çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü işletme anabilim dalı aile işletmelerinde yönetimin

124 Pages·2005·0.84 MB·Turkish

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

AİLE İŞLETMELERİNDE YÖNETİMİN BİR SONRAKİ KUŞAĞA DEVRİNDE
KARŞILAŞILAN SORUNLARIN TESPİTİNE VE BU SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE
İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA

Rıdvan GÜNEL

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Adana / 2005
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

AİLE İŞLETMELERİNDE YÖNETİMİN BİR SONRAKİ KUŞAĞA DEVRİNDE
KARŞILAŞILAN SORUNLARIN TESPİTİNE VE BU SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE
İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA

Rıdvan GÜNEL

DANIŞMAN: Doç. Dr. Azmi YALÇIN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Adana / 2005
i
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

AİLE İŞLETMELERİNDE YÖNETİMİN BİR SONRAKİ KUŞAĞA DEVRİNDE
KARŞILAŞILAN SORUNLARIN TESPİTİNE VE BU SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE
İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA

Rıdvan GÜNEL

DANIŞMAN: Doç. Dr. Azmi YALÇIN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Adana / 2005
ii
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne,

Bu çalışma, jürimiz tarafından İşletme Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ
olarak kabul edilmiştir.

Başkan : Doç. Dr. Azmi YALÇIN
(Danışman)

Üye : Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN

Üye : Prof. Dr. Ahmet Fazıl ÖZSOYLU

ONAY

Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.

……/……/…….

Prof.Dr.Nihat KÜÇÜKSAVAŞ

Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve
fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
hükümlerine tabidir.
iii
ÖZET
AİLE İŞLETMELERİNDE YÖNETİMİN BİR SONRAKİ KUŞAĞA
DEVRİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLARIN TESPİTİNE VE BU
SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA

Rıdvan GÜNEL

Yüksek Lisans Tezi, İşletme Anabilim Dalı
Danışman: Doç.Dr. Azmi YALÇIN
Eylül, 2005, 109 sayfa

Aile işletmeleri ülke ekonomilerinde önemli bir yere sahiptir.
Ülkelerin ekonomik hayatında yer alan şirketlerin büyük oranda aile
işletmeleri olduğu görülmektedir. Gayri safi milli hasılanın önemli bir
kısmı aile işletmeleri tarafından üretilmektedir.
Aile şirketlerinin bir çalışma konusu olarak ortaya çıkması ile
birlikte bu işletmelerde yönetimin sonraki kuşaklara devredilmesi sorusu
da gündeme gelmiştir. Globalleşen dünya ekonomisi ve bunun getirdiği
sonuç olarak acımasız rekabet koşulları bulundukları ülkelerin
ekonomilerinde önemli bir yere sahip aile işletmelerini tehdit etmektedir.
Böyle bir rekabet ortamında aile şirketlerinin ömürlerini uzatabilmek ve
firmayı bir sonraki kuşağa aktarabilmek bir süreci gerektirmektedir. Bu
süreç içerisinde sorunlarla karşılaşılması ise kaçınılmaz olacaktır. Aile
işletmelerinde ortaya çıkan sorunlar üzerinde yapılan araştırmalar,
sürekliliğin gerçekleştirilememesinin en önemli sebeplerinin başında,
şirket belirli bir büyüklüğe ulaştığı ve gerekli şartlar oluştuğu halde,
“kurumsallaşma” çalışmalarının başlatılmaması gelmektedir. Bu
çerçevede, en büyük handikap, çeşitli gerekçelerle, özellikle kurucudan
sonra bayrağı devralacak ‘ikinci Nesil’ aile üyesinin belirlenmesi ve
hazırlanmasını sağlayacak olan “devir planlaması”nın, planlanmasının
yapılamamasıdır. Yapılan araştırmalar 1/3’den daha az oranda aile
işletmesinin 1.nesilden 2. nesile geçebildiğini, bunların ise ancak
yarısının 3.kuşağı görebildiklerini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Aile
iv
İşletmelerinde Yönetimin Bir Sonraki Kuşağa Devrinde Karşılaşılan
Sorunlar incelenmiş ve çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler : Aile İşletmeleri, Nesil, Devir, Devir Planlaması,
Faktör Analizi
v
ABSTRACT

A RESEARCH RELATED TO DETERMINATION OF THE
PROBLEMS FACED IN THE TERM OF SUCCESSION PROCESS OF
MANAGEMENT TO THE NEXT GENERATION IN FAMILY BUSINESS;
AND SOLUTIONS OF THESE PROBLEMS

Rıdvan GÜNEL

Masters Thesis, Department of Business
Supervisor: Assoc.Prof. Azmi YALÇIN
September, 2005, 109 pages

