Table Of ContentnMK
**
>*J
fcv'V
Si
M
~
(il <"
tMaps
Binding Prints
Hare Boolb TAamscripts • •
6
34 EaS sini Strtet • TJcw york
Xn/ml
Jiltpbmu, 4-2JS»
A Great Flemish Herbal
t
«embert Dodoens, one of the greatest botanists of the 16th century,
was born in ralines in 1517, studied at Louvaln, became physician
to the Emperors Maximilian II and Rudolph II and in 1582 Professor
of Medicine at Leyden, where he died three years later.
Uodoens' interest in nedical botany led him to write his faroous herbal
.
*
was orjginallv published in Flemish and only two edltions were
It
printed at nis own responsibility, one in 155Ö anf the seoond in 1563
which considerably enlarged and more richly illustrated, both
is
printed by Vander Loe in .ontwerp.
This herbal is important for its plant olassification, for the exactness
fr
of the desoriptions and the diotionary of plant names. It is moreover
a very beautiful woodeut book. Dodoens used partly the bloeks from
Fuchs' octavo herbal, but he added a number of new engravings.
The text is his own work, whereas t French translation was done by
ie
u lusius and the £inglish version of 1578 by Henry Lyte.
•
Only the flemish edition can ba considered as Dodoens' original work
and the 1563 edition is doubtless the most desirable. beoause it is
"met^ë'er^vë'ê'l sehoonef^uerenvermeerdert n - enriched with very
many nieepictures - as the eloquent title page assures the reader.
In faot, this edition nas exactly 126 cuts more than the earlier one.
"DODOENS (Rembert). Craydeboeck Antwerp 1563.
.
Folio. 774 pages. Title within fine woodeut
border. 841 woodeuts of plants and treBs.
..'ith
Contemporary stamped oalf, neatly rebacked.
References: Arber, ferbals, 82 ff. Funck, Le Livre Beige, 305.
^t
Jan Veth, De Prenten in het Cruydt-Boeek van Dodonaeus.
mmËBs?<<
-le_
^M^
^55^^-
Asuijopne,
cU <Ut,u cU
el 2' - - -
r
^ Sv^^*™ hwu,)<U
J&neJk fkate****'* (
ito/on*- - -
W
fo
<& >"&*- Isj*^
MS-
/SS/,
€:*n. Sk
3nt>ett vcclcïen gelede
b\ e \)ü
fou'c/b«cs'C:gI)cfI<ic()t/tfatfocn/ijrtê/
nafucrr, aacfycnic irmliinghc, txmBcn
<£mt),
Den,mct
alleen §icr (anDe mort
te njafienbe, oocli
»an
t>ë anDerc v:emt>ê tiröcr ©leDecjmen ooïboo:
Jijcft.met gtoofer neerf?icfiei;f grrprn tnbe
(>e
wrefaert «, met Der ïrup&cn
feluct
notucfltjtli naet Dat (turn con*
^/ teifejiifel Dacr ty /)*.<*, ,, >
Duer
D.Rembert Dodoens,Me-
decijn van der van
ftadt
Mechelen.
Süan meiros
ouerfïen, enbe metfeer»eef
fefcoone nieuwe ftgueren »ermeeroer
(.
iDePjt'tttlecjt'e.
«WUWtto san (BtHI
©cbs fti|W/£oii!ltcc'
ivbit grac* CJoomfrfie jKepfcr altirt
=!5fcrfc
Sta
' manicn/Pan S?eone/san arragó/ean l?rcnabe/s«ii Sïatiarre/San
ffaffiticn/saii
^nNcncil
Öartcpttt/vatitwit eptenrten/ Sa|cc
pels/san <£eci(ficn/Pan 2)?alo?fc/t>an
SanSSeiircjoing?
|&c|Kt(frte/^«tcgl)(
> faiibcn bcr»cfterfcljcSec/.eertfi)crtPS[)csan
ïmeemfonrg/cnbc liiclre/tsrauc
nc/Pan «on IpJabaitt/San Ïcmbourcfj/San
?ott)(crJ
Mn
£cncgo«we
san<»lacnbcren/san2rtoto/tai^8ourgc.ingnc/3(>nlfgrauc /t>a»
; J^ollani/san Sccfant/Pall .Jerrette/satiCtTamcn tntt Sutffictt / ïpjintc san 'öwauc/
Saline/San OTccWen/ san
=J9J?arcgrancbco 9iiieï/.(JccrcSan<X>,i!e|iant/sa
tjcplielj
eer /tabt/fïcbcn cnbc lanbcn san <»trcct;t/ fc ucriiffct cnbc (5rocninge/-e?nbe bominatcttr in 2tftc enbe in 3fs>
wp
(ric<rac.3t(en ben gfjcncn bic befen onfcn bjicffulfat ficn falupt/bocn te weten bat ontfangen fjcbbm bie
,
oltmoebigfjc (uppiicatieSan 3an Santo £oe gefwozen bjucfer wonenbe tinnen onfer flabt san ïïntwerpe/
tSnljoirbcnbc/fjor dat fuppliant ten pjofptc sanber gemepnte gbeerne Stieten foube eenen £crêariue oft
(u>
Crtrpbc boert san ®.?tcmbcrt >©oboen8/nict nocf) sclc biucrfcfjc fertften bes feite acngacnbc / eil jeer irrf
cm
«nbc Int lange tefcrenen sanben soojfcreucn SsMoens/^ot wtlefen epnbe cit bic beferpuingfje ber erup
»en nattenen enbe met figueten te tfwnen fjeeft (>p fttppliant jeer grootr ecfïtn gljebacn cnbc iiocl) bagclifcr,
eoct/foe int fciiitbcren Wc crupbrn/ate ooef bic te doen wtfniiben enbe totten bjurte bcquamc te mafê.Cna
Sacromme tibbenbe r)cm te verkenen onfcn bjicttcn San octropc/infjoit&aibc befenfte bat niemant ben Bof»-
