Table Of ContentT.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2673
AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1639
ÇA⁄DAfi SOSYOLOJ‹
KURAMLARI
Yazarlar
Arfl.Gör. Erhan AKARÇAY (Ünite 1)
Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTUNO⁄LU (Ünite 1)
Doç.Dr. Abdülkerim SÖNMEZ (Ünite 2)
Prof.Dr. Aylin GÖRGÜN BARAN (Ünite 3, 5)
Arfl.Gör. Cem Koray OLGUN (Ünite3, 5)
Doç.Dr. Cahit GELEKÇ‹ (Ünite 4)
Prof.Dr. Meliha Demet ULUSOY (Ünite 6)
Yrd.Doç.Dr. Fuat GÜLLÜPINAR (Ünite 7)
Yrd.Doç.Dr. Hatice YEfi‹LDAL (Ünite 8)
Editörler
Prof.Dr. Aylin GÖRGÜN BARAN
Prof.Dr. Serap SU⁄UR
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2012 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹
Genel Koordinatör
Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Genel Koordinatör Yard›mc›s›
Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n
Ö¤retim Tasar›mc›s›
Dr. Kadriye Uzun
Grafik Tasar›m Yönetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Dil Yaz›m Dan›flman›
Yrd.Doç.Dr. Hülya Planc›
Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Ça¤dafl Sosyoloji Kuramlar›
ISBN
978-975-06-1340-1
1. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 35.000 adet bas›lm›flt›r.
ESK‹fiEH‹R, A¤ustos 2012
‹çindekiler iii
‹çindekiler
Önsöz............................................................................................................ vii
Sanayi Sonras› Toplum: Daniel Bell....................................... 2 1. ÜN‹TE
G‹R‹fi.............................................................................................................. 3
DANIEL BELL’‹N SOSYOLOJ‹S‹.................................................................... 3
‹deolojinin Sonu Tezi.................................................................................... 5
“SANAY‹ SONRASI TOPLUM” KAVRAMI.................................................... 6
SANAY‹ SONRASI TOPLUM KURAMI ........................................................ 9
Sanayi Öncesi Toplum, Sanayi Toplumu ve Sanayi Sonras› Toplum ...... 9
Sanayi Sonras› Toplumlar›n Genel Karakteristikleri.................................... 16
Kültür ............................................................................................................ 18
SANAY‹ SONRASI TOPLUM TEOR‹S‹NE YÖNEL‹K ELEfiT‹R‹LER............. 19
Özet ............................................................................................................... 23
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 24
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 25
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 25
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 26
2. ÜN‹TE
Alain Touraine: Modernlik ve Demokrasi............................. 28
G‹R‹fi.............................................................................................................. 29
TOPLUMU ANLAMANIN YÖNTEM‹ VE GEÇ MODERN
TOPLUMUN DURUMU................................................................................. 31
MODERNL‹K VE MODERN TOPLUMLARIN TEMEL SORUNU.................. 34
MODERNL‹K VE ÖZNE................................................................................ 36
MODERNL‹K ‹LE ÖZNE VE DEMOKRAS‹ ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹LER.......... 37
S‹YASAL MODERNL‹K VE DEMOKRAS‹N‹N BOYUTLARI......................... 39
TOPLUMSAL HAREKETLER VE KÜLTÜREL DEMOKRAS‹.......................... 41
Özet ............................................................................................................... 44
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 46
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 47
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 48
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 49
Postmodern Sosyal Teori....................................................... 50 3. ÜN‹TE
G‹R‹fi.............................................................................................................. 51
Ayd›nlanma Düflüncesine Tepki.................................................................. 53
Frederich Nietzsche (1844-1900)............................................................ 54
Modern Sanata Karfl› Postmodern Sanat Anlay›fl›........................................ 55
Modernizm-Postmodernizm Karfl›laflt›rmas›................................................. 57
JEAN-FRANÇOIS LYOTARD’IN POSTMODERN‹ZME BAKIfiI.................... 61
Girifl................................................................................................................ 61
Postmodernizm ve Bilginin Konumu........................................................... 61
Dilin Esnekli¤i ve Büyük Anlat›n›n Yitimi................................................... 63
Elefltiriler.................................................................................................. 65
FREDRIC JAMESON’IN POSTMODERN‹ZME BAKIfiI................................. 66
iv ‹çindekiler
Girifl................................................................................................................ 66
