Çocukluğum ve Kilis

97 Pages·2005·1.52 MB·Turkish

Çocukluğum

ve Kilis

M. Orhan ÖZOĞUZ

1
2
Önsöz

İnsanlar ihtiyarlayınca eski hatıraları düşünmekten çok hoşlanıyorlar. Hatta öyle
ki bazen dün ne yediğini, kiminle konuştuğunu unutuyor da çocuklukta
ezberlediği şiiri hatırlıyor. Hatırladıkça da etrafındakilere anlatmak istiyor.
Çeneleri de düştüğü için devamlı aynı şeyleri tekrarlamakla dinleyenleri de
herhalde bıktırıyorlar. Ben de ya fazla konuşmaktan yorulduğum için
tembellikten, ya da kendimin başkalarından çektiğimi yeni gençlere
çektirmemek için yazmaya karar verdim. Böylece şimdilik hatırlayabildiklerimi
not etmiş olacağım. Hiç olmazsa ileride hafızam zayıflarsa bende okur, eski
hatıraları yenilerim, diye düşündüm. Bunu söylerken aklıma bir hikaye geldi.
Vaktiyle herkes olcuma yazma bilmediği için çok yerde arzuhalciler vardı.
Adamın birisi bir arzuhalciye gidip oğluna bir mektup yazdırıp, yardım istemek
için müracaat etmiş. Adam bunu dinledikten sonra yazmış. Yazdığım tamam mı
diye okuyunca adam ağlamaya başlamış. Arzuhalci

- Niçin ağlıyorsun diye sormuş. Adam

- Meğer başıma neler gelmişte ben bilmiyormuşum demiş. Kim bilir belki
bende ileride okurken, başıma neler gelmiş diye, ağlarım.

Başkası da okurken sıkılırsa bırakır, hiç kimseyi dinlemek için sıkıntıya
sokmayacağım. Bilhassa karşımdakinin de sıkıldığını saklamaya çalışmasını
veya beni, isteyerek veya istemeyerek, kırmasını önlemiş olurum diye
düşündüm. Yine de inşallah okuyanları bıktırmamayı veya ağlatmamayı ümit ve
temenni ediyorum.

Bu vesile ile ebediyete intikal etmişlerin rahmetle anılmasına vesile olursam
çok mesut olacağım. Kilis’i de birazcık olsun anlatabildimse, doğduğum yere
karşı olan borcumdan kurtulmanın huzurunu duyacağım.

Saygılarımla
M. Orhan Özoğuz

3
Altmış küsur seneden sonra çocukluğumu hatırlamak için zihnimi zorladığımda
bir kaç hatıradan başka pek fazla bir şey hatırlayamadığımı gördüm. Halbuki
çocuklarıma nasıl bir aileden geldiğimizi, bizim devrimizde neler çektiğimizi
nasıl yaşadığımızı anlatmak çok isterim. Ayrıca herkes gördüğü hayatı biliyor
ve hayat sadece ve hep öyleymiş zannediyor. Halbuki, çok defa başka durumlar
da yaşamış kimselerin verdiği kararlan bugünün düşüncesiyle karşılaştırırsanız,
edinilen kanaatler yanlış oluyor. Bir çok hadiseyi iyi anlayabilmek için o devri
yaşamak lazım. Bugün ben de geçmişteki bazı kararlarımı beğenmiyor veya
gülüyorum. Fakat o gün inanarak o karan verdiğimi de biliyorum.

Aile bakımından nasıl bir aileden geldiğimi hep merak ederdim. Çok şükür
sağlıklarında Ali amcam, babam, Abdullah amcam ve bilhassa Hecaz Erol
beyden oldukça tafsilat toplamıştım.

Son olarak da babamın dayısı oğlu, Mennan Gökçeimamdan son düzeltmeleri
yapmak imkanım oldu. Bunların ışığında oldukça hakikate yakın bir tablo
çıkarabildim. Bence insan gerek aile olarak, gerek millet olarak nereden
geldiğini bilmesi gerekir inancındayım. Dününü bilmeyen bir insanın bugünkü
olaylar karşısında sıhhatli bir karara varacağına inanmıyorum.

