Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (Cilt 11, Hoog-İşar)

549 Pages·49.403 MB·Turkish

BUYUK
LAROUSSE
• • • •
SOZLUK VE ANSİKLOPEDİSİ
11. CİLT
Hoogeveen — İşaret
i Milliyet
Interpress Basın ve Yayıncılık A.Ş. adına
Hürrem FİLA
genel yayın yönetmeni
Adnan BENK
yayın kurulu
Oya ADALI, Nilgün AKAR, Bedia AKARSU, Engin ALÇORA, Yasemin ALPMAN, Abt»as ALTUNKAŞ,
Aydın ARIT, Selahattin BAĞDATLI, Mustafa BALEL, Mustafa BAYKA, Nezih COŞ, Güler
DEĞİRMENCİ, Melek DENER, Turgut DEVECİ, Tamer ERDOĞAN, Sırrı ERİNÇ, Şenay ERKAN,
Peyami ARMAN, Ayşegül EROL, Konur ERTOP, A.Fuat FİDAN, Tankut GÖKÇE, Öznur
GÜNDOĞDU, Selahattin HİLAV, Rıfat İNSEL, Cenap KARAKAYA, M.N. KARAKÜÇÜK, Melih
KIRAN BAĞLI, Gülsen KORALTÜRK, Güzide KOSİFOĞLU, Dilek KÖSEOĞLU, Cevdet KUDRET,
Turgut KUT, Deniz MAZLUM, Günnur ORMANLAR, Tahir ÖZÇELİK, Süleyman ÖZÇİFTÇİ, Ufuk
ÖZKOLÇAK, Isa ÖZTÜRK, Mehmet SERT, Kenan SOMER, ilhami SOYSAL, Beyhan Aziz TANER,
Aksel TİBET, Erdoğan TOMAKÇIOĞLU, Teoman TUNÇDOĞAN, Hale ULUSOY, Doğan ÜLGENCİ,
Mara YAKOVLEVSKİ, Aydın YALKUT, Mehmet YARAŞ, Ömür YARS, Tahsin YAZICI, Dilek
YELKENCİ, Melih YÜRÜŞEN
sorumlu yayın yönetmeni
Aydın YALKUT
araştırma
Despina ÇİMROĞLU ve yardımcıları Betül GÜVENSOY, Nesrin OĞRAŞKAN, Mine ÖZDİLER, Servet
SABAK, Hilda SETYAN, Semra BAL
arşiv
Sevil ÇELEBİCAN ve yardımcıları Nurgül KAYA, Cansel Çolak SAVAŞ
teknik yönetmen
Nazlı TURKSOY
sayfa düzeni
Ömer BARANİOĞLU ve yardımcısı Çağatay AKYOL
harita
Mansus TETİK ve yardımcıları Berrin BÜYÜKANIT, Ruhi DİLGİMEN, Seval ÖZLER, Ceyda
SAKARYA
düzelti
Hayrettin KARA ve yardımcıları Zeynep ATAYMAN, Fatma AYDIN, Sait GÜRAY, Aydın
KARAAHMETOĞLU, Gülsüm ÖZ, Sibel TÜRKMENOĞLU
fotoğraf
Muhlis HASA ve yardımcısı Sedal ANTAY
sekreterler
Funda ARSLAN, Halime DEMİR, Nil HEPER, Kadriye KÖMÜRCÜOĞLU, Lale KURUDAĞ, Belgin
SOYCAN, Satı ŞİMŞEK
dizgi
Turgay ŞIK ve yardımcıları Leyla BİRBEN, Âdem ÇALIŞKAN, Betül FERİK, Hülya HASEL, Sakine
KAYA
kamera
Gelişim Yayınları kamera servisi
baskı: Milliyet Gazetecilik A.Ş.
Copyright: Librairie Larousse
Copyright: Interpress Basın ve Yayıncılık A.Ş.
Büyükdere Cad. Apa Ofset arkası
Levent-İSTANBUL Tel: [phone] (20 Hat)
BUYUK
SÖZLÜK VE
ANSİKLOPEDİSİ
Fransızca Grand Dictionnaire Encyclop6dique Larousse (GDEL)
temel alınarak hazırlanmıştır. BÜYÜK LAROUSSE SÖZLÜK
VE ANSİKLOPEDİSİ’nin bütün hakları saklıdır;
adı belirtilmeden hiçbir alıntı yapılamaz.