Postmodernizm = Geç Kapitalizm mi?......................................................... 67
Elefltiriler.................................................................................................. 69
Özet................................................................................................................ 70
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 72
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 73
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› ............................................................................. 73
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar............................................... 74
4. ÜN‹TE
Zygmunt Bauman: Modernlik ve Postmodernlik ................ 76
G‹R‹fi.............................................................................................................. 77
ZYGMUNT BAUMAN’IN HAYATI................................................................ 78
ZYGMUNT BAUMAN’IN MODERNL‹K DE⁄ERLEND‹RMES‹ .................... 79
Bauman’›n Modernite Elefltirisi..................................................................... 80
ZYGMUNT BAUMAN’IN POSTMODERNL‹⁄E YÖNEL‹K GÖRÜfiLER‹...... 83
Bauman’a Göre Postmodern Etik................................................................. 86
ZYGMUNT BAUMAN’IN MODERNL‹K-POSTMODERNL‹K
KARfiILAfiTIRMASI VE KÜRESELLEfiMEYE YÖNEL‹K GÖRÜfiLER‹........... 87
Bireylerin Modern ve Postmodern Koflullarda ‹nfla Biçimleri ................... 88
Bauman’a Göre Küreselleflme...................................................................... 90
Özet ............................................................................................................... 92
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 94
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 95
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 96
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar............................................... 96
5. ÜN‹TE Tüketim Toplumu, Simülasyon / Simülakrlar ve
Sessiz Ço¤unluk: Jean Baudrillard......................................... 98
G‹R‹fi: JEAN BAUDRILLARD’IN YAfiAMI VE
SOSYOLOJ‹YE YAKLAfiIMI ......................................................................... 99
GÖSTERGE EVRELER‹.................................................................................. 100
TÜKET‹M TOPLUMU.................................................................................... 102
S‹MÜLASYON VE S‹MÜLAKRLAR................................................................ 105
Amerika ve Gerçekli¤in Kusursuz Cinayeti................................................. 107
Anlam›n Zedelenmesi................................................................................... 108
Kitle’den Sessiz Y›¤›na/Ço¤unlu¤a............................................................... 109
ELEfiT‹R‹LER.................................................................................................. 111
Özet................................................................................................................ 112
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 114
Okuma Parças›.............................................................................................. 115
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 115
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 116
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar............................................... 117
6. ÜN‹TE Post-Yap›salc›l›k: Michel Foucault ve Jacques Derrida........118
G‹R‹fi.............................................................................................................. 119
POST-YAPISALCILIK..................................................................................... 120
MICHEL FOUCAULT..................................................................................... 122
‹çindekiler v
Foucault’un Yaflam›....................................................................................... 122
Foucault ve Post-yap›salc› Düflüncelerinin Ortaya Ç›k›fl›..................... 123
Foucault’un Temel Düflünce ve Kavramlar›................................................ 125
Benlik....................................................................................................... 125
Söylem-Arekoloji-Soykütük-Arfliv........................................................... 125
Söylem-‹ktidar-Kontrol.................................................................................. 127
Mutlak ‹ktidar.......................................................................................... 128
Disipline Edici ‹ktidar............................................................................. 128
Biyo-‹ktidar.............................................................................................. 129
JACQUES DERRIDA...................................................................................... 130
Jacques Derrida’n›n Hayat›........................................................................... 130