Baba tarafından ailem Hammal İsmail zadelerdi. Bu ismin nereden geldiğini
araştırdım. Kimisi İsmail’in hammal olduğunu, başkası parasını yanında taşıdığı
için ona bu ismi taktıklarım, büyük amcam, Ali amcama göre ise, çok zengin o
derecede de tutumlu olması dolayısıyla ona herkes "Sen malının paranın
hammallığını yapıyorsun" dermiş, o isim de oradan kalmış. Hangisinin doğru
olduğunu ispata imkan yok. Fakat Ali amcam emin olmadan birşey söylemezdi.
Onun için ben de onun söylediklerine inanıyorum.

Ailede orijinal bir adet var. Hammal İsmail büyük oğluna Ali adım takmış. O da
kendi oğluna baba adı İsmail adını veriyor. Ondan sonra tekrar İsmail ve Ali
tekerrür ediyor. Yaşadığını gördükleri ilk Ali, Kudamacı Hacı Alinin kızı Ayşe
ile evleniyor, onun iki oğlu (İsmail ve Mustafa) ikide kızı oluyor (Hudarcı Kara
Ali ile evlenen Safiye ve Nuri Zengin ile evlenen Fatma). Dedem olan
Mustafa’nın üç oğlu oluyor, Ali Atıf, Mehmet Oğuz, Abdullah. Görüldüğü gibi
dedem büyük erkek evlat olmamasına rağmen ananeyi devam ettirerek baba
adını büyük oğluna veriyor. Ali amcamla babam arasında takriben on yaş,
babamla Abdullah amcam arasında da yine takriben on yaş olduğu için, büyük
amcamı adeta baba gibi sayarlardı ve herhalde AGA kelimesinden olacak (Ağe)
derlerdi. Ali amcam da onların okumasında, yetişmelerinde babalarından çok
fazla faydalı olmuş. Ali amcam her halde çocukluğunda bir korku geçirdiği için
asabileşince hafif kekelerdi. Onu gençliğinde arkadaştan kızdırmış, alacağını,

4
sonradan kendisinin de söylediği gibi, şakadan vermeyeceğiz demişler. Onun

- Zarr zarr zaptiye gelse parr parr paramı isterim, sözü senelerce aramızda şaka
mevzuu olmuştu. Bizim oralarda Jandarmaya zaptiye derler.Gençliğinde bıyığı
vardı ve o devre göre fiyakalı gezmek için baston kullanırdı. Okumaya çok
meraklı idi. Ömer Hayyam’dan ezbere şiirler okurdu. Bilhassa Ömer
Hayyam’ın meali

- Ağlayarak geliyorum, ağlayarak da gideceğim bu dünyadan, aradaki
yaptıklarımdan neden hesap soruyorsun ve

- Aşağıda bir öküz <dünyanın öküzün boynuzunda durduğu zannediliyordu>
yukarıda da bir öküz <yıldızları kastediyor> arasında ne kadar eşekler tepişiyor,
diyen şiirlerini acemce söylerdi.

Üç de halam olmuş, birisi ben doğmadan ölmüş (Nazmiye hala) kız kardeşini de
(yani Hayriye halamı da) aynı adama vermişler. Ayşe’nin (Kilis’te Ayyüş
derlerdi) ilk kocası ölmüş, ondan Niyazi Dülger, Makbule ve Münire adında
kızları olmuş. Sonradan Asım Tabak ile evlenmiş. Ondan ben yaşta Mehmet
adında bir oğlu vardı. Mehmet’ten sonra Ahmet adında bir oğlu daha oldu. Bu
kızlardan birisi bize gelmiş yanakları kırmızı kırmızıymış. Annem (Sana neler
yedirdiler de böyle yanakların kızardı) demiş. Bunu o kız nenemlerde şöyle
anlatmış:

-Üm dedi ümledi benim kızım da kızarsın dedi.