©.^Jembmum Sobocns
fetenen Jfjerbariuo cnbc andere boertcn sanben jCIttcn trattcrebe b< re Ijerbarla/
en jatmogf nabrucff blnnf ben tifbe san tf)ic'iare/bat tic fuppUat Wc fclnc fat geplet r/ebbf/ci! bat foc wel
©
S
3S
In uptfrfjc ate int üatit'n oft SQSalfcr). oc cefl bj wti bit fatc soojfercue' oitergcmcrcft b! socrfcfccuc"
fcanber £oc fupptiant genegê wcfcnbc tot ^intbcr bebe cnbc fuppticatic l;cbbcu gtjccctroccrt/gtjcconfcHtccrt cit
gcaccojbcert/ octjoperé/confcntcrcn en accojbcrevfjc" gcuenbe oirlofcil eonfent tst onfc fonbertinge gratie bp
fcc(cn/6at dp ben soo^fcreucn Jfjerbariimi gemacef 6p ©.Oteir.bert ©oboene/enbe aiibercn boeefcnSanM
1
fclnen ©.CSembat/traettrciibe be re fjerbaria faf mogljcn pjinten-ofit boen pjintm bp eenen gl)cfwoo?cii
;
pjnitcr reftbcrenbe binnen on(ïn lanbcn san Ijerivaertfoticrc/bacrinne obfcmcrcnbc onfc ojbonnancic baerj>
op gónacct/etibc bie fciue boerfen tescreoopen o)t btfïribueren in cnbc otter al onfcn soojfercuen (anben fort
tereaerommc cenieljfms tegene ons te mifb?npefene/-enbe »t onfer mcerbere graeie COcrbiebcn cnbc intre
clccren allen anberen pjentcrytoccfscrcoopers cnbc auberen bic socjfcrcucn bonten bc re Jfxrbarfa bliinï
ten tiit Van tljien^arcn/bcgljiiincnbc cnbc ingaenbe na bat bic fnppliant bie felue gèbnict fal fjebbcn/ cnbe
bat foc wclint^nptfcl) afe Int ^atifn oft S3?a[|cf?/nacr te pjtcntcn/sctcoopcn oft bi(tribttcrcn/op bic pepne
»an tonfifcatie Sanbcn boetten bic by anberen gebsnet't tube g()cp«nt fullcii wtjen/buaenbc bensoir|creni
Wit Söittt;icn'^aren/enbc bonen blot te serbucren tfnen (Jaroluo giifbensco^ elef boectteteferrepfe bat
fiirf gebueren ^al tapplieaen bic soorfcreuen boete been tonfc pzofntccii banber ttn san*
r)clft l;elft p?o|iitc
ïcn
Soirfcretmi fuppliant/ wetserftaenbe bot bic fetuc fupptiant geljcuben jal wefen bie soojfercue bocefti»
Ie boen Sifitceren bp eenige gftetcerbe inbc Cobtfjept baer toe gebcputcert. fcntUcbtn baeromiiieefi
bcnelcif
onfcn Henen cifbc getrouwen pjefibcnt cnbc Ittpbcn San onfcn fcercttn cfi «ottert rabc/tpjcfibcnt InpM
eii
tan
onfcn rabc ra CWacirbercii/^crflen eil anberen San onfcn rabe in Jjjollaiit/^jcfièeiit eü tupben San o»
fen rafjcin Wieftant ent e CCtrccbt/cXantelliir San enfen rabc tan (?elbje/cit alten anberen onfcn 9Cecf)fe
*cn/'jtt(iiclcrcn cnbc Officieren wpen bat aciigaen oft meren .Ml mogen/eii cenen pcg()c(ljcfcn san t)cn <oe
/
t)cm toebcfjoojen fal/ bat r)p ben soirfercuen fupptiant san befe oiifctegljcnwoojblgtie gratic/octrop ton?
eil
fent gljebuercnbe ben tiit enbeinber manieren socren serr)actt boen laten enbe geboogl;en cnbes?»
niflclifct
delinf gticniettn enbe gtjcbjiiptten / ©onber f)cni te bocne neet) te laten gt;efe(iien ccnicli fünbcr
/ (ctfel
oft niopcniffc ter cemrarien / ^oceberenbecii boen p;oeebcrcn tcgficn» bc onertrebcra san bcfer bp «ceutle
»«nbe scorfcicnen pepnen cnbc boeten cnbc anbersalft bcljooten jat.5D3ant ons a(«c
gliclicft/bc>too;con*
ten joe Ijcbtcn wit onfcn iegbel Ijier aen boen f>angt)cn.lBt)egf>cucn in onfer flatt san S5;ucffc(c ben
xrsif.
»acf)Sana>?epc/3nt^aer ons peeren
bupf|ent/Mifl;onbert enbe (CnenSI|ftiel;/San onfcn fcrferiii»c»t»c«mKi.
enbeSanonfenriiefensanCafiilticnenbeanberciuBSf.
C
35pbrn JKepfcr in jtfnen ^labe
Sc
Cnbertcef
ent la «wet»
C
Tïbtt) befe fetttc Ptiiilleglc Is grjceóTentccrt enbe «ocgficfate bp ben JCepftr/ea jifntn rabc san pabont,
©tiegfjenen in onfer ffabt San *;ncffe(c al» sooj.
Cnbcneel'cnt y.bc ïen».
129 "^ y
Ói*^4^ ^c^fa^-/P~7
i
,
tbdftctnbtébcvböóU
jöer <£död?öf!>eb<»ette Albtt
Cont'ngbtnne 'Ü:om»e/'ï?io«> rtOattcn/Coa
lijctm'cfrftc ettbc
ningjjinne van -f)itngr)eren enbe 'üofiemen jt @ouuet>
. .
nantc enbe Oiegewe uon t>f6 JCepferujebe $fiM)c{t(yt$
5ïeeïlanDc,mijnalber gjertaMeg yO:oitsw,
ffe
©rjeluck eiibë ooo:fwoe
1,
{ber Sootwefiu'tjjfle .tjoocj) gcboiê et grbrlc (Tonmgrminc
fe mijrt
,
a(ö«9^cniir!)ic{i(ïe. :33!omrf.©^cli|(Ii»('lccPi-kfctrn(icticH
fcfjoo/
ne con|ten langbe enbe menigfje jaren wbo!gr)cn,Dcibondier(,enbe
immers
fomoo<krjeelȐtacr>(gljevpcc|t fijn, off met roei enbe <lacr*
nv
lijdt gljclecrt enbe bekent, bic binnen co:<en iaicn,bucr
be[uilp,ar?