DERRIDA’NIN TEMEL DÜfiÜNCE VE KAVRAMLARI ................................. 131
Yap›söküm Yöntemi ve Metin...................................................................... 131
‹z.............................................................................................................. 134
Fark ve Erteleme (Differance) ............................................................... 134
Silme........................................................................................................ 135
Yap›söküm ve Oyun............................................................................... 135
POST YAPISALCILI⁄A YÖNELT‹LEN ELEfiT‹R‹LER.................................... 136
Özet................................................................................................................ 137
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 139
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 140
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 140
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar............................................... 141
Postmarksizim ve Radikal Demokrasi...................................142 7. ÜN‹TE
POSTMARKS‹ZM‹N TEMEL VARSAYIMLARI............................................... 143
POSTMARKS‹ZM KURAMININ MARKS‹ZM ÜZER‹NE ELEfiT‹R‹LER‹ ....... 146
POSTMARKS‹ZM‹N TEMEL KAVRAMLARI.................................................. 149
Söylem........................................................................................................... 149
Hegemonya.................................................................................................... 152
YEN‹ TOPLUMSAL HAREKETLER................................................................ 155
POSTMARKS‹ZM VE RAD‹KAL DEMOKRAS‹ S‹YASET‹ ............................ 159
Agonistik Demokrasi..................................................................................... 161
POSTMARKS‹ZME YÖNELT‹LEN TEMEL ELEfiT‹R‹LER.............................. 163
Özet................................................................................................................ 166
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 168
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 169
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 169
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar............................................... 171
Dünya Sistemi Kuram›: Immanuel Wallerstein...................172 8. ÜN‹TE
G‹R‹fi: WALLERSTEIN’IN GENEL YAKLAfiIMI............................................. 173
Wallerstein’›n Sosyal Bilim Anlay›fl›............................................................. 174
DÜNYA S‹STEM‹ ANAL‹Z‹............................................................................ 177
Dünya Sistemi: Dünya ‹mparatorluklar› ve Dünya Ekonomileri................ 178
KAP‹TAL‹ST DÜNYA EKONOM‹S‹............................................................... 178
Kapitalist Dünya Ekonomisi: Merkez, Çevre ve Yar› Çevre....................... 179
GEÇ‹fi SÜREC‹ OLARAK KÜRESELLEfiME................................................... 183
vi ‹çindekiler
SONUÇ........................................................................................................... 185
Özet................................................................................................................ 187
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 189
Okuma Parças›.............................................................................................. 190
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›............................................................ 191
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›.............................................................................. 191
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 193
Önsöz vii
Önsöz
Ça¤dafl Sosyoloji Kuramlar› kitab›n›z uzaktan ö¤retim yoluyla lisans düzeyinde
sosyoloji e¤itimi almak isteyen ö¤rencilere yönelik olarak haz›rlanm›flt›r. Kitap te-
mel olarak Sosyoloji disiplininde son dönemde paradigmalar›n› oluflturan teoris-
yenlerin problematik olarak gördükleri toplumsal olay ve olgulara bak›fl aç›lar›n›
yans›tmaktad›r. Günümüzde de¤iflen dünya ve modern toplum ba¤lam›nda gide-
rek daha da karmafl›k hale gelen toplumsal gerçekli¤in anlafl›lmas› ve aç›klanma-
s›nda yetersiz kalan klasik dönemin hâkim paradigmas› pozitivizm büyük ölçüde
kan kayb›na u¤ram›fl, yerleflik bilim anlay›fl› her alanda elefltiri oklar›n› üzerine
çekmifl ve yeni bir de¤erler dizgesi gelifltirme çabalar› yo¤unluk kazanm›flt›r. Ça-
¤›m›z›n genel sorunlar› aras›nda bulunan adaletsiz gelir da¤›l›m›, çevre kirlili¤i,
fliddet, terör ve çarp›k güç iliflkileri gibi sorunlar günümüz sosyoloji teorilerinin en
önemli u¤rafl alanlar› aras›na girmifltir. Bu çerçevede gelifltirilen her yeni teori,
kendine özgü bak›fl aç›s›yla sosyal bilimlere ve sosyolojiye katk›da bulunmufl ve
toplumsal dünyaya bak›fl›m›z› zenginlefltirmifltir.
