Cesaret insanı zafere, kararsızlık tehlikeye, korkaklık ise ölüme götürür...

68 Pages·2017·53.41 MB·Turkish

EYLÜL 2018 SAYI: 18 FİYATI: 5 TL
www.kitabinortasi.com
Mehmet Emin Güher - Süher Pekinel
Maksudoğlu “Sanat Bizim İçin Nefes Alma Şekli”
“Emrolunduğun
Gibi Dosdoğru Ol”
‘‘Cesaret insanı zafere,
kararsızlık tehlikeye,
korkaklık ise ölüme götürür...’’
Yavuz Sultan Selim
7
8 0
2 8
-63 32
30 6
26 0
N 3
S 6
S 2
I 77
9
KİTAP ALIŞVERİŞİNDE
HIZLI VE DOĞRU
ÇÖZÜM
www.ktpkitabevi.com
ON BİNLERCE KİTAP
BİR UZAĞINIZDA
/ktpkitabevi /ktpkitabevi /KTPKitabevi
EYLÜL - SAYI 18
İÇİNDEKİLER
KİTAP 51 UMUDUN BİR
SINIRI YOK
12 ÇOK GEZEN Mİ BİLİR 59 MİLLİ VE VATANİ
YOKSA ÇOK BİRLİK; “SAFAHAT”
OKUYAN MI?
DOSYA
17 DUYGUSAL
MUTLULUĞUN
TANIMI NEDİR?
06 ROMANTİK -
GERÇEKÇİ YAZAR;
25 ZAMANIN TARİHİ;
“REŞAT NURİ
“MODERNİTE”
GÜNTEKİN”
31 YAŞAMIN
08 GEÇMİŞTEN
KARMAŞIKLIĞI VE
GÜNÜMÜZE
DOĞANIN YALINLIĞI
ARKEOLOJİ TARİHİ
32 EKONOMİLER
18 BRONTE
NASIL ÇALIŞIR?
KARDEŞLERDEN
İKİ ÖNEMLİ YAPIT
33 EKONOMİ
İNSANLIKLA
20 SEVGİ NEYDİ?
İLGİLİDİR
SEVGİ EMEKTİ
34 ALDI’NIN BAŞARI
28 ENGİZİSYONDAN
ÖYKÜSÜ “TEMEL 14
GÜHER - SÜHER PEKİNEL
RÖNESANS’A
ESASLARI”
“SANAT BİZİM
YAKINDAN BAKIŞ
İÇİN NEFES
41 İNCELİK VE
54 MİNİK OKURLAR
ZARAFETİN ALMA ŞEKLİ”
NE OKUMALI?
BULUŞTUĞU
NOKTA; MİNYATÜR
60 KÂĞIT, KALEM VE
DEFTER; “OKUMAK”
44 DUYGU VE DİL
ARASINDAKİ
KÖPRÜ “SÖZCÜK” 52 RÖPORTAJ
45 KUSURSUZ BAŞARI
“GÜLÜN ADI” 26 “HER SANATÇININ
KENDİ NOTASI VAR”
47 TÜRKİYE’NİN EL PROF. DR.
MEHMET MAKSUDOĞLU
UZATTIĞI BÖLGE 36 “DÜNYADA OLUP
“AFRİKA” “EMROLUNDUĞUN BİTENİ ISKALAMAYIN”
50 MÜCADELENİN GİBİ DOSDOĞRU OL’’ 42 “ÜLKEMİZ MÜZİKAL
SİMGESİ; ANLAMDA ÇOK
“ZAMBAK ÇİÇEĞİ” ZENGİN”
KÜNYE
BİLİMEVİ BASIN YAYIN A.Ş. ADINA
İMTİYAZ SAHİBİ VE SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ
Ömer DİKBAŞ
EDİTÖRYEL DİREKTÖR Ezgi AŞIK
KREATİF DİREKTÖR Eyüp KOÇAK
YAYIN KURULU Fatma KANDEMİR, Ezgi AŞIK,
Betül ZARİFOĞLU, Şeyma KISAKÜREK SÖNMEZOCAK
MALİ VE İDARİ İŞLER Nilgün MUTLU
KURUCU Bilimevi Basın Yayın A.Ş. 2018
EDİTÖRYEL VE REKLAM OFİSİ İLETİŞİM Editöryel: [email protected]
Reklam: [email protected]
www.kitabinortasi.com
ADRES PK 15 Üsküdar - İSTANBUL
T: 0216 339 45 45 F: 0216 339 45 49
İZİNLER Okullar, eğitim ve kültür-sanat alanında ve dini
sahada, kar amacı gütmeyen dernek ve vakıf
gibi kurumlarda, makale içerikleri sınıfbaşı
100 adet ve kurum başı 1000 adedi geçmemek
kaydı ile kaynaklı şekilde fotokopi yapılabilir.
Dijital ortamlarda makale içerikleri kaynak
belirtilerek kullanılabilir.
