütommene/ bod)
öwtc unb fd)on bcwcibvte ßinric^tun^en (^anj anbern/
nn^ pon SÜliniflern unücrföbnltd)er ffeinbe bc^ fre!)flaat'
Iicf)en ^efeniJ bictirten wcid)cn. i^d) fa& bic Srud)tc
- be^ unbcilfcbwangern iSctms^ in Äiirjcm aufiicbcn unb
.
reifen/ unb ta<S 23ntcv(anb mit (\rofjcn ^d)ritten auf
bie/ von ber 23evbcvbnif^ 25iclcr bctjicitete Öewaft ei*'
ne$ ©inji^en lu^eben. 5(üctn ic^ fab bann burd) bie
uniibcrwinblidie ^syiaö^t ber SMn^e bie ö^^^^^^te ©ad)c
iebeiJ ipinberntfi? betteten, Sd) fab ba^ 95oJf in^öc-
fammt unb einilimmii] (^Cijcn ba^ fc^Ied)te Stegimenl
ilcö erbeben/ unb ei^ uon (^runb au^ llür^cn; tcft fab
wa^ bcp fofdur ^cwanbtntfi? uniKWobnt ntd)t nur/ fon»
bern unerbbrt war/ icb fab ba^s 5>olf ji^ in Pofle reo*
fteit fe^en obne einen tropfen 23(ut ju Pert^ieffen; unb
biefe^ S3oIf war atübenb pon Q3e()eiflcrun(j/ biefem S3o(f
war tjon italicnifc()em ©lute/ war bunbertnial Pon bcn
(Snnetbir^tfcben al$ unfät^id/ Ücft f((b(} tu. mt^en/
«u^derufen worbett*
:
»etMlUtifTe dttetf f0(<^ Solftf («te ic» mit
titU otA (Eni# ttt Ufd^xtiUn itntettioiiittKii. S)e(
9Iati/ t»c(4citi €4 iu t^m Mte^ i/tfUl mir
DigitizedbyGoogle
nm fp me(r/ nU et mix geflattete/ bU Btitttt/ bit
Cttutf bU @tttett/ bit (Scfti^if tuxt «gel ftwtH
tiefest ©ud)/ n>clc()c^ td) Sud) 8etd)ett bn Svtunb*
fd)flft/ ipod)fc()ä(?unö unb lebhafter S^anlbartcit tribmf/
itic^t unter bit unjÄ&ligcn geftcßt werben njirb/ in n>el»
d)cn tte Webe jur Sßaftr^ett berjenuKU jum €t}ucm/
Sur gallo jur @eete nad)tle()t. Sc^ ^rür^c mid) für
einen falfc^cn {Jrcunb bcr T5rci)6eit ^laftcu/ n?cnn id)
flu^ 9?lnniicl nn il^utb unb 9?ct)(id)feit t?erfd)uneci<n ^)iUtc
übet cntfMt njrt^ tn unfcrm Q^cmcinwefcn Ucbel^ iii.
SlUciJ t)abc td) fa^jcn wollen/ criKtc^j rtcit tc^ glttulu-/
baf^ man |id) ein upöfommene^ $^e(jtment ofcne Ucbcl»
ÜMbc ^tenicben nid)t crfeaU(id) bcnfcn türfe; jtreDtciv^
mit bavau^/ baf» bicfc^ ober jene^ 9fje<jiincnt rcpubüta»
tttfc^ 01/ nid)t folijt/ baf^ baflterbe t)ortcctfHd) fcn/ in*
bem C'S föivobl gut al^ aucf) übel georbnrt uhb bcflcßl
fepn fann; brittcn»? weil au6' ben SeitumtU'nbnt/ ^oU^*
»oturtl^eilcn/ Übeln SinflüiTcn bcr bcnad)barten ©taatcu/
befonberö wenn ffe mM)tiQ \mb unb unnttlic^e SPlittef
md)t fc^eueu/ ^)inbernttTc entließen fönncti/ we(d)c nur
|U wirffam jinb/ um ba^ ®emeinn?efen in feiner SnN
wicflunci fo 5ii hemmen/ baf^ e«^ ein unorbentUc^cd unb
fc^kc^te^ SRcdiment fc^cint.
