ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Yeliz AKA ...

88 Pages·2007·0.96 MB·Turkish

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Yeliz AKA ÖZMAY

ADANA’DAKİ EV DIŞI (OUTDOOR) FUNGUSLARIN İZOLASYONU,
İDENTİFİKASYONU, MEVSİMSEL DAĞILIMI VE ALERJİK
HASTALIKLARLA İLİŞKİLENDİRİLMESİ

BİYOLOJİ ANA BİLİM DALI

ADANA, 2007
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ADANA’DAKİ EV DIŞI (OUTDOOR) FUNGUSLARIN İZOLASYONU,
İDENTİFİKASYONU, MEVSİMSEL DAĞILIMI VE ALERJİK
HASTALIKLARLA İLİŞKİLENDİRİLMESİ

Yeliz AKA ÖZMAY

YÜKSEK LİSANS TEZİ
BİYOLOJİ ANA BİLİM DALI

Bu tez 17/01/2007 Tarihinde A şağıdaki Jüri Üyeleri Taraf ından
Oybirliği/Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir.

İmza:............................ İmza…………………….. İmza………………….
Doç. Dr. Hatice KORKMAZ Prof. Dr. Derya ALTINTAŞ Prof. Dr. Ömer ÇOLAK
DANIŞMAN 2. DANI ŞMAN ÜYE

İmza: ………………… İmza:………………
Prof. Dr. Burhan ARIKAN Doç. Dr. Gülbin BİNGÖL
ÜYE ÜYE

Bu tez Enstitümüz Biyoloji Anabilim Dalında hazırlanmıştır.

Kod No:

Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ
Enstitü Müdürü

Bu çal ışma, Çukurova Üniversitesi Bilimsel Ara ştırma Projeleri Birimi
Tarafından Desteklenmiştir.
Proje No: FEF.2005.YL2

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların
kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.
ÖZ
YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA’DAKİ EV DIŞI (OUTDOOR) FUNGUSLARIN İZOLASYONU,
İDENTİFİKASYONU, MEVSİMSEL DAĞILIMI VE ALERJİK
HASTALIKLARLA İLİŞKİLENDİRİLMESİ

Yeliz AKA ÖZMAY
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BİYOLOJİ ANA BİLİM DALI

Danışman : Doç. Dr. Hatice KORKMAZ
İkinci Danışman: Prof. Dr. Derya ALTINTAŞ
Y ıl: 2007, Sayfa : 77

Jüri : Doç. Dr. Hatice KORKMAZ
Prof. Dr. Derya ALTINTA Ş
Prof. Dr. Ömer ÇOLAK
Prof. Dr. Burhan ARIKAN
Doç. Dr. Gülbin B İNGÖL

Bu çalışmada, Adana ilindeki 6 farkl ı istasyondan ev dışı (outdoor) mantarların
izolasyonu, identifikasyonu, mevsimsel da ğılımı ve alerjik hastal ıklarla ilişkisi saptanmaya
çalışılmıştır.
Atmosferik Funguslar ın izolasyonu amac ıyla örnekler, ECO MASS 100
Mikrobiyal Hava İzleme Sistemi kullan ılarak Rose Bengal Streptomycine Agarl ı
Besiyerlerine ekim yapılmıştır. PDA, MEA, CZ besiyerlerindeki üreme davran ışları, koloni
morfolojisi, pigment olu şumu, petri kutusunda alt ve üstten görünü şleri, spor ve hifsel
yapılarının mikroskobik incelenmesi gibi parametrelere göre tan ımlama kriterleri dikkate
alınarak identifikasyonları genus düzeyinde gerçekleştirilmiştir.
Örnekleme Şubat 2005-Ocak 2006 tarihleri arasında ayda bir kez olmak koşuluyla
12 kez yapılmıştır.
Toplam 3220 mantar kolonisi izole edilmi ştir. İzole edilen kolonilerin
tanımlanması sonucu 9 farkl ı mantar cinsi saptanm ıştır. Bunlar; Cladosporium 1436
(%44,5), Penicillium 644 (%20), Aspergillus 548 (%17.0), Alternaria 176 (%5.4), steril 63
(%1.95), Rhizopus 44 (%1.36), Fusarium 29 (%0.90), Acremonium18 (%0.55) Trichoderma
9 (%0.27, Chatemonium1 (%0.03) ve diğerleridir 252 (%7.8)
Atmosferdeki mantar konsantrasyonu ile alerjik çocuklar ın astım skorları ve rinit
skorları arasında ileri düzeyde anlamlı ilişki saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Hava kaynakl ı fungus, İzolasyon, İdentifikasyon, allerjik
reaksiyonlar.
I
ABSTRACT
MSc THESIS
ISOLATION, IDENTIFICATION, SEASONAL DISTRIBUTION OF OUTDOOR
FUNGI in ADANA and CORRELATION OF ALLERGIC DISEASES

