Decubitus te lijf: Handboek decubituspreventie voor verpleegkundigen

294 Pages·2008·2.955 MB·Dutch

by  dr. R. J. G. Halfens, prof. dr. T. Dassen (auth.), Else Poot, Joke Mintjes-de Groot, Jan Weststrate, Liesbeth van der Eerden, Marian Adriaansen (eds.)

Decubitus te lijf
Decubitus te lijf
Handboek decubituspreventie voor
verpleegkundigen
onder redactie van
Else Poot
Joke Mintjes-de Groot
Jan Weststrate
Liesbeth van der Eerden
Marian Adriaansen
Bohn Stafleu vanLoghum
Houten
(cid:2)2008BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,
opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,in
enigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨n
ofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijke
toestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan
artikel16bAuteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewij-
zigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet1912,
dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaande
StichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemen
van(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecom-
pilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgeverte
wenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouw-
bareuitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaar-
denvoordrukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoor-
komen.
ISBN9789031350254
NUR897
Ontwerpomslag:BottenheftBNO,Marijenkampen
Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
Tekeningen:Crest,India
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Lijst vanredacteuren enauteurs 11
Voorwoord 14
Inleiding 16
1 Prevalentie van decubitus 23
1.1 Inleiding 23
1.2 Definitie vandecubitus 24
1.2.1 Oorzaken 24
1.3 Meten van decubitus 25
1.3.1 Methode van meten 26
1.3.2 Meetinstrument 27
1.3.3 Populatie 27
1.4 Prevalentieen kenmerken van decubitus 28
1.4.1 Prevalentiecijfers naar instelling 29
1.4.2 Kenmerken van decubituswonden 30
1.5 Kosten decubitus 32
Literatuur 33
2 Oorzakenvan decubitus 36
2.1 Inleiding 36
2.2 Historie 37
2.3 Anatomie en functie van huid,vet enskelet-
spier 39
2.3.1 Huid 40
2.4 Mechanica 47
2.5 Indirecte factoren die invloed hebben op het
ontstaan van decubitus 55
2.6 Theorie¨en die schadein weefsels willen
verklaren 57
2.6.1 Ischemie 57
6 Decubitustelijf
2.6.2 Reperfusieschade 58
2.6.3 Afsluitingvan lymfesysteem 59
2.6.4 Vervormingvan cellen 59
2.7 Conclusies 61
Literatuur 62
3 Diagnostiek van decubitus 64
3.1 Inleiding 64
3.2 Historie 65
3.3 EPUAP-classificatie 65
3.4 Problemen bijclassificatie 67
3.4.1 Betrouwbaarheid 67
3.4.2 Observatie van roodheid 67
3.4.3 Donkerehuid 71
3.4.4 Decubitusclassificatiekan niethet helings-
proces beschrijven 71
3.5 Onderscheid met anderehuidletsels 72
3.5.1 Onderscheid tussen decubitus en vochtletsels 72
3.5.2 Onderscheid tussen decubitus en schaaf-
wonden 78
3.6 Toekomst 79
3.7 Besluit 80
Literatuur 80
4 Preventie van decubitus 83
4.1 Inleiding 84
4.2 Principes van preventie 84
4.2.1 Groottevandrukenschuifkrachtenverminderen 85