Bunu bilhassa, o evde şahsen duyduğu için olacak, Abdullah amcam çok defa
söyler gülerdi. Abdullah amcam biraz da dedemin arzusu olsun diye Hafızlığa
başlamış. Çok iyi hafızdı. Ayrıca da okumaya meraklıydı. Ayşe halam
babamdan yaşlı, Hayriye halam babamdan gençti. Onun ablası Nazmiye genç
yaşta vefat etmiş. Hayriye, halam gözü çok yaşlıydı, Kenanoğlu ile ölen kız
kardeşinin yerine evlenmişti. Teyzesi olduğu, Raif Kenanoğluna bir anne gibi
baktı. Hasan Hüseyin adında ikiz oğlu vardı benden sonra Osman çok sonra da
Mehmet adında çocukları oldu. Çok samimi ancak son derece ani alıngan bir
mizacı vardı. Ablamın her ağlayışında Hayriye hala, Hayriye hala, diye Meleği
kızdırırdım. Bunda belki en ufak bir hata yaptığımda Ali amcamın (Minohal)
yani Arapça er dayıya diyerek benim de dayım gibi olacağımı tekrarlaması
tesirli olmuştur. Ancak bu gün Ali amcamın, belki de bilmiyerek, bana en
büyük iyiliği yaptığına inanıyorum. Zira sonradan bende her hareketimde acaba,
dayım gibimi hareket ediyorum korkusu, beni bir çok yanlış hareketten
korumuştur.

Babam rüştiyeden sonra Şama Sultani tahsiline gitmiş. Tahsildeyken Harbi
5
Umumi devam ettiği için kendisi 1917 senesinde gönüllü yazılmış. 1900
senesinde doğduğu için o zaman 17 yaşında olmalı. Bostancıya ihtiyat zabit
okuluna göndermişler. Bu vesileyle İstanbul’u ailede ilk o görmüş. Harpteki
İstanbul’un fecaatini anlata anlata bitiremezdi. Bir gün Enver Paşa onların
karargahına gelmiş. İhtiyat zabit namzetleri hep okumuş kimselermiş, bunlara
karşı alaydan yetişme zabitler de herhalde bir kompleks varmış. Bunlara çok
sert muamele yaparlarmış. Teftiş sırası Enver Paşa ile bir ihtiyat zabiti arasında
şöyle bir konuşma oluyor, Enver Paşa

- Adın ne? diye soruyor
- Eşeoğlueşek Paşam.
- Bu nasıl ad?
- Buraya geldim geleli başka bir adla çağrılmadım Paşam.

Bu hadiseden sonra ihtiyat zabit namzetlerine yani yedek subay adaylarına bir
daha küfredilmemesi tamimi çıkarılıyor. Fasulye, nohut yemeği verdiklerin de
kurtlan ayıklayıp yerlermiş. Yine de şanslı sayılırlarmış, çünkü o sıra onlardan
başka muntazaman ekmek bulan yokmuş. Suriye’den Halep ve Kilise o harp
sırası bir çekirge hücumu olmuş, memlekette yeşil bağ bahçe hiç bir şey
kalmamış. Hatta ev kapılarını bile çekirgeler yer, menteşe kapı kolu gibi demir
aksam, çat diye düşermiş. Üzüm, tatlı kalmadığı için, (şeker ele geçmez bir
hayalmiş), herkes uyuz olmuş. Halep’te belediye arabaları her sabah açlıktan
ölmüşleri toplarmış. Son zamanlarda bazı gençlerin," Harp yapmalı, On iki
adayı almalı idi, Trakya’ya yürümeli idi" gibi laflarına,

- Bunlar, harp nedir bilmiyor bol keseden atıyorlar, derdi.