Yeliz AKA ÖZMAY
DEPARTMENT OF BIOLOGY
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
UNIVERSITY OF ÇUKUROVA

Supervısor : Assoc. Prof. Dr. Hatice KORKMAZ
Co Supevısor : Prof. Dr. Derya ALTINTAŞ
Year : 2007, Pages: 77
Jury : Assoc. Prof. Dr. Hatice KORKMAZ
Prof. Dr. Derya ALTINTAŞ
Prof. Dr. Ömer ÇOLAK
Prof. Dr. Burhan ARIKAN
Assoc. Prof. Dr. Gülbin B İNGÖL
In this study, It was tried to determine the isolation, identification, seasonal
distribution and correlation of allergic disases of outdoor fungi in ADANA, at 6 different
area.
For isolation of atmospheric fungi, samples collected from air with ECO MASS 100
Aerosampler equipment and plated on to the Rose Bengal Streptomycine Agar, then all
plates incubated at 25◦C for 14 days. Genus of the isolated fungus were identified based on
micro- and macromorphology with the pigmentation of colonies at the bottom and surface of
grown on CZ, MEA ad PDA media.
Sampling was performed once a month, twelve times during the year, from february
2005 to January 2006.
Total 3220 fungi colonies were isolated and as a result total 9 different genus of fungi were
identified. These are Cladosporium 1436 (44,5%), Penicillium 644 (20%), Aspergillus 548
(17.0%), Alternaria 176 (5.4%), steril 63 (1.95%), Rhizopus 44 (1.36%), Fusarium 29
(0.90%), Acremonium18 (0.55%) Trichoderma 9 (0.27%), Chatemoniu m 1 (0.03%) and the
others 252 (%7.8).
A significant correlation was found between atmospheric fungi concentration and
allergic diseases, the pediatric allergy clinic of Çukurova University Hospital,

Key words: Airborne fungi, Isolation, Identification, allergic diseases.

II
TEŞEKKÜR
Öncelikle çal ışmalarım sırasında her türlü deste ğini ve yard ımını benden
esirgemeyen değerli danışman hocam Doç. Dr. Hatice KORKMAZ GÜVENMEZ ve
ikinci danışman hocam Prof. Dr. Derya ALTINTAŞ’a teşekkürlerimi sunarım.
Örneklemelerimizi, tan ımlamalarımızı birlikte yapt ığım arkadaşlarım Rukiye
GELİŞKEN ve Yusuf UYSAL’a teşekkür ederim.
De ğerli hocalarım Prof. Dr. Ömer ÇOLAK, Prof. Dr. Burhan ARIKAN, Prof.
Dr. Sadık DİNÇER ve Prof. Dr. Cengiz DARICI’ya, ara ştırma görevlileri Ashabil
Aygan ve Gülcihan Güzelda ğ hocalar ıma ve arkada şlarımdan Emel Karadeniz’e,
çalışmalarımda bana destek oldukları için teşekkür ederim.
Bu ara ştırmanın ba şlangıç aşamasından beri de ğerli bilimsel katk ı ve
yardımlarından dolay ı Trakya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi ö ğretim üyesi
sayın Prof. Dr. Ahmet ASAN ve Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Mikrobiyoloji
Bölümü Öğretim Üyesi sayın Alev HALİKİ’ye özellikle teşekkür ederim.
Çukurova Üniversitesi T ıp Fakültesi Pediatrik Alerji Bilim Dal ı Öğretim
Üyelerinden Prof. Dr. Seval Güne şer, Doç. Dr. Gülbin Bingöl ve Uzman Dr. Ayfer
İnal hocalar ıma te şekkür ederim. İstatiklerimizin yorumlanmas ında de ğerli
katkılarından dolayı Prof. Dr. Hazma Erol’a teşekkür ederim.
Yüksek Lisans çal ışmam süresince bana destek olan Ba şkent Üniversitesi
Hastanesi Laboratuvar Sorumlusu Biyokimya Uzman ı Rüksan ANARAT,
Biyokimya Uzmanı Dr. Nurzen SEZG İN ve Mikrobiyoloji Uzman ı Dr. Hikmet
ALIŞKAN hocalarıma teşekkürlerimi sunarım.
Ayr ıca çalışmalarım boyunca beni manevi ve maddi aç ıdan destekleyen ve
bana güvenini kaybetmeyen babam Do ğan AKA, annem Hatice AKA, ablalar ım
Doç. Dr. Yıldız AKA KAÇAR, Yrd. Doç. Dr. Filiz BOLAT, Uzman Dr. Deniz
SATAR’a, abim Dr. Sertel AKA ve eşim Erhan ÖZMAY’a teşekkür ederim.