4.2.2 Duurvan druk en schuifkrachten verminderen 85
4.2.3 Continu¨ıteit bijde preventie van decubitus 85
4.3 Risicobepaling 86
4.3.1 Risicoscorelijsten en klinische blik 86
4.3.2 Niet-wegdrukbareroodheid 91
4.4 Preventievemaatregelen 92
4.4.1 Drukverlaging: verminderingvandegrootte
van de druk en de schuifkracht 92
4.4.2 Drukpuntverandering: verminderen van de
duur van de druk en de schuifkracht 100
4.4.3 Hielbeschermers/zwevende hielen 103
4.5 Betrokkenheid van patie¨nt en omgeving 104
4.6 Niet-effectieve maatregelen omdecubitus te
voorkomen 104
Inhoud 7
4.7 Rol van voedingbij preventie 107
4.8 Slotbeschouwing 108
Literatuur 108
5 Wondzorg bij pati¨entenmet decubitus 116
5.1 Fasen in dewondgenezing 117
5.2 Be¨ınvloedendefactoren 119
5.2.1 Lokale factoren 120
5.2.2 Systemischefactoren 122
5.3 De wond: anamnese en aanvullend onderzoek 124
5.3.1 De wondanamnese 124
5.3.2 Aanvullend onderzoek 128
5.4 Monitoren vanhet genezingsproces 129
5.5 Wondbehandeling 131
5.5.1 Wondreiniging 131
5.5.2 Verbandmaterialen 136
5.5.3 Watishet juiste verband? 140
5.6 Totslot 143
Literatuur 143
Bijlage 1 Decubitus Wond Score 148
Bijlage 2Pressucre ulcerhealingscale 150
6 Ketenzorg en decubitus 151
6.1 Inleiding 151
6.2 Waar gaathet ombij ketenzorg: kadersen
definities 153
6.2.1 Goede zorgvoorde clie¨nt 153
6.2.2 Definities 154
6.2.3 Verbindingen tussen schakels 155
6.2.4 Professionelewerkwijzeindeketen 156
6.3 Schakels in de keten en de rol vande
verpleegkundige daarin 157
6.3.1 De rollen van de verpleegkundige 157
6.3.2 Langdurende zorg 158
6.3.3 Kortdurende zorg 164
6.4 Samenwerken in deketen 169
6.4.1 Succesfactorenvoor goedesamenwerking 169
6.4.2 Goede voorbeelden uitdepraktijk 171
6.4.3 Knelpunten inregionale samenwerking 173
6.5 Afronding 176
Literatuur 177
8 Decubitustelijf
7 Leiderschap endecubitus 179
7.1 Inleiding 179
7.2 Watisleiderschap 180
7.3 Verandermanagement 181
7.4 Decubituszorg indepraktijk 182
7.4.1 Bestuuren management 184
7.4.2 Decubitusconsulent 184
7.4.3 Regionaal DecubitusNetwerk 187
Literatuur 190
Bijlage 1 Decubitus incidentie registratiefor-
mulier 192
Bijlage 2Regionaal protocol voor depreventie
van decubitus 194
Bijlage 3Behandelingsprotocol 195
8 Kwaliteitvan zorg 196
8.1 Inleiding 196
8.2 Watiskwaliteit van zorg? 197
8.3 Welke partijen spelen een rol in dekwaliteit
van zorg? 199
8.4 Welke methodendragen bij aan de kwaliteit
van zorg? 200
8.4.1 Klachtenregeling 201
8.4.2 Melden van (bijna-)fouten 201
8.4.3 Intervisie 201
8.4.4 Kwaliteitsmodellen/certificering 202
8.4.5 Patie¨ntenenquˆetes 204
8.4.6 Indicatoren 205
8.4.7 Richtlijnen en protocollen 205
8.5 Richtlijnontwikkeling 207
8.5.1 Historie richtlijnontwikkeling 208
8.5.2 Ontwikkelenvan richtlijnen 209
8.5.3 Autorisatie/legitimatie 210
8.5.4 Implementatie 210
8.5.5 Herzien van een richtlijn 210
8.5.6 Toekomstperspectief 211
Literatuur 211
9 Sturen met indicatoren 214
9.1 Inleiding 214
9.2 Watiseen indicator? 215
9.3 Functie van indicatoren 216
Inhoud 9
