Table Of Content.
CÓMOE NSEÑAA R
SUB EBAÉS ER
• FÍSICAMENTE
•
EXCELEN.T E
�
J
• Lar evolpuacciífiócna
·
.
�
t
•
�
�
•
t
t
t
•
•
t
t
•
•
t
'
••
•
t
•
'
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
'
•
•
•
•
'
•
1
•
'
•
CONTENIDO
•
l
•
•
t
�
•
• Prólogo ix
• Introducción xiii
•
•
• SECCÓIN UNO
ANTECEDENTEENSR ELACÓIN CONL AI NTELIGENFCÍSIIAC A
�
•
• Capítu1l o "'gLae ntmeá s brilelnae nlmt uen do" 1
t
t
Capítu2l o Todosl os nipñuoesd esne fírs icameenxtcee lentes 5
�
• Capítu3l o Losp adreys l apsr iodraides 11
•
•
Capítu4l o ElI nstitEuvtaon T homays l as
•
oportunids ade 17
•
•
Capítu5l o Intleigenfícsiiac a 25
•
t
Capítu6l o Losp rinpciiopsa ram edilra
•
inteligfíesnicciaa 35
•
•
Capítu7l o Cómom ultpiliclaari nteliigaefinscica 45
t
•
SECCÓIN DOS
•
CÓMO MULTIPLICAIRN TLEAL IGENFCÍSIIAC DAE S UB EBÉ
t
• Capítu8l Coo locacdieloó snr ecinéanc ido-sb ocaaba joo b ocaar riba 49
•
. - Capítulo 9 Etap1a: E lb ulbroa quídye loam éduleas pinal 55
• Competencmioat or-a Movimiento
t deb razoys p iernas 55
• Competenmcainau al- Desarrolldoe lr eflejpor ensil 71
t Progradmeae quilipbarrilaoo sr ecinéanc idos 79
•
•
vii
•
Capítu1l0o Etap11aLa: proetruabnacniual ar 91
Competenceinla a m ovilid-adA rrastre 91
Competenciam anua-l Suelvtietl a 103
Un progradmeae quilipbarrieaol i nfante 110
Capítu1l1o EtpaaII I:E lc eremberdoi o 113
Competecinae nl am ovili-daGda teo 113
Competneciam anua-lA garrep rensil 123
Elp rograpmaas idvoee quilibrio 129
Capítlou 12 EtaIpVa:La cortienziac ial 141
Competenecnil aam ovili-daLdo sp rimerosp aso� 141
Competenmcainau a-lO posición cortic1al5 1
Elp rogrpaasmivoad e equiilbrio 158
Capítulo1 3 EtapV:aLa. cortteezmap rana 161
Competeennf cami oav ili-daCda minar 161
Competenica amnual- Oposición
corticbaill ateral 171
Elp rograamcat idveoe quilibrio 182
Capítu1l4o EtapVIaLa: cortperziam itiva 191
Competeennlc ami oav ili-daCda minar
y correernp atrcórunz ado 191
Competenicam anua-l Funcibóni manual 207
Actividfuanddeasm entaplaersea l e quilibrio 220
Captuílo 15 EtapVIIa: La cortsefiozsat icada 227
Competenecnil aam oviliyd aedne le quili-brio
Utilizuannapid ernoa e nu ne jercidcehi aob ilidad 227
Compeetnciam anua-l Ale scribir 235
Comentárisfio nales 239
Agradecimientos2 43
ApéndiIc e 247
ApéndiIcIe 263
Acerca lodaseu tores 269
viii
, 1
PROLOGO
.
n métoddoei nvestigaaecrioóens aplac coimúnmente utiplairzeaas dtioua dlros
Uefectdoesl ai ngravidez,d eop efsaosl,ot bare elc uerphou manoe,sl ac on
.