İÇİNDEKİLER
III
Sayfa No
ÖZ ...................................................................................................I
ABTRACT ...................................................................................................II
TEŞEKKÜR ...................................................................................................III
İÇNDEKİLER...................................................................................................IV
ÇİZELGELER DİZİNİ......................................................................................VII
ŞEKİLLER DİZİNİ...........................................................................................VIII
1.GİRİŞ ...................................................................................................1
1.1. Mantarlar ın Genel Özellikleri.............................................................3
1.1.1. Mantar Hücresi...........................................................................3
1.1.1.1. Filamentöz Yap ılı Mantar: Küf...........................................6
1.1.1.2. Tomurcuklanan Mantar: Maya............................................7
1.1.1.3. Dimorfik Mantar.................................................................7
1.2. Mantarlar Nas ıl Ürerler......................................................................8
1.2.1. E şeysiz Üreme............................................................................8
1.2.1.1. Sporangiyospor...................................................................9
1.2.1.2. Konidiyum..........................................................................9
1.2.1.3. Tallik Konidiyumlar............................................................9
1.2.1.4. Blastik Konidiyumlar..........................................................10
1.2.2. E şeyli Üreme..............................................................................10
1.2.2.1. Zigospor..............................................................................10
1.2.2.2.Askospor..............................................................................11
1.2.2.3. Bazidiyospor.......................................................................11
1.3. Mantarlar ın Sınıflandırılması.............................................................11
1.4. Mantarlar ın Üremesini Etkileyen Faktörler........................................11
1.4.1. Mantarlar ın Üreme Hızları..........................................................12
1.4.2. Oksijenin Etkisi..........................................................................12
1.4.3. Ph' n ın Etkisi..............................................................................13
1.4.4. Is ının Etkisi................................................................................13
1.5. Alerjenler...........................................................................................13
1.5.1. Ev Tozu Akarlar ı........................................................................14
IV
1.5.2. Polenler......................................................................................15
1.5.3. Küf Mantarlar ı............................................................................16
1.5.4. Hayvan Alerjenleri (Alerjenleri).................................................16
1.5.5. Böcek Alerjenleri (Alerjenleri)...................................................17
1.5.6. İlaç Alerjenleri (Alerjenleri).......................................................17
1.5.7. Besin Alerjenleri (Alerjenleri)....................................................17
1.6. Alerjik Baz ı Mantar Cinslerinin Strüktürel ve Kültür Özellikleri........18
1.6.1. Aspergillus.................................................................................18
1.6.2. Alternaria...................................................................................18
1.6.3. Cladosporium.............................................................................19
1.6.4. Penicillium.................................................................................20
1.6.5. Rhizopus.....................................................................................20
1.6.6. Fusarium....................................................................................21
1.6.7. Acremonium...............................................................................21
1.6.8. Trichoderma...............................................................................22
1.7. Adana'n ın Coğrafik Özellikleri...........................................................23
1.7.1. İklim...........................................................................................23
1.7.2. Bitki Örtüsü................................................................................23
1.7.3. Adana İlindeki Bitki Populasyonu..............................................24
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR..............................................................................26
3. MATERYAL VE METOD............................................................................32
3.1. Materyal............................................................................................32
3.1.1. Kullan ılan Besiyerleri.................................................................32
3.1.1.1. Rose Bengal Streptomycine Agar........................................32
3.1.1.2. Potato Dextrose Agar (PDA) ..............................................33
3.1.1.3. Czapek Dox Agar (CZ) ......................................................33
3.1.1.4. Maltextrakt Agar(MEA) .....................................................34
3.1.1.5. Lacto-Cotton Blue (LCB) Stok Çözeltisi…………………...34
3.2. Metod................................................................................................35
3.2.1. Atmosferden Örneklerin Al ınması ve Fungus İzolasyonu...........35
3.2.2. İzole Edile Fungusların İdentifikasyonu......................................38
V
4. BULGULAR VE TARTIŞMA.......................................................................39
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER.......................................................................63
6. KAYNAKLAR..............................................................................................67
ÖZGEÇMİŞ ...................................................................................................77

