Büyük Osmanlı Tarihi 14. Cilt

277 Pages·2.703 MB·Turkish

by  Joseph von Hammer

Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph

von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı

Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer

Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph

von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı

Tarihi Jose ph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Büyük Osmanlı Tarihi
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph

von Hammer Büyük OsmJaonslıe Tparhih vi Joonse pHha vmonm Haemr mer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer

Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph

von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Cilt 14
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph

von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph

von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer
Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph
von Hammer Büyük Osmanlı Tarihi Joseph von Hammer Büyük Osmanlı
İÇİNDEKİLER

ALTMIŞDÖRDÜNCÜ KİTAP ...................................................................................... 6
Sınır Belirlenmesi ................................................................................................. 6
Dulcıngo Olayları .................................................................................................. 7
Veziriazamın Karşılanması ............................................................................... 7
İdarî Tedbirler ....................................................................................................... 8
İnşaatlar, Yangınlar, Depremler .................................................................. 10
Diplomatik Münasebetler .............................................................................. 11
Viyana'da Türk Elçiliği, İstanbul'da Avusturya Elçiliği;
Müzakerelerin Konuları .................................................................................. 12
Rusya İle Ebedi Barış ....................................................................................... 19
Osmanlı Elçisi Paris'dej Prusya Maslahatgüzarı İstanbul'da ........... 22
Evlenme Ve Sünnet Düğünıeri ..................................................................... 29
Devlet Görevlîlerinin Derecelerini Tâyin Eden Nizâm Ve Bu
Derecelere Göre Elbiseler .............................................................................. 31
Halk Bayramları Ve Düğün Alayları ........................................................... 33
Anadolu, Mısır Ve Kırım'la Alâkalı Asayiş Tedbirleri .......................... 38
Şehzadelere Verilen İlk Ders ......................................................................... 43
Mendil, Halva Ve Halvet .................................................................................. 45
Saray Tabibinin Oğlu, Aü Paşa ..................................................................... 46
Birçok Ünlü Kimsenin Ölümü ....................................................................... 47
Rokhara Ve Ralkh'da Elçilik; Fransa Ve İran'a Gönderilen Elçilerin
Dönüşleri .............................................................................................................. 49
İran Elçisi Murteza Kulikhan ........................................................................ 50
Şirvan Hanı'nın Tahtına Oturması .............................................................. 54
Rusya İle Anlaşmazlıklar ................................................................................ 55
Üç Unutulmayacak Fetva ................................................................................ 56
Türkler Tarafından İşgal Edilen Gürcistan .............................................. 58
İranda Fetih Hareketleri ................................................................................. 60
Bâb-I Âli İle Rusya Arasında Paylaşma Anlaşması ............................... 64
ALTMIŞBEŞİNCİ KİTAP ............................................................................................ 68
Avrupa Ve Asya Devletleriyle Diplomatik Münasebetler .................. 68
Katoliklerin Taciz Edilmeleri ........................................................................ 73
Hamadan, Erivan, Tebriz, Erdebil, Lori. Loristan, Karabag, Urmia Ve
Moghan'ın Zabtedîlmesi ................................................................................. 75
Afganlı Mahmud Ceza Mağarasında ........................................................... 83
Halefi Eşrefue Barış Anlaşması .................................................................... 85
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 7 ▌ Joseph von Hammer