BASKI - CİLT Erkam Yayın San. ve Tic. A.Ş.
www.kitabinortasi.com.dijital dergi
olarak yoluna devam etmeyi planlar.
Sorularınız için [email protected]
Aylık Kültür Sanat Edebiyat Dergisi
Eylül 2018 Sayı:18 ISSN: 2630-6328
Yıllık Abonelik Ücreti: 60 TL
www.kitabinortasi.com
Süreli yayındır.
Okumayı ve Yazmayı Sevenler
www.kitabınortası.com sizlerin kitap eleştirilerini, yorumlarını, 4000 vuruşu geçmeyen yazılarını ve şiir denemelerini beklemekte.
Yazılarınız editörlerimiz tarafından değerlendirilerek platformumuza taşınacak. Katkılarınız için:
[email protected]
Bu dergide yer alan yazı, makale, fotoğraf ve illüstrasyonların telif hakları Bilimevi Basın Yayın A.Ş.’ye aittir.
Elektronik ortamlar da dahil olmak üzere Bilimevi Basın Yayın A.Ş.’nin yazılı izni olmadan kullanılamaz.
EDİTÖRDEN
Selam ile,
Kitabın ve sanatın nabzını tutmaya nu” kapsamında henüz 12 yaşındayken rini konu aldık. Erzurumlu İbrahim Hak-
devam eden Kitabın Ortası Dergisi olarak Fransa’ya gönderilen devlet sanatçımız kı, âlemin Allah tarafından yaratıldığını
Eylül sayımızı Arthur Schopenhauer’ın ve “UNICEF İyi Niyet Elçisi” piyanist Gül- kabul ettikten sonra yaratılışın ve oluşun
“İyi olanı okumak için kötü olanı hiçbir sin Onay, müzik kariyerini bizlere değer- keyfiyetine dair ortaya konulan teorilerin
zaman okumamayı insan kendine amaç lendirdi. Onay, “İnsanın her yaşta müzik- ve ilmi tespitlerin benimsenmesinde bir
edinmeli: Çünkü hem hayat kısa, hem le ilgilenebileceğini düşünüyorum. İster sakınca görmemiştir. Bütün bilimsel ge-
zaman sınırlı.” sözünden yola çıkarak dinleyici, ister şarkıcı, ister enstrümancı lişmelerin Allah’ın evreni yarattığı gerçe-
hazırladık. Uzun bir ay boyunca keyif- olarak. Her şeyden önce kendilerine uy- ğine aykırı olamayacağını belirtmiştir.
le okuyacağınızı düşündüğümüz kitap gun olanı keşfetmek üzere, denemeler “Editör seçimi” bölümünde Isa-
dosyaları ve içerikler ürettik. Müzikten, yapmaları yerinde olur.” dedi. Gazeteci bel Mellado’un “Titreşimler”, Mark
edebiyata, röportaj yazarlığından, sanata Kübra Par bir röportajcının uzak durması Haddon’un “Süper İyi Günler”, George
dair alanlarında uzman isimlerle röpor- gereken 3 şeyi şöyle sıraladı: “Klişe so- Orwell’in “Boğulmamak için” ve Mah-
tajlar yaptık. rulardan uzak dur, ön yargı ile aklından mud Derviş’in “Bu Şiirin Bitmesini İste-
Türk edebiyatının önemli kalemlerin- geçeni karşındakine söyletmeye çalış- miyorum” kitaplarına yer verdik.
den Reşat Nuri Güntekin’in pek bilinme- ma, karşındaki sevdiğin veya görüşleri Hazırladığımız çocuk kitapları dosya-
yen yönlerini ve kendi kaleminden çıkan sana çok uyan biri dahi olsa asla çanak sında Dünya Bizim Yayınları’ndan çıkan
3 kitabını inceledik. Ayrıca yazar dosya- soru sorma.” “Ay’a Yolculuk” kitabını ve Nar Çocuk
mızda “Selvi Boylum Al Yazmalım” ile Helenistik dönemde kurulan ve etrafı Yayınları’nın çıkardığı “40 Hadis” serisin-
klasikleşmiş olan Cengiz Aymatov kitap- 6 kilometre uzunluğunda surlarla çevri- den üç kitabı inceledik. Bu kitaplara ek,
larını da ekledik. len Alanya Kalesi’nde yeni bulunan Sel- altı farklı çocuk kitabını da haberimiz-
çuklu hamamı ile başlattığımız arkeoloji
Dünyanın en iyi piyano ikililerinden de sizlere sunuyoruz. Herkesin “Küçük
dosyamıza “Türk-İslâm Arkeolojisi ve
kabul edilen Güher-Süher Pekinel kar- Prens”in yazarı olarak tanıdığı Antoine
Terminolojisi” ve “Arkeolojinin Temelle-
deşler ile müzik kariyerlerini ve gelecek de Saint-Exupér’in ilginç yaşamını konu
ri” kitaplarını ekledik.