Harp sonunda terhis olmuş, memlekette devlet otoritesi kalmadığı için dağlar
eşkıya dolmuş yolda babamı da soymuşlar. Don gömlek geri gelmiş. Bu sırada
Kilis de Fransızlar tarafından işgal edilmiş. Döndükten sonra Kilis’te, hasta
denecek kadar zayıfmış uzun müddet kendini toparlıyamamış. Antep harbinde
çalışan arkadaşlarına yiyecek ve silah şevkiyle meşgul oluyormuş. İhbar
etmişler bir kaç gün Fransızların hapsinde yatmış, delil bulamadıkları için
serbest bırakmışlar.

Anne tarafım Patlıoğlu soyundan geliyor. İsmin nereden geldiğini bilene
rastlamadım. Dedemin babası Hacı Reşidin beş oğlu oluyor. Ortancası Mehmet
ise de adından çok, bir kolu sakat olduğu için, Çolak lakabıyla tanınıyor. O
zaman Kilisin en zengini olduğu söyleniyor. Çolak dedem o zaman çok genç
olan, Ali amcamı çok severmiş hatta, annemin ve babamın söylediğine göre
"Ali gibi bir oğlum olsaydı hiç param olmasaydı" dermiş. Dayım için de "Bu
benim bütün servetimi mahvedecek" dermiş. İki de teyzem vardı Aliye teyzem
6
annemden büyüktü. Kadir Kadirbeyoğlu ile evlenmişti. Sıdıka, Pervin, Lütfiye
ve Kadriye adlarında dört kızı vardı. Kilis’ten ayrıldıktan sonra temasımız yok
denecek kadar az olduğundan pek hatırlamıyorum. Nakşiye teyzem, vaktinde
Kilis’in sayılı güzellerindenmiş. Kazazoğlu İmam beyle evlenmiş. Atiye adında
bir kızı, Seyfiddin adında Melekle akran, Nejdet adında da benim yaşlarında iki
oğlu vardı.

Ali amcama sermaye veren işe atılmasına sebep olan, Çolak dedemmiş. Ben
doğmadan hatta ablam doğmadan önce vefat etmiş. Hakikaten dayım, miras
taksiminde parası hamam tasıyla bölünen, serveti bir kaç senede mahvetmiş.
Yalnız bin altınlık saman sattığını söylersem, servetin miktarı hakkında bir fikir
edinebilirsiniz. Mirastan hisse isteyen ablası yani annemi silahla kovalamış.
Komşular kaçırmış, kurtarmış. Allanın büyüklüğüne inanmayanlar ibret alsın
diye yazıyorum, sonradan senelerce annem dayıma baktı. Ali amcam da onu
ikinci Dünya Harbi sırasında, Sermayesini üç kardeşin verdiği, pekmezhaneye
ortak etti. Fakat onu da yürütemedi. Aklımdayken bir hususu daha yazayım.
Dayım Halep meyhanelerinde parayı bitirdiği günlerde birisi ona " Baban
sürülerini Kürt dağına yollardı, onlarda çok alacağı olacak" diyorlar. Dedem
hesabına çok sağlammış. Aniden ölmediği için kimsede bir hesabı kalmadığım
söylüyorlarsa da o yine de gidiyor. Kürt ağalan o gelince aralarında toplanıyor
ve sonradan babama söylediklerine göre "Bizim kimseye borcumuz yoktu fakat
Çolak ağanın oğlunu eli boş döndürmek istemedik aramızda topladığımız bin
altını (babanın bizde bu kadar alacağı vardı) diye verdik" demiş. Tabii arabasını
doğru Haleb’e çektirmiş. Yere düşen altını almaz arkadan gelenler alsın dermiş.
Traş için Kilis’ten Haleb’e arabayla gidermiş. Bir müddet sonra o parayı da
bitirmiş. Annemle babam çocukluktan tanışır beraber oynarlarmış.