. .
finacidóean d ultnoosrm aleys saludaabldl eessc anstoo taeln l ac amaL.ó s
resultaddeeo sst ian activfiodrazda od dae le stadlol amahdiop odinásmoinci om pre
sionanEtneu sn.l apstoa mn ínimcoo mos ons etenyt dao sh oramsú,l tipsliesst eemna s
elc uerpoe mpiezaam no streavri dencdieac sa mbioy deteriHoaryoc .a mbieonsl os
fluiddoesn tdreol c uerpoq ued anl ugaar c ambihoosrm onalye as lad eshidratación;
elc orazyó lno vsa sossa gnuíneeomsp iezaap ne rdseurt oniciyd fuaedr zya e lc alcio
empiezada e sprenddeerl soesh uesoLso.si ndividquuoevs o luntariasmese onmteet en
a estparu ebac,o nfr ecuencsieqa u ejadned olodrec abezdao,l odree spaledsat,r eñi
mientaob,u rrimileenttaory,g o oc asionalmdeepn etred,ee lrs entiddelo a o rientación.
Claramenltaie n,a ctivfoirdzaadd par ovoucnaa c ondicpieórnj udiqcuiena ole sn atural
parau nc uerpsoa nyo n ol esionado.
Per.o. .¿ quésu cedeen e lc asdoe l ac ondición c.o.n.lt ara acrtiiav iedxagade
rada? Tomeannc duoe nqtuae l ai nactivfiodrazdae dsna e gatpiavraea lc uerhpuom ano,
_¿poddreíac irsqeu el aa ctiviod ealed j erciecxicoe silveso osn b enéficoEsn?e sctaes o
lae videncia teasmm ubyic élna rMaá.sd ev einatñeo dse i nvestighaacndi eómno strado
quel aa ctivifdíasdi vciag oropsuae daefe ctafarv orablemeenlct oer azdóenu na
personsauc, i rculascuispó unl,m onesusp ,e scoo rporal,s ut onicimduasdc ulealmr o,v i
mientdoes uisn testinloasp ,r esidóens us angreel,- coindtoed nea zúceanrl as angrel,a s
graseansJ as angrlear, e sisteJnaec fiicai,e nyc,ie ang enersau]s ,e nsacdieób ni enestar.
Sine mbarglao c,u estdieóbne s elrl evaadúanm ásl ej.o.s.¿ Signinfieccae saria
mentqeu es ie le jerciecsbi uoe no plaorsaa d ultos conseculeone tste amemnbtieé n
parlao nsi ñosL?ar espueesst. .Sa Í ".. . todolso bs eneficiaonst edse scrirteodsu ndan
enb enecfiio tantdoe ln iñoc omod ela dultfíos icameancttei vPoe.r oa úns onm ás
importalntoeesfs e ctqouset ienuenp rogradmeab idamednitsee ñasdoob reels istema
nerviosqou es ee stdáe sarrolleanne dlno iño.
Ene ste lúinbirclooo ,as u tores pruensc eonntcaenpfa tsoc inayn ctiee ntíficamente
firme acerca-de-layfü lnafc iisóino ldoeglcí ear ebErxop.l iecna urn· estiloy·-cflJuairod o
cómou np rogradmeaa ctivifídsaidci an,t egraednol av iddai ardieal onsi ñopsu,e dine
fulenciparro fundamelnotspe r ocesdoeslc recimideenltc oe rebyr loa o rganización
ix
rro10go
neurolóLgoisac uat.o mrueess tlrafoa rmna enq uel oesfe cteons casdceea sdtao s
procesos eelcs rteimcuilmasinoe cnitiaonl t eulaealcís,ct omeold esoalrrfílsoi co.
�
Ademánsoc, o ennttcoosne xlpiacciotneeósr aiciaasdsla psr,o veuennra e ceta
prec,pi assaaop aso, paersat malesot gcarosasn ru n iño.