VI
ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa
Çizelge 1.1. Mantar Hücrelerinin Genel Özellikleri................................................4
Çizelge 1.2. Mantarların Bazı Özellikleri...............................................................6
Çizelge 1.3. Adana İline Uygun Bitkiler................................................................25
Çizelge 1.4. Adana İline Uygun Çalı ve Sarılıcı Bitki Cinsi...................................25
Çizelge 4.1. Valilik Semtindeki Mantar Konsantrasyonu.......................................44
Çizelge 4.1.1. Adana Valiliği Kirlilik Parametreleri...............................................46
Çizelge 4.1.2. Adana Valiliği Meteorolojik Parametreler.......................................46
Çizelge 4.2. Alidede Mahallesi Mantar Konsantrasyonu.......................................46
Çizelge 4.2.1. Alidede Mahallesi Kirlilik Parametreleri.........................................47
Çizelge 4.2.2. Alidede Mahallesi Meteorolojik Parametreler..................................47
Çizelge 4.3. Yavuzlar Mahallesi Mantar Konsantrasyonu......................................48
Çizelge 4.3.1. Yavuzlar Mahallesi Kirlilik Parametreleri........................................48
Çizelge 4.3.2. Yavuzlar Mahallesi Meteorolojik Parametreleri...............................49
Çizelge 4.4. Fatih Mahallesi Mantar Konsantrasyonu.............................................49
Çizelge 4.4.1. Fatih Mahallesi Kirlilik Parametreleri..............................................50
Çizelge 4.4.2. Fatih Mahallesi Meteorolojik Parametreleri.....................................50
Çizelge 4.5. Şakirpaşa Mahallesi Mantar Konsantrasyonu......................................50
Çizelge 4.5.1. Şakirpaşa Mahallesi Kirlilik Parametreleri.......................................51
Çizelge 4.5.2. Şakirpaşa Mahallesi Meteorolojik Parametreleri..............................51
Çizelge 4.6. Haydaroğlu Mahallesi Mantar Konsantrasyonu..................................51
Çizelge 4.6.1. Haydaroğlu Mahallesi Kirlilik Parametreleri....................................52
Çizelge 4.6.2. Haydaroğlu Mahallesi Kirlilik Parametreleri....................................52

VII
ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa
Şekil 1.1. Mantar Hücresinin Yapısı.....................................................................5
Şekil 1.2. Mantarların Üreme Döngüsü................................................................8
Şekil 3.1. Adana Seyhan ve Yüreğir Merkez İlçelerindeki 1-6 No’lu İstasyonlar..36
Şekil 3.2. Eco Mass 100 Microbial Hava İzleme Sistemi......................................37
Şekil 4.1. Aspergillus sp.’nin PDA, CZ ve MEA’daki koloni morfolojisi.............54
Şekil 4.2. Aspergillus niger’in conidia Formu......................................................54
Şekil 4.3. Fusarium sp.’nin CZ, MEA ve PDA’daki koloni morfolojisi................55
Şekil 4.4. Fusarium sp.’nin mikroskobik görünümü............................................55
Şekil 4.5. Cladosporium sp.’nin CZ, MEA ve PDA’daki koloni morfolojisi.........56
Şekil 4.6. Cladosporium sp.’nin mikroskobik görünümü......................................56
Şekil 4.7. Penicillium sp.’nin CZ, MEA ve PDA’daki koloni morfolojisi.............57
Şekil 4.8. Penicillium sp.’nin mikroskobik görünümü..........................................57
Şekil 4.9. Trichoderma sp.’nin CZ, MEA ve PDA’daki koloni morfolojisi..........58
Şekil 4.10. Trichoderma sp.’nin mikroskobik görünümü.......................................58
Şekil 4.11. Alternaria sp.’nin PDA’daki koloni morfolojisi...................................59
Şekil 4.12. Alternaria sp.’nin mikroskobik görünümü...........................................59
Şekil 4.13. Rhizopus sp.’nin CZ, MEA ve PDA’daki koloni morfolojisi.................60
Şekil 4.14. Rhizopus sp.’nin mikroskobik görünümü..............................................60
Şekil 4.15. Fungus İzolasyonunun İlk Aşaması Olan Rose Bengal Streptomycine
Agar Besiyerinde Üreyen Karışık Fungus Kolonileri ..............................61
Şekil 4.16. Aspergillus ve Penicillium sp.’lerinin Rose Bengal Streptomycine
Agar’da koloni morfolojisi......................................................................62
VIII