planlarını konuştuk. Pekinel kardeşler, aldığımız haberimizde “Gece Uçuşu” ve
“İkiz kardeşlere özgü bir fenomen olan Ortaçağ Avrupa’sının karanlık ta- “Savaş Pilotu” kitaplarına yer verdik.
telepatik iletişim içerisinde yakaladı- rihini konu aldığımız dosyamızda Ziya
Her sayımızda olduğu gibi yine 81 il
ğımız uyum, bir arada ama birbirinden Paşa’nın “Engizisyon Mahkemeleri”, Ha-
genelinde belirlediğimiz kitapçılarla gö-
bağımsız bir var oluşa olanak sağladı. lil İnalcık’ın “Rönesans Avrupası”, Susan
rüştük. Geçen ayın en çok okunan ilk üç
Çalıştığımız tüm detayların ötesinde, Wıse Bauer’in “Ortaçağ Dünyası ve Rö- kitabını sizler için öğrenip “Türkiye’nin
konserlerde anı yeniden tanımladığımız nesans Dünyası” kitaplarını derledik. Okuma Haritasını” çıkardık. Geçen ay en
ve algılama alanını risklerle devamlı Kitap ve defter üzerine yazılmış ki- çok hangi kitabı okuduk? Listede bizleri
genişletmeye çalıştığımız için zaman ve tapları derlediğimiz dosyamızda Lisa şaşırtacak kitaplar var mı? gibi soruları-
nefes kavramları da genişliyor ve her Cron’un “Hikâye Dehası”, Alberto nızın cevaplarını derlediğimiz listemizde.
konser bir sürprize dönüşebiliyor.” dedi. Manguel’in “Geceleyin Kütüphane”, Nil- Ve değerli okurlarımız Eylül ayı boyunca
Bu sayımızın sürpriz ismi ise Özdemir gün Marmara’nın “Kâğıtlar” ve “Defter- #KOKitabınOrtasıMasamda hashtag ile
Asaf’ın kızı Seda Arun… Arun ile babası- ler” kitaplarını sizler için inceledik. paylaşımlarınızı sayfalarımızda yer ver-
nın pek bilinmeyen yönlerini konuştuk. Bu ay makale bölümümüzde Erzu- mekten mutluluk duyarız… Şimdiden ke-
“Üstün Yetenekli Çocuklar Kanu- rum İbrahim Hakkı’nın hayatını ve eserle- yifli okumalar dilerim.
Ezgi AŞIK
DOSYA/
YAZAR
TUTKU ULUCA
Romantik-Gerçekçi Yazar;
“Reşat Nuri Güntekin”
Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında birçok türde I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru
yazarlığa başlayan Reşat Nuri Güntekin’in
eser vererek önemli isimler arasına giren Reşat Nuri
yazarlık kariyerinde, babasının zengin kü-
Güntekin, dünyaya gözlerini 1889 yılında İstanbul’da
tüphanesi en önemli etkendir. Babasının
açmış, eğitimine ilk olarak Çanakkale’de başlamıştır. kütüphanesinde bulunan kitapları inceleye-
rek hatta bazen resimlerini kesip boyayarak
Daha sonra İzmir’de Fransız okuluna giderek, İstanbul
edebiyatla tanışır.
Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde eğitimini tamamlar.
Ülkenin farklı şehirlerinde Türkçe, Fransızca, felsefe Çocuk ve Edebiyat İlişkisi
Reşat Nuri öğretmenlik yaptığı yıllarda
ve eğitim bilimleri öğretmenliği yapan Güntekin,
çevresine şu tavsiyeyi verir: “Bırakın çocuk-
eğitim müfettişliği ve milletvekilliği de yapmıştır.
ları, kitaplar arasında oynasınlar... Ne pa-
hasına olursa olsun.”
Güntekin, Doğu Edebiyatı ve Batı Ede-
“Zaman
biyatını, bu zengin kütüphanede yer alan
içinde yer Mesnevi şerhleri, divanlar, Balzac, Zola,
Flaubert gibi yazarların eserleri ile tanır.
alan her
Çocukluk yıllarında okuduğu Fatma Aliye
şey değişir. Hanım’ın “Ûdi” isimli romanı onda iz bı-
rakan ve onu yazmaya yönlendiren eser-
Var olmak
lerden olmuştur. Halit Ziya Uşaklıgil’in
eserlerinden ilham alan yazar öncelikle
demek,
hikâye yazarlığına başlar. Daha sonra ti-
değişmek yatro edebiyatıyla ilgilenmeye başlayarak,
tiyatro yazarı olmak için çalışır. Bazı dergi-
demektir.
lerde imzasız olarak yayımladığı yazılarıyla
Değişimi edebiyat dünyasına giren Güntekin, “Ağus-
tosböceği, Ateşböceği, Cemil Nimet, Hay-
bilinçli
rettin Rüştü, Mehmet Ferit, Sermet Ferit,
olarak Mizah Yazarı, Yıldızböceği” takma isimle-
rini kullanmıştır.
yapmak,
Tiyatro Edebiyatıyla İlgilendi
gayret ve
Reşat Nuri Güntekin, farklı türlerden
cesaret yüze yakın eser kaleme almıştır. Sonraki
yıllarda hikâyeleri ve yazıları “Varlık, Yeni
Reşat Nuri Güntekin
ister.”
