Table Of ContentM. TULLI CICERONIS
EPISTULAE AD FAMILIARES
LIBRI I-XVI
EDIDIT
D.R. SHACKLETON BAILEY
STVTGARDIAE IN AEDIBVS B.G.TEVBNERI MCMLXXXVIII
Gedruckt mit Unterstützung der Förderungs-
und Beihilfefonds Wissenschaft der VG WORT GmbH,
Goethestraße 49,8000 München 2
CIP-Titelaufnahme der Deutschen Bibliothek
Cicero, Marcus Tullius:
[Epistulae ad familares]
M. Tulli Ciceronis Epistulae ad familiares : Libri I-XVI /
ed. D. R. Shackleton Bailey.
Stutgardiae : Teubner, 1988
(Bibliotheca scnptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana)
Einheitssacht.: Epistulae ad familiares
ISBN 3-519-01210-3
NE: Bailey, David R. Shackleton [Hrsg.]; Cicero, Marcus Tullius:
[Sammlung]
Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung
außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages
unzulässig und strafbar. Das gilt besonders für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikro-
verfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.
© B.G.Teubner Stuttgart 1988
Printed in Germany
Gesamtherstellung: Passavia Druckerei GmbH Passau
PRAEFATIO
De epistularum 'ad familiares' traditione κατά μίτον in pro-
hoemio editionis meae Cantabrigiensis (1977) disserui.
Nunc igitur κεφαλαιωδώς.
Inter codices M = Mediceus 49.9 saeculi noni vel decimi
principem locum obtinet. Correctiones, quibus abundat,
aliae scribae ipsi (M1) aliae posterioribus (M2) assignari pos-
sunt, saepius autem siglo Mc in dubio relinquuntur, nisi
quod eae quae in apographo anno 1392 scripto (Mediceo
49.7 = Ρ) non apparent siglo M3 notamus.
In prioribus octo libris duo etiam saeculi duodecimi, exi-
guae illi quidem auctoritatis, adhibentur:
G = Harleianus 2773. Hic in 8, 9, 3 desinit, lacunam
unam habet latiorem ex 1, 9, 20 non solum praesenti usque
ad 2,1,2 consecutus porrectam.
R = Parisinus 17812. Deficit hic quoque in 8, 8, 6.
Hi duo artius inter se coniuncti, quamvis utrique errores
proprii non desint, de fonte Medicei simillimo provenire
manifestum est. Stemma autem hoc modo exhiberi solet:
(Ω)
M
(X)
Ρ G R
IV PRAEFATIO
GR interpolationibus scatere, veritatis cum Mediceo non
partitae vestigia uno tantum et altero loco servavisse satis
liquet.1 Quam ob rem, quamquam Medicei errores plurimos
amoverunt, pondus eorum testimoniis a prudentibus abne-
gatur. Equidem, id quod priore in editione feci, nisi qua
Medicei auctoritas labat, eorum rationem fere non habui.
Exiguae porro horum librorum partes in trium codicum
iam deperditorum fragmentis conservantur:
(a) S = fragm. Feierianum a 2,1,1 mihi quidem usque ad
2, 4, 2 adamans et a 2, 17, 4 praefectis usque ad 2, 19, 1
castris.
(b) I = folium Hamburgense a 5,10a, 1 bello cepi usque
ad 5,12, 2 admonerem. haec quoque ambo saeculi duodeci-
mi esse possunt.
(c) Τ = fragm. Taurinense a 6, 9,1 hunc usque ad 6,10, 6
polliceri: palimpsesti folium sexto saeculo attributum, ex
editione quadam antiqua nec bona superstes, hie illic tamen
Mediceo anteponendum.
Quod si in octo prioribus libris Medicei auctoritate prope
sola nitendum est, in sequentibus aliter se res habet; alia
enim familia (χ) in consilium vocanda est. Mendelssohn igi-
tur in editione anno 1893 prolata praeter Mediceum hos
tres constanter citavit:
Η = Harleianus 2682 saeculi undecimi.
F = Erfurtensis olim, nunc Berolinensis 252 saeculi duo-
decimi vel tertii decimi.
D = Palatinus 598 saeculi quinti decimi.
