Table Of ContentBüyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
Büyük Osmanlı Tarihi
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
Joseph von Hammer
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
Cilt 8
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
İÇİNDEKİLER
KIRKİKİNCİ KİTAP ........................................................................................................ 7
Eflâk Voyvodası'nın Politikası ......................................................................... 7
İbrahim Paşa'nın Vefatı, Yemişçi Hasan Paşa'nın Sadâreti ............... 10
Kanije Zaferi ........................................................................................................ 13
Anadolu'da İsyanlar ......................................................................................... 17
Akdeniz'de Mücadele ....................................................................................... 19
İstolni-Belgrad, Budin Ve Peşte Muhasaraları ....................................... 19
Kırım Hantnın Peçuy'da Kışlaması ............................................................. 22
İstanbul'da İsyan ............................................................................................... 22
Mahmud Paşanın İdamı .................................................................................. 25
Yeniçerilerin Sipahilerin İsyanını Bastırması ........................................ 25
Zorba-Başıların Cezalandırılması ............................................................... 26
Anadolu Ve Macaristan'da Âsilerin Cezalandırılması ......................... 30
Şehzade Mahmud'un İdamı ........................................................................... 32
İran İle Sulhun Bozulması .............................................................................. 33
Sultan III. Mehmed Han'ın İktîhalî .............................................................. 36
III. Mehmed Devrine Dâir Mülahazalar .................................................... 37
III. Mehmed'in Şahsiyeti, Devrinin Şâirleri Âlimleri, Fakihleri,
Şeyhleri ................................................................................................................. 39
Sultan I. Ahmed'in Cülusu .............................................................................. 41
I. Ahmed'in Sünnet Edilmesi ......................................................................... 45
Yeni Düzenlemeler ............................................................................................ 45
İran Seferi ............................................................................................................. 46
Sadâret Kaymakamının Değiştirilmesi ..................................................... 50
Sadrâzamın Vefatı, Lala Mehmed Paşa'nın Sadareti ............................ 51
Macaristan Seferi ............................................................................................... 51
Fransa, İngiltere Ve Venedik'le Kapitülasyonların Tecdidi .............. 52
İstanbul'da Olaylar............................................................................................ 53
Anadolu'da Eşkıya Kıyamları ........................................................................ 55
Sulh Müzâkereleri ............................................................................................. 56
Boçkayi'nin Zuhuru .......................................................................................... 61
Estergon'un Yeniden Fethi ............................................................................ 66
İstirya Ve Avusturya'ya Akınlar ................................................................... 68
Transilvanya Prensine Tâç Giydirilmesi .................................................. 68
Cağala'nın Hezimeti .......................................................................................... 70
Eski Âsî Deli Hasanın İdamı .......................................................................... 72
Tütün ...................................................................................................................... 73
Bolvadin'de Eşkıyanın Askere Galebesi.................................................... 73
Sultan Ahmed'in Bursa'ya Seyahati ........................................................... 74
İstanbul'da Âsî Liderlerin Öldürülmesi .................................................... 75
Lala Mehmed Paşa'nın Vefatı ........................................................................ 76
Derviş Faşa'nın Sadâreti ................................................................................. 78
Derviş Paşa'nın İdamı ...................................................................................... 81
Kuyucu Mubad Paşa'nın Sadâreti ............................................................... 82
Sulh Müzâkereleri Ve Zitvatorok Anlaşması .......................................... 82
KIRKÜÇÜNCÜ KİTAP ................................................................................................. 90
Ankara Kadısının Kalender Oğlıtnu Şehre Sokmaması ...................... 94
Yılanboğazı'nda Canpulad'ın Hezimeti ..................................................... 95
Kalenderoğlu Bursa'yı Yakıyor .................................................................... 97