Halefi Eşrefle Barış Anlaşması ..................................................................... 91
Rus Topraklarının Sınır Belirlenmesi ........................................................ 92
Avrupalı Elçilerin İstanbul'daki Durumu ................................................. 94
Çerkeş Mehmedbeğ Mısır'da ........................................................................ 96
Kırım'da Ve Kuban Kıyılarında Karışıklıklar .......................................... 98
İran'da Şahseven Ve Şikaki Aşiretlerinin Başkaldırmaları ............. 103
Veziriazam İbrahim Paşa’nın Müesseseleri .......................................... 105
İnşâ Hareketleri, Şenlikler, Kütüphaneler, Matbaa, Âlimler ........... 108
Bonneval ............................................................................................................. 121
Elçi Talman ........................................................................................................ 122
Rusya İle Arazi Çekişmeleri ......................................................................... 122
Eşrefin Elçileri .................................................................................................. 123
Birçok Ünlü Kişinin Ölümü .......................................................................... 126
Şâh Tahmasipin Elçisi İstanbul'da ............................................................ 129
İran'a Yeniden Savaş İlân Edildi ................................................................ 130
Sultan Ahmed'in Tahttan İndirilmesi ...................................................... 131
III. Ahmedin Saltanat Dönemine Bakış ................................................... 136
ALTMIŞALTINCI KİTAP .......................................................................................... 141
Âsilerin Tenkili ................................................................................................. 141
Boğdan Ve Eflak Voyvodaları ..................................................................... 144
Kabakulak Paşanın Vezîriâzamlığı ........................................................... 147
Kermanşahan Ve Hemedanın Geri Alınması........................................ 150
Korican Savaşı .................................................................................................. 152
Tahmasip’le Barış ............................................................................................ 153
Veziriazam Topal Osman Paşa'nın, Kaptan-I Derya Paşa'nın,
Şeyhülislâm Ve Diğer Pek Çok Memurun Azıi ...................................... 155
Hıristiyan Devlet Elçilerinin Huzura Kabulü ........................................ 160
Kabarta ................................................................................................................ 160
Veziriazamın İstanbul'a Varışı ................................................................... 162
Paralar ................................................................................................................. 164
Bahçeköy Su Kemeri ...................................................................................... 164
İranla Savaş ....................................................................................................... 165
Bağdadin Kurtarılışı ....................................................................................... 168
Topal Osman'ın Biyografisi ......................................................................... 176
Terfiler, İdamlar, Müesseseler ................................................................... 179
İsmail Paşanın Vezibiâzamuğı .................................................................... 182
3
Sayfiye Evleri .................................................................................................... 183
a
f
Peygamberin Doğum Gününün Tayini .................................................... 184 y
a
S
Feth-Giray'ın Kafkasya'ya Doğru Yürüyüşü .......................................... 186
Avrupa Elçilerinin Bâb-I Âlî İle Diplomatik Müzakereleri .............. 189
Savaş İlânı .......................................................................................................... 195
Loncaların Yürüyüşü ...................................................................................... 196
Ordunun Hareketi ........................................................................................... 197
İran Savaşı .......................................................................................................... 198
Arpaçay Savaşı.................................................................................................. 200
İranla Müzakereler Ve Barış Anlaşması ................................................. 202
ALTMIŞYEDİNCİ KİTAP .......................................................................................... 209
Bâb-I Âlî'nin Avrupa Devletleriyle Savaş Veya Barışı Tercihdeki
Kararsızlığı ......................................................................................................... 209
Vezîriâzam'la Talman Arasında Muhâberât.......................................... 212
Rus Ordusunun Kırım'ı İstilâsı ................................................................... 214
Kaptanı Derya Canum Hoca ........................................................................ 217
Eflak Voyvodası Ghıka'nın Hospodaklığının Tasdiki ......................... 218
Ukrayna'da Meydana Getirilen Zararlar ................................................. 219
İsveç'le Ticaret Anlaşması ........................................................................... 219
Veziriazam Ve Koenıgsegg'în Muhâberâtı ............................................. 219
Nıemırow Kongreleri ..................................................................................... 223
Ruslar Ve Avusturyalılar Tarafından Savaşın Başlatılması............. 228
Avusturyalılar Tarafından Nıssa'nın Zaptı ............................................ 231
Eflak Ve Boğdanda Askebi Olaylab ........................................................... 233
Veziriazamın Azledilmesi ............................................................................. 238
Rakoczy İle İmzalanan Anlaşma ................................................................ 239
Aracılıklarını Kabul Ettirmek Hususunda Deniz Devletleri
Elçilerinin Gayretleri; Fransız Elçisi Aracı Kabul Ediliyor .............. 240
Uzıcâ, Mehadıa, Semendere Ve Orsova’nın Zaptedilmesi ............... 245
Rusların Dinyester Üzerine Ve Kırım Seferleri .................................... 248
Bosna Olayları................................................................................................... 249
Özi Ve Bender Kalelerinin Yıkılması ........................................................ 250
Müzâkerelerin Yeniden Başlaması İçin Teşebbüsler ........................ 251
Polonya Kralı III. Auguste Ve Polonya Konfederasyonunun Bâb-I Âli
Nezdindeki Teşebbüsleri .............................................................................. 254
Hacı-İvaz Mehmed Paşa*Nın Veziriâzamuğa Getirilmesi ................ 257
İsveç'le XII. Charles'ın Borçlarıyla İlgili Anlaşma ............................... 259
Prusyalı Teğmen Sattlerin Gelişi ............................................................... 260
Krozka Savaşı .................................................................................................... 260
Belgrad Muhasarası ........................................................................................ 263
Chocımin Zabtı ................................................................................................. 265
Ruslar Eflak'da ................................................................................................. 265
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 7 ▌ Joseph von Hammer

