Büyük Türkçe Sözlük

4041 Pages·2007·9.72 MB·Turkish

BüyükTürkçe Sözlük
SürümNo:1.0 Farabi
Açıklama
(veyaağzınıniçine)bakmak
*nesöyleyeceğinibeklemek.
*onunsözünegöredavranmak.
...(bir)hâlalmak
*birdurumagelmek.
...canlısı
*düşkünü.
...damgasınıvurmak
*(biriiçin)kötübiryargıyavarmak.
...-ekuvvet
*herhangibirşeyeağırlıkverildiğindekullanılır.
...fırınekmekyemesilâzım
*birdurumaerişmekiçinpekçokemekvermesi,çalışmasıgerekir.
...gözüylebakmak
*yerinekoymak.
...ileberaber
*ilebirlikte.
...kim...kim
*yakıştırılanşeyinuygunsuzluğunubelirtmeyeyarar.
...olsun,... olsun,
*sözügeçenherşey.
...süsüvermek
*gerçeğeaykırıolarak,kendisindeveyaherhangibirşeydeüstünbirnitelikveyadeğervarmışgibi
göstermek.
...ziyafetiçekmek
*herhangibirşeyieniyibiçimdebaşarmak,herhangibiryönüyledoyurmak.
...-aveya...-egelince
*sıragelinceanlamınagelerekbirkonubittiktensonrasözübaşkabirkonuyageçirmeyeyarar.
*ayrıcalıkgösterenbirdüşünceyegeçildiğinianlatır.
...-a,...-yagetirmek
*birinibirdurumagetirerekistediğigibidavranmak.
...-deneylemek
*yoksunbırakmak.
...-ında/...-indedeğil
*birşeyinsöylenenniteliğineönemvermeyianlatır.
...itutmak
*birişiyapacağıvegöreceğiozamanarastlamak.
...ikinciplânadüşmek
*birkimseninveyatopluluğungözündeeskiönemini,değeriniyitirmek.
...ileberaber
*-dığı/ -diğianda.
*-dan/-denbaşka.
*-dığı/ -diğihâlde.
...-masıyla,...-mesibirolmak
*aynıanda,çabucacık,birden.
...mayaveya...meyegörsün(veyagör)
*sözkonusufiilindoğuracağısonucakesinlikkazandırmakiçinkullanılır.
...nınresmidir...
*birdurumunolacağıkesinvebellidir.
19Mayıs
30Ağustos
*ZaferBayramı.
a
*Seslenme bildirir.
a
*(a:)Şaşma,hatırlama,sevinme,acıma,üzülme,kızmagibiduygularıgüçlendirir,cümleninbaşındaveya
sonundakullanılır.
a/e
*Çekimlifiilinsonunagelerekanlamıpekiştirir.
-a-/ -e-
*İsimdenfiiltüretenek.
-a/ -e
*Yönelmedurumueki:dağa,eve,yola,öne.Ünlüilebitenisimlerdensonraarayaysesigirer.
-a/ -e
*Fiildenzarftüretenek:yazayaza,gidegide,koşakoşa,düşekalka,güleoynaya.Ünlüilebitenfiillerden
sonraarayaysesigirer:yaşayayaşaya,bekleyebekleye,okuyaokuya,yürüyeyürüye.Buekgöre,kala,geçe,sapa
örneklerindekalıplaşmıştır.
a,A
*Türkalfabesininbirinciharfi,sesbilimibakımındankalınünlülerindüzvegenişolanınıgösterir.
*Notaişaretleriniharflerlegöstermeyöntemindelâsesinibildirir.
ab
*Su.
aba
*Yünden,dövülerekyapılankalınvekabakumaş.
*Bukumaştanyapılmışyakasızveuzunüstlük.
*Bukumaştanyapılmışolan.
*Eskidendervişleringiydiğiabadanyapılmış,önüaçıkhırka.
*Abla.
*Anne.
abaaltındandeğnek(sopa)göstermek
*yumuşakgörünmeklebirlikteyinedegözünükorkutmak.
abagibi
*(kumaşiçin)kabavekalın.
abagüreşi
*Abagiyilerekvebelekuşakbağlanarakyapılanbirtürgüreş.
abavaktiyaba,yabavaktiaba
*kişi,ihtiyaçlarınıvaktindenönceveucuzolduğuzamankarşılamalıdır.
abacı
*Abayapanveyasatankimse.
*Abadangiyecekyapanveyasatankimse.
*Bedavacı,asalak.
abacıkebeci,arayerdesenneci?
*"anlamadığınbuişenekarışıyorsun?"anlamındakullanılanbirsöz.
abacılık
*Abayapmaveyasatmaişi.