Türk, Ulus, Tan, Türk Dili” gibi dergilerde
yayımlanır. Milletvekilliği yapan yazar, “Milli
Eğitim Baş Müfettişliği” de yapmıştır. 1947
yılında “Paris Kültür Ataşesi” olduktan son-
BİLİYOR MUYDUNUZ?
ra 1954’de emekli olur. Bir süre sonra ak-
Türk edebiyatımızın önemli yazarlarından biri olan Reşat Nuri Güntekin ailesiyle ciğer kanserine yakalanır. Tedavi için gittiği
beraber Büyükada’da yaşadılar. Müzeye dönüştürülmeyen 3 katlı pembe pervazlı Londra’da 7 Aralık 1956’da yaşamını yitirir.
ev, Büyükada’da kendisini hemen belli etmektedir. İstanbul’da bulunan Karacaahmet mezarlı-
ğına defnedilir.
6 l KİTABIN ORTASI
Ardından Yüze Yakın Eser Bırakır
Farklı türlerden birçok eserler kale-
me alan Güntekin, Türk edebiyatında ro-
mancılığıyla tanınır. 1920 yılında Dersaadet
Gazetesi’nde “Gizli El” adlı romanı tefrika
eder. Yazar, ondan önce yazdığı “Harabele-
rin Çiçeği” romanını tam anlamıyla benim-
seyemediği için “Gizli El”i ilk romanı olarak
görür.
Bireyler Arasındaki İlişki
İlk romanlarında bireyler arasındaki
ilişkiyi konu alan yazar, sonraki dönemler-
de bireyi toplumun içindeki sorunlarla bir-
likte ele alır. “Çalıkuşu, Damga, Dudaktan
Kalbe ve Akşam Güneşi” romanlarında aşk
konusu temel kurguyu oluşturur diyebili-
riz. Diğer romanlarında ise aşk ikinci plana
Dudaktan Kalbe diği kibir ve ukalalıkla, bir kadın düşmanı
geçerek asıl kurguyu destekleme görevini
Reşat Nuri Güntekin olarak bilinen Ziya’nın felakete sürükle-
üstlenir. Eserlerini, duygu ağırlıklı ve top-
nen ölümünü konu alınır.
Yazarın yayımlanan dördüncü roma-
lumsal romanlar olarak ikiye ayırabiliriz.
nı “Dudaktan Kalbe”nin, ilk baskısı 1924
İlk dönem eserlerinde daha çok roman-
Leyla ile Mecnun
yılında “İkbal Kütüphanesi” tarafından
tik-realist bir tarzda olan Güntekin, ikinci
Reşat Nuri Güntekin
yapılır. Çalıkuşu romanının ardından bir
dönemi eserlerinde eleştirel-gerçekçi bir
aşk romanı olarak yayımlanan bu eserde Leyla ile Mecnun, Reşat Nuri
çizgiye kayar.
yazar, sıkıntılar içinde geçen bir dönemin Güntekin’in birçok hikâyesinin toplandığı
Anadolu’yu Çok Önemser ardından yakaladığı şöhret ile hayata kar- kitabıdır. Eserde, “Leyla ile Mecnun, Bir
şı değişen Hüseyin Kenan karakterinin Sahtekârlık Davası, Başkasının Eliyle,
Müfettişlik görevi sebebiyle Anadolu’yu
gezen yazar, ülkenin gerçekliklerine tanık- hikâyesini ele almıştır. Bir aşk hikâyesini Masum Bir Hile, Çocuk Kavgası, Gamsı-
lık ederek Anadolu’yu tanıma fırsatı bulur. konu alan romanda kurguyu, Hüseyin Ke- zın Ölümü, Bir İntihar Şakası, Sönmüş
Romanlarında konuları kahramanlarının nan ve Lamia arasındaki “Aşk” kavramı- Ocak, Gurur, Nikah Yüzüğü, Bir Gümrük
birinin ağzıyla yazan Güntekin’nin; kahra- nın getirdiği çatışmalar ve duygular oluş- Kaçakçılığı, Sahte Banknot, Hırsız, Eski
manları arasında öğretmenler, memurlar, turur. Romanın kurgusunun temeli, aşk Bir Gazeteci, Mukaddes Hatıra, Minyatür,
doktorlar ve subaylar önemli bir yere sa- kavramının iki farklı kahramanda farklı Havva Yenge, Karakolda, Eski Hatıra” adlı
hiptir. şekilde yaşanmasıdır. kısa hikâyelerin yanı sıra birkaç oyun da
yer alır. Sevgi, aşk, aile ilişkileri, iletişim,
Bir Kadın Düşmanı dostluk gibi konular, incelikle işlenerek
Hikâyeciliği Roman Yönünü Geliştirdi
Reşat Nuri Güntekin hikâyeler içinde yer bulmuştur.