Pept enbe necrlticrjcpt van fommigl?c tuijfen, Mt|tanbigrjcn enbe
feer
mannen
ingljenieufen tnf !icf>(,c(«cr^rp(,»oIfonicn benmfjc.enbc
, op.'ccrjt gebüipeft
«oebetö fijn ghc6jocl;t.2(ljpo es ooelt Die fricmie en ftrnni'fR oan ben entpben cnbc va
ben anberen (impelen D:oogë in bcr 5tt cbccijnc ooibooJli/ckilangc van
fijt bè Öftebet
<ijns elepn gl>eacb,< i« oock (wlocrlatcn cnbc wrfmact grjcteeèfï om Dat mepn*
,
, fp
ben bat alfufcbcn fetentie oft Itcnrtiffe fcacr niet en betacmbc,macr alleen
tocbcfjoo.'be
ben2fpofcJier6ofifommigf)en anberen onghclecrbrn,
bie bagficlijcr biecrup'bcnm
fcte boffct)en,cnDe op bie vetben foechen enbe Dat tnicrficbcn oiïccrc grtewceft
, foitbe
feebben oft anbera een noobeloofc fo:gbe,bie kcrimffe »an ben crupben
, te (ceren
tnbe
te onberfoeeken @nbe!jierbticrcs befe feientic, met veel bwatinglien hmbe^
.
lijekeenbcfdjabcdjeke errueren altoo bcfmct.glicfcenfcnbcwbupftcit
Mbvcti*
Den bat foiitfijtsfenijnnigrjc enbeauabe Sïcbeciiiïen, »oo;goebe ciupbcn
* ben ar*
,
menden
tnen craneken jiceken tngl}cgFicitcn fijn gheweeft , als rop tot wel placfe
fen mart onfen erupbeboeck oermaent enbe beroefen ebben ba»
r) , top ooch alfttlcbcn
Bwaling^en
fcebben gljeffraff . ffltaer bat befe mepninghe quaet te, bcwijtt tlaex*
ttjch bie maniere »an ben albcroubtftcn 5)?cDecijnmecjtcr«,
bie gijeen Dincbnoof'
falijcher oft eerlijckcr en f ielben banbie onbcrfoc(fctnglje,cnbe~henmfre
t>an bert
om
erttpbrn. 3Bant baer jooleeffmen pan Jjippoeratcs? ptince tnbtmimU
ierffc
yacl authitet »an ber ^cbecijnen,
bafkpfecrgtootcncciftic^epf.fcnberlinglien
tnbe feer foufauibingljen arbepf gfebaen om «oebr enbe
Ijecfi ootccljfe ertipbcn
(e
fybben <£nbe Dijfghdijcr oock »an ©alenus, «feop^ajluö,
. éiojYoJtbes enbt
,
fom anbete oube CKebeeijnmeefltre, bat
feer ntet groote eoffen enbe
fp pefi'eiilen
in veerbe lanben g^ereoft fiin gfjetveeft enbe »ee( plaetfen biieraanbelf.om
, opseefite
henniffe van ben trupben en »an ben anberen (ïmpelen
te»ertrj;af>ene,a(|oo bat baer
<ien goet te mereltcn e6,jöat bie feientte enbe Itenniffe »an ben eruijben, «de mebeeiins
Jeer nootelijtk enbe betaemelijcft e6;enbe [uier fonberlinge
aentlceft.'ÏBant
«oo'traer
fllfufckenarbeijt, biltgentie enbe neerftictjeijf en fouben bie oubers hier Bootttjts niet
ghebaen [tebben.maer noobeloos enbe
befe fcientie tot bet QJJebettfnen luttel blenfte*
Iifeft, g£elïi<!s eotk »ooj on6 fommt'gbe anbere gbeleerbe mannen ghefereuen
r3e66ê
bic oock alle gftcbcciw tof oeffeningfie van befer fcientt'en bal ee tot kenniffe' enbe
,
«eerfliglje onberfoeefting^e t>an ben erupbc oermeeken enbe »ermanen.Suer
toe boê,
beJitlp,enbe ncerjtidjeof oan ben weieben befe feientic treberom int enbe kfniK
tlieftt
g^eeomen
fe es.enbe alfoo binnen eotten iaten gf ewaffen bag^eltfe; waf! enbe
, »er<s
tneerbert,bat fefcier in atle lanben oan kerjtcnrijck n» ter tijt niet aflee weel gheleerbe
tnbe anbere eruiitliefhebbers.gBeuonben trotben„bie
tfVbe"fe fpeeulaüe fonberlingbê
nememaer
gfenuefcfe enbe reereatie W<h^«(e oparjc/loen
fijn, Bie tot p:oftjt, ootboot
*fi oooiberinge van Defefetenrfe en »'an bic eonjre van Dïr ©etoeeiinen krvp
fefcoone
Deboetken ferijiten cttöypfgrjei^SlioeDattefgfKljeel noopelops enbe wrgeefs
te
cft oerwaentelijtk ghebaen mogYcrrf^ijnm-,
foutie naer"a'(|ocM)tfI>^fui)beboeckcn
tKba35eli|c;*ootuómeo!!Octja»bere1yi!tpett)ttegfeMen(fiCetemahen,fenttwrf
«1
' . bat
. ,
.