*Abadangiyecekyapmaveyasatmaişi.
abadî
*Kalıncaveaçıksamanrenginde,yarımatbiryazıkâğıdıtürü.
abajur
*Işığıbiryeretoplamak,doğrudandoğruyagözlerevurmasınıönlemekiçinkullanılanlâmbasiperi.
*Genellikleüzerisiperlimasalâmbasıveyaayaklılâmba.
abajurcu
*Abajuryapanveyasatankimse.
abajurculuk
*Abajurcununişiveyamesleği.
abajurlu
*Abajuruolan.
abaküs
*Sayıboncuğu,çörkü.
abalı
*Abasıolan,abagiymişolan.
abandırma
*Abandırmakişi.
abandırmak
*Birkimseninbiryereabanmasınısağlamak.
*Birhayvanıyereçöktürmek.
abandone
*Dövüşemeyecekdurumagelen(boksör).
abandoneetmek
*dövüşemeyecekdurumagetirmek.
abandoneolmak
*dövüşemeyecekdurumagelmek.
abanî
*Sarımtırakdallınakışlarlaişlenmişbirtürbeyaz,ipekkumaş.
*Bukumaştanyapılmış.
abanma
*Abanmakişi.
abanmak
*Eğilerekbirşeyin,birkimseninüzerinekapanmak.
*Biryereveyabirkimseyeyaslanmak,dayanmak.
*Birşeyinveyabirkimseninüzerineçöküpçullanmak.
*Birineyükolarakonunsırtındangeçinmeyebakmak.
abanoz
*Abanozgillerinağır,sertvesiyahrenklitahtası.
abanozgibi
*çoksert.
abanozkesilmek
*sertleşerekdayanıklılığıartmak.
*kirdenmatlaşmak,renginikaybetmek.
abanozgiller
*İkiçeneklilerden,sıcakülkelerdeyetişenvekerestesineabanozdenilenbirbitkifamilyası.
abanozlaşma
*Abanozlaşmakdurumualma.
abanozlaşmak
*Ağaçvebenzerimaddeleruzunsüresudakalarakkararmak.
*(insan)uzunsüregüneştekalarakkararmak,yanmak.
abartı
*Abartma,mübalâğa.
abartıcı
*Birşeyiolduğundanbüyükveyaçokgöstermehuyundaolan(kimse),abartmacı,mübalâğacı.
abartıcılık
*Abartıcıolmadurumu,abartmacılık,mübalâğacılık.
abartılı
*Olduğundanfazlagösterilen,mübalâğalı.
abartılma
*Abartılmakişi.
abartılmak
*Abartmakişinekonuolmak,mübalâğaedilmek.
abartısız
*Olduğundanfazlagösterilmeyen,mübalâğasız.
abartış
*Abartmakişiveyabiçimi.
abartma
*Abartmakişi,mübalâğa.
abartmacı
*Abartıcı,mübalâğacı.
abartmacılık
*Abartıcılık,mübalâğacılık.
abartmak
*Birşeyiolduğundanbüyükveyaçokgöstererekanlatmak,mübalâğaetmek.
abartmalı
*Abartılmış,mübalâğalı.
abartmasız
*Abartılmamış,abartmadan,mübalâğasız.
abasız
*Abasıolmayan,abagiymemişolan.
abaşo
*Alt,alttaki,aşağı.
*Gemiyibaştanveyakıçtanhalatlakarayabağlama.
abat
*Bayındır,mamur.
*Şen,rahat.
abatetmek
*mamuretmek,rahatakavuşturmak,zenginleştirmek,gönendirmek.
abateylemek
*abatetmek.
abatolmak
*mutluolmak,rahatakavuşmak,gönenmek.
abayısermek
*biryereteklifsizceyerleşmek.
abayıyakmak
*gönülvermek,tutulmak,âşıkolmak.
Abaza
*KuzeybatıKafkasya'dayaşayanbirhalkvebuhalkamensupolankimse.
Abazaca
*Abazalartarafındankullanılandil.
abazan
*Karnıaçolan(kimse).
*Uzunsürekadınsızkalan(erkek).
abazankalmak
*uzunsürecinselilişkidebulunmamak,kadınsızkalmak.
abazanlık
*Abazanolmadurumu.
Abbasyolcu
*yolaçıkacakkimse.
Abbasî
*AbbasbinAbdülmuttalibsoyundangelen,BağdatmerkezolmaküzereÖnAsyaveKuzeyAfrika'da750-
1258tarihleriarasındahükümsürensülâle.
abd
*Kul.