Babamın anne tarafı, Trablus’tan geliyor ve Sunusi ailesiyle bağlantılı olduğu
söyleniyor. Kilis’e Sultan Yavuzun Kilis’i alış senelerinde, 1521
senesinde.Abdülhalik Mustafa geliyor. Şeyh Gökçe Camii bu zat tarafından
yaptırılıyor. Şazeliye mezhebini yaymak için geldiği söyleniyor. Kırmızı saçlı,
beyaz tenli mavi gözlü (Gökçe adının göz renginden geldiği söyleniyor) Gökçe
imamın kabrinin Kilis’le yaptırdığı şimdiki ismi ile Tabakhane Camisinin
bahçesinde gömülü olduğu söyleniyor. Ailede çok okumuşlar yetişmiş. Osmanlı
devrinde aileden on yedi kişi Şeyhül İslam’dan berat almış. Bunlardan on üç
tanesinin Muhlis oğlu Cengiz Gökçede bulunduğu söylenmektedir. Ben şahsen
göremedim. Son Berat alan Ömer oğlu Şeyh Mahmut imiş.

Ben isim benzerliği dolayısı ile Gökçe ailesinin Irandaki Gökçe gölü civarından
geldiklerini zannederdim.

Ben nenemin annesini hatırlarım. O sıra doksanın üstündeydi, bir kaç sene önce

7
buzda takunyayla abdest alırken düşmüş komaya girmiş. O komadan çıktıktan
sonra yirmi sene yaşadı. Hasta olduğu sıra Dr. Emin bey sık sık bakmaya
geliyor. Bir gelişinde Büyük nenemi gözlüksüz Kuran okurken görüyor.

Sonradan babama anlatırken,

- Ben oğlundan bile genç olduğum halde gözlüksüz hiç bir şey yapamazken o
gözlüksüz Kuran okuyordu, dediğini duymuştum. Ali amcam dayısı olan Ömer
Gökçe imamın kızı Salihayla evlendiği gibi Çolak dedem de, anneannemin
ölümünden çok sonra, Ömer dayının büyük kızı Hamide’yle evlenmiş. Yani
benim neneliğim oluyor. Biz iki kardeşin birisine Hamide nene diğerine Saliha
abla derdik. Nedense yenge lafı bizde pek kullanılmazdı. Onun yerine abla
derdik.

Annem babamla evleneceği zaman, dedem (istemezsem herkes kızının bir
kusurumu vardı? der onun için yüz altın verin) demiş. Babamlar zar zor yüz
altını tamamlar verirler. O babamı çağırır üzerine dokuz yüz daha koyarak bin
altını verir ve bir liste uzatır Haleb’e git bunları ve eve lazım olan diğer eşyaları
al der. Hepsine Allah rahmet eylesin.

Birazda Kilis’i kıssaca anlatayım. Gerek ikliminin güzelliği gerek arazisinin
mümbit oluşu yüzünden tarihin her devrinde insanlar orada oturmuşlar.
Bildiğim kadar Tunç devrinden beri meskun olduğu tesbit edilmiş durumda.

Kalde, Asur, Hurri Mitani devletleri arasında el değiştirmiştir. Asurlar devrinde
Ki-li-zi diye adlandırılmış. Sonradan Hititler almış. Bir ara Keyhüsrev II
zamanında Perslerin eline geçmiş. Milattan önce dördüncü asırda Selefkiller’ce
alınmış, Selefkillerin Romalılarca mağlup edilmesi üzerine. Roma
İmparatorluğuna bağlanmıştır. Roma imparatorluğu ikiye bölününce Bizans’ın
olmuş. Haçlı harplerinde bir ara Urfa Dukalığına bağlanmış.