Librairie Larousse 1986 [S.P.A.D.E.M. et A.D.A.G.P.J
Hopa
kent; 28 700 nüf. Ticaret merkezi. Metalürji. yaptı. Başlıca yapıtları: Muscologia britan- kaleme aldığı Ex tenebris(t9A7)ve /e Dou-
nica (İngiltere'deki yosunlar) [Taylor ile bir­ ble [fr. çev.], 1963) adlı.romantik-gerçekçi 5385
HOOGHLY • HUGLİ.
likte, 1818-1836], Musci exotici (Yabancı yapıtlarında ölüm temasını işledi. Dikkat
HOOGVLİET, Hollanda'da (Güney Hol­ yosunlar) [1818-1820], Exotic flora (Yaban­ çekici tiyatro oyunları yazdı (La Race de
landa), kent, Rotterdam’ın batı banliyö­ cı flora) [1822-1827], icones filicum (Eğ- Cain [fr. çev.]; le Loup üe mer [fr. çev.],
sünde. Petrol rafinerisi. reltiotları tanımlaması) [Greville ile birlikte, 1955; TEau [fr. çev.], 1959).
HOOK (James), İngiliz orgcu ve besteci 1829-1831], The British Flora (İngiltere flo­ HHOOVER (Herbert Clark), amerikalı dev­
(Norvvich 1746 - Boulogne 1827). Her tür­ rası) [1830-1842], Species filicum (Eğrelti let adamı (West Branch, iowa, 1874 - New
den toplam 2 000 dolayında beste yaptı. çeşitleri) [1846-1864], York 1964). Bir çiftçi ailesinin oğluydu, ma­
Bunlardan kırk kadarı opera ve operako­ HOOKER (Joseph), amerikalı general den mühendisi oldu. Birinci Dünya sava­
miktir. 1 (Hadley, Massachusetts, 1814 - Garden şı sırasında yurttaşlarının Avrupa'dan dö­
HOOK (Theodore Edward), ıngıliz şarkı City, New York, 1879). Amerikan iç savaşı nüşünü düzenlemekle, sonra da Belçika'
yazarı (Londra 1788 - ay. y 1841), James sırasında, Fighting Joe takma adı ile nın ve Fransa'nın işgal altındaki bölgele­ Lauros-Giraudon
Hook'un oğlu. On altı yaşında operetler Williamsburg'ta ün kazandı (1862). Poto- rinin iaşelerini sağlamakla görevlendirildi.
yazarak kendini tanıttı (The Soldier's Re- mac ordusu kumandanıyken (1863), Ekim 1917’de ABD genel iaşe müdürlü­
turn, 1805), geniş kitlenin ve müstakbel Chancellorsville savaşı'nı kaybetti, daha ğüne atandı. Savaştan sonra Doğu ve Or-
George IV'ün çevresinin gözdesiydi. Çılgın­ sonra Chattanooga zaferinin kazanılma­ taikvrupa’daki kıtlıkla uğraştı. 1921'de ti­
lıkları ve alaylarıyla ün yaptı. Mauritius ada­ sında katkısı oldu. 1868’e kadar, çeşitli caret bakanlığına getirildi, 1928’de Cum­
sı baştahsildarı oldu; ihtilas nedeniyle hap­ eyalet valiliklerinde bulundu. huriyetçi parti adayı olarak ABD cumhur­
sedildi. Daha sonra, tory'lerin gazetesi HOOKER (sir Joseph Dalton), İngiliz bo­ başkanı seçildi. 1929 iktisadi bunalımına
John Bull'u yönetti (1820) ve bu gazete­ tanikçi (Halesvvorth, Suffolk, 1817 - Sun- bir çözüm getirmeyi başaramadı ve de­
de kraliçe Caroline'i alaya alan yazılar ya­ ningdale, Londra yakını, 1911), sır William' mokratların egemenliğindeki Kongre ile
yımlandı. Romanlarında, Dickens'ten ön­ ın oğlu. Ross’un Antarktika seferine katıl­ çatıştı. 1932'de demokratların adayı F.