*Köle.
Abdal
*Safevîlerdevrindeİran'dayaşayanTürkoymaklarındanbiri.
*Anadolu'dayaşayanbirtakımoymaklaraverilenad.
abdal
*Eskidenbazıgezgindervişlereverilenad.
*Dilencikılıklı,üstübaşıperişankimse.
*Bkz.aptal.
abdalamalûmolur
*birşeyinolacağınıöncedensezenkimseleriçinşakayollusöylenir.
abdallık
*Abdalolmadurumu.
abdest
*Müslümanların,bazıibadetleriyapabilmekiçinel,ağız,burun,yüz,kol,ayakyıkamavebaşa,enseyeıslakel
gezdirme,kulağıtemizlemebiçimindeyaptıklarıarınma.
*İdraryapmavekalınbağırsağıboşaltma.
abdestalmak
*abdestyoluylaarınmak.
*namazkılmakiçingerekliyıkamakurallarınıyerinegetirmek.
abdestbozmak
*ayakyolunagitmek.
abdestbozulmak
*yenidenabdestalmagereğiortayaçıkmak.
abdesttazelemek
*yenidenabdestalmak.
abdestbozan
*Şeritgillerden,vücuduyassı,birbirinekenetlenmişboğumlarıbulunanvebazısımetrelerceboydaolanbir
bağırsakasalağı,tenya,şerit.
abdestbozanotu
*Gülgillerden,siyahveyeşilboyaçıkarılanbirbitki(Poteriumspinosum).
abdesthane
*Abdestbozacakyer,ayakyolu,tuvalet.
abdestigelmek(veyaolmak)
*abdestbozmayaihtiyaçduymak.
abdestikaçmak
*abdestbozmaihtiyacıvarkenyokolmak.
abdestindenamazında
*dindar.
abdestindenşüphesiolmamak
*yaptığıiştekusuruolmadığınıkesinolarakbilmek.
abdestinivermek
*azarlamak.
abdestli
*Abdestalmışbulunanveyaabdestibozulmamışolan.
abdestlik
*Abdestalınacakyer.
*Abdestalınırkengiyilenvekolsuzhırkayabenzeyenbirtürgiyecek.
*Abdestalmayayarayan.
abdestsiz
*Abdestalmamışveyaabdestibozulmuşolan.
abdestsizyerebasmamak
*dinbuyruklarınatitizlikleuymak.
abdiâciz
*Alçakgönüllülükbildirmeküzere"ben"yerinekullanılır.
abdülleziz
*AkdenizbölgesindeveAfrika'dayetişençokyıllıkveotsubirbitki(Cyperusesculentus).
*Bubitkininyemişgibiyenilen,tatlıveyağlıürünü.
abece
*Bkz.alfabe.
abecesırası
*Bkz.alfabesırası.
abecesel
*Bkz.alfabetik.
aberasyon
*Sapınç.
abes
*Aklavegerçeğeaykırı.
*Gereksiz,lüzumsuz,yersiz,boş.
abesbulmak
*gereksiz,saçmasaymak.
abeskaçmak
*uygunsuzdüşmek.
abesleuğraşmak(veyaabesleiştigaletmek)
*yersiz,yararsızşeylerlevakitöldürmek.
abeslik
*Abesolmadurumu.
abıhayat
*Efsaneleregöreiçenkimseyeölümsüzlüksağlayanbirsu,bengisu.
abıhayatiçmiş
*yaşıçokilerlemişolduğuhâldegençgörünen(kimse).
abıkevser
*CennettebulunduğunainanılanKevserırmağınınadı.
abıru
*Yüzsuyu.
*Irz,namus,şeref,haysiyet.
abide
*Anıt.
abideleşme
*Anıtlaşma.
abideleşmek
*Anıtlaşmak.
abideleştirme
*Anıtlaştırmakişi.
abideleştirmek
*Anıtlaştırmak.
abidemsi
*Anıtbenzeri.
abidevî
*Anıtlailgili,anıtsal,anıtabenzer,anıtgibi.
abis
*Okyanuslarınçokderinyerivedahaözelolarak,güneşışığınınerişemediğikesim.
abiye
*Bayanlarınözelgecelerdegiydiğişıkgiysiveyatuvalet.
abla
*Birkimseninkendindenbüyükolankızkardeşi.
*Büyükkızkardeşgibisaygıvesevgigösterilenkızveyakadın.