İslamlığın yayılmaya başlamasıyla ilk elde edilen yerlerden olmuş. Stratejik
ehemmiyeti dolayısıyla her kuvvetli daima Kilis’i elinde bulundurmak istemiş.
İpek yolunun üzerinde de olması ehemmiyetini daha da artırmış, her devirde
Kilis’e hakim ve sahip olmaya çalışmışlar. Mühim bir kale olan Azezin Timur
un Anadolu’yu istilasında tamamen yıktırması Kilis’i daha da ehemmiyetli
yapmış. Katip Çelebi "Ziyaretgahı Kilis’" kısmında şöyle yazıyor:

"Evvela Şehit mahallesi kurafesinde üç bin sahabei kiram merkadi şeriflerinin
taşlarında masturdur. Cümlesi Halid bin Velid bu şehri muhasara edip şehit
olmuşlardır. Ve her şüheda kurbinde Hacı Halil mescidi dibinde bir kubbei ali
içinde Şeyh Ahmed ve Şeyh Mehmed hazretleri erbabı sofradandırlar. Odun
pazarında Şüheda Sultan ve Canpulad zade hamamı civarında şehid Cemali
8
Sultan ve Ak corum tedribesi kurbinde Şeyh İvaz Sultan. Şehrin şimalinde bir
kurşun menzili baid kayalı bayır iizre bir tekyei ali var. Cümle şehir andan
nümayandır ve bir mecmaül irfandır. Anda bir kubbei pürenvar içinde Şurahbil
medfundur........... Gayet ulu Sultandır. Nice kerre üzerlerine nur nazil olduğu
miisbettir. Cihannüma tekye biminnettir. Şehrin garbında bir tekyei ali daha var
Anda Şeyh Muhammedi Arabi ve Rıttali deyu meşhurdur ........... Elhasıl ulu
sultan sahabei peygamberi ahır zamandır. Hazreti Ebubekir hilafetinde şehit
olmuşlardır...."

Kilis Bizansa karşı ileri karakol vazifesi gördüğü için, yapılan savaşlarda, çok
şehit verilmiştir.

Büyük Selçuklu Alp Arslanın Malazgirt savaşından sonrada Anadolu
Selçuklarının eline geçmiş. Sonradan Memlukların eline geçen Kilis onaltıncı
asırda Yavuz Sultan Selim zamanında 1516 da Osmanlı toprağına katılmıştır.
Evliya Çelebi Kilis’te kalenin harap olduğunu fakat 4660 ev 30 cami 7 medrese
3 hamam 11 han 2170 dükkan olduğunu kaydeder. Aşağı yukarı iki eve bir
dükkan düştüğüne göre, ticaretin ne derece ileri olduğu düşünülebilir. O
zamanda şimdide en mühim Cami Kanuni Sultan Süleyman devrinde Cambolat
oğullarının yaptırdığı İstanbul camilerine benzeyen camidir. Tekke camiidir.
Bahçesinde Beyler beyi olan Cambolat beyin mezarı vardır. Yanında mevlevi
dergahı bulunurmuş.

Eski devirlerden pek eser kalmamakla beraber, 1334 de Abdullah bin Hacı
Halil’in yaptırdığı Ulu Cami, 1515 de Seyide Fatma tarafından yaptırıldığı
bildirilen Akçunın camisi 1553 te Cambolat tarafından yaptırılan Tekke camisi
kalan eski eserlerdir. Şeyh camisini 1569 da Hacı Baki Murat yaptırmıştır. 1665
de Abaza Hasan paşa Şeyhler camisini yaptırmıştır. 1683 de Çalık camisi
yapılmıştır. Cüneyne camisinin ne zaman yapıldığı bilinmemekte 19. asırda
Salih ağanın onardığı yazılıdır.

1525 te Celaledini Rumi adına yaptırılan, halk arasında Ak tekke denilen,
Mevlevihane’nin bir çok kısmı yıkılmış olmasına rağmen Semahane 1876 da
onarıldığı için günümüze ulaşmıştır.

Şeyh Abdullah efendi tekkesi, Nakşibendi tekkesi, 1858 senesinde yapılmıştır.
Avlusunda Şeyh Abdullah’ın türbesi vardır. Aynı Şeyh Abdullah’ın yaptırdığı
Baytaz han, Çarşıya çevrilmiştir.