Comoe ne lc asdoel a maydoelr oípsar oifneoaslceusa nhdaoc leonq usea ben
hacer lmoeasju otron,r oehssa cseenn qtuitero deosm uys enicldlelo o grDaehr e.c ho,
elm ayorre gaqluoeo frecaelnl ecyt aos ru n iñoon ,i ñ,e ase lr esuldtema ádsod e
cuareanñtodase e studdeil oso p roscoeds ed esoalrlrnoo rmalye dsa ñadEosst.a
icnopmarabcloem rpeinsódne mlova iliydd aeddl e sraorldleonl i ñsoed eridvea ·
unai ntebnúsqsuaed ad er epsuestasq,u el ohs al levaam dásod eci epna ísdeisfe resn te
ent odlossoc ontiniencnlutyeensd,Ano t ártiEdals.lh oand adol avu eltaalg lobo
alreddeedEloc ru adhoarvn i yv icdoon Xlionsg eunes l M atGor osdseBo r aysc ioln
losp equeñísiBmoossq uimaneonse lD esiertKoa lahari.
Enu nbaú squceodnnatua is,e h arne montaalpd aos apdaore as tuldoipsaa rot nres
demlo vimideeln satp or imecrraisa tduelr aTa ise rsreha a pnr oyechtaacdifuoat uerlo
y
ingravidez
pardae scublroiesrf ectdeol sa sobrleam oviliyd ealdd e sarrodlelhlou mano.
Ene stlei barloiu ,ga qlu ee nl oasn terilosoar uetso,r esh ihnaccaeepnnli oés
siuginetetse mraesc urrentes:
Elc erehburmoa no recarlemcceoenen t lue s coo nstyae nsttceer eceinmteios
prácticcaommelpnettceou anedlnoi ñoc umpsleeai ñso dsee dad.
Losn iñporse fiaeprreenna dh earcc eura lqoutirecaro as. a
Lonsi ñpoisne saqnu eelr eaglUou guemtáesp) r ecieones lmo u ndeosl aat ención
incansdaeub nal deu lyt eosp,e cialmleadn etse um adroe p adre.
Elm ejoerq uidpeeo n señaenntz oadl,aah istoersei lqa u,fe o rmalnam ardey e l
niño.
Lopsa drpeuesd een nseañu anrb ebaéb solutamceuanlqtueei rc osqau peu edan
presenetnua nrfoalrm ea honesbtaas aeyd nda a tos.
Enc iretsoe nteisdd eos orpreqnudeees rtlb eir oC,ó meon seañs aubr e bés er
a
físicaemxecnetlheea nyttaae r,d taadnot o etnis eamlypiaoqr u,e a uetlGo lre Dnonm an
ye lp ersodenL aolsI nstitoubttousv,i ereonpn ri nciop rieconocimimenutnod ipaolr
hacqeurne i ñcoosln e scieórne qbureeas lt afbíasni capmaerinaztlaed fuoesr,ac na paces
dem overlsuee,ag rroa strmaársas dee,l agnatteey, af nria lmen,pt uediecraamni yn ar
correenrl am ismaf orma en quel osr ecinéanci dos empiezaan m oversel, eugo
arrastmráasar dseel,aa gn attee y fairn almace manitneya arc orrer.
Exactameenntle am ismfoar mal,o asu toernesse ñala son apdres a encauzar a
losn iños sanmoesd,id oee p sotrpo ass opsr ecsois, desdeeln acmiienhtasota la
excneclifeaí sica.
Quiázse plu nmtáosi mportqaunleto aesu totroecsea nne stvael iloisbsore oa el
hechdoe q uee, nla a ctualiedsatda,es t apvaist leas,q uec onducealn ape rfecciófíns ica,
ocurrpeoncr a sualidad.
Alo frecae lro nsi ñolsao portundiedh aadc earp rpoósietsot caoss taasn
esencieanel loe rsd,ae pnrp oiadeonv, e dze h acearlal zoa lro,s npiuñeodasel nc anzar
X
Prólogo
une staddeoe xcelenciaq ufelí esbsir cian Jdaao p ortniudadd el legaas re tro dloo q ue
deseen mientras ys ao tnr jaóvdvéees.n etsso uvd iad a.
Estfaes cinanyt coem pletísimo libtraom bién otsrehoñe aclhmuaoy v alioso e
importanetlee :n señaau rn b ebéas erfí sicameexncteel eenstu enp roceqsuoen os ólo
puedsee mru tuamenatger adaybs laeit sfacttoarnitoo lpoapsra ad rceosm op arealn i ño,
sinqou e- deh echo- debsee ra spía rqau et énégxai to.