.
sw
r
5&t'e@pfftel
wacren a&tnaftt laten enbe
tatvan ben étifm «ooifaien viel fcboone trupOeti
fctiKti
henmffe gecomen ft)n,cnbe ooch wan fommigcn crupDen Dtc ev>
»ergetcn,Bie tol onfer
dittnamen cnBe roaer^ept niet «crclaert ©welch nocb(an6 niet bp (jucren feuIBcn
te .
négligé toe gbeeomen cê.maer tnctfl Buer Dtc Bupftcrbetif »an Den ottBcre Bic
oft rtfrt ,
enBe
oanfommigben crupBen{genter(h< Dat Bpcrttjt feer roei al 0:11
»<*n Bal fatfoen fp
met mogbeo
enBe gbefcreucn ljebben,wacr 011 Batte roet
behent warcn)fecr luttel cost t
Ujcit en te Bic felue wcBeront (cc reebter fternif ffe ctiDc tot gieren opjccljten nacmcit
,
bringben Dan bp langde mqui|ïflén,necrffigbeonBerfoehinglje, cnDe Btter tfcgbett
te ,
<$cliichéni|fcmef»ee( anBere Biergt}euïchc crupBrn.Bat »an onfen «ooifatcn enDc
jjootgangbers Bic Befe feientic ierft tn licbj weBerom gbcbtocbj Rebben, niet en f eeft i'tt
om
crupDen hunnen g^cBaen woiBcn Bat alfuleken onBerfoekingb/ Ben arbept
alle ,
»an
BidgfenticenBe neerfticjjcpivanoclcn gbeleerbrn es epIfcrjenBe, cnDe luttel niet
en han ten cpnDc g^cbïoc^t rcoiDcn.
2lengbcfïcn Ban Dat tn onfe henmffe nocb. «cel crupDen gbeeomen fijn , Bic tol nodj
tocwan onfen vootfatcn niet behent off befcretirn fijn gbcwêcft, cnDe Bat nu) biegbc*
redjfc wacrbept cnBe befecel wan Ben fommigben Rebben gljcvonDcn Bic noclj in twt
, j*
ffonben ënDe niet fehcrlijch en warren bcltcnt 500 beeft on6ooch goet tint cnDe
fel , ,
,
feer profijtelijch gb/Boeb.t,»an Den critpBcn te fcrtjtten.ehDe eenen boech wt te gbcucit,
in Den welthen orrouult cnDe g^cfupplccrt Rebben Bat wan onfen »oo:fatcn afrt
tri) ,
L
fcc galaten es.enbe g^ecomgeert , wrbceierf enBc wtlacrt , Bat fp iwifelacb.titb_ ge*
laten bcbben,oft niet nactBie waerbcpf befcreucn.
wp cm
(Jribc Befcn atbept bebben te wtUtgljer cnDe fc It'cucr aengb/nomtii bat in
,
bie lanBcn van §crtfwaerfsoucrc lol nocb toe niemant gbeootiBcncs gbcweeft, Die
;
»an Ben crupBenietgbcfereuenenbeinftlicfyg|egbeucn beeft, §oc wel necf}fan6Dat
inBefe lanBcnweel feboone enbe feer piofijtelitchëcrupbcn groepen cnBcwaficn, Bie
ttoeb feer «ualijchen oft luttel behent fijn , Bic feer goet waren in tlicbt cnBe henntflTe
«anallcgljcIcerBe ©ccBccijns g(jebJocl}f,al$oobatwcl bctaemelijtlt enDc ooth tot
«ootBermgfjevan Dat gbemepn ptofijt enBe wclwacrt csgljcwceft Bat lanBe
rSier te
.
m
gemant fottDc wcfcn,6ie hennijfc enBe lieljt bting^en fouBc Die crupben bier te lanBe
waffcnBe.enDe Bic t^oonen enBe Boen Mijehen fouDc,Dat Befe fetentie »an b'cn trupBfn.
Wc
tofv)cclplaetfennott)a(T,iDermecrDert enbe groot gbeacb.t tto:Df,t'nDcfc (aiiDcn
incl»cracb„f,»erlatcnof( «erfmaet en es(al« pcmant auentucren megfrn
bp fouBc
mepnen ) maer oochgrootelijch cnDe flcrelielijth tra(t, tn eere gbebou?en(;oo Dnt'beii
^ootOenDe
feer nccr|ttcf!(tj(hgrjeocffcntc6.:©roeltli niet beetcr óft'bcquamer enliail
worben gbeDaen,Dan Duer Dat nxgbeuen »an eenen
(IrupDeboctlt.
£>m
toelck te Doene on« ooch bouen Bic anDere rcBenen, «bemoueert enBe
bcrceccljt
Jecff , Bt'eBierig^c (iefDe cnDe fonBcrlinglje affectie, Bie nv ter fijt veel eerltjefte treffw
ItjeltccnBe rijtlteperfonenfotBefcr feicntiecnBefpceulatie BtagbenBe fifn.aljooBat
om
lupBaer ooch Befcn onfen £ri!pBebecchntc(iniatijn,niaer"mgbcmepne j^eew
Cuptfcfje talc Rebben trincn ferijuen cnBe totgljcuen op Bat bp
atle crupilicfbcbbers,
,
enBealjoo wel Ben (eechen canBcr
-£attjnfel>cr fp:ahcigno!ant,a(6 ben gbcleerBeti
mog^en
bienftelilth cfi ooïboojliith foubc n)cfen,t}opcnBe Bal Bucr Befen orïfen gtup*
t)eboceh,BtefonDalingt)cliefBc,Di(igenticcnBcneerfticbept »an Ben
eruptlicfbrbbcr6
aljoogbefterthenBc oermecrDcri Itrefcn, enbe Dat
fa Befe fetentie a(jootraffcncnB<
groepen fai.Bat tol oolcomen henniffc enDc »olmacctbcptcoti8 gberahen
fp fal
UnDc acngacnDe Befen CrupBcboceh, top Rebben inbcn feluen »crga«l cnBe
bt)
rjucr gbcflacljtcn »erfaemt,niet aBcen Bic erupBenm
Dcfc 3?ecrlanBcn grocpenBc,
maer
ooeh mcefl alle anDcrc wcmDc, Dtc in Der C[KeDcci|n groot ootboot cnBe gebr upth
98an
Rebben. Ben welchentrp
Bicgt)cb,eelc§ifto:ictnalfül(hcnmaniere
,fo;mc enB<
wBcnc
bebben begrepen alffbefl cnBe alBerbequacmfle was. bebben wp
3erf? ï>er
claert bat gbeflacJjt Baert bcb,oo:Be <£nBc bacr naer Bat fatfoen wcfen cnBe abe
. Bic
,
ffcltentffc feer dacrlHth befercuen , Bacr mcef! alti|t bp gbeffeli ce bie ftgure »an Ben
feluen crupDen feer eonftclijch naer bat leucn g^«nterfey me
t.enbe bueren
1 eclttcrcti
enBe
m
£pffïel.