Hamamlara gelince Hoca hamamı 1545 de Cambolat tarafından yaptırılmıştır.
Eski hamam 1562 de. Paşa hamamı 1567 de, Hasan bey hamamı 1599 da, Tuğlu
hamam 1785 de yapılmıştır.

9
Çeşmelerden de bir kaç meşhurunu yazayım:
Fellah Çeşmesi 1623 (1787 de onarılmış)
Kurtağa Çeşmesi 1635
İpşir paşa Çeşmesi 1654
ve Kavaf Çeşmesi 1844 tarihlerinde yapılmış Kilis’in güzel çeşmeleridir.
Kilis’te bunlara KASTEL derler. Çurun dediklerini de duydum.

Yavuzun işgalinden sonra, 1831 senesinde Osmanlıya isyan eden Kavalalı
İbrahim paşanın kısa bir müddet işgali ve birinci dünya harbinden sonraki önce
İngiliz sonra Fransız işgali sayılmazsa hep Türk kalmıştır. Selçuklular devrinde
de esasen Türktü.

Kilis bir irfan merkezi olmuş, ilim öğrenmek için bir çok yerden Kilis’e
gelirlermiş. Matta " Mantığın ilk hocası şeytan, memleketi Kilis’tir " derlermiş.

Yukarıda izahatını verdiğim böyle bir yerde ve böyle bir aileden, 1926
senesinin 27 Ekim günü, Kilis’e göre zeytin vakti, Kilis’te Tekye mahallesinde
Cambolatların yaptırdığı Büyük caminin yan sokağında o zamana göre iyi bir
evde doğmuşum, iyi bir ev dememin sebebi şudur: Kilis’teki evler, bir avlu
(Kilis’te havuş derler) etrafındaki tek katlı muhtelif odalardan meydana
gelmiştir. Odalara göz tabir edilir, hatta bazı gözler ahır gibi de kullanılır.
Bence bu şekil hem evleri dış baskınlara karşı korumak için hem de dışarıdan
evin mahremiyetini korumak için düşünülmüş bir tedbir olsa gerek. Damlar
Kilis’te düzdür. Şimale çıktıkça sivrilen çatı, iklim ve bilhassa karın
yığılmaması için, cenuba gittikçe düzleşir. Hatta tam düz olması ve yağmuru
içeri geçirmemesi için yuvarlak taşla sıkıştırırlar. Kilis’te buna loğlama derler.
O yuvarlak silindir gibi, taşın ismi Loğdur.

Bizim evin iki tarafı iki katlı idi. Ayrıca ahır gibi kullanılan yeri yoktu.Evler
umumiyetle beyaz kalın taşlardan yapılırdı. Bu taşlan herhalde civardaki
ocaklardan getirirler ve ustalar ellerinde çekiç ve keski ile günlerce düzeltmeğe
çalışırlardı. Bu beyaz taşlar (Kilis’te Kesme taşı derler) kalın oldukları için
evleri sıcak ve soğuktan da iyice korurdu. Taşların çıkarıldığı yere Kesmelik
derler. Yer altındadır. İçerisindeki pınarın suyu o kadar soğukmuş ki, içerisine
soğutmak için konan üzümler çatlarmış. Bu taşların üzerine Havara denen bir
şeyle badana yaparlardı. Havara kil gibi bir şeymiş. Onu suda eriterek tabii
badana elde ederlerdi. Kilis’te bir tabir de vardır (Güzellik, sıtma havarası)
derler. Herhalde bununla güzelliğin bir ateşli hastalık gelene kadar dayanan bir
badana olduğunu, ona kıymet verilmemesi gerektiğini kastediyor
zannediyorum.

Bizim evde Kilis’te o zaman, çok ender olan soba vardı. Kilis’te yakacak, bürün
dedikleri, Zeytinyağı fabrikasında Zeytinyağı iki taş sıkıştırılarak, alındıktan
10