Cezaevi Yönetimine İnsan Haklarını Göz Önüne Alan Bir Yaklaşım

162 Pages·2003·0.66 MB·Turkish

C
e
z
a
e
“ v
i

Adalet sistemimizin suça karşı etkili bir silah olabilmesi için Y
ö
cezaevlerinde güvenlik şarttır. Mahkumlar ya da yargılanmayı n
e
t
beklemekte olan kşmseler sizlere teslim edildiklerinde toplum bu im
i
insanların yasal olarak tahliye edilene kadar orada kalacaklarında emin n
e
olabilmelidir. İ Cezaevi Yönetimine
n
s
a
Cezaevlerinin ülkemizdeki suç oranının düşmesine yapabilecekleri n

H
katkının bir bölümü de mahkumlara uyguladıkları muamele yoluyla
” a İnsan Haklarını Göz
k
olacaktır. Bu açıdan profesyonelliğin ve l
a
r
insan haklarına saygının önemi sonsuzdur. ı
n
ı

G
Başkan Nelson Mandela ö Önüne Alan Bir Yaklaşım
z

Güney Afrikada 1998 yılında cezaevi görevlilerine yaptığı konuşmadan Ö
n
ü
n
e

A
l
a
n

B
i
r
Cezaevi görevlileri için elkitabı
Bu elkitabı cezaevlerinin mahkumlar, cezaevi çalışanları ve ziyaretçileri
de kapsamak üzere cezaeviyle ilişkiis olan herkesin insnalığına saygı
göstererek ahlaki bağlamda idare edilmesinin önemini belirtir. Bu ahlaki
içerik kendi içinde evrensel olmalıdır ve bu evrensellik uluslararası insan
hakları araçlarıyla sağlanmalıdır.
Cezaevi yönetimine bu şekilde yaklaşmak için bir de pragmatik bir
neden vardır: Bu yaklaşım başarılı olmaktadır.Bu yönetim tarzı
cezaevleri için en etkili ve güvenli yönetim tarzıdır.
Bu yaklaşımın vurguladığı nokta insan haklarının yanlızca eğitim
programına eklenmesi gereken bir diğer konu olmadığıdır. İnsan hakları
iyi cezaevi yöneticiliğinin her alanına yayılır ve bu tür yöneticiliğin ana
parçalarından biridir.
Andrew Coyle
ISBN 0 9535221 5 6
£15.00 / US$23.00 Uluslararası Cezaevi Araştırmaları Merkezi
Cezaevi Yönetimine
İnsan Haklarını Göz
Önüne Alan Bir Yaklaşım
Cezaevi görevlileri için elkitabı
Andrew Coyle
International Centre
for Prison Studies
Yayınlayan:
International Centre
for Prison Studies
[Uluslararası Cezaevi
Araştırmaları Merkezi]
8th Floor
75-79 York Road
London SE1 7AW
United Kingdom
Tel: [phone]
Faks: 0044 (0) 20 7401 2577
Web sitesi: www.prisonstudies.org
© Andrew Coyle 2002
Hakları yazara aittir.
ISBN 0-9535221-5-6
Tasarım ve baskı: Intertype
Önsöz
İnsan hakları konusunda bu ölçüde görüş birliği olduğu başka
bir dönem olmamıştır. Buna karşın, dünyanın birçok
köşesinde bu alanda söylenenlerle yapılanlar birbirini
tutmamaktadır. Bu tutarsızlığı ortadan kaldırabilmek için,
insan hakları ölçülerinin uygulanmasının yalnızca soyut
kuramlarla sağlanamayacağını kavramamız gerekir. Bu haklar
hükümetlerin günlük işlemlerinde somut bir şekilde
uygulanmalıdır.
Geçen yaza kadar cezaevlerinden sorumlu olan Britanyalı
bakan olarak, bir toplumun, özgürlüğü elinden alınmış
üyelerine uyguladığı muamelenin sözkonusu toplumun insan
haklarına ne ölçüde bağlı olduğunun en kesin göstergesi
olduğuna yürekten inanıyorum. Dünyanın her köşesindeki
cezaevi yönetimlerine yol gösterebilecek çok çeşitli
Uluslararası anlaşma ve ölçüler bulunmaktadır. Büyük Britanya bu anlaşmaların
evrensel olarak uygulanmasını desteklemektedir.
Bu elkitabı, cezaevi reformuna ilişkin evrensel ölçüleri cezaevi görevlilerine somut bir
kılavuz halinde sunma amacını gütmektedir. Kitap, yıllarca başarıyla cezaevi yöneticiliği
yaptıktan sonra, International Centre for Prison Studies’in [Uluslararası Cezaevi
Araştırmaları Merkezi] başkanı olarak bu deneyimini başkalarıyla paylaşan Andrew
Coyle tarafından yazılmıştır. Bakanlar, uluslararası kuruluşlar ve cezaevi görevlileri
tarafından ilgiliyle karşılanacağı ve yararlı bulunacağı kuşkusuzdur.
Mahkumlara muamele konusunda bu elkitabında yer alan ölçüler uygulanacak olursa
cezaevlerinde güven ve saygı artacaktır. Dolayısıyla da, insan haklarının evrensel
olarak uygulanmasına doğru önemli bir adım daha atılmış olacaktır.
The Right Hon Jack Straw MP
3