Murad Paşa'nın Tavil Halil'in Kardeşine Galebesi .............................. 102
Murad Paşa'nın Şahsiyeti ............................................................................. 105
Murad Paşa'nın İstanbul'a Dönüşü........................................................... 107
Avusturya İle Müzâkereler .......................................................................... 110
Lehistan İle Anlaşma ...................................................................................... 114
Venedik, Fransa, Floransa Ve İngiltere Elçileri .................................... 117
Gürcistan Ve Mingreli Elçileri ..................................................................... 118
Kırım Hanları .................................................................................................... 119
Mısır'daki Vak'alar .......................................................................................... 120
Murad Paşanın Hileleriyle Muslu Çavuş Ve Yusuf Paşa Celalilerinin
İdamları ............................................................................................................... 122
Zitvatorok Muahedesinin Tashihi ............................................................. 128
Batori Ve Cizvitler ........................................................................................... 129
Deniz Vak'aları ................................................................................................. 131
İstanköy'e Hıristiyan Teşebbüsü ............................................................... 132
İran Tarafından Sulh Teklifi ........................................................................ 135
Nasuh Paşanın Hîlesi...................................................................................... 137
Kuyucu Murad Paşa'nın Vefatı ................................................................... 137
Düğünler ............................................................................................................. 138
İran Elçisi İstanbul'da .................................................................................... 140
Sultan Ahmed Edirne'ye Gidiyor ............................................................... 142
Mukaddes Emânetler ..................................................................................... 143
Nasuh Paşa'nın Hileleri ................................................................................. 145
İran Elçisi ............................................................................................................ 146
Felemenk İle İlk Muahede ............................................................................ 147
Lehistan Ve Avusturya Elçileri ................................................................... 148
transilvanya (erdel) hakkında müzâkereler ......................................... 149
Deniz Vak'aları ................................................................................................. 155
Kazaklar Sinofta ............................................................................................... 157
Nasuh Paşa'nın Düşmesi .............................................................................. 158
Nasuh Paşa'nın Boğdurulması ................................................................... 159
Şeyhülislâm Hocâzâde Mehmed Efendinin Vefatı .............................. 161
İran Üzerine Sefer ........................................................................................... 162
Moldavya Seferi................................................................................................ 164
Lehistan İle Sulh Anlaşması ........................................................................ 166
Cizvitler'in Atılması ........................................................................................ 166
Endülüs Müslümanları İle İlgili Temaslar .............................................. 167
Venedik'in Osmanlı Hükümeti İle Münâsebetleri ............................... 167
Viyana Anlaşması ............................................................................................ 169
Avusturya Elçisinin Bayrak Açarak İstanbul'a Girişi ......................... 171
Sultan Ahmed'in İktihali ............................................................................... 175
KIRKDÖRDÜNCÜ KİTAP ......................................................................................... 178
Sultan Mustafa'nın Cülusu Ve Hal't; Yerine Sultan Osman'ın Cülusu
................................................................................................................................ 178
İran İle Musalaha ............................................................................................. 181
Diplomatik Münâsebetler ............................................................................ 183
Fas, Mekâkeş Ve İkan Elçileri...................................................................... 186
Sadaret Değişikliği .......................................................................................... 187
Safîyye Sultan Ve Ekmekçizâde'nin Vefatları ....................................... 189
Göktaşı Ve Kuyruklu Yıldız .......................................................................... 190
Lehistan Seferi .................................................................................................. 191