Yaflad›¤›m›z bu karmafl›k durumu göz önüne ald›¤›m›zda elinizdeki kitab›n si-
ze yol gösterici ve ufuk aç›c› olaca¤›n› tahmin ediyoruz. ‹nsanl›¤›n yaflanm›fll›¤›n-
dan yola ç›k›larak gelifltirilen bu bilgiler, k›saca sosyoloji kuramlar›, siz de¤erli ö¤-
rencilerimize olay ve olgular› anlama, kavrama, analiz etme, yorumlama ve çözüm
önerileri gelifltirme yönünde genifl fikirler sunmaktad›r. Bu çerçevede kitab›n birin-
ci ve ikinci ünitelerinde modern toplumdaki büyük de¤iflimi aç›klamaya yönelik
olarak gelifltirilen sanayi sonras› toplum (post-endüstriyel toplum) ve programlan-
m›fl toplum teorileri k›saca ele al›nm›flt›r. Üçüncü ve dördüncü ünitelerde modern-
lik ve postmodernlik kavramlar› ile postmodern sosyal teorinin k›sa bir özeti veril-
mifltir. Beflinci ünitede kitle iletiflim araçlar› ve tüketim toplumuyla iliflkili simülas-
yon kuram› ana hatlar› ile ele al›nm›flt›r. Alt›nc› ünitede ikinci s›n›fta gördü¤ünüz
postyap›salc›l›k biraz daha ayr›nt›l› olarak ifllenmifltir. Son olarak yedinci ve seki-
zinci ünitelerde postmarksizm ile yine Marx’›n çal›flmalar›ndan önemli ölçüde etki-
lenen I. Wallerstein’›n dünya sistemi kuram› k›saca özetlenerek verilmifltir.
Ça¤dafl Sosyoloji Kuramlar› kitab›n›n haz›rlanmas›nda çok say›da kiflinin eme-
¤i geçmifltir. Bu aç›dan kitab›n haz›rlanmas›nda ve ünitelerinin yaz›lmas›nda eme-
¤i geçen baflta ö¤retim üye ve elemanlar›na, kitab›n dizgi ve grafik tasar›m›nda
katk›lar›ndan dolay› Yrd.Doç.Dr. Davut Alper Altunay’a ve kitab›n bas›m ifllerinde
emeklerinden dolay› A.Ö.F. dizgi birimine çok teflekkür ederiz.
Editörler
Prof.Dr. Aylin GÖRGÜN BARAN
Prof.Dr. Serap SU⁄UR
ÇA⁄DAfi SOSYOLOJ‹ KURAMLARI
1
Amaçlar›m›z
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
N Amerikan sosyologu Daniel Bell’in sosyolojiye katk›lar›n› özetleyebilecek,
N Sanayi sonras› toplum kavram›n› aç›klayabilecek,
N Daniel Bell’in sanayi sonras› toplum teorisini analiz edebilecek,
N Daniel Bell’in sanayi sonras› toplum teorisinin elefltirilerini özetleyebilecek-
siniz.
Anahtar Kavramlar
• Sanayi Toplumu • Bilgi S›n›f›
• Sanayi Sonras› Toplum • Entelektüel Teknoloji
• Teorik Bilgi • ‹deolojinin Sonu
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• DAN‹EL BELL’‹N SOSYOLOJ‹S‹
Sanayi Sonras› • “SANAY‹ SONRASI TOPLUM”
Ça¤dafl Sosyoloji
Toplum: Daniel Bell KAVRAMI
Kuramlar›
• SANAY‹ SONRASI TOPLUM
KURAMI
• SANAY‹ SONRASI TOPLUM
KURAMINA YÖNEL‹K ELEfiT‹R‹LER
Sanayi Sonras›
Toplum: Daniel Bell
G‹R‹fi
‹çinde bulundu¤umuz ça¤›n, tan›k oldu¤umuz toplumsal de¤iflmenin niteliklerini
belirlemek oldukça zor görünmektedir. Bugünden geçmifle bakt›¤›m›zda sosyolo-
jinin ortaya ç›kmas›na neden olan sanayi devrimi ve sanayi toplumunun yaratt›¤›
dönüflümleri anlamak için sosyolojinin kurucu isimlerinin sosyoloji teorilerini an-
lamaya ve yorumlamaya çabalarken eksikliklerini ve elefltirilebilecek yanlar›n› tes-
pit edebilmek kimi zaman e¤lenceli bir u¤rafl haline de gelebilmektedir. Öte yan-
dan kurucu sosyologlar›n en önemli özellikleri içinden geçtikleri ola¤anüstü de¤i-
flim ve dönüflüm dönemine karfl›n bugüne dek kal›c›l›¤›n› koruyabilen çal›flmalar
ortaya koyabilmifl olmalar›d›r. Zamana karfl› direnen klasikleflmifl çal›flmalar›n odak
noktas› ise sanayi devriminin ortaya ç›kard›¤› sanayi toplumunun neden oldu¤u
toplumsal de¤iflimlerdir.