ce, banliyölerde yaşayan küçük burjuva­ dı, Hindistan, Himalaya ve Tibet’te ince­ Roosevelt karşısında seçimi kaybetti.
ziyi betimledi (Sayings and Doings, lemeler yaptı. Kew bahçeleri'nin ve bura­ 1937'de Çin'e yapılacak amerikan yardı­
1824-1828; Gilbert Gurney, 1836). daki kurutulmuş ot koleksiyonunun mü­ mını ve 1945'te Avrupa ile Asya'da bes­
lenme yetersizliği içinde olan ülkelere yö­
HOOKE (Robert), İngiliz gökbilimci ve dürlüğünü yaptı (1865-1885). G. Bentham nelik yiyecek yardımlarını düzenledi.
matematikçi (Freshvvater, Wight adası ile birlikte Genera plantarum ad exem- 1958'de Brüksel’de ABD’yi temsil etti. Ka­
1635 - Londra 1703). Boyle'ın asistanıy­ plaria imprimis in herbariis Kewensibus liforniya’da, çağdaş tarihe ilişkin en zen­
dı, Gresham College'da geometri profe­ servata definita adıyla bitkilerin ilginç bir gin koleksiyonlardan birine sahip Fonda-
sörü oldu (1665). Çok sayıda alet ve dü­ sınıflamasını yaptı (1862-1883). Öteki ya­ tion Hoover’i kurdu.
zenek tasarlayarak geliştirdi. Maşalı eşap- pıtları arasında, insectivorous Plants (Bö­
man ve sarmal zembereği Huygens’ten cek yiyen bitkiler) [Gray ile birlikte, 1874], HOOVER (John Edğar), amerikalı yöne­
önce icat ettiğini, evrensel çekimi de New- Flora of British india (İngiliz Hindistanı flo­ tici (VVashington 1895 - ay. y. 1972).
ton’dan önce bulduğunu öne sürdü. Ger­ rası) [1872-1897] dikkati çeker. 1917’de Adalet bakanlığı’na girdi. Daha
çekte ise yerçekimi ivmesini hesaplama­ HOOKER (John Lee), amerikalı gitarcı sonra yıkıcı hareketlerle uğraşan yeni bir
da bir sarkaç deviniminden yararlanma ve blues şarkıcısı (Clarksdale, Mississippi, bölümün yöneticisi oldu. 1921'de Soruş­ Filips van Montmorency
düşüncesi onundur. En büyük buluşu cis­ 1915). ikinci Dünya savaşı'ndan sonraki turma bürosu başkan yardımcılığına ge­ Hoome kontu
min esnek biçim değiştirmesi ile onu et­ en önemli blues şarkıcısı olan John Lee tirildi. Bu büro daha sonra Hoover’in, ressamı bilinmeyen
kileyen kuvvetler arasındaki orantıyı açık­ Hooker, tümüyle kendine özgü, etkileyici 1924’ten ölümüne kadar yönettiği Fede­ bir tablodan ayrıntı
ldsaaeyrnalainr.d ıIy şavıkse a gdışiırrıiğ.ş ıimnB ulke ırryiıyanlısema iyılngaıi liHi nbociroe klkeeud riya. amAs aytrasıı­­ blmairraa sükısn vlaue p vs egü esrliliteşmmtiirned liue. zrGduientan rs ıkünar eaç zınh pıiçlae rrdadekeğ çibşatailrısnilı-­­ rl1ea9 le 3Bd9ue'arne kabauidr oaöfrr gignüvaten dsgutsigrtueamrtiloiuğnne d( FkaaByrİkş)e ı onmld büuac. şaFkdBaeİn,­ XCoVnI.d yey .m trüaznessıiz, Cokhuınlut illy
ca ilk çağdaş gökbilim aygıtlarını yaptırdı memesine dayanan ve Mississippi köyleri­ Roosevelt’in isteğiyle iç güvenliği sağla­
ve Güneş lekelerini, Jüpiter'i, Satürn’ün nin blues geleneğinden doğan üslubunu ma görevini üstlendi. Önce nazi ajanları­
halkalarını, çeşitli kuyruklu yıldızları göz­ modern ritimlerle de zenginleştiren Hooker nı izleyerek, daha sonra da özellikle
lemdi. ilk başarısını, 1948’de Detroit’te Boogie 1940-50 yılları arasında her tür komünist
eğilime karşı savaşarak büyük bir önem
Hbiko boikr ear ak amvilrlea bmirbaisrinı,e g beanğelallinkmleı şte ilkei skkaor-­ iCleh idlleünn yilae eçladpeı nedttia. 1ü9n6 2ka'dzea Sndhıa.ke it. Baby dkaezvalentd ıb. aHşkoaonvıe rv geö r1e6v astütorerncei ybso yguenncear a8l
dan kavramadan oluşan ve kesişen iki mi­ HOOPER (John), İngiliz rahip (1500'e (Adalet bakanlığı sorumluları) ile çalış­
lin eşhareketli eklemle birleşmesi için kul­ doğr. - öl. Gloucester 1555), Gloucester tı.