Manfredonya'nın Tahrîbi ............................................................................. 193
İstanbul'a Macaristan, Bohemya Ve Avusturya Elçilerinin Gelişi . 194
Sadrazam Alî Paşa'nın İcraatı ..................................................................... 196
Şiddetli Kış ......................................................................................................... 200
Sadrazam Ali Paşa'nın Vefatı ...................................................................... 201
Ohrili Hüseyin Paşanın Sadâreti ................................................................ 202
Lehistan (Hotin) Seferi .................................................................................. 203
Lehistan'la Sulh ................................................................................................ 207
II. Osman'ın İstanbul'a Dönüşü .................................................................. 209
Yabancı Devlet Elçileri .................................................................................. 210
İngiltere Elçisi Sir Tomas Rue .................................................................... 210
Ordunun Ve Halkın Hoşnudsuzluk Sebepleri ....................................... 211
Ii. Osman'ın Hacc İçin Mekke'ye Gitme Düşüncesi ............................. 212
Yeniçerilebın Ve Sipahilerin Atmeydanında Ve Sarayda İhtilâlleri
................................................................................................................................ 213
«Sultan Mustafa'yı İsteriz!» ......................................................................... 220
En Sağlam Tedbir, Anadolu'ya Geçip Beklemektir ............................. 222
Sultan Osman'ın Şehîd Edilmesi ................................................................ 227
KIRKBEŞİNCİ KİTAP ................................................................................................ 230
Sultan I. Mustafa'nın Tahta Çıkması ......................................................... 230
Davud Paşa'nın Azledilmesi ........................................................................ 232
Mere Hüseyin Ve Lefkeli Mustafa Paşaların Sadareti ........................ 232
Sultan Mustafa'nın Aklî Dengesinin Bozukluğu .................................. 234
Sadrazam Hadım Mehmed Paşa'nın İdarî Tedbirleri ........................ 236
Donanmanın İstanbul'a Girişi ..................................................................... 236
Suriye'de Seyfeddinoğlu İle Ömer Paşa Çekişmesi ............................ 237
Abaza Paşanın İsyanı ..................................................................................... 239
Dâvud Paşa'nın İdamı .................................................................................... 241
Lehistan İle Sulh Anlaşması ........................................................................ 246
Transilvanya Prensi Betlen Gabor'un Elçisi .......................................... 247
İngiliz, Fransız Ve Venedîk Elçilerinin Müzâkereleri ........................ 249
Mere Hüseyin Paşa'nın İkinci Sadâreti ................................................... 250
Ulema'nın İsyanı .............................................................................................. 254
Sultan Mustafa'nın Tahttan İndirilmesi .................................................. 258
Devlet'in Temel Müesseselerinin Bozulması ........................................ 259
Osmanlı Edebiyatının Durumu; Ulemâ, Şairler, Edibler, Tarihçiler
Ve Şeyhler ........................................................................................................... 261
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 8 ▌ Joseph von Hammer
KIRKİKİNCİ KİTAP
Eflâk Voyvodası Mihal (Michail)'ın politikası. — İbrâhîra Paşa'nın vefatı.
Yemişçi Hasan Paşa'nın sadâreti. — Ka-nije'nin muhasarası ve kurtarılması-
— Anadolu'da İhtilâl. — Afrika sahillerinde bahriye vak'aları. — Ustonİ -
Belgrad, Peşte, Budin muhasarası- — Kırım Hânı'nın Pe-çuy'a gelişi- —
Sipahiler isyanının yeniçeriler ma'rifetiy-le bastınlişı. — Sadrâzam Hasan
Paşa'nın azli. — Anadolu'da ve Macaristan'da âsîlerin cezalandırılması. —
Mah-mûd Paşa'nın îdâna. — tran lie sulhun bozulması. — Sultân iÜ-
Mehmed'in irtihfili. — Siyâsî müesseselerin bozulması, İÜ. Mehmed zamanı
ulemâsı- — Sultân I. Ahmed'in cülusu.'— Büyük Valide Sultân'm nakli. —
Pâdişâh'in sünnet edilmesi. — Kumandan ve vâlîler tâyini. — İran seferi. —
Sadâret kaymakamının değiştirilmesi. — Sadrâzamın vefatı» — Macaristan
seferi- — Fransa, İngiltere, Venedik ile kapitülasyonların yenilenmesi. — İki
kaymakamın îdânu- — İki şehzadenin doğumu. — Anadolu'da dört yeni âsi
reîsi. — Sulh müzâkereleri. — Boçkayi'nin zuhuru. — Estergon'un fethi. —•
Cağala'nın hezimete uğraması ve vefatı. — Deli Hasan'ın fdâmi. — Tütün
içHmeğe başlanılması- — Bolvadin'de Anadolu âsilerinin askere galebesi. —
Sultân Ahraed'in Bursa'ya seyahati. — istanbul'da âst neferlerin
öldürülmesi- — Lala Mehmed Paşa'nın vefatı. — Sulh müzâkereleri. —
Dervîş Paşa'mn îdâna. — Murâd Paşa'mn sadâreti. — Zitvatorok Anlaşması-
Eflâk Voyvodası'nın Politikası
HAFIZ Paşa'mn Niğbolu'da hezimete uğramasından (21 Ekim 1596) 1 ve
Kira'nın katlinden 2 sonra, kapdân Halîl Paşa'nın yerine Hadım Ahmed
Paşa'mn 3 kaymakam tâyîn edildiğini, bundan evvelki kitapta görmüştük.
