Değişen Dünya Değişen Dil

155 Pages·2011·2.14 MB·Turkish

by  Macit Gökberk

MACİT GÖKBERK
egışen
!
©□©
Yapı Kredi Yayınları

DEĞİŞEN DÜNYA DEĞİŞEN DİL
Macit Gökberk 1908'de Selanik'te doğdu. 1932'de İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü Pla-
ton'un "Theaitetos Diyaloğu" üzerindeki bir çalışmasıyla
bitirdi. Aynı yıl bu bölüme asistan oldu ve Hans Reichen-
bach'm "Logik" adı altında verdiği dersleri Türkçe'ye ak­
tardı. 1935 yılında doktora çalışmalan için Berlin Üniversi-
tesi'ne gitti. 1940 yılında Prof. Eduard Spranger'in yanında
"Hegel ve Auguste Comte'da Toplum Kavramı" adı teziyle
doktorasını verdikten sonra Türkiye'ye döndü ve İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ndeki göre­
vine devam etti. Aynı bölümde önce doçent, daha sonra da
profesör oldu. 1978 yılında emekliye ayrıldı.
Gökberk'in çalışmalan felsefe tarihi ile dil ve bilgi sorunu
olmak üzere iki konuda yoğunlaşmıştır. Felsefe tarihi ile il­
gili çalışmalarım topladığı Felsefe Tarihi adlı yapıtı bir Türk
felsefecisi tarafından kaleme alınmış ilk kapsamlı felsefe ta­
rihidir. Anadolu-Yunan felsefesinden yola çıkarak 18. yüzyıl
Aydınlanmasına, özellikle de Kant ve Hegel'e uzanan çalış­
malarında Hegel'in devlet felsefesi, Kant ve Herdeı'in tarih
anlayışları başlıca odağı oluşturur. Herder'le Kant'ın tarih
sorununa getirdikleri çözümü Kant ile Herder'in Tarih Anla­
yışları adlı yapıtında, Hegel'le ilgili çalışmalarını da Felsefe
Arşivi dergisinde yer alan "Hegel'in Devlet Felsefesi" ve
"Hegel Felsefesi-Yaşayan Yönleriyle" adlı yazilarmda sergi­
lenmiştir.
Dil konusunun Gökberk'in felsefe anlayışı içinde özel bir
yeri vardır. Düşüncenin üretilmesinde başlıca kaynak olan
dil, uygarlığın gelişimi ile değişir, kendi kendini yeniler.
Gökberk dil ile ilgili bu düşüncelerini Değişen Dünya Deği­
şen Dil adlı bu yapıtında toplamıştır. Bu arada felsefe dilinin
sadeleşmesi, Türkçe felsefe terimlerinin kurulması, kavram­
ların sınıflandırılması yolunda uğraş vermiştir. Dile olan
büyük ilgisi ve bu konudaki öncü tutumu ile 1954-60 ve
1969-76 yılları arasmda Türk Dil Kurumu Başkanlığı yap­
mıştır.
Macit Gökberk 1993 yılında İstanbul'da öldü.
Başlıca yapıtları; Kant ile Herder'in Tarih Anlayışları, Felsefe
Tarihi, Felsefenin Evrimi, Değişen Dünya-Değişen Dil.
Macit Gökberk'in
YKY'deki kitapları
Kant ile Herder'in Tarih Anlayışları (1997)
Değişen Dünya Değişen Dil (1997)
MACİT GÖKBERK
Değişen Dünya
Değişen Dil
0130
Yapı Kredi Yayınları
Yapı Kredi Yayınlan - 898
Cogito - 56
Değişen Dünya Değişen Dil / Macit Gökberk
Kitap editörü: Elif Gökteke
Kapak tasarımı: Nahide Dikel
Baskı: Mas Matbaacılık A.Ş.
Hamidiye Mah. Soğuksu Cad. No: 3 Kağıthane-İstanbul
Telefon: [phone] e-posta: [email protected]
Sertifika No: 12055
1. baskı: Çağdaş Yayınları, 1980
YKY'de 1. baskı: İstanbul, Ekim 1997
7. baskı: İstanbul, Ocak 2011
ISBN 978-975-363-627-X
© Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. 2007
Sertifika No: 12334
Bütün yayın hakları saklıdır.
Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında
yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş.
Yapı Kredi Kültür Merkezi
İstiklal Caddesi No. 161 Beyoğlu 34433 İstanbul
Telefon: [phone] (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23
http://www.ykykultur.com.tr
e-posta: [email protected]
İnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr
İçindekiler
Önsöz • 7
I. BÖLÜM
DEĞİŞEN DÜNYA
Değişen Dünya • 11
Teknik Üzerine Düşünceler • 31
Geçmiş ve Gelecek • 44
Tarih Bilinci • 47
Büyük Adam Atatürk • 59
II. BÖLÜM
DEĞİŞEN DİL
Felsefe Bakımından Dil • 65
Leibniz'in Alman Dili Üzerine Görüşleri • 82
Millet Oluş Yolunda Dil Davası »103
Dilimizdeki "Huzursuzluk" • 115
Anayasa Dili • 118
Türkiye'de Felsefe Dilinin Gelişmesi • 122
Tarihsel Arkaplanı Bakımından Cumhuriyet
Döneminde Bilim Dili »138
Yazı Devriminin Anlamı »147

Önsöz
Bu kitap, geride kalmış kırk yıla yaklaşan bir süre içinde
yaptığım konuşmalardan, genişçe bir okuyucu çevresi için ya­
zılmış makalelerden oluşmuştur. "Değişen Dünya" başlığını ta­
şıyan ilk yazıdan başkası -altlarında belirtilen yıllarda ve çoğu
dergilerde- yayımlanmıştır.
Kitabın adındaki iki başlığın yan yana gelişi bir rastlantı
değildir. Kitabın içeriği tanınınca, "dünyanın değişmesi" ile
"dilin değişmesi" arasında, bu iki gerçek arasında zorunlu bir
bağlantının bulunduğunun gösterilmeye, bu ilginin belli bir ta­
rih savı ile kanıtlanmaya çalışıldığı görülecektir.
Burada toplanan yazılar, dil sorununun çağdaş kültürümü­
zün başlıca bir sorunu olduğu inancından kaynaklanmıştır. Bu
inancı da, açıklığı ve seçikliği ile, ilkin, yeni Türk kültürünün
yolgöstericisi Mustafa Kemal Atatürk ortaya koymuştur. Onun
tarih ve dil konularını son yıllarının başlıca kaygısı yapması
bundandır.
Kültürümüzün sorunları, doğru olarak, ancak dünyanın
nereye gitmekte olduğunu bilmekle anlaşılabilir; ileriye dönük,
tüm insanlığa açılan bir tarih bilinci ile kavranabilir. Son otuz
yılda, hep ileriye uzanan yaşamın özüne aykırı olarak, geriye
itilmek istenmemizde, dar bir taşralı kültür ufkunun elbette pa­
yı olmuştur. Oysa tarihin akışı içinde nerede bulunduğumuzu
bilmek, bu geniş açıdan bakış, bu gibi çelişkilere düşmememizi,
dolayısıyla kültür enerjimizi doğru ve yaratıcı olarak kullan­
mamızı sağlar.
Macit Gökberk
Ocak 1980