1 Ed. Cantab. I, pp. 4-6.
PRAEFATIO V
Hue accedit V = Parisinus 14761 saeculi quarti decimi,
quam primus L.-A. Constane editione sua Budaeana (anno
1950) in lucem produxit et stemma ita ordinavit:
Ω
Codicem F, codicis H paene gemellum, olim ex collegio
dimisi, nunc Wattium secutus totum abieci. Reliquorum
consensui, quamvis singuli errorum interpolationumque
pieni sint, auetoritatem Mediceo prope parem vindieavi.
Sed Parisinus, quod persaepe a Mediceo contra cognatos
duos facit, contaminationis in suspicionem cecidit, quam
quidem ut omnino respuere non ausim ita argumentis de-
monstratam esse non video. Ceterum de re nondum inter
viros doctos constituía non est quod iterum hoc loco dispu-
tem. Palatinum autem aliquatenus Mediceo contaminatum
esse vix est quod dubitemus.
Fragmentum Heilbronnense = L fortasse saeculi duodeci-
mi 12,19,1 tributum usque ad 12,23,1 posterius continet.
Prioris editionis textum locis fere sexaginta plerumque
editione Wattiana admonitus mutavi, nec non in apparatu
critico recensendo imprimisque in coniecturis veris auctori-
bus assignandis, qua in re vir ille doctissimus egregiam ope-
rami navavit, ex eadem fructum luculentum cepi. Mutavi
autem haec:
VI PRAEFATIO
Edilio Cantabrigiensis Haec editio
1,7,10 tu tu ut (C. Stephanus)
1, 9,17 sententia sua (ego) sententiis (Goodyear)
2.13.3 prima primum (Manutius)
2,14 novi ad nos ad nos novi
2.16.4 fidissime fidelissime (ς)
2,17,2 nullam nullas ( Ursinus)
3.5.1 restitueres statueres (Gulielmius)
3, 7,4 a te (Mendelssohn) ante
3,8,5 inducerentur inducerent (Watt)
3,13,2 qua quo (ego)
ibid. intelleges (iam) intelleges (Watt)
4.2.3 quantum (quod) quantum (ego)
4.3.4 viderem viderim (Manutius)
4,5,4 modo modo (autem) (ego)
4,12,2, sperare sperari (Baiter)
5, 9,1 e. e. e.(q.) e. (ego)
5,10 b hoc horum (Goodyear)
5,12, 7 ille perhibendus fille perhibendus f
5.14.2 sicut (ante quam) t sicut t
(ego)
5.14.3 (atque) (et) (ζ)
(Baiter)
5.20.3 iis (Wesenberg) his
6.3.2 item autem (Rutilius)
6,5, 3 quare ad earn spem quo adde earn spem quam
quam (de omnibus (Beaujeu)
accedit ea quam)
6, 6, 3 mira Tuscae (Baiter) Etruscae (ς)
6, 7,2 optaret optarit (ς)
6, 9,2 pluribus plurimis (Watt)
7.23.4 Cassio ... Cassium Crasso ... Crassum
(Manutius)
8,4,4 interrogatus interrogatum
(Kierdorf)
PRAEFATIO VII
Editio Cantabrigiensis Haec editio
8, 7,2 (quae) nondum (vir se) (Watt) nondum
rettuleram (ego) rettulerat
8, 8,5 Quir. (Constans) Qui. (Mendelssohn)
ibid. An. Ani. (Kubitschek)
ibid. c. (Mommsen) u. i. (c.) (ego, auctore
Constans)
8, 8, 6 Quir. (Lambinus) Qui. (Mendelssohn)
9,2,5 navare (ς) gnavare (Mendelssohn)
9, 6,2 quid (ne) quid (Gulielmius)
ibid. equidem (Lambinus) quidem iam scio
iam nescio
9, 9,2 (nos timere) (ego) (tu illi prodesse)
(coni. Watt)
9,15,2 t latió t Latió
ibid. nationibus * * * ut ego nationibus ut
9,16,10 t sannonum f salinorum (ego)
10,21,4 omnibus t omnibus f
10, 32,1 Calpem Calpen (ς)
11,13 a, 2 [et] ab (ς) et ab
11.22.2 [vel probabilem] t vel probabilem f
(ego)
12, 7,1 quantum forum quanta meorum laterum
(Watt)
12.14.3 pati perpetua (Watt)
12,15,1 praecipue praecipuis (Rubenius)
12,22,1 nunc (ego) non
13,17,1 venit veni
13,29, 5 petissem (ς) petivissem (Manutius)
munitus Ibid. 7 inimicus (Manutius)
13, 64 S.D. P.SILIO THERMO PRO PR. S.