Reşat Nuri Güntekin’in romancılığının
gelişimine katkıda bulunan en önemli et- Yazarın, kitap haline gelmeden gaze-
ken, yazarlığının ilk dönemlerinde yazdığı tede tefrika edilen eserlerinden biri olan Romantik-Gerçekçi Üslup
hikâyeleridir. Hikâyelerin çoğu mizahi ka- “Bir Kadın Düşmanı” adlı romanı 1927 yı- Reşat Nuri Güntekin, sade bir dille
lemle, toplumsal ve bireysel sorunları anla- lında İstanbul’da “Yeni Matbaa” tarafından kaleme aldığı eserlerinde özgün üslubu,
tan bir tarzda yazılmıştır. basılır. Güntekin’in yazdığı yedinci romanı anlaşılır ifadeleriyle, döneminin yanı sıra
olan “Bir Kadın Düşmanı” aslında ilk yaz- günümüzde de severek okunan yazarlar
Kuvvetli Sosyal Tenkit Yapar dığı fakat sonradan yayımladığı “Harabe- arasındadır. Romantik-gerçekçi üslubu
Reşat Nuri, sorunları ılımlı mizahi bir lerin Çiçeği” romanının olay bakımından ön planda olmasına rağmen eleştirel-ger-
üslupla anlatan gerçekçi bir yazardır. İnci En- aynısı gibidir. Güntekin, bu romanın bir çekçi üslubuyla kaleme aldığı eserleri de
ginün ondan şöyle bahsetmiştir: “Reşat Nuri, Fransız yazarından esinlendiğini itiraf et- başarılı bulunmuştur.
şüphesiz ki toplumu, eğitim dünyasını ve dar miştir.
dünyaları, sade yaşayışları içine hapsolmak Başarılı Bir Gözlemci
zorundaki insanları en iyi anlatan yazardır. Mektup-Roman Türü Küçük yaşlarda okuduğu kitapların,
Birçok eserinde çok kuvvetli bir sosyal ten- Romanın iç kapağında parantez için- yazarlığına önemli bir katkısı olmuştur.
kit bulunur. Fakat ilk okuyuşta, okuyucunun de “Çirkinin Romanı” adı yazılıdır. Yazar, Anadolu’da gezdiği, gördüğü, tanıdığı, öğ-
bu cephesini hemen fark etmemesi müm- romanın başkahramanları olan Sara ve rendiği her şeyi eserlerine yansıtan yazar,
kündür. Zira Reşat Nuri en derin ve hassas Ziya’nın duygu ve düşüncelerini mektup- çoğu eserinin mekânı olan Anadolu’yu
yaraları deşerken bile, okuyucusunun anlık ları ile anlatarak kurguyu oluşturmuştur. da gerçekçi bir tarzda ortaya koymuştur.
tepkisini uyuşturan bir atmosfer oluşturur. Roman iki bölümden oluşur; birinci bö- Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının
İnsanı bilen, tanıyan ve zaaflarından dolayı lümde Sara’nın mektuplarını, ikinci bö- önemli isimlerinden olan Reşat Nuri, gü-
insana acıyan yazar, okuyucusundan bu in- lümde Ziya’nın mektuplarını okuruz. Sara nümüzde de okundukça değeri artan ya-
sanı kabul etmesini ister.” karakteri tarafında dış güzelliğinin getir- zarlardan biridir.
KİTABIN ORTASI l 7
DOSYA/
KİTAP
Geçmişten Günümüze
Arkeoloji Tarihi
Antalya’nın turizm merkezlerinden Alanya, Helenistik dönemde kurulan
ve etrafı 6 kilometre uzunluğunda surlarla çevrilen Alanya Kalesi, Roma,
Bizans, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetlerine uzun yıllar ev sahipliği yaptı.
Kadim tarihiyle 2000 yılında “UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi”ne
alınan kale, üzerindeki yapıları, surları ve ihtişamıyla turizm merkezi
ilçenin en çok ziyaret edilen mekânlarından bir tanesidir.
Alanya Kalesi yerleşkesindeki İçkale’de
30 yıldır kazı çalışması yapıldığını belirten
Alanya Kalesi Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr.
Eravşar, Kale içindeki küçük kalıntılardan
yola çıkarak gerçekleştirdikleri çalışmalar-
da büyük yapılara ulaştıklarına değinerek:
“2018 kazı çalışması sırasında küçük bir
yapı kalıntısı vardı. Niteliğini bilmiyorduk.
Bunu takip ederek kalıntıyı anlamaya ça-
lıştık. Bu kalıntının bulunduğu alanın etrafı
büyük bir duvarla çevriliydi. Kazınca Sel-
çuklu dönemine ait bir hamam bulduk. Ha-
mamın bazı duvarları yıkılmış. Bu dönemde
kullanılan hamamın, sarayın kullanımına
tahsis edildiğini düşünüyoruz. Çevresin-
deki çevirme duvarı, sarayla bağlantılı bir
şekilde devam ediyor. Sarayın hamam kıs-
mının doğu tarafında külhanı var. Burada
ocak kısmı ve üzerinde devam eden su de-
posu bulunuyor. Arkasında sıcaklık mekânı
ve özel yıkanma odası birbirini takip ediyor.