Ancak Eflâk ve Transil-vanya müverrihlerince bilinmeyen ve burada
kaydedilmesi mühim olan bir vak'a, Ahmed Paşa'nın azlini ve belki Eflâk
Voyvodası Misel (Mihaî)'in katlini îcâb ettirmiştir. Mihal, isyanlarında
muvaffak olması üzerine, Bâb-ı Hümâyûn ile uyuşmaya çalışmış ve
Transilvan-ya'rtın kendi idaresine verilmesi müsâadesini satın almak
7
a
1 Bakınız: Cilt: 7. 41. kitap- f
y
2 Bakınız: Cilt: 7, 41. kitap. a
3 Hafız Paşa, Hadım Ahmed Paşa, Hadım Hafız Ahmed Pasa,.hepsi aynı adamdır. (Mütercim). S
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 8 ▌ Joseph von Hammer
ümidiyle, Pâdişâh'a 600.000 akçe göndermişti 4; lâkin Eflâk Voyvodalığında
bırakılmaktan başka birşey kazanamadı (21 Temmuz 1597). Ondan sonra,
Transilvanya'yı împarator'a emirgüzâr şeklinde tasarruf edebilmek üzere,
İmparator ile müzâkereye girişti. Lâkin Si-gismund Batori'nİn Prag'da
akdettiği bir ahidnâme gereğince, kendi beyliğini İmparator Rudolf'a
terkettiği haberi duyulunca, milliyetçiler partisi, Almanya'nın tahakkümüne
karşı açıkça protesto ederek. Osmanlı Devletinin itaati altına girmeye ve bu
hususta —Osmanlılarca uyuşacağını bir tehdîd olarak ifâde etmekte bulu-
.nan— Eflâk Voyvodası'm kullanmaya karar verdi. Sigismund ise Oplen'e
çekilmiş (10 Nîsân 1598) bulunduğu hâlde, dört ay sonra tekrar
Klavzenburg'da göründü, şu kadar ki İmparatordun infialinden korkarak
idareyi amca-zâdesi Kardinal Andre Batori'ye bıraktı (20 Şubat 1598).
Transilvanya ve Moldavya'yı Eflâk'a ilhak etmeyi hırsla arzu eden Mihal ise.
İmparator'un tavsiyesi üzerine, Transilvanya'yı aniden istilâ etti ve 28 Ekim
1599 târihinde Şelen-berg ile Hermanştad arasında Kardinal'! bir
muharebeye çekip hezimete uğrattı. Kaçışı esnasında Andre Batori'ye
refakat eden Si-kilyeli Piyer Auerdeg, Zente-Tamaş denilen mevİtîde
arkadaşını Öldürdü. Papa VIIT. Kleman bundan dolayı Sikilyeliler'e yüz sene
perhîz cezası vermiştir. Talbzenlikten İmparator ordusunun baş-
kumandanlığına yükselmiş olan Jorj Başta, Mihal'ı memleketini ter-ketmeye
mecbur bırakmak üzere, derhâl Transilvanya'ya girdi. Mihal, bu taarruzun
intikamını almak için, kendisinin Transilvanya beğliğini Bâb-ı Hümâyûn'a
tasdik ettirdi.
