denizli tavuklarında yetiştirme parametreleri, parametreler arası fenotipik korelasyonlar ile kafes

212 Pages·2010·4.63 MB·Turkish

T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI
VZO-DR-2010-0001

DENİZLİ TAVUKLARINDA YETİŞTİRME
PARAMETRELERİ, PARAMETRELER ARASI
FENOTİPİK KORELASYONLAR İLE KAFES POZİSYONU
VE YOĞUNLUĞUNUN YUMURTLAMA DÖNEMİNDE
STRES ALGILAMA VE PERFORMANSA ETKİSİ

Evrim DERELİ FİDAN

DANIŞMAN
Prof. Dr. Ahmet NAZLIGÜL

AYDIN-2010

i
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI
VZO-DR-2010-0001

DENİZLİ TAVUKLARINDA YETİŞTİRME
PARAMETRELERİ, PARAMETRELER ARASI
FENOTİPİK KORELASYONLAR İLE KAFES POZİSYONU
VE YOĞUNLUĞUNUN YUMURTLAMA DÖNEMİNDE
STRES ALGILAMA VE PERFORMANSA ETKİSİ

Evrim DERELİ FİDAN

DANIŞMAN
Prof. Dr. Ahmet NAZLIGÜL

AYDIN-2010

ii
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
AYDIN

Zootekni Anabilim Dalı Doktora Programı öğrencisi Evrim DERELİ FİDAN
tarafından hazırlanan “Denizli Tavuklarında Yetiştirme Parametreleri, Parametreler
Arası Fenotipik Korelasyonlar İle Kafes Pozisyonu ve Yoğunluğunun Yumurtlama
Döneminde Stres Algılama ve Performansa Etkisi” başlıklı tez, …./…./……. tarihinde
yapılan savunma sonucunda aşağıda isimleri bulunan jüri üyelerince kabul edilmiştir.

Unvan, Adı ve Soyadı : Üniversitesi : İmzası :
Prof. Dr. Ahmet NAZLIGÜL ADÜ, Veteriner Fakültesi ……………..
Prof. Dr. Ahmet G. ÖNOL ADÜ, Veteriner Fakültesi ……………..
Prof. Dr. Zehra BOZKURT AKÜ, Veteriner Fakültesi ……………..
Doç. Dr. H. Erbay BARDAKÇIOĞLU ADÜ, Veteriner Fakültesi …………….
Doç. Dr. M. Kenan TÜRKYILMAZ ADÜ, Veteriner Fakültesi …………….

Jüri üyeleri tarafından kabul edilen bu Doktora tezi, Enstitü Yönetim
Kurulunun……………………………….. sayılı kararıyla …………….. tarihinde
onaylanmıştır.

Doç. Dr. Muharrem BALKAYA
Enstitü Müdürü

i
ÖNSÖZ

Tavukçuluk sektörü bugün bir endüstri dalı haline gelmiş olup, dünyada özellikle
son elli yılda hızlı bir gelişme göstermiş ve bu gelişme günümüzde de devam etmektedir.
Türkiye’de de tavukçuluk sektörünün dünyadakine benzer bir gelişme gösterdiği ve son
15-20 yılda sektörün çok hızlı bir değişim sürecine girdiği görülmektedir. Yetiştirmede
kullanılan genetik stokların geliştirilmesinin yanı sıra, sektörde yeni teknolojilerin
kullanılması sonucu teknolojik olarak da önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu
gelişmelerle birlikte ticari yumurtacı tavuk yetiştiricileri, kümes ve ekipman maliyeti ile
kafes başına düşen işçilik giderini azaltmak için, öncelikli olarak birim kafes alanındaki
tavuk sayısını arttırmayı tercih etmektedirler. Ancak, birim kafes alanındaki tavuk
sayısının artması, performans ve verim özelliklerinde azalmaya ve hayvanların bağışıklık
güçlerinin azalması sonucu hastalık etkenlerine karşı korunmasız hale gelmelerine neden
olabilmektedir. Bu kapsamda, hayvan sürülerinin refahı ile verimliliği arasındaki ilişkileri
konu alan birçok çalışma ve uygulamanın düzenlenmesi, günümüzde pek çok araştırıcının
ilgisini çekmektedir.

Denizli tavuklarında yetiştirme parametreleri, parametreler arası fenotipik
korelasyonlar ile kafes pozisyonu ve yoğunluğunun yumurtlama döneminde stres ve
performansa etkisinin incelendiği bu çalışma, Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SAE-08023 kod nunumarası ile
desteklenmiştir. Çalışma ile, Denizli tavuk ırkının değişik morfolojik ve verim özellikleri
parametrelerinin ortaya konulması, kafes pozisyonu ve sıklık koşulları kaynaklı stres
durumunun belirlenmesi ve bu koşulların yumurtlama dönemi verim özelliklerine olan
etkilerinin ortaya konulması, elde edilen sonuçlar ile tavukçuluktaki hayvan refahı ve
sağlık koruma kapsamındaki uygulamalara katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Türkiye’nin yerli bir ırkı olan Denizli tavukları ile ilgili yapılmış çalışma sayısı
oldukça sınırlı bir durum göstermektedir. Bu nedenle çalışmada, ırkın değişik verim
özellikleri bakımından kapsamlı bir incelemenin yapılmış olması, araştırmanın Denizli ırkı
ve değişik etki faktörlerinin ele alınacağı ileriki dönemlerde yapılması planlanan diğer
araştırmalara da literatür katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