Waujsle Veziriazam Abasında Muhabere .............................................. 267
Neıpferg'den Osmanlı Karargahına Hareket ........................................ 268
Belgrad Barış Anlaşması Mukaddimatı Ve Neticelenmesi ............. 270

5
a
f
y
a
S
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 14 ▌ Joseph von Hammer

ALTMIŞDÖRDÜNCÜ KİTAP

Sınır belirlenmesi. — Dulcingo Olayları. — Veziri-âzam'ın karşılanması.
— îdâri tedbirler. — inşâatlar, yangınlar, depremler. — Diplomatik münase-
betler. — Viyana'da Türk elçiliği, İstanbul'da Avusturya elçiliği;
müzâkerelerin konulan. — Rusya ile ebedi barış. — Osmanlı elçisi Paris'de-,
Prusya maslahatgüzarı istanbul'da. — Evlenme ve sünnet törenleri. —
Devlet görevlilerinin derecelerini tâyin eden nizâm ve bu derecelere göre
elbiseler. — Halk bayramları ve düğün alayları. — Anadolu, Mısır ve Kırım'la
alâkalı asayiş tedbirleri. — Şehzadelere verilen ilk ders. — Mendil, halva ve
halvet. — Saray tabibinin oğlu, Ali Paşa. — Birçok ünlü kimsenin ölümü. —
Rokhara ve Ralkh'da elçilik, Fransa ve iran'a gönderilen elçilerin dönüşleri.
— Iran elçisi Murteza Kulikhan. — Şirvan Hanı'nın tahtına oturması. —
Rusya ile anlaşmazlıklar. — Üç unutulmayacak fetva. — Türkler tarafından
işgal edilen Gürcistan. — iran'da fetih hareketleri. — Bâb-ı Âli ile Rusya ara-
sında paylaşma anlaşması. 1

Sınır Belirlenmesi

PASAROFÇA'da barışın imzalandığı haberi, Edirne sarayını uzun
zamandır endişelendiren boş yere sürdürülen barış veya savaş rivayetlerini
kökünden kesip attı. En büyük arzusu dâima üçüncü tuğu elde etmek olan
Reisefendi Arifî Mehmed, nihayet barış müzâkereleri sırasındaki
hizmetlerine mükâfat şeklinde arzularının gerçekleştiğini gördü. Ayrıca
kendisine gelir ve vezir hü'ati sağlayacak olan Teke sancağı da vaadedildi.
Birkaç gün sonra, Bâb-ı Âli, kesin sınır tesbitiyle görevlendirdiği üç komiser
atadı. Bu komiserlerden biri eski defterdar ve Selanik sancağı mutasarrıfı 2
ve Tuna ile Timok nehrinin birleştiği noktadan Felino'ya kadar uzanacak
olan sınırı çizmekle görevlendirilen Vezir Mustafa Paşa; İkincisi, Sırbistan
sının geçitlerini belirlemek işi kendisine verilen Adana beylerbeyi Kara
Mustafa Paşa; üçüncüsü, eski defterdar ve sonradan Boşnak sının
muhafızlığında bulunan, Bosna sının geçit yerlerini tesbitle görevlendirilen

6
a
f 1 Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, Üçdal Hikmet Neşriyat: 7/247
y
a 2 Râşid, III, f. 25. Mutasarrıf, genellikle arpalık olarak verilen sancak için kullanılan addır. Bunlara sahip
S olanlar, vali gibi orada oturacak yerde, bunları bir temsilci (mütesellim) aracılığı İle idare ederler.
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 14 ▌ Joseph von Hammer