lanılan aktarma organı. ve VVorcester piskoposu. Lııtherciler ve ka-
Hoover Dam (1933-1947 arasında Bo-
Hooke yasası. Ger. day. Biçim değiş­ toliklere karşı Zvvingli Protestanlığını sa­ ulder Dam), ABD’de baraj, Colorado ır­
tirme küçük olması koşuluyla, gerilmeyle vundu. Mary Tudor devrinde idam edildi. mağı üzerinde, Nevada ve Arizona sını­
gerilmeden doğan biçim değişiminin Püritenler üzerinde büyük etkisi oldu. rında. Yüksekliği 221 m’dir. 42 milyar met­
orantılı olduğunu ifade eden yasa. Nite­ HOORN, Hollanda'da (Kuzey Hollanda) re küp su tutar (Mead gölü). Irmağın akı­
kim <t çekme ya da basınç gerilmesin­ kent; 16 300 nüf. K.-D.’da ijsselmeer ile şını düzenlemiş ve 800 000 ha’lık bir ala­
den kaynaklanan e birim uzunluk deği- G.’de Gouvvzee ve Ijmeer ile bağlantı ku­ nın sulanmasını sağlamıştır. Baraj, Güney
a ran bir kanalla Markervvaard polderinden -batı ABD’nin bir bölümünün (sözgelimi
şimi, e -- ifadesiyle gösterilir; ifadede ayrılır. XVI. ve XVIII. yy.’dan kalma yapıla­ Los Angeles) su ve elektrik gereksinimini
rı içeren eski site. Batı Friesland müzesi. karşılamaktadır.
E gerecin boyuna esneklik modülüdür. Bu Ticaret ve tarım merkozi. Balıkçılık. Maki­
yasa aşağıdaki şekilde genelleştirilmiştir: ne sanayisi. Deniz sporları. Hoover-Worlside Corporation, elek­
küçük biçim değişimleri halinde gerilme­ trikli ev aletleri üreten amerikan firması;
lerin bileşenleri ile biçim değişmeleri ara­ HOORN ya da HOORNE kontluğu, 1908'de Ohio’da dericilikle uğraşan W. H.
sında doğrusal bağıntılar vardır. Bu yasa Germen imparatorluğu'na bağlı Roer- Hoover (1877-1954) tarafından kuruldu.
doğrusal esneklik alanını tanımlar ve ge­ mond yakınındaki Brabant fiefi (XV. yy.’da Hoover'in akrabalarından biri olan H.
reç dayanımının temel varsayımlarından kontluk durumuna getirilen senyörlük). Murray Spangler, kendi alanında devrim
birini oluşturur. HOORNE (Filips VAN MONTMORENCY, yapan bir emici fırçalayıcının ilkörneğini
—kontu), Hollanda senyörü (Nevele 1518 icat etti.
HOOKER (John), Vowell denir, İngiliz
tarihçi (Exeter 1526'ya doğr. - ay. y. 1601). ya da 1524 - Brüksel 1568). Egmont kon­ HOP ünl. (yansıma söze.). Tkz. 1. Bir kim­
Holinshed vakayinamelerini ekler koyarak tu Lamoral ve Orange prensi ile birlikte, seyi uyarmak, harekete geçirmek ya da
Granvelle'e ve naip Parmalı Margherita' onun dikkatini çekmek için kullanılır: Hop,
yeniden bastırdı, Exeter'i anlatan bir kitap
ya karşı Hollanda'nın özgürlüğünü savun­ dur bakalım, nereye gidiyorsun? Hop kal­
ve İngiltere ile İrlanda parlamentolarının
du ve Alba dükünün buyruğuyla boynu kın hadi, buradan gidiyoruz. Hop değme­
müzakere usulleri üzerine incelemeler ya­ vuruldu. —Kardeşi FLORİS (1527 - Siman- sin yağlıboya! —2. Hop diye, zıplayarak
yımladı. cas 1570), aynı nedenle idam edildi. ya da ani bir hareketle: Hop diye ağacın
HOOKER (Richard), İngiliz tanrıbilimci HOORNE (Willem VAN MONTMORENCY, tepesine çıktı. Hop diye suya atlamak.