Bu vak'alar üzerine İmparator sarayında Sigismund Batori'nİn, Lehistan
Kralı'mn ve onun Mihal'a karşı himaye ettiği Moldavya voyvodası Jeremi
Mogila'mn yardımıyle, cebren Moldavya'ya girmeye hazırlandığı haberi
almdı. Rudolf hatt-ı hareketini değiştirerek, harbi Moldavya Prensi'nin
arazîsine nakletmesi için Mihal'ı ikna etmek üzere her türlü tedbîrlere
teşebbüs etti. Mihal, İmparator'un tekliflerine muvafakat ederek ilk
muharebede Mugila'yı hezimete uğrattı ve Suçava'da bir Lehistan ordusunu
mağlûb ederek Moldavya'ya, kendisine tabî olmak üzere, Petrisko'nun oğlu
Mark'ı yerleştirdi. Bir taraftan da kendisinin Moldavya beğliğinin tasdikini
Osmanlı hükümetine yazdı ve kabul ettirdi.
8
4 Bethlen. Engel, Istoanfi bu vergiden hiç bahsetmezler; Venedik elçisinin 24 Aralık 1596 tfirihK raporunda
a
f MihaVm vergi olarak 500.000 akçe ve Pfldİ^flh'ın ona sancak jEtonderdîgi ve fakat Eflak b!r befclerbejîl
y
a tarafından hücuma uğradığı ve zarar gördüğünden MihM'in Niğbolu'yu tahrfb ettiği gSrOlür- Selâ-nlkl (s.
S 756). daha sonra (Rebîffifthîr 1007 - Kasım 189») altı yük. yâni 600.000 akçe gönderildiğinden bahseder
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 8 ▌ Joseph von Hammer
Mihal'm voyvodalığının bu tasdiki —yukarıda yazdığımız veçhile
Mihal'in elçisi Dimo'yıı 5, efendisinin tekliflerini arzetmek üzere reîsülküttâb
Yozıcı-zâde'nin refakatinde İstanbul'a göndermiş olan— îbrâhîm Paşa'nın
siyâseti neticesi idi. Lâkin Hadım Hafız Ahmed Paşa, bu Dimo'nun kırmızı
çukalarla kaplı ve para sandıklarına benzetilmiş toplan hâmil arabaları
ordugâhının ortasına kadar sevkedip de, orada topları ateşliyerek askerini
perişan etmiş ve bu suretle Niğbolu'daki hezimetinin başlıca sebebi olmuş
olduğunu unutmuyordu 6. Bundan dolayı, elçiden intikam almak arzusuna
düşerek müftî Sun'ullah Efendi'den Mihal gibi bir hâinin elçisine hiçbir
surette i'timâd ediîmiyeceğine dâir bir fetva 7 taleb etti ve aldı. Ahmed
Paşa, bu fetvaya istinaden Eflâkh Dimo'yu domir çengellere astırdı; Dimo
müthiş işkenceler içinde can verdi 8. Osmanlıların mukaddes tuttuğu
beynelmilel hukuk kaaide-İcrinin böyle açıktan açığa ihlâli, payitahtta
Ahmed Paşa aleyhinde söylentilere yol açtı. Ahmed Paşa, budud üzerine
göndermiş olduğu bir çavuş vâsıtasıyle sadrâzamın hareketlerini araştırmış
olduğu için 9. onun da infialini davet etti. îbrâhîm Paşa, Valide Sultân'a
yazmış olduğu bir mektupta, Eflâk elçisi hakkında gösterilen vahşetten ve
kaymakamın dikbaşh hareketinden kendi nüfuzunu tehdîd etmesinden
dolayı şiddetle şikâyet etti. Hafız Ahmed Paşa azledildi ve yerine Yemişçi
Hasan Paşa getirildi.