l^^iidev btt Sttr^MMt^ttn 9erl^e^(e mih l&^c/ nm bit*
felben vertj^eiMgett nnb mftt^t iu Hlttn? fBtnHt
tUnmnatMrie^tm?htVi^httnintii^dx)c^mctxn^UUi,di)numwe.leb^t'xdeCnlE^ieamtfattci^tm^
htm
idKiite9tiitA^fvflt^i0cm Stirianb ttttfev SBatcrlanb
%M%Wi%t bt% »erwiesenen Sa{)rl^itnb<vtl fh^ ffefanb/
mb Mc te^t/ nn^eac^tet t^ielev intft f<^te<(H<^ti^iit»
temiiTe ifitb SMbemtfttid^eiten/ gemae^tm a^ortfc^rttte
im SSol^l (etrael^te/ fo etae^te id^/ »er Sewri^ für Me
Sovt^cile etne^ freien/ m^b^^n^K^tXif republifanifc^en
Sebent ^t%t b^xm^ fo fd^on unb f(at l^ert^or/ baf^ t%
bit unber^i^nc^ffe @ünbc wäre/ ent0el(t?$ unb fiü^en«
ftafteö ein^nmifc^en*
©on ©eite ber Äunff bann bin id) ber SHeinung
berjenigen/ welche 9S)ortfpiel/ nid)t ffrttitfifd)e 53cfd)rei*
>u«Ö ^^^f ^^cff^n nennen/ ber ni(f)t bie 53cobacS*
tuncj/ fon^crn bie ^bantajte unb bic §Bora«öfe<?unöert
itt Stt^yerK toA^tt. SQie ])ie (Sefi^i^te teituiwea^ a4i.f
M (
ften Kamen Scuoitin htx Seiten mh «c^rcrinn ^t^
htm «ttfprwc^ machen fantt/ wenn fit ®cfd)e6cnc
tti<^t mit 9ett)tffen{)öftcr Xvtut berietet/ fo mhicnt
Hn ftantett etatiiiif t>a^ fQnö) nic^t/ n)e(c^c^ md)t
htn m^xtn unb mirtHcften Suftanb (suto) bcd Sanbc^
.»ftv^cSt. ütht t>otn aufmc(t aM einem iSanbe jcnc^ c
befannte Et numeri regunt munduin (au^ :bie S^blen
.Wöimn fct< aSelt); ftUein man irrt fic^ nicf)t/ njcnn
man fast/ baf^ crfpnncnc unb crfünucrtc Sabkn fein
©efd)!* (jrbttctt. SöoW Ünbet iic^ in bcr »iteratur bcr
^i#ociJ((e »oman/ »clever aurpüöen «nb fclbil
fmBemlcbtun^ bieten fannj bet #Ati0if(6e Kpman aber/
er au(( noc^ iemanbm on^ene^m unterbalten
Hnntt, würbe gewifJ »on feinem n^ajiren Slu^en fe^jm''
«cblte mit Me Äenntnif^/ fo oetlanb ic^ «nbefangen
meine tlnwiffenbeit/ nnb war (iberjeußt/ taf3 bicfe^
cbcnfanrnic^t obne einisen fftuHn fiirMbie Stfenntnif^
ftetf de^enwAttiden Sußanbe^ Sanbe^ fet):
anbete n>etben fommen/ werben fasen wat^ wit nic^t
cicwufft baben/ unb etf witb ein neuet (BeweibJbe^ 8fott«
fc^reitentf in bet SSUbuns feva.
^aöivi^t an Uii ßefa\
Snt Setmeibnns 9(»n SPlif^t^etßAnbniifen in ben IBe^
f^teibungen bet S^tge/ Xhältx/ Orw^ffet u.
^^[•> i» »ete^^n oft *ie «n^ucfe ci^cenerifc^ unb
ttan^eenerifdb/ «nb anbft wie ei^alt^inifcb unb
ttan^ali^inifc^ borfommen/ bitte tc^ ben denei^ten
ftcfet }tt bemetfen/ baf^ idft e^mtlicftetf anf bie @tabt
IBeOinsona be|ie(e / i»o^ iä^ «otlieflenbe SBJetf
flef^tieben (obie.