Cuandloo asu toraeq su,i enheesc onociídnot imamednutrea nctaesu in ad écada,
me pidierqounee scribeilep rraó loo pgarae stlebir ot anne cesarmieo s,e nhtoín rado.
Me considceuraé lificpaadraoh a cerploorl as encirlalzaó dne q ueh ev istroe a· -
liztaord toi pdoe e jercigciimonsá stincoot so,t almednetsec riatqouspí o rl osa utores,
an iñopsre vaimente paralítiyc toasm,b iéhne o bservacdóom o� \ruelan,.,p elqause
ñasn iñassa natasl,c omol osa utorleods e scriebnee ns tlei bro.
Los autreosh an moldeaedsot aexsp erienciasy susp erspecteinuv nac sa mpionn o
vadodre e nseñaanlzq au ea propiadamdeenntoem inuaDne sarrodlelcloe rebron idñeol" .
Estnau evdai sciphlaic noan tribuniosd óol aol d esarrodlellso ehru manosi,no a
crearu nan uevdaim ensinóe nl aq uea horeasp osiblee ntender cya mbliaac orn dición
humana.
Doctor RaPleplhl igra
MediciEnsap acial
xi
NOTAD E LVAE RSIÓENNE SPAÑOL
Todolso st érmingoism nástiqcuoeas p areceenne ll ibrhaon s idtor aducidos
siguienldato e rminolougtíial izpaodral aF ederacIinótne rnacidoen Gailmn asia
(F..IG.. )
Dadal ad iversiiddaido mátqiuceea x isetned iferepnatíessde esh ablhai spaan a,
continuapcrieósne ntaumnog sl osadrieto é rminocso nocidcoolosq uialmentee nd is
tintsoist ios.
Apoyoa costafdaoc i(asl weiesdhfacalílds)au: e ca.
Apoyoi nvert(ihdaos ntda npda)ra:dd aem anos, healpc ienro solbamsra en os.
Apoyoi nvertidpoi ecrnoanas b ier(tsast rlaiftdp loes itpioosinc)li:eó vna ntaa da
.
.h orcajadas.
Barrad ee quil(ibbarliaon cev ibgdaee ae qmu)i:l ibrio.
Mortall atecroanlp iernaasb ier(ta aesr evaoll)a:da .
Plancfrhoan ta(ol n lee bga lanacreab)e:s que.
Posicifróonn taclo np iernaasb iert(ase xtesntdpaeogds itpioosinc)di:eóv ne nado
extendido.
Ruedlaa te(rca alrw th elvlo)lt:e rleattae rvuaell;t adsec arro.
Saltcoo np értig(ap ovlaeu lsatl)tc:oo ng arrocha.
Saltoo gsi rosso brdeo sp ierna(sc haitnurensgs ir)oe:sn c adena.
Suel(floo orp)i:so . ·
Tigr(de i vreo lvlo)lt:e reents aa ltsoa;l dteot igre.
Volter(ertaos lalu,m errsoadlamtra),r :o ma.
Volterheatcai aad elanctoena poyeon h ombro(s shourlodlerlro) d:� dcao n
hombros.
xii
INTRODUCCIÓN
pesdaeqr u leo·as p roximadcaimeiennn dtiev qiudceuo omsp o�n1pe enr sonal
Ad eL osIns tituptoasr a eld eLPloo gtreonH cuimaaln eonF, i ladehlafidnae d,i
cadtoo dsauv idaa' 'emppeozeral pr r inciqpuiivoza"ál, lg aap eneane sta
ocaseimópne pzoaerrlfi naSli.en m barsgioe,m hpera ef irmaqduoee ll ecttioeren le
deredcehc oon ocdere sedlpe r impeadrre p ágienlca osn itdeodn eu nl ibro.
Estlei bro deqmuoeesls t efírrsa ircáa meexncteeln eosn elt iem aiu tnaoc su antos
niñeoxsce pcionqauliese dneebsi,aa d log púont engceinaélet sipceoc tiiaelenn,ee nl los
lasse mildlegales n fíisoic o
.