*Genelevveyarandevueviişletmecisikadın,çaça,mama.
ablak
*Yayvanvedolgunyüzveyayüzüböyleolan(kimse).
ablakça
*Ablakgibi,ablaktarzında.
ablaklık
*Ablakolmadurumu.
ablalık
*Ablaolmadurumu.
ablalıketmek
*ablagibiyakınvekoruyucudavranıştabulunmak.
ablâtif
*Çıkmadurumu.
ablatya
*Uzunluğu150,genişliği4-10kulaçolanbirbalıkağı.
abli
*Yarımserenlerisağa,solaveyaortayaçevirmekiçinbunlarınucunabağlıbulunandonanım.
abliyikaçırmak(veyabırakmak)
*şaşırmak,soğukkanlılığınıyitirmek,ipinucunukaçırmak.
abluka
*Birülkeninveyabiryerindışdünyaileolanhertürlübağlantısınıkuvvetkullanarakkesme,kuşatma,ihata.
ablukaaltındatutmak
*ablukayıdevamettirmek.
ablukaetmek
*genellikledenizdenkuşatmak.
*etrafınıçevirmek,bulunduğuyerdenayırmak.
ablukayaalmak
*Bkz.ablukaetmek.
ablukayıkaldırmak
*ablukakararındanveuygulamasındanvazgeçmek.
ablukayıyarmak
*ablukabölgesinizorkullanarakyarıpgeçmek.
abone
*Öncedenödemedebulunaraksüreliyayınlaraalıcıolmaişi.
*Peşinparailebirşeyebellibirsüreiçinalıcıolankimse.
*Biryeregitmeyialışkanlıkhâlinegetirmek.
aboneetmek
*peşinparailebellibirsüreiçinbir şeyisürekliolarakalmayısağlamak.
aboneolmak
*peşinparailebellibirsüreiçinbir şeyisürekliolarakalmayıöncedenüstlenmek.
aboneyapmak
*aboneolmayısağlamak..
abonelik
*Aboneveyaaboneleriçinkullanılabilecekkadarolan.
abonman
*Birsatıcıveyakamukuruluşuilealıcılararasındayapılananlaşma.
aborda
*Birdenizteknesininbaşkabirtekneye,biriskeleyeveyabirrıhtımayanınıvererekyanaşması.
abordaetmek
*(gemiiçin)yanlamasınayanaşmak.
abra
*Bozukteraziyidengelemekiçinhafifgelenkefeyekonulantaş,demir,çivigibiağırlık,dara.
*Birdeğiştokuştaüsteverilenşey.
abrakadabra
*Eskiçağlardabazıhastalıklaraiyigeldiğineinanılanbüyülüsöz.
*Sihirbazlarınsıkçakullandığıbüyülüsöz.
abrama
*Abramakişi,idare.
abramak
*(deniztaşıtlarıiçin)Yönetmek,idareetmek.
abraş
*Alacabenekli.
*(bitkiyapraklarında)Klorofilazlığındandolayıaçıkrenktelekeleriolan.
*Çilli,çopuryüzlü,açıkrenkgözlü,çapar.
*Deseniveatkısıbozukhalı.
*Çarpık,eğri,düzgünolmayan.
*Ters,kaba,görgüsüz.
abril
*Nisan,april.
abstraksiyonizm
*Bkz.soyutçuluk.
abstre
*Soyut,somutkarşıtı,mücerret.
abstresayı
*Bkz.soyutsayı.
absürt
*Saçma.
absürttiyatro
*Bkz.saçmatiyatro.
abu
*Şaşmavekorkubildirir.
abuhava
*İklim.
abuksabuk
*Akla,mantığauymayan,düşünmedensöylenen,saçmasapan(söz).
abuksabukkonuşmak
*saçmasapansözsöylemek.
abuksabukluk
*Ciddiyetsizlik,saçmalık.
abuli
*İstençyitimi,iradekaybı.
abullabut
*Hantal,kabaveanlayışsız(kimse).
*Biçimsizvekötügiyinen,giyimineözengöstermeyen(kimse).
abullabutluk
*Abullabutgibidavranma,abullabutolmadurumu.
aburcubur
*Sırası,tadı,yararıgözetilmeksizinrastgeleyenilenşeyler.
*İşeyaramayan,boş.
abus
*Asıksuratlı,somurtkan(kimse).
*Somurtkan,çatık,asık(yüz).
*Niteliğibilinmeyen,garip,acayip.
Ac
*Aktinyum'unkısaltması.
acaba
*Merak,kararsızlıkveyakuşkuanlatır.
-acak/ -ecek
*Fiilçekimeki(gelecekzamaneki).
*Fiildenisimvesıfatyapmaeki.
Acar
*GüneybatıKafkasya'nınTürkiyesınırınayakınbölgesindeyaşayanbirhalk.
acar