PRO PR. (ego)
13, 65 S.D. P.SILIO THERMO PRO PR. S.
PRO PR. (Cotton)
Vili PRAEFATIO
Editto Cantabrigiensis Haec editto
16,14,1 timoribus (ς) ac timons ac miseriae
miseriis
16, 21, 8 mihi enim enim mihi
ibid. Anterum Antherum
16,22,1 Tertia Terentia {Böhm)
Scribebam Cantabrigiae Massachusettensium mense
Novembri MCMLXXXVI
D.R. SHACKLETON BAILEY
EDITIONES PRAECIPUAE
Sweynheim et Pannartz. Romae, 1467 (editio princeps)
Jenson (Ν.). Venetiis 1471,1475
Ascensius (I.B.). Parisiis 1511,1522,1527,1536
Aldus. Venetiis 1512,1522
Cratander (Α.). Basileae 1528
Manutius (P.). Venetiis 1533,1540,1564
Victorius (P.). Venetiis 1536
Camerarius (I.). Basileae 1540
Calderius (C.). Parisiis 1545
Stephanus (C.). Parisiis 1554
Lambinus (D.). Parisiis 1565,1572
Plantin(iana). Antverpiae 1567
Gruter (I.). Hamburg! 1618
Graevius (I.G.). Amstelodami 1676-77
Bengel (I.A.). Studgardiae 1719
Ernesti (I.A.). Halae 1774
Schütz (C. Α.). Halae 1809-11; Lipsiae 1816
Orelli (I.C.). Turici 1829
Orelli (I. C.) - Baiter (I. G.) - Halm (C.). Turici 1845
Klotz (R.). Lipsiae 1853,1869
Baiter (I.G.) - Kayser (C.L.). Lipsiae 1866
Wesenberg (A.S.). Lipsiae 1872
Mendelssohn (L.). Lipsiae 1893
Mueller (C.F.W.). Lipsiae 1896
Tyrrell (R.Y.) - Purser (L.C.). Dublinii 1904-33
Purser (L.C.). Oxonii 1901
Constans (L.-A.) et Bayet (J.) et Beaujeu (J.). Parisiis
1950-83 (nondum finita)
Sjögren (H.). Lipsiae 1925
Moricca (U.). Augustae Taurinorum 1950
Bailey (D.R. Shackleton). Cantabrigiae 1977
Watt (W.S.). Oxonii 1982
Cavarzere (Α.). Liber VIII. Brixiae 1983
SIGLA
Per libros 1-8
M = Mediceus 49.9 (saec. IX).
Ρ = Mediceus 49.7 (superioris apographon an. 1392
scriptum).
G = Harleianus 2773 (saec. XII).
R = Parisinus 17812 (saec. XII).
Ω = consensus codicum M GR.
S = fragmentum Freierianum (saec. fort. XII).
I = fragmentum Hamburgense (saec. fort. XII).
Τ = fragmentum palimpsesti Taurinensis (saec. VI).
ς = lectiones sive ex codicibus deterioribus hic illic
citatae sive ex veteribus editionibus sive originis
incertae.
Per libros 9-16
M et Ρ vide supra
V = Parisinus 14761 (saec. XV).
D = Palatinus 598 (saec. XI).
H = Harleianus 2682 (saec. XI).
χ = consensus codicum VD H.
Ω = consensus codicum M χ.
L = fragmentum Heilbronnense (saec. fort. XII).
ς vide supra
numeri codicum siglis applicati vel primae vel recentioris
manus correctiones désignant, ceterum M3 = correctiones
quibus caret P. Littera c siglo addita incertae manus correc-
tiones notantur.