ettp1)an Stanfeitit
9n ber ttaliÄntfc^cn Äanbfd)rtft blefe^ 2DerFö \un*
bet lic^ $crr (ctaAtöfcf)retbcr ffranfcini nur an feine
5tciTiner. 2)ic Äenntnif^ tcr 53ct)cut«nij fc6r uicler bem
JCeffin eic|entbüm«cl)er SfuöbrücTe «nb ^ctWtnm fcl^t
er baber worauf. S)iefelben bem teutfcf)en i^efcr üer*
0änbli(^ iu mad^n/ ^Abc i^ mid^ meii} im Sette/ tu«
DigitizedbyGoogle
— —
IX
weifen tu Dioten t)uxd) ^MuUxmu^tix bcmiibt. ^ct
53crfaiTcr/ tt)c(d)ec bic etilen jUKt) X^nttcl Der ^Trucf*
fcoßen cjfJ'^r^" 6i»t/ tfl bamit ^frteten. ^oc!) mib all-
failttje Svvtf)ümer in biefer ipinitc()t nicftt i^ni/ fonbcrn
ber Un5u(nn(^Itd)fett meiner äviifU/ Cluellen «nb Jöulfj*
mittel anzurechnen. n?eit biefc e^^ ijcftatteten/ col*
lationirtc id) bic 3(n^aben beo' 'iJBcrf»^/ bcrici)tic|tc eini*
gc^/ ueruoUtHnbiötc 3(nbere^/ unb licU Unn}efenrlicf)e5
weg/ 3ine^ mit Srlautjuif^ beö ^erfaffet^. Uebr!i]eni>
fucfitc td) ben ^Te^t treu trieberjugeben/ unb behielt
nucf) bic ivorm bet)/ tt>enn tie au^ ^on bcrjcni(^en rein
n>tjTenfd)aft(id)er ^tatilltfen ab)reic()t/ ivcif (^crabe bie
^etfc/ mt ffranfcint/ ber (5rünb(td)e itcnner unb M)*
xcx fci«e>> 5>offe?/ biefcm bic dgenen SutHnbe bantellcn
SU mülten tjtv^ubt/ ein tt)cfentUd)er ^^et^trag jur Otrfennt*
nif^ bes^ ntoranfd)'UoI{tifd)cn ©tanbpunft^^ be^ 2?olfei>
felbfl xft/ unb biefc Äenntnif^ bei) einem ffrentlaat^
iDoM fo wicfetiö fet)n möd)tc/ a(*o anbcr^wo bicienioe/
tüic I)cd) ber ^inan^^ßrtvaa ^cö 2Jö(Ü i^er Äopf ßc-
bracf)t mxt>cn fonnc.
S)fl« Söcrjefc^nif^ Jer IfttnAfÄrcttben $8rucffe6Ier Mite
9tc abtDctdjcnbe ^lec^tfc^tctbmtd btt {loe« cvfctt Soscrt
atc^t für DU meittid^ liAllett«
^arau/ Den ^4. <$etf^ümonat 1S3J^^
DigitizedbyGoogle
Ciferafur • * < > » . « • . 1
Garten 2
. . «
y. 2(((<j<meine Ueberfic^t.
»
P)eü1;icf>t[icf>er llcbcrblicf 3
ÜDic gcfcf>trfulid}cii i;aiipt-3citpinicfc in 25c3ie()ung auf
hu (£urfld;una t>e^ daittpn^ ^«(Tin « . , . . 51
9toinif(i)e ^ttertbumec . . « 52
10lttte((i(fernd)e KltectMmec 54
Caac imb 3I^4;«nin^at( 56
Öiciijcu 58
fftatMid)^ SBef(f;ajTen6cif: ^
Steige 58'
5f)dlec 60
Sbentn • • 61
Geu^aiTer. Slüfftunt> ^c^e. 61
ece'n . • 09
SDlineral'£liußcii 73
mmatiidft S8(c(S(ftiifff • 76
fRaturbtfloiifd)e UtnctiTe.
(!)eogtioaif(f)C^ S3
STIiiieroIUn • 87
l^flanjeii . 90
Zbkvz 96
&anb unb (Sang bcr IBet^•olf•eri•tii•d •••••*•• 99
Sorpeificf^c i5ercf)a(fen|)eit 110
Scben^bauec * • • • 112
5iahnntg 113
^SQU}iob6mniungd M > . . . 111168
Sroebniffe dlal^rntiQ^tanM,
^ermögen^Suftanb . «123
€anbboii 127
SSic|?5UC^e 1/|3
aogb 152
^ifcl^erep . , . 153
Bergbau 154
fünfte unh Sianhmttt 1.35
^all^eI 165
:^ulft'mitre( jitm $aiibel. SRünien. 0eu>i4tc
unb iDIafi 17^
Digitizedby