9.3.1 Externetoepassing 216
9.3.2 Internetoepassing 217
9.4 Berekening 217
9.4.1 Streefnorm 218
9.5 Typenindicatoren 218
9.5.1 Structuurindicatoren 218
9.5.2 Procesindicatoren 219
9.5.3 Uitkomstindicatoren 219
9.6 Indicatoren decubitus 219
9.6.1 Hetmeten van de uitkomstindicatordecubitus 220
9.7 Hetverbeterenvandekwaliteit van zorg 223
9.7.1 De verbetercyclus 225
9.7.2 Stappenplan verbetertraject 225
Literatuur 229
10 Pati¨entveiligheid 231
10.1 Inleiding 231
10.2 Watispatie¨ntveiligheid 232
10.3 Pati¨entveiligheid binnen het zorgsysteem 233
10.3.1 Faalfactoren binnenhetsysteem 233
10.3.2 De mens als schakel in het zorgsysteem 235
10.4 Veiligheid Management Systeem (VMS) 235
10.5 Hetvoorko´menvan fouten 236
10.5.1 Hetmelden van(bijna-)incidenten 237
10.5.2 Het analyseren van (bijna-)incidenten 238
10.6 Casus 241
Literatuur 244
11 Implementatie 246
11.1 Inleiding 246
11.2 Watisimplementeren 247
11.2.1 Watzijn innovaties 248
11.2.2 Watzijn be¨ınvloedendefactoren 249
11.2.3 Watiseen implementatiestrategie 250
11.3 Gedragsverandering 252
11.4 Proces van implementatie 255
11.5 Implementatierichtlijnen 258
11.5.1 Watzijn richtlijnen 258
11.5.2 Hoe implementeerje richtlijnen 258
11.6 Checklist implementatiemonitor 260
11.7 Conclusie 260
Literatuur 261
10 Decubitustelijf
12 Wet- enregelgeving en rechtspraak 263
12.1 Inleiding 263
12.2 Professionelestandaard 267
12.3 Pati¨entenrechten:WGBO 269
12.3.1 Verslaglegging 270
12.3.2 Rechtop informatie, toestemming, geheim-
houdingen inzageindossier 271
12.3.3 Wilsbekwaamheid en vertegenwoordiging 273
12.4 Beroepsuitoefening:Wet BIG 274
12.4.1 Deskundigheid en bekwaamheid 274
12.4.2 Voorbehoudenhandelingen 275
12.4.3 Protocollenen richtlijnen 276
12.5 Kwaliteitswet zorginstellingen 277
12.6 Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid 278
12.6.1 Verantwoordelijkheid beroepsbeoefenaar 278
12.6.2 Tuchtrecht 280
12.6.3 Strafrecht 281
12.6.4 Civiel recht 282
12.6.5 Klachtrecht 282
12.6.6 Disciplinairemaatregelen 283
12.7 Slotbeschouwing 283
Literatuur 283
13 Decubitus internationaal 286
13.1 Inleiding 286
13.2 De EPUAP 287
13.2.1 Conclusie 289
13.3 De NPUAP 289
13.4 Slotbeschouwing 291
Literatuur 291
Register 292
Lijst van redacteuren en auteurs
Redacteuren
Drs. E.P. Poot
adviseur,LandelijkExpertisecentrumVerpleging& Verzorging
(LEVV),Utrecht
Dr. A.J. Mintjes-de Groot
directeur,LandelijkExpertisecentrum Verpleging& Verzorging
(LEVV),Utrecht
Dr. J.T.M.Weststrate
adviseur (tot 30september 2007) LandelijkExpertisecentrum Verple-
ging&Verzorging(LEVV),Utrecht;ResearchFellow,GraduateSchool
of NursingMidwiferyand Health,Victoria UniversityofWellington,
Nieuw Zeeland
Dr. L.J.M.van derEerden
adviseur (tot 31 december2007) Landelijk ExpertisecentrumVerple-
ging& Verzorging(LEVV),Utrecht
Drs. M.J.M. Adriaansen
directeur,Hogeschool van Arnhemen Nijmegen, Faculteit Gezond-
heidszorg, afdelingOpleidingVerpleegkunde
Auteurs
Mr. A.M.Buijse
jurist en verpleegkundige;adviseur,LandelijkExpertisecentrum Ver-
pleging& Verzorging(LEVV),Utrecht