Osman Paşa idi.
Alouta (Aluta) nehrindeki birçok ada konusunda çıkan bazı
anlaşmazlıklar, Veziriâzam'm prens Eugene'e yazdığı mektup ve onun
gönderdiği cevapla sonradan ortadan kalktı. Yıl sonundan önce, Tuna ve
Unna nehirlerinin belirlediği sınır çizgisi ve Sırbistan ile Banat arasındaki
sının belirleyen nizâmnâmeler bu hususta atanan komiserler tarafından
imzalandı . Müteakip yıl, Yeni-Novi'den Büyük ve Küçük Eflak'ın üçlü sınırına
kadar hudut hattı düzene konuldu ; nihayet Venedik topraklarının sınırları
belirlendi. 3

Dulcıngo Olayları

Venedik,Savaşı bariş antasmasmm imzalanmasından sonra SSİT1 tT
6tmݧtİ- BunUn Sebeb1' Ve™* g«"eral S dSo JuL ^ Ve fU° kUmandanl
^ni'nuf başladıkları ne SJ!, .T88"11 SOnUca var<k™ayı bir şeref meselesi
hâli-derefede^ X W Dataa^alılarla Dulcingolularm öfkeleri o KoSc 1 ;
bari5mTrımzalanl«5 olması bu öfkeyi yatıştıramadı. Korkunç dit y^^.^
Venediklilere ait ondört kalyon yirmi cek-tiri ve « teknelerin hepsiyle iki
hafif istediğinden, bir komiser kalenin derhal teslimi emrini getirdi. Bu
emirde bildirildiğine göre, Venedikliler, halkın tahribedilen ev ve
zeytinliklerinin karşılığını ödeyeceklerdi. 4

Veziriazamın Karşılanması

Nissa ile Vidin'in güvenliği bakımından zorunlu tedbirleri aldıktan
sonra, Veziriazam, Sofya'dan, bayramın ikinci günü görülmemiş derecede
parlak ve muhteşem bir törenle girdiği Edirne'ye hareket etti (29 Ağustos
1718 2 Şevval 1130). Başmâbeyinci (Ka-pucularbaşı) kendisini karşılamak ve
Sultan'ın gönderdiği. mektupla kıymetli hançeri ve samur hil'ati vermek
üzere Pazarcık'a kadar geldi. Rikâb-ı Hümâyûn kaymakamı (Kara Mustafa
Paşa* nın oğlu) ve nişancı, kendisine karşıcı çıkmak üzere Kemalçayı-n'na
kadar gitmişlerdi ve bizzat Sultan, ata binip bir çeyreklik mesafede
Veziriâzam'ı karşılamak için yola koyuldu. Sultan'ın otağı Kadınköy'ün arka
tarafında kurulmuştu. Sultan'la Veziriazam arasında onbeş adımlık bir

7
a
f
y
3 Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, Üçdal Hikmet Neşriyat: 7/247-248 a
4 Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, Üçdal Hikmet Neşriyat: 7/248-249 S
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 14 ▌ Joseph von Hammer

mesafe kalınca, Veziriazam attan indi ve beş adım atarak diz çöküp yeri
öptü, ayağa kalktı ve tekrar beş adım ilerledi, toprağı öptü ve ayağa kalktı;
üçüncü kere aym hareketi tekrarladı.
Veziriazam toprağa kapandıkça, çavuşlar, benzeri karşılamalarda
yaptıklan gibi, hoş geldin anlamında haykınyorlardı; halk gözyaşlarını
tutamayacak kadar heyecan içindeydi. Zira üç yıldan beri, bahtsız
seferlerden dönen Veziriazam seraskerler hep mahzun bir hava içinde
karşılanmışlardı; bu defaki, aksine, alabildiğine neş'eli ve eşref saatine
rastlamış bir karşılama töreniydi. Sultan'ın üzengisini öptükten sonra,
Veziriazam birkaç adım geri çekildi, Sultan'ın bir işaretiyle tekrar yeri öptü,
sonra kendisi için hazırlanmış altın yaldızlı koşumlan olan bir ata binerek
Sultan' m takibettiği Sancak-ı Şerifin önünde yer alıp yürüyüşe geçti. Alay,
aynı zamanda Edirne halkının mesire yeri olduğundan Yemeklik de denilen
Kadınköy'de öğle yemeği için durdu. Yemekten sonra Veziriâzam'a Sultan'ın
getirdiği hil'atlardan biri giydirildi. Alay buradan şehire doğru yola çıktı;
Şeyhülislâm ve Rikâb-ı Hümâyûn Kaymakamı Sancak-ı Şerifin önünde
ilerliyorlardı, arkasından Yeniçeriağası ile nişancı Paşa arasında yer almış
olan Veziriazam geliyordu.
İstanbul'da savaşın felaketlerine bir son verecek olan müzakerelerin
sonuçlanması beklendiği sırada, yazarlık kaabiliyeti kadar yüksek zekâsı ile
de Ünlü İngiliz elçisinin eşi Lady Worthley Montague, insanlığı bir başka
felâketten kurtarmayı düşündü. Çiçek hastalığı uzun zamandan beri
cemiyetin bütün sınıflarında büyük zararlara sebeb oluyordu; bu zâlim
hastalığın tesirlerini hafiflettirmek için, altı yaşındaki oğluna bu hastalığın
virüsünü aşılattı ve tam bir başarı elde edilerek aşı bulunmuş oldu. Bu
başarı, İstanbul üzerine yazdığı zekâ ve incelik dolu yazılarının kendisine
Avrupa edebiyatçıları arasmda seçkin bir yer aldırması gibi, onu tıb
tarihinde de şöhrete ulaştırdı. 5