Oysa 21. yüzy›ldaki de¤iflimlerin h›z›n› sosyolojinin ayn› h›zda yakalayabildi¤i-
ni, kavrayabildi¤ini ve de¤erlendirebildi¤ini söylemek oldukça güçtür. Enformas-
yon toplumu, bilgi toplumu, “network” (a¤) toplumu gibi tan›mlamalar›n baz›lar›
kavramsal olarak yaflanan de¤iflimi içerebilmekte ancak çok daha h›zl› biçimde bu
dönüflümleri baflkalar› izlemektedir. Sanayi toplumundan bambaflka bir toplumsal
yap›ya do¤ru dönüflümü hangi kavramlaflt›rma ile çözümleyebilece¤imiz bir muam-
ma haline gelmifltir. Zira sanayi toplumu kavram› Saint Simon’dan bu yana sosyolo-
ji disiplini içerisinde tart›flmas›z kabul görürken, sanayi sonras› topluma iliflkin kav-
ramlaflt›rmalar›n hangisini benimseyece¤imiz konusunda tam bir uzlaflmaya var›ld›-
¤› söylenemez. Benzer toplumsal de¤iflim özelliklerini farkl› kavramlaflt›rmalarla de-
¤erlendiren onlarca kuram ve kuramc› sayabilmek olas›d›r. Sanayi sonras› toplum
kavramlaflt›rmas› da iflte tam da bu nedenle birçok tart›flmay› bar›nd›rmaktad›r.
DANIEL BELL’‹N SOSYOLOJ‹S‹
Daniel Bell’in sosyolojisinin temel amac› “kuramdan çok toplumsal çözümlemeye”
(Poloma, 1993, s. 323) a¤›rl›k vermesidir. Ça¤dafllar› gibi Bell de büyük toplumsal
sorunlar›n çözümü için öngörülerde ve önerilerde bulunma e¤iliminde olan bir
sosyologdur. Sosyolojide varolan bir e¤ilimi/yaklafl›m› temsil eden bu tarz toplum-
sal önkestirim (social forecasting) olarak adland›r›lmaktad›r. Toplumsal önkesti-
rim, klasik sosyoloji perspektifinin bir parças› olan, makro kuramsal perspektif ile
günümüz koflullar›n› dile getiren, yenilenmifl “uygun” ve “kullan›fll›” bir sosyoloji
ilgisini harmanlar (Poloma, 1993, s. 324). Bell toplumsal olaylar›n ve olgular›n tah-
4 Ça¤dafl Sosyoloji Kuramlar›
Bell’e göre “tahmin” min edilmesiyle önkestirimi birbirinden ay›r›r. Ona göre tahmin olaylar›n sonuçla-
olaylar›n sonuçlar›n›,
r› ile ilgilenirken, toplumsal önkestirim tarihsel e¤ilimler dizgesinin olas›l›klar›n›n
“toplumsal önkestirim” ise
tarihsel e¤ilim olas›l›klar›n›n ana hatlar›n› ç›karmaya çal›fl›r (Poloma, 1993, s. 324). Daniel Bell için sosyolojik
ana hatlar›n› ortaya
kuram, toplumsal yap› içindeki kal›plar› (patterns) ve bu yap›n›n söz konusu ol-
koymaya çal›flmakt›r.
du¤u de¤iflimleri tan›mlamakla yükümlüdür. Kuram, toplumsal e¤ilimleri önkesti-
rebilecek kapasitede olmal›d›r (Poloma, 1993, s. 338).
SIRA S‹ZDE Toplumsal öSnIkReAs Sti‹rZiDmE kavram›n›n anlam›n› araflt›r›n›z.