Family businesses are of great importance for national economies.
It’s observed that companies that exist in economic lives of countries are
to a large extent family businesses. An important part of countries’ gross
national product is produced by family businesses.
With the emergence of family business as an area of study; the
question of succession has come onto the agenda. Globalized world
economy- and harsh competitive conditions as its consequence- are
threatening family businesses, which are important for national
economies. To prolong life spans of family businesses and to ensure
succession of businesses to next generations necessitate a process.
During this process, problems will inevitably be encountered. Research
about problems that occur in family businesses have shown that the
main reason why continuity cannot be provided is evasion from
launching “institutionalization” studies; although business has reached a
proper size and the necessary conditions are mature. In this framework,
the biggest handicap is, for different reasons, neglecting to do the
planning of “succession planning”, which will help to determine and
prepare the member of second generation that will take over the
charge/control/flag after the founder. Research have shown that less
than 1/3 of family businesses can succeed from first to second
vi
generation; and only half of them are able to see the 3rd. In this study,
problems encountered in the succession process of family businesses are
analyzed and proposals for solutions are presented.

Keywords : Family Business, Generation, Succession, Succession
Planning, Factor Analysis
vii
ÖNSÖZ
Devir planlamasının eksikliği birçok aile işletmesinin bir sonraki
kuşağı görememesinin en önemli sebebi olarak görülür. Aile
işletmelerinin %70’i kurucusunun emekli olmasından yada ölmesinden
sonra ya satılmakta ya da tasfiye edilmektedir. Bu işletmelerin
kurucularının iş başında olmasından sonra varlıklarını devam
ettirememeleri ciddi sosyal ve ekonomik sonuçlara yol açmaktadır. Aile
işletmesinin tasfiyesi yalnızca şirketin sahibi olan ailenin değil
ekonomileri şirketin yaşaması ile doğrudan bağlantılı olan çalışanlar ve
çevre için de kayıp demektir. Yapılan araştırmalar aile işletmelerinin bir
kuşaktan diğerine devredilmesinde (başarılı bir şekilde) en önemli
faktörün devirin planlaması olduğunu koymaktadır. Devir planlaması
ailenin düzeni için gerekli hazırlıkların yapılması ve girişimciliğin bir
sonraki kuşak tarafından da devamı anlamına gelmektedir. Devir
planlamasındaki başarısızlık ve devir planlamasından kaçınılması
kurucunun ani ölümü durumunda otorite ve mülkiyet dağılımında
boşluk yaratacaktır. Bu durumda varisler arasında yoğun tartışmalar
yaşanacak, şirketin geleceği ile ilgili stratejik kararlar alınamayacak ve
sonuç olarak şirket varlığını devam ettiremeyecek duruma gelecektir. Bu
noktada aile şirketlerinin varlıklarını uzun yıllar boyunca sürdürmeleri
için ne yapmaları gerektiği, sürekliliklerinin önündeki engellerin neler
olduğu, soruları önem kazanmaktadır.
Çalışmam boyunca önerileri ve değerli katkılarıyla, özverisini
esirgemeyen hocam Doç. Dr. Azmi YALÇIN’a, anket çalışmalarında
yardımcı olan Araştırma Görevlisi Solmaz Filiz KARABAĞ’a, yaptıkları
çevirilerle tezime katkıda bulunan Bahar SUNGURTEKİN ve Oğuzhan
GÖKTOLGA’ya, manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen Ertan
ERKOCAOĞLAN ve aileme teşekkür ederim.

Rıdvan Günel
Adana, 2005
viii
İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1

GİRİŞ

1.1. Çalışmanın Önemi………………………………………………………….. 1
1.2. Çalışmanın Amacı………………………………………………………….. 2
1.3. Çalışmanın Yöntemi………………………………………………………... 4
1.4. Çalışmanın Planı……………………………………………………………. 5

BÖLÜM 2

İŞLETME ve PLANLAMA KAVRAMLARI

2.1.İşletme Kavramı ve Çeşitleri………………………………………………… 6
2.1.1.İşletmenin Tanımı……………………………………………………… 6
2.1.2.İşletme Çeşitleri……………………………………………………….. 6
2.1.2.1. Faaliyet Esaslarına Göre İşletme Çeşitleri……………………. 7
2.1.2.2. Sermaye Mülkiyeti Esasına Göre İşletmeler………………….. 7
2.1.2.3. Büyüklük Esasına Göre İşletme Çeşitleri…………………….. 7
2.2.Planlama…………………………………………………………………….. 7
2.2.1.Plan ve Planlama……………………………………………………… 8
2.2.2.Planlamanın Özellikleri………………………………………………. 8
2.2.3.Planlama Süreci………………………………………………………. 10
2.2.3.1. Misyon ve Vizyon……………………………………………. 10
2.2.3.2. Amaç ve Hedeflerin Belirlenmesi……………………………. 11
2.2.3.3. Alternatif Yolların Belirlenmesi……………………………… 11
2.2.3.4. Alternatifler Arasında Seçim Yapma…………………………. 12