Mihal'ın Kanije fethinden sonra İbrahim Paşa ile muhaberesi ve
Dimo'yu İstanbul'a göndermesi Transilvanya hududundaki îm-parator
askeri baş-kumandanı Basta'mn nazar-ı dikkatini celbet-mişti. Başta,
Mihal'in entrikalarına son vermenin en iyi çâresinin, onu îdâm ettirmekten
başka birşey olamıyacağma hükmetti. Türk-ler'le müttefik olan Mihal —
ondan evvel Gritti ve Kardinal Mar-tinoçi ve Batpri, vatanlarının tabîî
düşmanları yardımıyle hüküm sürmek ümidinde bulundukları kendi
memleketleri toprağında nasıl öldürüldülerse, öyle— ikbâl hırsına kurbân
5 Bu Dimo. Engel'm Eflâk T&rlU'nde (s. 246) yazdığı Demitrius Diovrüıg olmalıdır-
6 Kaymakam Hafız Ahmed Paşa Niğbolu'da muhafız iken Mihal'dan elçilikle gelip efendisinin para
göndereceğini bildirerek, hazîne arabası dediği arabalara kırmızı cuka örttürerek top getirmiş ve Mihal de
akabinde orduyu basarak Paşa'nın mallarını yağmalamış ve bu kadar nüfûsu şehld etmişti. (Naîmâ, c. 1, s.
248) (Mütercim).
7 Sıın'uîlah Efendi, gerek Mihal'm, gerek elçisî olan hîlekânn «ahdü âmâm makbul olmayup mutlaka kati ve
tenkilleri vücûbıı. hakkında mufassal fetva vermişti. (Kezatifc. Mütercim).
8 «Hafız Paça Dimo'vu böğründen zenetre urup eşedd ukuubet ile İcrfty-ı resm-1 siyâset HdU (Kezâlik, 9
Mütercim).
a
9 îbrâhîm Paça Kanîîe altında İken sertıad karalarının teftîş-i ahvMI İçün istanbul'dan emri serîf ile çavuş f
y
gönderilmisidî. Kendîsîne itlmâd olınmayup da böyle adam gönderilmpsi thrfthîm Paşa'yı gücendirüp Dimo a
kazıyyesine ilâve oldı.. (Kezâlik. Müterdm). S
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 8 ▌ Joseph von Hammer
oldu (19 Ağustos 1601). Osmanlı hududu valileri —ki biri Yerkökü (Yerköyü)
istihkâmlarını inşâ etmiş olan Mahmûd Paşa 10 ve diğeri Tuna ince
donanması kumandanlığını îfâ etmekte olan Kıbrıs beğlerbeği Şâ-bân
Paşa'dır— Eflâk'ı istîlâ ve «bân» (yâni vâlî, beğ) bulunan Ka-luta'yı 11 mağlûb
etmiş, düşmandan aldıkları bayraklarla davul ve trampeteleri harb
armağanı olmak üzere istanbul'a göndermiş idiler.
Pâdişâh, bu muzafferiyet ile Mihal'in öldürüldüğü haberini îb-râhîm
Çavuş ile Şah Abbâs'a ulaştırdı. Transilvanya elçileri Bâb-ı Hümâyûn ile
anlaşmaları yenilediler; Sigismund, kendinden Öncekiler gibi bir çavuş
vâsıtasiyle Transilvanya Prensliği'ne oturtuldu 12.
İbrahim Paşa'nın Vefatı, Yemişçi Hasan Paşa'nın Sadâreti
Kanije'nin fethinden az Önce İbrahim Paşa, Arşidük Matyas'a yazdığı
mektupta, evvelki sene Viyana ve Prag üzerine yürümeye muktedir olduğu
halde, sulha muhabbetinden dolayı bunu yapmadığını bildirmişti. Bu uzun
ve garîb mektup Macarların ve Eflâk-lılar'ın zulüm ve vahşetlerine dâir
azarlamaları ve Türkler'in bu muharebe müddetince onlar hakkında şiddetli
bir intizam göstermekten başka birşey yapmadıklarını belirtmektedir 13. tşte
10 Mahmûd Paşa'mn Eflâk voyvodalığı hududunda ve Tuna Nehri'nİn öte tarafında Jiorjevo (Yerkökü;
Yerköyü) kalesinin modelini gönderdiği, Venedik Münâsebetleri Hölasası'nda, 14 Elcim 1600 târihiyle
dercedilmigtir.