Hamamın iki farklı periyodunun olduğunu
düşünüyoruz.” diyor.
Seneye Restorasyon Çalışması
Alanya Kalesi içerisinde yapılan kazı-
larda bu yıl Selçuklu hamamının yarısından
fazlası gün yüzüne çıkarıldı. Gelecek sene
bulunan tarihi hamam restore edilerek zi-
yaretçilere açılacak. Geçmişin coğrafyası;
arkeolojik keşiflerle ortaya çıkarılan ve aynı
zamanda yazılı kayıtlarla desteklenen tarihi
araştırmamızla başlar. Hazırladığımız ha-
ber dosyamızda, tarihsel dönemleri ve ar-
keolojik kuramları konu alan üç kitabı sizler
için inceledik.
8 l KİTABIN ORTASI
“Arkeoloji, maddesel kalıntıları kullanarak
geçmişin incelenmesidir. Arkeoloji
üç şeyi kapsar: Nesneler, çevresel ortam
ve bunları kullanarak yaptıklarımız.”
kaynağı olan ve Rönesans olarak adlan-
dırılan Avrupa’daki 15. ve 16. Yüzyıllarda
yaşanan aydınlanma dönemi ile birlikte
başlamıştır. Daha önce tarihçilerin eserle-
ri, çeşitli kültürlerdeki efsane ve destanlar
çerçevesinde değerlendirilen arkeoloji an-
layışının, Rönesans ile birlikte öncellikle
din adamlarının ve soyluların ilgisini çek-
meye başladığı görülmektedir. Yazar, bu
Arkeolojinin Temelleri
ilginin ve merakın yeni eserlerin ortaya
Clive Gamble
çıkarılması noktasında sağlanan maddi
desteklerle, arkeolojik çalışmaların daha Arkeolojinin insanların tutkunu olduğu
önce hiç düşünülmeyen farklı bir boyuta bir faaliyet olduğunu belirten yazar, bir ar-
evrilmesine vesile olduğuna dikkat çeker. keolog ise en başından nesnelerle çevresel
ortamlar ve bunların yorumlanmasıyla ken-
Kitap İçerisinde Sizler İçin di arasında özel bir bağ kurar, der. Modern
Türk-İslâm Arkeolojisi Seçtiğimiz Arkeolojik Terimler arkeolojinin tohumları, 16. ve 17. Yüzyıllar-
ve Terminolojisi Abadî kâğıt: Ham ipekten ya da dut da sanayileşmenin hemen öncesinde İngiliz
ağacı elyafından yapılan kalınca ve açık antikacılar Camden ve Aubrey tarafından
Eser, eskinin-bilimi şeklinde ifade edilen
saman renginde, yarı mat bir yazı kâğıdı ekilmiştir.
arkeolojiyi, bugüne kadar oluşan genel ka-
türüdür. Hindistan’ın Devlet-Âbad kentin-
bul doğrultusunda, erken dönemler (Eski Taş
de yapıldığı için Abadî adı verilmiştir. Arkeometrik Yöntemler
Devri ya da Paleolitik dönem olarak adlandırı-
Abânî: Daha çok Hindistan ve Halep’te Arkeoloji tarihi 1960’lı yıllardan başla-
lan günümüzden 10.000 yıl ve öncesini kapsayan
dokunan üzeri koyu sarı renkli ipekle işli yarak arkeoloji anlayışı kökten değişmiş, bir
süreç) ve geç dönemler (Amerika ve Çin’in bü-
açık sarı renkli bir tür pamuklu kumaş. yandan farklı kuramsal yaklaşımlar, disip-
yük uygarlıkları, Mezopotamya, Mısır, Yunan ve
Baba: Geleneksel mimaride, çatı kur- linler arası anlayışlar, yeni metotlar, arke-
Roma dönemleri gibi) olmak üzere iki bölümde
gusunun en önemli parçasıdır. Çatının ometrik yöntemler tarafından uygulamaya
ele aldığını belirtir.
mahya adı verilen en yüksek noktasındaki başlandığı dile getirilir.
yatay elemanı destekleyen ve ana kurguyu
Süreç İçerisinde Gelişen Bir Bilim Dalı
oluşturan en önemli elemandır. Çatı dı- Her Şeyin Bir Arkeolojisi Var
Arkeoloji kavramını “İnsanın evrende bir
şında da ana taşıyıcı amacıyla kullanılan “Arkeologlar kazı sırasında yaptıkla-
çeşit kendini bulma ve keşfetme çabası” ola-
unsurlar için baba tanımlaması kullanıl- rı faaliyete göre tanımlanırlar. Fakat kaz-
rak ifade etmenin yanlış olmayacağını söyle-
maktadır. mak ve daha sonrada bulduklarını analiz
yen yazar, beşeri bir bilim dalı olmasına rağ-
Bâb: Osmanlıca kapı anlamına gelen edip raporlamak yaptıkları işlerden sadece
men, arkeoloji de tıpkı fen bilimleri gibi süreç
tanımlamadır. biridir. Bu konu son 50 yıl boyunca gelişip
içerisinde gelişen bir bilim dalıdır, der.