sDt'e
wrtw
ciï n reet enDe perfecte hjck afgcfct.Scn DcrDen 300 Rebben rep beweren Die piaet
fen Dacr fp grjeci nc reaffen,ofl mec|t grofpen, enDe Dacr 611 Den ttjf.ads fc 6/orpcn,oft
ciucfjtrnrnCiefaft (cueren. £cn»ierDen $00 fijn Die namen £icr bp gfc niet al/
fielt
,
lecnaljeo fp in onfcg§cincpncta(e gljenacmptrcoiDcn, macroockDie ©riccre enDe
euDciaiiinfcfcc namen met Den anDercnDacr mcDcDatfpin 3potckcncnPcon<
Die
We
Der criiptdef$cbbrrs befte nt fï|n,enDf Daer bp ooeh Ne JjoecfcDiiptfcfjc enDe jran*
Sacr
cr^oifljr namen. repfemnjtfs arngcfanglwftebben Die oo:fafcfiiniDrriifto:icn,
namen
Daer 61e rel gljccomcn t nDe g&efp:oten fijn,g5ch|<k Daer «fgficfcrcucn ebben
f
bie ouDc ©riccre enDe •£aiijnfcl;e joelen bic reelehe feer g&e mic^clïj'ch enDe pfaifaM
,
cm
(efen enöc reeien fijn of en lacftcnjjoo (jebbcn rep bic namcre, machine
erdcfjt
. ,
ghe.cnDc wan Den quaDcn crupDen Die rjmDci niffe enDe bee(eringfir, rei Den aiDcr o:if>
cnDcwrnacmftcn
ffen, beften ©?cDecijnmccffer*,enDcaiif§i;crengrmrockcn,rnD<
Dacrbp gfceiwecfct.metDat »anon6bp fekcie c;pcricn(ic van fomm'igficn
cnipDiti
ciirrfangrjc iarengBcwnDcneeg&croccft.Daer meDc
rep Die fciftoitc »a'nc(ch erupc
g£ efioten enDe «olpcnDt (jebbcn.
ênDc
ais rep Defen onfen boceft enDe arbept wtgfccucn for.Den, enDe in Utcn
tlicfjt
eomcn.cn ene
niet bc(jeo:lij<h g JcDocrjt en feef1 acbtrr (c laten bie feer ouDc cefturn*
maniere , enDe «fantic , »an alle g§c(cerDcn , Die Iji:cr becclten aiitjt cenigbe iondw
S&cn.Comngrjintten^iincen.ffDcIe peeren vüicurecn
ofc , (oe gfiefereuen enDe abt,
DcDieeert rjebben tooo rjebbe ick mijn alDer f£Dc e «Eoningninne, uwer
. (f? (cl (Eonin*
gfimnedeher^aiefTeptsfcnDfrlmg^e ©ficnaDc enDe gDcIjjépt
gfiekeert en nebbe
Defen CrupDeboeck ureer Ccnmg&tnncdjekcr $capc|tep<, mei
afDef coimoei
o'nDer,
DaenicrjcptenDereuerenfieioeafeftreuen
cnDcg&cDcDicccrt, aen
ureer Coningfimnc*
licher QJcaie(lei)(6 ffoelfjcpt enbe «(jenaDc brtroïirernDc, Dal
Defen onfen arbem
en*
bc erupDebcetft ureer <£oning6inncückcr CWaicftcpi aengfienaemreefenfai
, abc*
mereftt Dat uree £ening§inncdj<iiefScaicffcpi fonDct lirgüc liefDe enDe
affectief aia
rep wrfiaen Rebben) tot Den crupDcn D!ac$t enDe WinfomdjisafienucfjirenD*
,
wnDt
recreatie gfichjcft oock fjier woJdjts g&cDacn (lebben
, feer (f Dele ffoninahen
Ccningljinncn enDe puncen, ah eoninch»anï>ontus
ÏÏtteiriDatrs
Daer Dat <ffi£
naem
«JüDaet fijnen naer heef -ipfimaeljus ffoninck t>an ®?aecDonicn
c tfrimiul
.
Ccntnehcaneiauonien:
anfjcmifia £oningljinne »an
(Tanen, enDe mecranDere
i^ome enDe f£Dele peeren enDcJMineen,
DcnreèlcheninDefeuree^oninahiiinriHfk*
'"""»"«
°'
CÜcaieftcpt es naer»o(g(jcnDc.
Saer omjoo
es enfe octmocDtglje bcDe enDe
begfieerf e.Dat uree (EcninaRinne k<
hïc
CSRaieflept belieuenwiOe, Defen onfen ffrupDeboetk
«IjoaftenaDicciiieVie
, on fan!
gRene.als bp van ons tri geeDcr enDe gf etreureer mcpnmanê enDe omC!
ionft met
Danig|er enDegantfc^er ^erten urea
e:cning§mnelijeker"SKaieftept
tecabehtevm
¥ 'v,8S*n*«""'
«nDcgheDcDiceertreozDt.
'
SiëalmogljenDc
©oDréil v
(Toningfinnefijtke
CWaiefTept in
anefontfietit tnbt
soorfpoct berearen,enDe langde ttjt cnDerècuDen.^nt 3aer SR.©, mbt
dit;.'
vOreer gcningmneK|cher ©?at'e(tep(
cnDerDam'gfie
3i«m5er(SoDo(n#.
«
»/ «IIV
-
DODON^I
REMBERTI MECH-
SEDVNDAM
COM-
LINIENSIS MEDICI, IN
MENTARIORVM SVORVM STIRPIVM
DE H
S-
I
toria edkionem,ad ftudioibs Medicina:
Candidatos
prarfatio.