Estlei bsroos tqiueteno edn oi ñtoi ecnoem,co o nsecudeeenlsc pilaé nrdeigdaol o
del ogse nesH odmeosl pa iense,ld ereicnhhoe rdeesn etfíres icamexecnleetnet e
..
Eld erecahs oe rfí sicamenetxec eleenstu en derecho den acimiento.
Esttee xsteho ae scrciotmuoon aal abaanmlzi al acgornoo cidloam o cvoimloi dad
humanqau,en <? hsa p reocudpeasd1do9e 4 0D.e sdeen tonhceemso,es s tudliaa do
movildietd oaddla amssa neproassi ebnld eísqa usce o fnr ecueernacdneiv ae ihnotrea s
det rabyan jodo eo chdo;u rante qsueeemr aamnnáa sasm enuddeos iedtíeaq sud ee
cincdou;r amnetseee snl oqsu per evaellge oczíooal ad esespeyrd aucriaónnt e años
igualmdeinvtiede indtnorusee satdrmai raacniteóelmn i ladgelr aom ovilhiudmaadn a
yl ap erplejeindlaodq ueccueadnoédrsoant oas uceednaí bas oluto.
Hemoess tudliama odvoi lhiudmaaddn eal ,af ormmaás p ráctyir ciag urcoosna ,
decedneam si ldeesr ecién niancfaindtboeessb,,én si,ñp oesq uenñioñsmo,as y ores,
adultaonsc iaLnaoh se.m oess tuddieasdsdoue ps r inciopbisoesrv:al nodmsoo vi
y
mienttroosn cdaefellte oesn e lú terdoel, o bse bqéusse ea rrastdrela onis,n fanqtuees
gatedaeln o,s nqiu.ñeeo msp iaec zaamni ndaear q,u eqlluyoeas c aminhaánb ilmente,
del oqsu ceo rrberni ndceal noq,su seo enx celentheámbeinldteeles ag enjtoev en
y y
que reaplrioezzaa ast létiqcuaens o sd ejasni nh ablaa ,tra vésd et odal as orprendente
activciodtaiddq iuadeno am innuae svtirdahasas s stufa i ndaelc linyad ceisócnee nns o
laa ncianidad.
Tamibéhne moesstu diado teóricamleamn otvei liddeasdde supsr iermoso ríge
nesh,a cuen otsr meisql u inimeinltloosdn eae ñsoc su,a nldoods o gsr andesd er einos
lam atevriivai etnotmea rcoanm inionsd ependpiaernat ecso nevnee rlrt eiirnsoe
crecipeenrftoíe s,i caimnemnótdveeil lap sl anyte anse ,lr eidneol oasn imaqluees
podímaonv erasv eo,l undteua ndl ,u gaao rt ro. ·
xiii
Hemose studialdoosp rinciiopsd el am ovilidhaudm anae ne lA ustralopithecus
africcaunyuods e,sc ubrimi-heencthoq · hacmeá sd es esenatñoas p onru esptrroo
fesDoarr ts-orpreanlmd uinód doe l aa ntropologaí.C uandoets as natiugasc riaturas
sel evantapraornca a minasorb er susp iesy dejarsouns m anose nl iberptaardpa o der
asicro nu nam anuon p alqou lee ssi rvideera ann ay c olna o truanr aa mpaa ruat ilizarla
comhoe rramiseean btrai,có am ienolp arqa uen aciehroam bemrloe d erno.
Hoye nd íae,sa en tipgauloso eh ac onver·et nui ndtaoe rrorífniuccal yea armra
esaan tiugah erramienta,l ar amas,e h ac onvteiord elnac omputdaoary ent odas las
demásm aravilqluaees l h ombhraec erado.