İdarî Tedbirler

Düşmanlıkların sona ermesi ve. barışın gerçekleşmesinin hemen
peşinden (23 Mart 1718), Veziriazam, kendisini en önemli işlerin acele
çözüme bağlanması çalışmalarına verdi. İki yıl boyunca vergiden muaf

8 tutularak nefes alan Mora için yeni vergileri ve bunların tahsilini
a
f
y
a
S 5 Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, Üçdal Hikmet Neşriyat: 7/249-250
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 14 ▌ Joseph von Hammer

düzenleyen bir emirname yayınladı. Bir başka kararname, Mora'da
yerleşmek isteyen herkese üç yıllık bir vergi muaflığı imkânı getirdi. Tab'a ve
eyâletlerin refahını hedef alan bu emirname ve kararnameler, devlet
vesikaları kolleksiyonunda Adaletname, yâni adalet kitabı adını
taşımaktadırlar 6. Khios adası halkı, refah içinde bulunmalarına rağmen,
Bâb-ı Âli'nin memur ve ileri gelenlerini rüşvet yoluyla elde edip vergiden
kurtulmanın yolunu bulmuşlar, vergi kayıtlarından düşürülmüşlerdi. Bunlar
da diğer adalılar gibi vergi mükellefi tutularak kayıtlara alındılar. Sadece
vergiden ve mamullerinden alınan devlet yüzdelerinden kurtulmak
maksadiyle İstanbul'a yerleşmiş bulunan büyük sayıda Kürd ve Türk,
doğdukları vilâyetlere gönderildiler. Ku-rukahve pahalılığına çâre bulmak ve
ticaretine evvelce yararlandığı ayrıcalıkları sağlamak üzere, kahvenin
kervanlarla Yemen* den Cidde'ye ve oradan Kahire'ye geldiği gözönünde
tutularak Mekke şerifine komiserlik göreviyle bir mabeyinci gönderildi ve şi-
kâyet edilen yokluk kahvenin yabancı ülkelere ihracından kaynak-
landığından, yabancı tüccarlara satışı yasaklandı. Bir diğer mâbey inci, otuz
veya kırk yıl boyunca Mısır defterdarlığı makamında bulunan ve taundan
ölen Ebeşeb beyin son Mısır hazinesi ve asker aylıkları üzerinden biriktirdiği
bilinen yüzaltmışbeş kese tutarındaki muazzam servetinden devlet hissesini
almak üzere Kahire'ye gitti. Bu mabeyincinin bir başka görevi de bu beye ait
köylerin birikmiş vergilerini 7 tahsil etmekti. Son Veziriazamlar, Yeniçeri
ücretlerine iyice karışmış bulunan suiistimalleri ortadan kaldırmak için
boşuna gayret sarfetmişlerdi; bu istimaller, savaş zamanında fiilî hizmet
görmedikleri halde Üstelere Yeniçeri kaydedilmesinden kaynaklanıyordu.
İbrahim Faşa bu düzensizliğe çok yerinde çareler buldu ve son üç savaş yılı
sırasında onbir, oniki, on-üç milyon kuruşa yükselmiş bulunan ordunun
masrafları o yıl ikibuçuk milyonu aşmadı 8. İbrahim Paşa, gecikmiş birliklere
borçlu bulundukları ücret tutarlarını ödemeğe zorlamak üzere, Boğdan ve
Eflak voyvodalarına sert emirler gönderdi 9. Suriye'ye de bir komiser
göndererek kayıtları silinen askerlerin adına çıkarılan istihkakların
suiistimale uğramaması ve orada kalan askerlerin ücretlerinin muntazam
ödenmesi imkânını sağladı. Bosna birliklerinin ücretleri kısmen mahallî