11 Naîmâ bu adamı «Kalıta» diye isimlendirir (s. 250). Kaluta, kendisine «Yukarı Eflâk'm ırsî prensi,
Transilvanya hâkirr.i, Moldavya vâlî ve hâkimi, Macaristan'dan bir bölgenin hâkimi, bütün Hıristiyan
hükümetleri serdârı» unvanını veriyordu. Kaluta'nın Pâdişâh'a hitaben yazılmış ve ele geçirilmiş birçok
mektupları vardır ki, bunlarda Transilvanya, Eftök, Moldavya Prens-liği'ni istemekte ve İmparator ile
kardeşi hakkında birçok tahkîrâtta bulunmaktadır- (Naîmâ'da : «Mihal'in vezîri ve seraskeri Kracve banı
Kalîta» diye yazılıdır. Maiımûd ve Şâbân Paşa'Jar Kaluta ile vuruşarak galebe etmişler. Bunda Hammer'in
dediği gibf bir entrika ve hıyanet yoktur; Mihal Türklerle müttefik değil, âsî ve muhârib olup şu kadar
zamandan beri isyanının ve Müslümanlar hakkındaki mezâliminin cezasını bulmuştur. Mütercim.)
12 «Süleyman Çavuş Transilvânya elçisiyie birlikde gitti, ve Sieisrnımd'a emflret (beylik, voyvodalık)
alâmeti götürdü- Ven«Bk Mflnasebetteri Hulasası, Kasım 1601.
13 Sadrâzam İbrahim Paşa'nın Arşidük Matyas'a Kanije*-nin fethinden sonra 1 Rebîülevvel 1009 târihiyle
gönderdiği mektubun tercümesidir (Bunun aslı bizim târihlerde mevcûd olmadığından Hammer'den
tercüme edilmiş baş tarafı emsaline uygun olarak yazılmıştır):
«îftihârü'l-ümerâ'i'l-izâmi'l-yeseviyye, muhtârül-kü-berâ-i'1-fehhâm fî'1-milleti'l-mesâhiyye, muslih-i mesâ-
lih-i cemâhîri'l-tâifeti'n-nasrâniyye, sâhibü ezyâli'1-haş-met ve'1-vakaar, sâhibü delâili'1-mecd ve'1-iftihâr,
Arşidük Matyas hatmetü avâkıbühu bi'1-hayr, peyâm-ı dostî-pîrâ ve muhabbet-intimâ irsâliyle iblâğ kılınur
ki: Mektubunuz vâsıl ve iş'ârât-ı vâkı'amzın cümlesine ıttılâımız hâsıl olmuşdur. Geçen sene Viyana ve Prag
0 kapılarına kadar bi'1-cümle memâlik, asâkir-i deryâ-imsâl ile tah-rîb idilmekde oldığı ve hareketimize hiçbir
1 suretle mu-kaamevet mü m kin olmadığı vakit Palfi ve Doçi Peter (?) ve tabîb Pezen ve Negroni
taraflarından ve tarafınızdan vârid olan mekâtibde musâlehaya dâir mezkûrâtı encam-pez ir kılmak içün
a
f Budin'e bir büyük elçi irsal itmek istediğinizi iş'âr ile istilâ olunan mahallerden çeki-lüp Peşte'ye doğru
y
a ric'at itmemizi teklif itmiş idiniz.
S Biz, sözlerinize tamâmiyle i'timâd idüp ilcinin irsalini teshil maksadıyle leşker-i bî-girâmn avdetini emr