Teşekkür
Bu elkitabı çok sayıda insanın katkılarıyla gerçekleşti.
Danışma grubu üyelerinin adları Giriş bölümünde yazıyor.
Dünyanın her köşesinde cezaevi yönetimin iyileşmesi için durup dinlenmeden çalışan
International Centre for Prison Studies (ICPS) [Uluslararası Cezaevi Araştırmaları
Merkezi] ile ilişkili kimselerin hepsi, deneyim ve bilgileriyle doğrudan ya da dolaylı olarak
katkıda bulundular.
Andrew Barclay ve Arthur de Frisching kitaba özellikle yardımcı oldular.
Mary Murphy kitabın ilk elyazmaları üstünde çalıştı.
James Haines elyazmalarını okunabilir hale getirdi ve iyi cezaevi uygulamaları
konusunda uzun araştırmalar yaptı.
Vivien Stern’ün metnin son haline ve kitabın biçimine önemli bir katkısı oldu.
ICPS’den Vivien Francis, Anton Shelupanov, Femke van der Meulen ve Helen Fair idari
açıdan çok önemli ölçüde yardımcı oldular.
Kitaba katkısı olan bütün bu kimselere teşekkür etmek gerekir.
Son olarak da, bu elkitabının ancak Birleşik Krallık Dışişleri Bakanlığı’nın cömert mali
desteği sayesinde yayınlanabilmiş olduğu belirtilmelidir.
5