Çantı: Ağaç gövdelerinin çok az iş- olgunluğa eriştiği için arkeo-genetikten
Her Bölgenin Kendine Has Özelliği lemden geçirilip uçlarında çentikler açıla- Zapoteklere kadar arkeologların incelediği
“Dünya üzerindeki her bölge, tarihi çev- rak üst üste tutturulmasıyla yapılan inşa tüm konularda köklü bir değişim gerçek-
re ve kültür varlıkları açısından kuşkusuz düzenine verilen addır. leştirmiştir. Günümüzde neredeyse her şe-
aynı birikim ve potansiyele sahip değildir. Çekül: Ucuna tepe noktası aşağıya ge- yin bir arkeolojisi mevcuttur.”
Kültür varlıkları ve tarihi çevre koruma bi- lecek şekilde koni biçimli bir metal ağır-
lincinin, sahip olunan kültür varlıkların mik- lık bağlanmış ipten oluşan ve inşaatlarda Orta Amerika’daki Maya Kalıntıları
tarı ve niteliği ile doğru orantılı olmadığı da düşey doğrultusunda denetimini sağlayan 18. Yüzyılda, Yunanistan ve İtalya’da-
bilinen bir gerçektir. Kültür varlıklarına ve düzeneğe verilen addır. ki klasik eserlere yönelik artmakta olan
tarihi çevreye karşı duyarlılık, sahip olunan Diadem: Eski çağlarda baş çevresini ilgi, Pompeii ve Herculaneum gibi kayıp
kültürel değerlerin miktarı ve önemi ile de- tamamen saran ya da başın ön bölgesine şehirlerde hazine avcılığını kamçılamış,
ğil, o toplumun gelişmişlik ve eğitim seviyesi yerleştirilen taç formundaki süs eşyasına klasik mimari, buluntular ve edebiyat ise
ile alakalıdır.” verilen addır. yeni bir dünya düzeni kurmaya yönelik
Divanî: Osmanlı döneminde özellikle antik bir hak sağlamıştır. Yazar, ilk olarak
Rönesans ile Birlikte Gelişti resmi ferman ve beratlarda kullanılmış 1798 yılında kayıt altına almak amacıyla
Arkeoloji disiplininin dünyadaki gelişi- hareketli ve girift karakterli özel bir yazı Mısır’daki anıtların üzerinden kumların te-
mi birçok bilimsel ve teknolojik gelişmenin türüdür. mizlendiğini, 1810’larda Java’daki Borubu-
KİTABIN ORTASI l 9
dur kalıntılarını, 1840’larda ise Orta Ame- düşüncesi, sit havzası incelemesi, simü- nında etkili olduğunu söyler.
rika’daki Maya kalıntılarını saran ağaçların lasyon ve tafonomi gibi konularda yapılmış “1953’te DNA’nın genetik şifresinin
binbir zorlukla kesilmeye başladığını be- değerlendirmeleri okurlarına sunar. kırılmasıyla DNA zincirine dayanan sa-
lirtir. Aynı anda ise Ninova ve Nemrut gibi yısız yönetimin yolu açılmıştır. Şifrenin
Mezopotamya şehirlerinde çeşitli araştır- Eski Çağlar ve Gökyüzü Bilimi çözülmesi, genetik bilginin dizilişinde
malar başlatılmıştır. Arkeoastronomi genel hatlarıyla ya- saklı olduğu DNA’nın ‘çift helezonlu’
zılı kaynakların olmadığı bir dönemde uzun zincirlerini meydana getiren ade-
“Yol Ayrımı Üzerindeki Höyük” gökyüzüne dair eski zaman inanç ve uy- nin (A), sitosin (C), guanin (G) ve tiyamin
“Çatalhöyük, ‘yol ayrımı üzerindeki gulamalarının ve insanların gökyüzün- (T) gibi temel maddelerin belirlenmesi
höyük’ anlamına gelir. Çatalhöyük’teki den nasıl yararlandıklarının incelemesi sayesinde olmuştur. Genlerin medyana
höyükleşme çok etkileyicidir. Bugün 17,5 olarak tanımlanabilir. Eski çağlarda ya- getiren, oluşturdukları uzayan zincirler
metre olan boyu ile görkemli bir şekilde şayan insan topluluklarının hemen hep- daha az önemli görülse de bu baz mad-
sürdüren bu höyüğün yerin altında arkeo- sinde gökteki cisimlerin ve olayların son delerdir.”