(Heavitree, Exeter yakınında, 1553 ya da —kontu), Hollanda senyörü (öl. 1580), Fi­ Hop diye yerinden fırlamak. || Hop, hop!,
1554 - Bishopsborne, Kent, 1600). John lips ve Floris van Montmorency’in kuze­ bir kimseyi uyarmak ya da bir eylemi, bir
Hooker’ın yeğeni. İngiltere kilisesi'nin tan- ni. Gent'te barışın sağlanmasıyla sonuç­ davranışı engellemek amacıyla söylenir.
rıbilim alanında savlarını özetleyen Ofthe lanan 1576 darbesinde önemli bir rol oy­ || Hop oturup hop kalkmak, kızgınlık ve öf­
Lawes ol Ecclesiasticall Politie (Kilise siya­ nadı. Don Juan'ın buyruğuyla tutuklandı keye kapılarak yerinde duramaz olmak:
seti yasaları) [1594’ten 1662’ye kadar ya­ ve boynu vurularak idam edildi. Oğlunun yaptıklarını öğrenince hop otu­
yımlandı] adlı bir kitap yazdı; kitapta İngil­ rup hop kalktı.
HOORNİK (Eduard), hollandalı şair ve
tere kilisesi'nin uzlaştırıcı zihniyetini övdü.
oyun yazarı (Lahey 1910-Amsterdam HOPA, D. Karadeniz bölümünde Artvin
HOOKER (sir William Jackson), İngiliz 1970), Werk’in yazı işleri müdürü. Önce­ iline bağlı ilçe; 30 862 nüf. (1990); 289
botanikçi (Norvvich 1785 - Kew 1865). leri gerçeküstücülüğe ilgi duydu, Matthe- km2; merkez bucağı dışında 1 bucak, 27
Glasgovv'da botanik profesörülüğü (1820) us (1938) adlı kitabını yayımladı. Dachau’ köy. Merkezi, Artvin'in 64 km K.-B.'sında
ve Kew Krallık bahçesi müdürlüğü (1841) ya kapatıldı. Buradan kurtulduktan sonra Hopa, 11 507 nüf. (1990). Fındık, cav.
Hopa
mısır, pirinç, meyve üretimi. Çay fabrika­ rinde elektromanyetik kökenli kuvvetlerin rinde büyük birer kanat biçiminde kalır.
5386 sı. Liman. etkisiyle çalışan hoparlör. || Elektromanye­ Odunu uzun süre saklanabilir, yapı ve in­
tik hoparlör, titreşen bir zara bağlı ferro- ce marangozluk işlerinde kullanılır. 50 tür;
Hopa termik elektrik santralı, Art­
manyetik bir armür üzerinde elektroman­ dipterocorpaceae familyası.)
vin ilinde kurulu, fuel-oil ile çalışan termik
yetik kökenli kuvvetlerin etkisiyle çalışan
elektrik santralı. 1963'te yapımına başla­ HOPE CREEK*, ABD’de (New Jersey)
hoparlör. || Elektrostatik hoparlör, titreşen
nan santral, 1973'te işletmeye açıldı. Her sit, Philadelphia'nın G.-G.-B.’sında, Salem
biri 25 MW gücünde iki birimden oluşan bir zar oluşturan bir kondansatör armatü­ yakınında. Nükleer santral.
rü üzerinde elektrostatik kökenli kuvvetle­
santral, yılda 350 milyon kWsa elektrik
rin etkisiyle çalışan hoparlör. || iyon hopar­ HOPEİT a. (fr. hopâite; iskoçyalı kimya­
enerjisi üretmektedir. lörü, özel bir maddenin çevresel havaya cı T. C. Hope'un adından). Miner.