Desdee sem omentoe,lh ombrhea c aminadoe recstoob rtei elcrraoa sn u msa nos
lbirepsa ruat ilhiezrarra miceunyutosao l seh ah echsoe mrá sin teliegnte.C ons um eojr
inteligenciah as idcoa padzei nvenhtearrr amiceandtvaae sz · cmoámsp leqjuaehs a
utiizlapdaor apar endery c omprendera únm ást odloor elacioncaodnlo a t ieryr a así
·
nacilaó nitelgiencai humanmao derna.
Hoye nd íae,lh ombsreeco nsidlea�r rai atdueSlreñ ao mrá sb rillyat mneitbel e
ye lú nicqou e nteli acea paciaddd ed esuti·errl lapneta soberlqe u vei voeb ine,o mco
productod es ui nteliegncia,v olverulnol ugpaarerc ioda lP aracíosneo l q ues eimper
haso ñad.o
·
Esae xceleinntteeli gencia tuvsou so ríenges enl am ovilidad y ne laf unción
manuahlu mana.
Conc adad écadqau ep asae,s am ovilidhuamda na y lafuncimóann uasle h an
vuelctaod av ezm ásd iestrmaasr,a villocsoamsp,l ejya adsm iarblesq uee nl ad écada
anterior.
Esta noe s meramenutnea t esitse óriRceas.u lctlaaam reen tvisiebnlc ea da
celebraciónd el osJ uegoOsl ímpicCoasd.a a ñoo límpico ser ompelno sre gisrotsa n
teirores dem ovialdih dumanyad e l afu nciómna nualy, s ee stablecen nuevroésc ords
mundiales.
Valel ap enao bservqaure l am ayorídae l osg anadoraecst ualdeems e dalldaes
oros onc adav ezm ásj óvenes ques upsr edecesores.
¿Dóndtee rmintaordeáosto ? Hoy end íal,so gmni astaso lmípicos,e ne dad
adolescelnlteev,aa cna bop roezqause l iteralmneins tieq uiefurear ons oñadahsa ce
cincuenta añopso lro sd eprtiostaso límpico.s
Estnoot enninará.
Unidfiarm emente laam ovilihduamda nya a l afuneimóann uale stláa i nteligen
cia humana.
Deh echtoac,lo mloo v eremloams o,vi lidda y lai ntenlciimgaae nusaoldn o dse
lass eicsl asdeesi nteligehnucmiaan aq uee xisten.
¿Queés e,n tonlcoqe ushe,e moasp rnediadcoe rdceal osse rheusm anaot sr avés
del omsi ldeesa ñodsev idqaue peelr sodneLa olIs n stihtaud teodsi cacdoom prender
a
y a mejoraerld esempeño físidcoel osh umanosP?o demoesx presaernlu on s miple
párrafo.
Estamotosta lmentec onvenciddeqo use t odnoi ñoe,ne lm omendteon acepro,s ee
unai nteligpeontecnciaial supear liaoq ru ej amáus tilLiezoón arddaoVi nci.
Esai nltieegncipao tenpcrieaslee,nn et lne a cimiiencnlutyoey, d eh echeom pieza
con lafu nciófíns iac.
Estlebi rloe sr evelaar táo dolso sp adreqsu ed eseesna berllaof ormae nq ue
pueden enseñaar s usb ebésa serf íiscameenxteceel ntyel se esx plipcoarqr uáé ,
despéusd ec asmie disoi gdleom ejoreanfr o rmad ramátliahc aaib laiddf ísica
.
humanae nl osn iñosl,o sa utorepsie nsan quee su nab uenaid eah acerlo.
xiv
Unan otap aral opsa dres
· EnL osI nstitnuoht aoysc h auvininsith aosm,b rensi
mujereAmasm.o s yr espetaaml oasms a dreys lao psa dreas ,
losn iñoys laa sn iñaPsa.r rae solevlep rr bolemdae r efe
rirnoas t odolso ss eres humanos• •pceormsoao dnualst as
desle xmoa sculio"n poe"q uepñearss ofenmaesn inaesn"e ,st e
texhtaoc emorse ferenccoinam ayofrre cuencai tao dolso s
"
padrecso moa "lamsa dreys ,t.ao dolso hsi jocso moa los
niños".
Parecjeu sto.
XV