1
RDeÜsifimÜ N1E.1L‹M DÜfiÜNEL‹M Daniel BELL (1919-2011)
New York do¤umlu olan Daniel Bell, New York City Colle-
S O R U S O R U ge’da ve Columbia Üniversitesi’nde ö¤renim görmüfltür.
Gazetecilik de yapan Bell, Chicago Üniversitesi’nde asistan-
l›k yaparak bafllad›¤› akademik kariyerine, Columbia ve
D‹KKAT D‹KKAT
Harvard Üniversitesi’nde sosyal bilimler profesörü olarak
devam etmifltir (Slattery, 2007, s. 461). Bell’in çal›flmalar›
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE sosyolojiye özellikle toplumsal de¤iflme, modernite, kapita-
lizmin geliflimi ve Bat› kültürünün çat›flmalar› konular›n-
N N da önemli katk›lar sa¤lam›flt›r. Kitaplar› aras›nda ‹deoloji-
AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
nin Sonu-The End of Ideology (1960), Sanayi Sonras›
Toplumun Gelifli-The Coming of Post Industrial Society
(1973), Kapitalizmin Kültürel Çeliflkileri-Cultural Con-
K ‹ T A P K ‹ T A P
tradiction of Capitalism(1976) yer almaktad›r.
Bell, 1950’lerde ortaya ç›k›p R. Aron ve J. K. Galbraith gibi önemli isimler tara-
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
f›ndan benimsenen yak›nlaflma (convergence) teorisinin önde gelen temsilcilerin-
den biri olarak kabul edilmektedir. Yak›nlaflma teorisine göre toplumsal organizas-
yonlar›n teknik ve ekonomik zorunluluklar› toplumsal yap›n›n biçimlenmesinde si-
‹NTERNET ‹NTERNET
yasal ideolojilerden çok daha etkilidir. Bu nedenle kapitalist ve sosyalist toplumlar
giderek daha çok birbirlerine benzemektedirler (Mann, 1983, s. 22). Hiç kimse Sov-
yetler Birli¤i’ndeki teknolojinin (kimya ve fizi¤in) kapitalist dünyadakinden farkl›
oldu¤unu iddia edemez (Bell, 1967a, s. xi). “Her ikisi de ileri sanayi toplumlar›n›n
birer örne¤ini, üretim güçlerinin önemli ölçüde yüksek düzeyde oldu¤u toplum
modelinin birer uygulan›fl biçimini ifade etmektedirler” (Vergin, 2010, s. 140).
Daniel Bell her ne kadar “Sanayi Sonras› Toplumun Gelifli” kitab›nda sanayi
toplumu sonras›nda, toplumun biçimlenifli hakk›nda toplumsal olgulara dayal› bir
çözümlemeyi toplumsal önkestirim çerçevesinde yapsa da, gelecekteki olaylar ve
geliflmelerle ilgili ç›kar›mlarda bulunmay› amaçlayan fütürolojiye de kayd›¤› yö-
nünde birtak›m elefltiriler bulunmaktad›r (Waters, 1996, s. 163). Fütüroloji uzun va-
deli, genifl ölçekli toplumsal ve ekonomik tahminde bulunma giriflimi (Jary ve Jary,
2000, s. 239) olarak tan›mlanmaktad›r. Sosyolojinin bu alanda belli bir dönem için
fütürolojik yaklafl›mlar› benimseyen isimleri olmufltur. Daniel Bell kimilerine göre
fütürolojiye kaym›flt›r. Ancak yine de Bell sosyolojinin belli oranda gelece¤e dö-
nük ç›kar›mlarda bulunmas›n›n sosyal bilimsel, olgusal temelleri olmas› gerekti¤i-
ni ve gelece¤e dönük dayanaks›z ç›kar›mlardan ayr› de¤erlendirilmesi gerekti¤ini
ileri sümektedir. Bell’e göre tahmin sanayi sonras› toplumun kaç›n›lmaz bir sonu-
cu ve ahlaki bir zorunluluktur. Sanayi sonras› toplum planlamac› bir toplumdur ve
sahip oldu¤u entelektüel teknoloji ile elindeki inan›lmaz boyuttaki verileri “han-