İçindekiler
1 Giriş sayfa 9
2 Cezaevi Görevlileri ve Cezaevi Yönetimi sayfa 13
Ana Boyutlar
Değerler ve iletişim
Cezaevlerinin hükümet yapısı içindeki yeri
Personel bulma
Personelin eğitimi
Personelin istihdam koşulları
3 Mahkumlar İnsandır sayfa 31
Ana Boyutlar
İşkence ve kötü muamele her zaman yasaktır
Cezaevine kabule ilişkin süreçler
Yaşam Koşulları
Din
4 Mahkumların Sağlığı sayfa 49
Ana Boyutlar
Sağlık hakkı
Sağlıklı bir ortam
Bireysel bakım
Sağlık personeli
5 Cezaevlerinde Güvenlik, Emniyet ve Asayişin Sağlanması sayfa 59
Ana Boyutlar
Güvenlikle, yeniden topluma yerleştirme programları arasında denge
Güvenlikle, dış dünyayla temas arasında denge
Düzenle, asayiş içinde bir toplum arasında denge
Düzen ve asayiş bozulduğunda
Azami güvenlik koşulları
Güçlük çıkaran ve düzeni bozan mahkumlar
6 Disiplin Süreçleri ve Cezalar sayfa 75
Ana Boyutlar
Disiplin süreçlerinin adilliği
Cezalar adil ve suçla orantılı olmalıdır
Tek başına hücre hapsi
7 Yapıcı Faaliyetler ve Yeniden Topluma Kazandırma sayfa 83
Ana Boyutlar
Mahkumun bir birey olarak tanınması
İş ve beceri eğitimi
Eğitim ve kültürel faaliyetler
Tahliyeye hazırlık
8 Dış Dünyayla Temas sayfa 95
Ana Boyutlar
Ziyaretler, mektuplar, telefonlar
Kitap, dergi ve gazetelere, televizyon ve radyoya erişim
Yabancı uyruklu mahkumlar
7
9 İstek ve Şikayetler sayfa 105
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
10 Denetlemeler sayfa 111
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
Hazır bulunma ve denetlemelere karşılık verme
11 Yargı Öncesi Mahkumlar ve Yargısız
Alıkonulan Başka Kimseler sayfa 117
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
Avukat hakkı
Yargı öncesi mahkumların yönetimi
Yargısız alıkonulan başka kimseler
12 Çocuklar ve Genç Mahkumlar sayfa 125
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
13 Kadın Mahkumlar sayfa 131
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
14 Ömürboyu Hapis Cezasına Çarptırılmış
ve Uzun Süreli Mahkumlar sayfa 137
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
Yaşlı mahkumlar
15 İdam Mahkumları sayfa 143
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
16 Farklılıkların Bilincinde Olmak sayfa 147
Ana Boyutlar
Uluslararası belgelerin belirttikleri
Belirtilenlerin uygulanması
17 Cezaevleri ve Hapis Dışında Seçenekler sayfa 151
Ana Boyutlar
Mahkeme kararı sonrası düzenlemeler
Hapis dışı cezalar
Ek sayfa 155
Konuya ilişkin insan hakları belgelerinin listesi
Dizin sayfa 157
8
1
Giriş
Bu elkitabı Bu elkitabı cezaevleriyle ilişkisi olan herkese yardımcı olmak üzere hazırlanmıştır.
kimler Cezaevlerinden sorumlu bakanlar, Adalet Bakanlıkları ve cezaevlerinin denetimi ile
görevli başka bakanlıklar, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Amerikan Devletleri
içindir?
Örgütü, Afrika Birliği, Kızıl Haç Uluslararası Komitesi ve Dünya Sağlık Örgütü gibi
devletlerarası örgütler hesabına çalışan görevliler tarafından okunması beklenmektedir.
Ayrıca, çeşitli sivil toplum kuruluşlarının ve cezaevlerinde faaliyet gösteren sivil
grupların ilgisini çekecektir. Ama her şeyden önce doğrudan cezaevleriyle ya da
mahkumlarla çalışan kimseler için yazılmıştır. Bunlara ulusal ve bölgesel düzeyde
cezaevi yöneticileri de dahildir. Ama kitap en çok doğrudan cezaevlerinde çalışan ve
her gün mahkumlarla yüz yüze gelen kimseler içindir.
Bir dizi Elkitabında ele alınan konular cezaevi yönetiminin ne kadar karmaşık olduğunu ve
kesin ilke cezaevi yöneteceklerin sahip olması gereken becerilerin çeşitliliğini göstermektedir. Ele
alınan hususlar her alanda bir dizi ortak faktör bulunduğunu ve bunların birlikte iyi bir
cezaevi yönetimi modeli oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Ama bu konuları bir boşluk
içinde değerlendirmek yeterli değildir. Bir dizi kesin ilkeye dayandırılmaları da gereklidir.
Elkitabı dünyadaki bütün cezaevi sistemlerinde kullanılmak üzere hazırlandığından,
ölçü olarak kullanılacak ilkelerin her ülkeye uygulanabilir olması gereklidir. Bu ilkeler tek
bir kültürden ya da tek bir ülkede veya bölgede kabul gören ölçülerden kaynaklanamaz.
Elkitabı bu gerekliliğe uymak için her bölümde sözkonusu bölümün içeriğine ilişkin
uluslararası insan hakları ölçülerinden yola çıkmaktadır.
Uluslararası Bunlar uluslararası düzeyde kabul edilen ölçülerdir ve genelde Birleşmiş Milletler
ölçüler aracılığıyla kabul edilmişlerdir. Uluslararası Hukuki ve Siyasi Haklar Sözleşmesi ve
Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi gibi temel insan hakları
belgeleri bunları onaylamış ya da kabul etmiş bütün devletler için yasal olarak bağlayıcı
olan anlaşmalardır. Birçoğunda, özgürlüğü elinden alınmış kimselere değinmeler vardır.
Bunlara ek olarak, doğrudan doğruya mahkumlarla ve hapis koşullarıyla ilgili bir dizi
uluslararası belge de vardır. Bu ilkelerde ve asgari kurallarla yol gösterici talimatlarda
yer alan daha ayrıntılı ilkeler yasal anlaşmalardaki daha genel ilkeleri tamamlar. Bu
belgelere şunlar dahildir: Mahkumlara Uygulanacak Muameleye İlişkin Standart Asgari
Kurallar (1957); Herhangi Bir Şekilde Tutuklu Ya Da Hapiste Olan Bütün Kimselerin
Korunmasına İlişkin İlkeler Demeti (1988); Mahkumlara Uygulanacak Muameleye İlişkin
Temel İlkeler(1990) ve Küçük Yaşta Kimselere İlişkin Adli Süreçler Hakkında Standart
Asgari Kurallar (1985). Ayrıca, özel olarak, özgürlüğü elinden alınmış kimselerle çalışan
personelle ilgili bir dizi belge de vardır. Bu belgelere şunlar dahildir: Yürütme Görevlileri
Tüzüğü(1979), Mahkum ve Tutukluların İşkenceden ve Başka Zulüm, İnsanlıkdışı ve
Aşağılayıcı Uygulama ve Cezalardan Korunmasına İlişkin Olarak Sağlık Görevlileri ve
Özellikle de Doktorlar İçin Geçerli Olan Tıbbi Ahlak İlkeleri (1982) ve Kaba Kuvvet ve
Silah Kullanılmasına İlişkin Temel İlkeler (1990).
Giriş
9