lojik tabakalardan oluşan yaklaşık 4 met- derece önemli olduğuna, bugün de yer- Arkeologlar eskiden yaşamış insan
re daha uzantısı bulunmaktadır. Yani bu yüzünde yaşayan yerli hakların birçoğun- toplulukları hakkında günümüze kadar
höyük yılda 2 santimetreden daha büyük da bu konunun önemini koruduğuna hiç kalmış kalıntı ve dolguları inceleyerek bil-
bir hızla oluşmuştur. Zaman içerisinde, kuşku yok. gi edinirler. Tarihi kalıntıların günümüze
yaklaşık 8000 kişiye yuva olmuş düz çatı- “Arkeoastronomi terimi ilk kez değişerek geldiğini belirten yazar, arkeo-
lı kare ve dikdörtgen şeklindeki evlerden 1970’lerde, tanınmış arkeologlarla baş- lojinin incelediği kalıntıların; aletler, hava
oluşan yüksek yoğunluklu bir mozaik içe- ka disiplinlerden bilim insanları, özellik- şartları, iklim olayları ve mimari alanlar
risinde 13 hektar alanı kaplayacak düzeye le de astronomlar arasında uzun süredir tarafından değiştiğini söyler.
erişmiştir.” var olan anlaşmazlığı çözme çabaları
sırasında kullanılmaya başlanmıştır. Ar- Kitap İçerisinde Sizler İçin
Merak ve Bilginin Birleşimi keoastronominin daha geniş çevrelerce Seçtiğimiz Kuramlar
Eser, günümüzde arkeolojik verilerin kabulü ancak 1980’lerde post süreçselci/ Etnoarkeoloji: Arkeolojik bulgula-
günümüz insanı için yalnızca bir merak un- yorumlamalı arkeolojinin yükselişe geç- rı oluşturan ya da bunların korunagelme
suru taşımadığını aynı zamanda güçlü bir mesiyle olmuştur.” veya tahrip olma süreçlerinin anlaşılma-
bilgi kaynağı olarak anlaşıldığını belirtir. sını sağlamak üzere, günümüz yaşam bi-
Geçmişin bizim yorumumuza ihtiyacı vardır. Arkeogenetik Kuramı ve DNA çimlerini inceleyen arkeoloji dalıdır.
Arkeogenetik kuramı ise insanlığa Feminist arkeoloji: Feminist arkeolo-
dair geçmişin, moleküler genetik tek- ji, arkeolojik çalışmalarda feminist eleşti-
nikler kullanılarak araştırılması olarak rel bakışı temel alan yaklaşımdır.
tanımlanabilir. Yazar, 1919 gibi erken bir Süreçsel Arkeoloji: “Yeni Arkeoloji”
tarihte insana ait kan gruplarının incelen- de denilen süreçsel arkeoloji, kurama ve
mesiyle başlayan, 1950’lere gelindiğinde yönteme dair bir yaklaşım olarak 1960’la-
epey mesafe kaydetmiş olan genetik bi- rın başından beri antropolojik arkeoloji di-
limindeki gelişmelerin arkeogenetik ala- siplininde oldukça etkilidir.

TARİHİ ESER BULUNDUĞUNDA NELER YAPILMALIDIR?
Ülkemiz, dünyada eşine ender rastlanılan zengin bir kültür hazinesine sahiptir. Bu ha-
zineyi her türlü tehlikeden korumak ise müzelerimizin birinci ve en önemli görevidir. “2863
sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 5. Maddesine göre; devlete, kamu
kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ile özel hukuk hükümlerine tabi gerçek ve tüzel
Arkeoloji Anahtar
kişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmazlarda varlığı bilinen veya ileride meydana çıkacak
Kavramlar
olan korunması gerekli taşınır ve taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları “Devlet malı” niteli-
Colın Renfrew - Paul Bahn
ğindedir.” Bu, yasal bir zorunluluk olmasının ötesinde, tarihi eserlerimizin talan edilmesinin
Arkeolojinin yeni bir kuram olduğunu önüne geçmek için bir vatandaşlık görevimiz-
belirten yazar, 1960’lara kadar arkeolojinin dir. Kültür ve Tabiat Varlıklarını bulan, sahip
yalnızca uygulanmaya dönük bir çalışma ol- oldukları veya kullandıkları arazide Kültür
duğunu ve kazı yapabilmek için uygun bir el ve Tabiat Varlığı bulunduğunu bilen veya yeni
beceresinin yeterli bir özellik olarak görül- haberdar olan vatandaşlarımızın, bunu en geç
düğünü söyler. üç gün içinde, kendisine en yakın müze mü-
dürlüğüne veya köyde muhtara, diğer yerlerde
Arkeolojik Terim ve Kuramlar ise mülki idare amirlerine bildirmeleri gerek-
Kitap, arkeolojinin temel kavramla- mektedir.
rını ele alarak; süreçselci gelenek, bilgi
kuramı, uzlaştırıcı köprü kuramı, sistem
10 l KİTABIN ORTASI