ii
İÇİNDEKİLER

Sayfa
KABUL VE ONAY............................................................................................... i
ÖNSÖZ.................................................................................................................. ii
İÇİNDEKİLER...................................................................................................... iii
ÇİZELGELER DİZİNİ.......................................................................................... viii
ŞEKİLLER DİZİNİ............................................................................................... xii
RESİMLER DİZİNİ............................................................................................... xiii
1. GİRİŞ................................................................................................................ 1
1.1. Denizli Tavuk Irkının Genel Özellikleri .......................................................... 3
1.2. Denizli Tavuklarında Verim Özelliklerine Ait Bazı Araştırma Bulguları ........ 4
1.2.1. Canlı Ağırlık ............................................................................................... 4
1.2.2. İncik Uzunluğu ............................................................................................ 5
1.2.3. Yaşama Gücü .............................................................................................. 5
1.2.4. Yem Tüketimi ............................................................................................. 5
1.2.5. Cinsel Olgunluk Yaşı .................................................................................. 6
1.2.6. Yumurta verimi ........................................................................................... 6
1.2.7. Yumurta Ağırlığı ......................................................................................... 7
1.2.8. Yumurta Kalite Özellikleri .......................................................................... 8
1.2.9. Fenotipik Korelasyonlar .............................................................................. 9
1.3. Tavuklarda Hayvan Refahı ve Stres ................................................................10
1.4. Kafes Sıklığının Tavuklarda Verimler Üzerine Etkileri ...................................13
1.4.1. Canlı Ağırlık ...............................................................................................13
iii
1.4.2. Yaşama Gücü .............................................................................................. 17
1.4.3. Yem Tüketimi ve Yemden Yararlanma Oranı .............................................. 19
1.4.4. Yumurta Verimi .......................................................................................... 23
1.4.5. Yumurta Ağırlığı ......................................................................................... 28
1.4.6. Yumurta Kalite Özellikleri .......................................................................... 32
1.4.6.1. Yumurta kalite özellikleri arasındaki korelasyonlar .................................. 34
1.4.7. Heterofil–Lenfosit Oranı ............................................................................. 36
1.5. Kafes Pozisyonunun Tavuklarda Verimlere Etkisi .......................................... 38
1.5.1. Canlı Ağırlık ............................................................................................... 38
1.5.2. Yaşama Gücü .............................................................................................. 39
1.5.3. Yem Tüketimi ............................................................................................. 40
1.5.4. Yumurta Verimi .......................................................................................... 40
1.5.5. Yumurta Ağırlığı ......................................................................................... 42
1.5.6. Yumurta Kalite Özellikleri .......................................................................... 44
1.5.7. Heterofil–Lenfosit Oranı ............................................................................. 44
2. GEREÇ VE YÖNTEM...................................................................................... 46
2.1. Gereç.............................................................................................................. 46
2.1.1. Hayvan Materyali......................................................................................... 46
2.1.2. Yem............................................................................................................. 46
2.2. Yöntem........................................................................................................... 47
2.2.1. Civciv ve Piliçlerin Büyüme Döneminde (4-18 hafta) Bakımı ..................... 47
2.2.2. Yumurtlama Döneminde Bakım .................................................................. 50
2.2.3. Deneme Süresi ve İncelenen Özellikler ........................................................ 53
2.2.4. Verilerin Elde Edilmesi ............................................................................... 54
2.2.4.1. Canlı ağırlık .............................................................................................. 54
iv
2.2.4.2. İncik uzunluğu .......................................................................................... 54
2.2.4.3. Yaşama gücü ............................................................................................ 55
2.2.4.4. Yem tüketimi ........................................................................................... 56
2.2.4.5. Yemden yararlanma oranı ......................................................................... 56
2.2.4.6. Cinsel olgunluk yaşı ................................................................................. 57
2.2.4.7. Yumurta verimi ........................................................................................ 57
2.2.4.8. Yumurta ağırlığı ....................................................................................... 57
2.2.4.9. Yumurta kalite özellikleri ......................................................................... 58
2.2.4.10. Heterofil-lenfosit oranı ........................................................................... 60
2.2.5. İstatistik Değerlendirme .............................................................................. 62
3. BULGULAR...................................................................................................... 64
3.1. Büyüme Dönemi ile İlgili Bulgular ................................................................. 64
3.1.1. Ünite İçi Sıcaklık ve Nem Ortalama Değerleri ............................................ 64
3.1.2. Canlı Ağırlık ............................................................................................... 65
3.1.3. İncik Uzunluğu ............................................................................................ 66
3.1.4. Yaşama Gücü .............................................................................................. 68
3.1.5. Yem Tüketimi ............................................................................................. 69
3.1.6. Yemden Yararlanma Oranı .......................................................................... 71
3.1.7. Fenotipik Korelasyonlar .............................................................................. 72
3.2. Yumurtlama Döneminde Elde Edilen Bulgular ............................................... 73
3.2.1. Ünite İçi Sıcaklık ve Nem Ortalama Değerleri ............................................. 73
3.2.2. Canlı Ağırlık .............................................................................................. 74
3.2.3. İncik Uzunluğu ............................................................................................ 80
3.2.4. Cinsel Olgunluk Yaşı .................................................................................. 85
3.2.5. Yumurta Verimi .......................................................................................... 85
v
3.2.6. Yumurta Ağırlığı ......................................................................................... 90
3.2.7. Yem Tüketimi ............................................................................................. 97
3.2.8. Yemden Yararlanma Oranı ..........................................................................101
3.2.9. Yaşama Gücü ..............................................................................................105
3.2.10. Yumurta Kalite Özellikleri ........................................................................109
3.2.11. Heterofil-Lenfosit Oranı ............................................................................131
3.2.12. Fenotipik Korelasyonlar ............................................................................136
3.2.12.1. Canlı ağırlık ile incik uzunluğu arasındaki fenotipik korelasyonlar .........136
3.2.12.2. Yumurta kalite özellikleri arasındaki fenotipik korelasyonlar ..................136
4. TARTIŞMA ......................................................................................................145
4.1. Büyüme Dönemi ............................................................................................145
4.1.1. Canlı Ağırlık ...............................................................................................145
4.1.2. İncik Uzunluğu ............................................................................................146
4.1.3. Yaşama Gücü ..............................................................................................146
4.1.4. Yem Tüketimi .............................................................................................147
4.1.5. Fenotipik Korelasyonlar ..............................................................................147
4.2. Yumurtlama Dönemi ......................................................................................148
4.2.1. Canlı Ağırlık................................................................................................148
4.2.2. İncik Uzunluğu.............................................................................................150
4.2.3. Cinsel Olgunluk Yaşı...................................................................................150
4.2.4. Yumurta Verimi...........................................................................................151
4.2.5. Yumurta Ağırlığı..........................................................................................154
4.2.6. Yem Tüketimi..............................................................................................158
4.2.7. Yemden Yararlanma Oranı...........................................................................161
4.2.8. Yaşama Gücü...............................................................................................163
vi
4.2.9. Yumurta Kalite Özellikleri ..........................................................................166
4.2.10. Heterofil-Lenfosit Oranı.............................................................................168
4.2.11. Fenotipik Korelasyonlar.............................................................................170
4.2.11.1. Canlı ağırlık ile incik uzunluğu arasındaki fenotipik korelasyonlar..........170
4.2.11.2. Yumurta kalite özellikleri arasındaki fenotipik korelasyonlar...................171
5. SONUÇ.............................................................................................................173
ÖZET....................................................................................................................176
SUMMARY ..........................................................................................................178
KAYNAKLAR......................................................................................................180
ÖZGEÇMİŞ...........................................................................................................196
TEŞEKKÜR..........................................................................................................197