HOPAK a. UkraynalI erkeklere özgü, yaydığı iyonlar üzerinde, elektroakustik bir 2n3(P04)2,4H20 formülünde hidratlı do­
canlı bir 2/4'lük ritimde ve çoğunlukla şar­ alanın etkisiyle çalışan hoparlör. || Piezo- ğal çinko fosfat.
kı eşliğinde yapılan halk dansı. (Çok gös­ elektrik hoparlör, çalışma ilkesi, kimi pie- HOPER, Rusya’da ırmak, Don ırmağı­
terişli bir dans olan hopak'ta, usta solo­ zoelektrik cisimlerin iki koşut yüzüne uy­ nın kolu (sol kıyıdan); 979 km (havzası
claurl ayer rtea rkaofışnudt aonla fcıraılkd abkiç, im-kdoella yra vpeıl abna-c saıkç­­ gmualasınnaan d bayira gnearnil ihmo peatkrilsöiry l|e| P tintröemşiamti ky haop­­ 61 100 km2).
rama ve -tüm çeşitleriyle- çekiç gibi figür­ parlör, çalışma ilkesi gaz halindeki bir akı­ HOPETOWN, Güney Afrika’da (Cape ili)
ler sergilenir. Musorgskiy gibi rus beste­ şın kiplenmesine dayanan hoparlör. || Te­ kent, Orange’ın sol kıyısında. Tuzlalar. El­
ciler, bu dansın müziğini kullandılar. GO- mel hoparlör, işitilebilir frekans bölgesin­ mas madenleri. Güney Afrika'daki ilk el­
PAK da denir.) deki akustik enerjiyi, uzaya yaymak için ta­ mas madeni 1867’de burada bulundu.
HOPAL a. Yörs. Yabani güvercin. sarlanmış, kutu, ekran gibi ek düzeneği HOPEVVELL, ABD'nirs kuzey
olmayan birim elektroakustik kaynak. -doğusu’nda I.O. 500 ve İ.S. 500 arasını
«HOPARLÖR a. (fr. haut-parleur). Elektro- —ANSİKL. Hoparlör, bir elektrik akımının kapsayan kültür evresini belirten İngilizce
- akust. 1. Çevreye, işitilebilir frekanslar böl­ değişimlerini işitilebilir seslere çevirir ve sözcük. Bu evrenin ikinci bölümüne
gesinde akustik enerji yayan aygıt. (Bu te­ ana parçaları şunlardır: elektrik titreşim­ burial* mounds denir ve efsanede “or­
rim, birçok yalın elektroakustik kaynak içe­ lerini mekanik titreşimlere dönüştüren bir manlık bölge” (Woodlands) diye anılan
ren karmaşık aygıt için olduğu kadar ku- motor; motorun etkisiyle titreşen ve titre­ Adena* kültür evresini oluşturur. Mezarlar
tusuz, ekransız ve yalın elektroakustik bir şimlerini havaya ileten bir zar; gereğinde, ya da ölülerin yakıldığı yerler üzerine yük­
kaynak için de kullanılır. Ayrıca ekran, ku­ yayılan dalgaların ışımasını yönlendiren seltilen ve içerisinde çok sayıda cenaze
tu, yansıtıcı gibi akustik nitelikte ya da süz­ bir düzenek (yayıcı ya da akustik huni); tit­ eşyasının yer aldığı höyükler bu evrenin
geç, transformatör ve diğer edilgin öğe­ reşen zarın iki yüzünün yaydığı dalgalar ayırıcı özelliğidir; bu cenaze eşyaları: ke­
ler gibi elektriksel özellikte ek düzenekler arasındaki girişimi engelleyen bir ekran narları kesilmiş mika ya da bakır levhalar,
de bu terimle adlandırılır) [Bk. ansikl. böl.] (bafıl) ya da kutu. İyi bir hoparlör duyarlı, cilalı taştan kuş biçiminde iticiler*, üzerle­