TIRPÏVM
acvniuerfüraateriasMedicx cognitionem
potemifsimrs Regi*
bus,antiquifsimis Heroibus praeltantifsimis Medicis ac Phijofophis olim
in
,
pretiohabitam.vtiiemac nccc(Tariam M«dicxartiiudicatam, fummo
ftudio
necminoridiligcntiaexcultam, adeo manitcilum efl vtmultis aflcrtiombus
,
opus non non Regum Heroum,
fit-Praefertim paucis herbis ac qui has vel pri—
— ui mi inuenerant,vel in frequenti medendi vfu habuerunt, nomina retinentibus
vt Mithridatiuro.EupatoriQm, Gentiana, Lylimachia,
' Achillca, Centaurium
Alcibiadium,Telephium,
Arthemifia, aliique plures:& veicres ipfos,atque inter cos Hippocra-
tem Mtdicorum omnium
Ionge principem,Galenum,nonnulloscj; alios, longinquas peregrinati-
ones.cognofcendi &
materiae Medica: caufa fufcepiire,& propria aliorum
fcripta teftentur.
Eandernverofcieotiam, apofleriorum noflroquc tempore vicinorum
feculorum
medicis ac
philofophis,pbne negleétam contemptam quoque
.& fut/Te , res ipfa euidenter docet Solae enim
.
illa; Medicina: partes.ab illorum feculorum Medicis coli vil* lunt, qua; ex rationum pbyficarum
fontibusdeducrx.hinc dubitandi difputandiq; vberem materiam
praberent:alia: vcró, vfu atque
txperiéntia conitantes,vt fteiiles acieiun» fpretae.Cuiufmodi ipfa Bot«hki! eir.Phyfica'rum
ratio-
num
fubfichum velnuüum vel exiguum admittens Quamobtem eius omni notitia mulieribus
. ,
herbarijs analphabcris.vel indoflis pnarm3copceis reliöa, indignum j
profefsionefua
acmagnificil
titulisparum decorum
infcelices Medici exiftimabant .cognofcendse
illi alicuius matetia? medica:
herbxaut minimum
flirpis caufa.vel opera: laboriscjue.fumereiextra vrbes ad montes
conualles*
prata .füburbanaqueloca
excurrere.
Tantam
ftudiorum
difsimilitudinem.fatalis feculorum ordo
ille peperit qui Si maximas vrbej'
,
potentifsima regna.latifsimdpatenria imperia,?* hanc Medicina; partem,
nonnullasq'- alias peffun
dedit.acpropemodumextinxit.Vndc
faflum.vt qua: olim facill.mè ac nullo propemodum
neeo»
tio matcna: Medica:
ac Stirpium cognitio percipi poterat.difFicilis ac obfeura '
reddita
fit
Tradcbant eam
Dio(corides,Galenus,eius<j;
ïtatis Med.ci.veluti per manus
a maior'ibusacce»
peram
(crustis eoufq; nommibus.qua: magna
ex parte incorrupta ad illorum tempora
venerant
Nobis
ea falicitw<l«iegata,inultij modis
veris ac genuinis appellationibus
corruptis peruer-
,
irs.fereabohm.barbans >n earurn Iocum fuppofitls.muWlto t™empore
intcrmifTa pium
f ^ Stil nótitia ft»
aZZZ7 rT' S f" ibUS h*\ d & "1«ite„da & reftituenda efUd
quam d male ", 'l*
fit heet allo l, oco fenpfenmuf.tarnen K.c repetere vifum non
fuit alienum
Non
leuis autem.difficuitatis liuim
fcientis, aut vna aliqua caufa eft led maxima:
, ezq'ue
pu* prarci,
idua^nnumera mulmudo
videl.cet Stirpium.immenfaq; &
eorum
varietas: qui de narumhN
matena Media
lror,a,aut fcripta rehquerum, breuitas , incuria, negligentia fubindc LaZe
va
,
beamh^
Stirpium fiquidem herbarumque
infinita firnt genera.variè per orbem
terrarum immen*
fparfa
famu.tuudo.vtnonvnoloco
pauciscjucregionibusrequiiere fedTef
easliceat,mpoao„SnTSs"ÓSg
nolccnd^oonumfaeregnonnr
acprouinciarum
peragratione, longi
. ,
?»*"''J°«'™*mnequeunr,vel,ellurec^
toa, .Al,xplunbusqu,dem,err,s
t communes, non omnes
tarn„en™pafsim aaumte«rCcDtroö obuT
obuise.Ifeecdj
certistractubuspeculiares.ve montibus
nromnnt^rii,
fcilicet
uanbuslocis.co.LsAnfisfy.uis.vmbrofilSXr^XS
cis,la;to p.nguiq; lolo.macro & Can'P"tn°us *?r}'
humidis
fterili , , vliginoGs rieuis oalüdibm r. '
m"
udd a
Harum q ' " ^
auten, illa: eandem fere vbiqueVormam i'Zf^Z nm
retinen velëx .
var,a^W„VJl^
la;indiuerlisreg,onibusprocc T'°
£li[otó-
nucum!aliorumq^a%S"renS
fege.um/abarum
>
taiiai
Medicinae candidatos.
fefamummHiumqueexünte
miinfarharundinumcraffefcunt faba: triplo maiores AEgiptijs
: :
magnitudinismuccstantaïmolisvt rairaculilocoïn tempus ïufpendantur. Straboquoqucincx*
tremo Mauricanorumquodam tra&u, iuxtacreditum Nili exortum vitem tantaecraliirudmis
quam duo homines comple&i qucanc omnem herbam cubitalem; Staphylino*
nafci tradit vix :
,
rurr,H:ppojnarathri ScoIymi caules duodenum cubitorum crafsitudine quatuor palmorum re-
,
)
perin. Et tamus quidcm Stirpium numerus,immenfa latifsimè fparfa multitudo, varia ac multiplex
natura.