vii
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa
Çizelge 2.1. Yumurtlama döneminde kullanılan yemin besin madde bileşimi ........ 47
Çizelge 2.2. Çalışma hayvanlarına yapılan aşılar ................................................... 49
Çizelge 2.3. Kafes katları ve kafes gözlerinde bulunan tavuk sayıları .................... 52
Çizelge 2.4. Araştırmadaki kafes pozisyonu ve sıklık grupları ile gruplardaki
hayvan sayıları ...................................................................................................... 53
Çizelge 3.1. Büyüme döneminde ünite içi sıcaklık ve nem değerleri ..................... 64
Çizelge 3.2. Büyüme dönemindeki ortalama canlı ağırlık değerleri (g) .................. 65
Çizelge 3.3. Büyüme dönemi ortalama incik uzunluğu değerleri (mm) .................. 67
Çizelge 3.4. Büyüme döneminde haftalık yaşama gücü değerleri (%) .................... 68
Çizelge 3.5. Büyüme döneminde kümülatif yaşama gücü değerleri (%) ................ 69
Çizelge 3.6. Değişik haftalarda yem tüketimi değerleri (g yem/hayvan/gün) ......... 70
Çizelge 3.7. Araştırma sürüsünde yemden yararlanma oranı değerleri ................... 72
Çizelge 3.8. Büyüme döneminde canlı ağırlık ve incik uzunluğu arasındaki
fenotipik korelasyonlar .......................................................................................... 73
Çizelge 3.9. Yumurtlama döneminde ünite içi sıcaklık ve nem değerleri ............... 74
Çizelge 3.10. Değişik haftalarda canlı ağırlığa ait en küçük kareler ortalamaları (g) 77
Çizelge 3.11. Canlı ağırlık üzerine pozisyon ve sıklık faktörlerinin etki payları .... 78
Çizelge 3.12. Canlı ağırlık özelliğine ait variyans analizi sonuçları ....................... 79
Çizelge 3.13. Değişik haftalarda incik uzunluğuna ait en küçük kareler
ortalamaları (mm) ................................................................................................. 82
viii