6 Reİsefendi Mehmed'in inşa'sında 162 ve 163 numaralarda kayıtlı bu neviden iki ferman bulunmaktadır; 9
bunlardan birinin tarihi 1132, di&eri-ninki ise 1134 (1721)'dir
a
7 Halvani akçesi. Raşid, III, f. 28. f
y
8 5000 kese. Raşid, f. 2» ve 30. a
9 Bogdan'm bprcu 40,000 kuruç, Eflak'ınki 490,017 1/2 kuruş. S
Büyük Osmanlı Tarihi ▌ Cilt 14 ▌ Joseph von Hammer

veraset vergisi kaynaklarından sağlandı; böylece her yıl İstanbul'a adam
gönderip ücretlerini almak külfetinden kurtarıldılar. İmparatorluğun birçok
eyâletlerinde sık sık kargaşalıklara sebep olan avcı askerler ve atlı milisler
(sekbanlar ve gönüllüler) terhis edildiler. KÖprülüzâde Fazıl Mustafa ve
Elmas Mehmed Paşa'nın Veziriazamlıklan döneminden beri bu iki sınıf ta
görev almak isteyenleri kaydetmek üzere Bâb-ı Âli'de kayıtçı (serçeşme) bir
subay bulunduruluyordu. İbrahim Paşa bu makamı lağvetti ve sekbanlarla
gönüllüleri terhis etme işlemini vezirlere, beylerbey, bey ve vergi
tahsildarlarına bıraktı. Gelecekte muhafız birlikleri için gönüllü, deli ve
azablan kullanma görevini de bunlara verdi. İbrahim Paşa, eskileri uzun
zamandan beri ticaretten çekildiğinden, «solota» denilen yeni kuruşlar
bastırdı. Eski kuruşların ticaretten kaybolmalarının sebebi, İran'dan ithâl
edilen bu paralarda gümüş nisbetinin fazla miktarda bulunması idi. Gümüş
yüzünden çıkan para değeri istikrarsızlıklarına son vermek maksadiyle
İbrahim Paşa, doksan akça İtibarî değeri plan yeni kuruşlar bastırdı. Böylece
kuruşta bulunan gümüşün dirhem mikdarı ve karşılığı olan akça mikdarınm
değişmesi yüzünden ortaya çıkan karışıklıkların önü alınmış oldu. 10

İnşaatlar, Yangınlar, Depremler

VeziriazamJın idaresi, payitahtta olduğu kadar, sınırlar üzerinde de
girişilen yapılarla dikkati çekti. İstanbul'da, eşi Fatma Sultan'm sarayını
genişletti ve masrafı devletçe ödenmek üzere vezirlere, Çavuşbaşına,
kâhyalara, Veziriâzam'm çalışma dairesindeki kâtiplere oturacak yer
sağlamak üzere bir saray yaptırdı. Sul-tan'ın Boğaziçi'nde, Asya yakasında
bulunan sarayı ile Avrupa yakasında, Beşiktaş'daki sarayları, Pasarofça
anlaşmasının imzası için beklenen olağanüstü elçilerin harap bir görüntüyle
karşılaşmalarına meydan vermemek için alelacele tamir edildi. Büyük
sarayda ikiyüz yıl önce yapılmış olan eski bir köşkü tamir ettirerek
kütüphaneye dönüştürdü. Gerek harp yıllarının ihmâli, gerekse yangınlar
yüzünden yıllardan beri harabeye dönüşmüş camilerin tamiri için para
yardımı davetine Bâb-ı Âli'nin nazırları hemen olumlu cevap verdiler. Fakat,
İbrahim Paşa döneminin gerçekleştirilen bütün inşâ çalışmalarının en
0 önemlisi, Nissa ve Vidin kaleleri tahkimatının yenilenmesi oldu. Bu iki kale,
1 Temeşvar ve Belgrad'm kaybedilmesinden beri İmparatorluğun
a
f
y
a
S 10 Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, Üçdal Hikmet Neşriyat: 7/250-252