Audorumveröipforumquantafueritnegh'gentia, velincuria in multarum prxferrim vulgo
notarum,formis differentijsque deleribèndis cum multarum extent nomina, quarum forma? non
3
ncmo
funt expreiÏAymt kuiter tantum defcripca?, fereeftqui ignorct, Rucllioidipfum fcriptis
fuisteltante.
dum
Eofdem vero non femper conuenire,atq; interdum inter fefe difsidere , fub vno eodemq;
nommcahus aliam herbam vel fruttcem detignat vel eandem nomenclatura exprimit, DioU
, alia
&
coridis cum Theophrafti aüorumq,- fcriptis dtligcns collacio oftendir, fuppcditabit huius varie#
Hiftorij noftra non pauca exempla.
tatïs
Defcriptioncs vcrö quorundam erroribus effc confperfas, quod ad plinianas attinet manifeflifi
&
fimum e[r,Leontceni enim hbri de Plinij erratis pafsim proftanr, omncs fere noftrilecu!i,qui de
materia Medica aut Stirpibus fcripfere,in redarguendis ac notandis Plinij lapfubus plurimi funt.
VerumdeDiolcoiideidnemoforlitan expe&auerit Galenucfrimonio
autfufpicatus fucrit,
atq; fcriptis commendïto.K.eperiuntur tarnen in eiuscommentarijs non exigui errores. Alias enim
difsimilium-Surpium^eiufdemapuddiuerfosauctorcsnominis, vnam
delineationes in hiftoriam
contrahi eandem non ijfdem nominibus nuncupatam membratim diuuUam
t:a!ias , veluti diuerfis
locisdefcribit,vt ijs commentarijsquos in Stirpium hiftorias qua? apud Diofcoiidem extantme*
<Ütamur,oftenfuro.s(ü Deus vitani,vaIetudinem,ociumq; conccffcm)nos fpcramus.
Nee tarnen hi errores impediunt, quo minus Diofcoridcsalijs omnibus longe pra?ftet, cum
omnes vel imperfectiorem multó hiftoriam,vel plunbus , maioribus erroribus , ac fabulis, prarfti*
gijsque plcna fcripta rcIiquerint.Theophraitus reliquos omnes in fuo (cribendi genere (uperans,
formasexprofeflbnondercripritJedSurpiummuItipliccmdilferentiam aliaque philofopho hos
mme De
dïgna profequi ftuduit. Plinij fcriptis quidiudicandum; iam fcnpfimus.Nicandri,
Sfaftoocec *$a «Aï£icp«£ju(Otoc folum reperiuntur Apuleius de paucis tantummodo egit. Galenus,
.
&
Paulus,Aëcius,figurasaDiolcorideexpreffasomiferunt. Alij veteres Graeci Latini, Philofo-
phi,Mcdici,Poëtct,Hiltoriographi Architect Agricultura? icriptores Hippiatri (me Vererina-
, , ,
quorum lectione ad quarundam plantarum notitiam peruenimus non nih obircr quarur.dam
rij,
,
meminerunt.Bithyni Io!£,HeraclidisTarentini,Crateua;herbarij, Andrea? medici,
iulij Balst,
Nigri,Diodoti,Pamphyli,Mante(X,
Nicerati,Petronij Apollonij antcccilorum Diofcoridis&
Galeni fcripta,neque ad pofteruatem perueneruntmeque perfeöum aliquid tradiderunt. Pleriq;
horum
anilibus tabulis aut praeftigiaturis Aügyptijs.coniurationibüfue pleni funt: de vnaa!»
alrj
qua matcri.i,aut paucis tantum, vt Galenus kribit , egerunt vniuerfam veró materiam corrplcCti
:
non
(luducrunt.
Quibus de caufis iüorum omnium fcriptis pofthabitis,vni Diofcoridi fummam laudem 3uöo*
ritatemque Galenus tribuit quam illi quoquedeberï nemonegare poteft abfque eius llquidem
, ,
Medici
fcriptiSjStirpium materiaeq; cognitio reftitui nulla ratione poteft.
Non
enim idcirco veiuti parum vtiüs abdicandus aut reijciendus quod inplerifquelocisjap»
&
fusfit, cümnec Pliniummulto grauius puerilitcr fa?pc haHucinatum minimè negligi oporteat
id Stirpium notitiam plurimum conferentem Neque enim cam ob caufam de
erratis eius ccepi-
.
&
mus admonere,fed vt huius fcientix ftudij difficultas ab omnibus inteiligatur maiorique cum
attentione,inrtirpiumcognitionem ftudiofi incumbant: diligentius omnes notasexpendantrlc-
uibus coniectuns content! facile ïudicium non promant: minus admirentur fipoftcomplnresin
hoc ftudio verfatos,multa in notitiam nondum perduöa adhuc !ateai:plures quotidie exoriantur
in relhtuenda hac Medicina; partc laborantcs,aut quod hi qui inlucem fubtndenonnulla dedére
iêntentiam alicubi mutent.Nam hacc omnia,haud dubio,difficultati huius kicntix magis quam
:
,
negligenuc,incuriae,aut temeritati huius statis fcriptorum accepta referre aequum eft.
Si enim Djolcorides exercitatifsimus vir,qui ruulturo ftudij laborïs in Stirpium materixque
, ,
',
Medica? cognitionemimpendit,eofecuïo quo nomina magnaexparte incorrupta vulgo
retine»
bantur,ipfarünotitia^maioribus accepta veluti per manustradebatu^velimmenfo numero, mul*
tipliciquc carum varietate,vel auttorum imperfeéfciSjVarijs, fabulohs defcriptjonibus derentus^cr*
rorem vitare non potu»t:qua ratione nuncquifquam, antiquis nomenclaturis ac appellationibu»
vix rcceptis.aut plurimum depraua«s,Stirpium cogniticne longo tempore inrermifla atque con-
a tempta,
riij
ad
Prasfatio
tempta.in tanta veterum(vti diximus)negligcntia,incuria varietate atque erjpribus fubinde im«
, ,
plicaiaobfcuritate.vel facilc vel abfquc magno labore,diligentifsinia inquifitione earum noütiara
confcqui fe poffc fpcrabitr"
Quum
non
igitur tanta huius fcicntix vel magnitudo vel difïicultas fit , vt nifi diligcntifsimo
omnium fhrpium rmturoq; examine,plurimorum veteium auctorum ledionc exafiifsima,id
eir,
multo labore,diutinis peregrinationibus,coiitinuo fludio comprehendi qucat ac fiei vix pofsir,
: i
omnem
vt his omnibus,vnius hominis aut paucorum vita diligentiaq; par fit. Citra admirationera
eflc deber,po!t multos recenttcrum in hoc materia diligenter verlatos.alios indics exonri, qui hac
augerc ftudeant,& noftros quoque de Stirpium hiftoria libros prodire.