—2. Akustik huniü hoparlör, bir akustik sadık ve güçlü olmalıdır; ama bu özellik­ rinde insan resimlerinin yer aldığı cilalı taş­
huniyle çevre ortama bağlı bir sıkıştırma ler ancak dar sınırlar içinde ve üretilecek tan ağızlıklar ve ender olarak da seramik­
odasından oluşan hoparlör. || Çokhücreii frekansların yalnız bir bölümü için elde ten yapılmış insan heykelcikleri. Hopevvell
hoparlör, ışıma öğesi, eşlenmiş birçok edilebilir. Bu yüzden çeşitli frekanslarda­ halkının mısır üretimiyle uğraştığı ve ge­
akustik huniyle çevre ortama bağlı akus­ ki seslerin tümünün aynı anda iyi nitelikte çici köy yaşamı sürdürdüğü,sanılmakta­
tik hunili hoparlör || Çokyollu hoparlör, her yayınlanması istendiğinde, tiz (yüksek fre­ dır. Hopevvell kültürünün gelişimi, ABD
biri belirli bir frekans bandının iletimi için kanslar), bas ve orta sesleri yayan birçok doğu bölgelerinin kültüründe doruk nok­
tasarlanmış ve ayırıcı ağlarla birleştirilmiş hoparlörü birlikte kullanmak gerekir. tası olarak kubul edilir ve Hopewell adını
birçok temel hoparlörden oluşan aygıt. ||
Elektrodinamik hoparlör, değişmez bir HOPE (Thomas Charles), iskoçyalı kim­ Hamilton bölgesinde (Ohio) ilk olarak
manyetik alana yerleştirilmiş ve titreşen bir yacı (Edinburgh 1766 - ay. y. 1844). Edin- araştırılan sitten (Hopevvell Farm) alır.
zara bağlanmış devingen bir iletken üze­ burgh'da kimya profesörüydü (1795); HOPF (Heinz), alman matematikçi (Bres-
Klaproth ile birlikte stronsiyayı buldu lau 1894 - Zollikon 1971). 1931’den başla­
(1792). Suyun 4 °C'ta maksimum yoğun­ yarak Zürich Politeknik okulu'nda profe­
etektrodmamik bir hoparlörün koni gövde - luğa ulaştığını belirleyen ve 1805'te yayım­ sörlük yaptı. Güçlü bir geometri sezgisi­
esnek bağlantı lanmış bir inceleme yazısında anlatılan nin yön verdiği Hopf, E. Noether'in ve
deneyi bugün bile klasik bir değer taşır. 1920-30'lu yılların amerikan okulunun da
HOPE (sar Anthony HOPE HAVVKİNS, An- etkisiyle benzeşiklik kuramının başlıca so­
thony —denir), İngiliz yazar (Londra 1863 nuçlarını cebirsel terimlerle ifade etti ve
- Walton-on-the-HİII, Surrey, 1933). Hayali özellikle, benzeşiklik sınıflarının grup ya­
bir Ruritanya tahtı çevresinde, aşk ile si­ pısında olduğunu kesin olarak ortaya koy­
yasal entrikaların birbirine karıştığı serü­ du. Çalışmaları, H. Poincarâ, L. Brouvver,
çgeökvidne (vTehnele Prinri soannelar toılfd Zığeın dZae)n [d1a8 94m] avhek Rûumplaerrıt Ste., Ldeefvsrcişhiemtz t,o Wpo. lHojuisreinvdveicnz 'cinekbiliersrleel btoirpliok­­
spider ofHentzau (1898) adlı romanlarıyla ün ka­ lojiye geçişi belirler ve kategori, funktor
(merkezleme) zandı. Her iki yapıt da, halk ve çocuk ede­ gib çok. önemli düşüncelerin nüvelerini ta­
mıknatıı biyatı klasikleri arasında yer alır. şır.