Nemine fiquidem hanc fcientiam ad perfectionem perducente, fed omnibus plurima prater*
mi[tentibus,occilio pofteris relinquitur, priorum inucntis ac obferuatis plurima adijciendi atque
ftirpium cognitionem locupletandi.Quod reeen tiorum non panels prxftantibus, priuato ftudio,
&
peregrinatione,aliave occafionc comperta in commune proferentibus, mei officij fore iudicaui,
eam quam
vt exiftimabamme huiefcientix pofle arcefsionem facere, aut emendationem adhibe-
re.in publicum mitterem,atque verse Medicinx Stirpiumq; fludiofis communicarem.
Nonfruflra autem hunclaborem
yelinutiliter vel recentiores vel nos (ufcepinrjs Pcrtinet
.
&
enim
hfc fcientia ad prxcipuas principes duas Medicine partes </li<tmmK»|j ncci cfafuauw*
riKHp.Illavi&usrationeihxcmedicamentis fanitati hominis confulit vtraque herbis.fiugibus,
:
ftirpibus,earumq;feminibus,fruöibus,racidibus,fuccis,velutineceffarijs& materia &in(trutnen«
tis vtitur.Hxc enim vt plurimum.ad artis opera Medici vel impermixta , vel alijs aut intei lë coro*
inixta admben t.Si enim ncmo illum bonum fabrum aut artificem dixerit, qui malleum incudem
,
aut terrum.aliave artis fux inftrumenta vel materiam nó nouerit: Medicum quis habebit doflum,
qui Betam & Blito dillinguere nefciat.in craffa fupinaque omnium Stirpium Medicxque materias
jgnorantia verfetur.
At &
multum.fortaflï dieet aliquis, inter medicum reliquos artifices intereft neque enim ma*
,
nam
medici operibus apponunt/ed vcluti architecti tantum prxcipiunr, omnem Stirpium Me-
te
dicx
materia: notitiam,praparationem,variam miftioncm pharmacopceis relinquunt.
Fatemur a multis annis medicos prxparandorum mifcendorumque pharmacorum morem
omififlê, acaveterum confuetudine quos abunde
recefsiflé, conftat nulla pharmacopceorum
opera vfos, medicamentaetiamproprijs&difcipulorum
manibus mifcuifle neque vtpharma*
,
&
copcei rurfus riant requiriir.us , quxrendis.tercndis, tundendis, pi xparandis mifcendis medi-
,
&
camentis occupentur/ed Stirpium materia: Medicx quarum potilsimum frequentior ac quev
,
tidianusvfus.notitiamexigimus: nonfecusacin
ArchiteCto omnis materix xdificiorum cogni*
tio requiritur. Qui enim eam ignorauerit bonus
, Architecrus effenonpoteft. Sicetiam neque
doótus aut perfeflus medicm.qui artis fux materiatrrnon cognorit Quod fabri ex non conue*
. fi
menu bgno xdium
vel trabcs vel contignationes ftruant, Latomiluto pro exmento com*
parietes
pingantautreliqui
artifices alijs raodis impoflurasmoliantur.admittet aut difsimulabit hxcbo<
nus Architeöus.'Non exiftimo quenquam fore, qui non putct harum rerum curam ad eum
pertii
nere.CurigiturconniuebitMedtcus.fipharmacopceusfpurialegittimis
genuinis
adultcrata re-
centtbusexoleta.calidafrigidis.frigidacalidis.alexipharmacis
deleteria lubflituat ac deficiënte
hoc.modo
wo.alias illud.abfque
vllo iudicio aut deleftu fupponat? Conniucrc autem cum
huiuf-
modiimpoltunsautgrauiir.miserratisoportebit
.fihuius
fcientixrudisacimperitusfuerit cum
nulla ratione dolum deprehendcre potent. '
Omnes
Medicina
igitur fludiofos in hac Stirpium materixq'ue Medicx
notitiafefe exerce*
&
re conuen.t, atque operam diligentiam lummam
adhibere harum
, vt cognitionem reliquis
Med^cxartispartiibusadiungantcveterum
antiquilsimorum
probatifsimorumque Mediconim
,
huiusfc.ent.xftudiofiG.morum,
vefiighs liacinparteinfillant, ac Galeni clarn\i m i& maxima;
auttontatis medic.,pracepus& &
confilio obfcquundent.qui omnes Medicos
iuucnes
artis can*
&
d.aatos ad Stirp.um Med.camentorum
materixexaaam
notitiam admoner,
atque incitat.Me»
d.cus(mqu.t hb.de ant.dot,spnmo)omnium
Stirpium.
fifieripoteft.peririamhabeat
conCulo:
Immmus,
plunum
faltem quibus
frequenter vtimur. Item tertio de Medicamentis lecundum
Hmcputobonxindohs
genera muenes
incitatum iri, vt medtcamentorum
materiam cognof-
* «".'P'™« nlptcentes.non lemelautb»
rL
fed frequenter quoniam
, : fenfibilium re cogni-
- t,o fedula .nlpeö.one perfiatur.E. ,b,dem paulo infra Vos ergo admoneo Lo
: amici in"o
vt
t
quemefequammtfiarmoperapulchrëobiriveliti». naX
NouiOts enimquomodo
ex omni
prxftant.fs.maquotann.smed.camenta
o^Z"
m.hiadferantur, eó quód
perd.ti a,um
.11. re
rumcoemptores(Grxc,^ r.^A« Pr«KTrS
7 f vocant) vanj, modisea conLmant.
fisnonhosfolum,
fed multo mag,,
etiam .nercawre.,
qui tllaaduehunt, incufarê7"tq !h2
Je
muite