kutupsal levhalar HOPE (Victor Alexander John), 2. Lin- HOPFER (Hans), alman tasarımcı (Leip-
0 lfthgow markisi, büyük britanyalı siyaset zig 1931). Önceleri heykel sanatıyla uğraş­
adamı (Abercorn, West Lothian, 1887 - tı; daha sonra, Mobilia firması için bir dizi
icoşut nzonans devreli bir kutunun b!çfmadeğiş^terS' Hopetoun, West Lothian, 1952). Babası modüler koltuk tasarladı. "Lounge" kol­
şematik kssiti büyütülmüş şematik gösterimi Avustralya valisiydi; 1924-1926 arasında tukları ile Roche-Bpbois tarafından Fran­
Muhafazakâr parti'den milletvekili seçildi, sa’da tanıtıldı. Yeni koltuklarında heykel
1935 tarihli Government of india Act'ın ha­ anlayışı ön plana çıktı (koltuklarını önce
filtreler zırlık çalışmalarına katıldı. Hindistan ge­ modlaj hamuru ile işler); giysi modasın­
nel valiliği sırasında (1936-1943), ikinci dan esinlenerek büzgü, biye ve flu astar
kutu Dünya savaşı’nda çarpışan büyük bir gö­ kullandı. Modellerinden dört tanesi VİA
nüllüler ordusu kurmayı başardı. etiketine sahiptir. Hopfer, 1978’den beri
Fransa’da çalışmaktadır.
HOPE (Alec Dervvent), avustralyalı şair
tw««ter (tiz) ve eleştirmen (Cooma, Yeni Güney Gal- HOPFGARTEH İN NORDTİROL,
ler, 1907). Sydney ve Oxford’da öğrenim Avusturya’da (Tirol) sayfiye ve kış sporları
gördükten sonra, Canberra Üniversitesi’n- merkezi, Kitzbühel Alpleri'nde, 620 m
de profesörlüğe getirildi, ilk şiirlerinde us­ yükseltide; 4 200 nüf.
ta bir taşlamacı olduğunu gösterdi (Aus- HOPİLER, Arizona'da (ABD) yaşayan
ayartı uzunlukta tralia; Dunciad Minimus). Büyük ölçüde Pueblo Kızılderililer. Başlangıçta bağım­
bo>ru açıklık klasik kültürün etkisinde kalan yazar, da- ■ sız köylerde ve birkaç klan içinde toplan­
ha sonraki yapıtlarında hayal gücü ve fi­ mış dıştan evliliğe dayalı matriklanlar ve
ziki aşk temalarını işledi. Şiirleri, kimi kez fratriler oluşturan Hopiler mısır yetiştirirler
şehvet duygularına ve didaktik unsurlara ve çömlekçilikte ustadırlar (verniklenmiş
yer vermesine karşın, bilgiçlikten uzaktır seramikler); yaylalarda güneşte kurutul­
boomer (The VVandering islands, 1955; Selected muş tuğla evlerde otururlar. Önemli bir ik­
Poems 1930-1970). Hope, The Cave and tisadi, toplumsal ve dini rol oynayan klan,
the Spring (1965), Compagnons du pays dünyaya ve doğaya bakış açılarının temel
(fr. çev.) [1974] gibi eleştiri yapıtları da yaz­ taşıdır Birkaç yüzyıldır süren kültürsüzleş-
mıştır. • tirme çabalarına karşın Hopiler, özellikle
HOPEA a. (ing. botanikçi G. Hope'un dini törenleri aracılığıyla geleneksel yaşam
soğurucü gereç adından). Tropikal Asya’da yetişen, alma­ biçimlerini korumaya çalışmaktadırlar
(cam yünü) şık yapraklı, salkım çiçekli ağaç. (Çiçeğin­ HOPKİNS (John JOHNS) - JOHNS
deki çanakyapraklardan ikisi meyve üze­ HOPKİNS (John).
HOPKİNS (Gerard Manley), İngiliz şair Hele bir sor, bence hoplaya hoplaya ge­
(Stratford 1844 ■ Dublin 1889). Society of lir.
Jesus (İsa derneği) üyesiydi (1868), yarı ♦ hoplatmak ettirg. f. 1. Bir kimseyi
yarıya sürgün yaşamı sürdüğü Dublin'de hoplatmak, onu, havaya kaldırıp yüksek
klasik latin ve yunan dilleri ve edebiyatı bir yere oturtmak ya da havaya atıp ya­
profesörlüğü yaptı. Vaazlarıyla meslektaş­ kalayarak, dizler üzerinde zıplatarak oy­
larını tedirgin ederdi. 1918'de R. Bridges natmak, eğlendirmek. —2 ,Joplamasına
tarafından yayımlanan şiirlerinde görülen neden olmak, zıplatmak: Yoldaki tümsek­
instress (bir şeyin asıl niteliğini vurgulama) ler arabayı hoplatıyor,
ve inscape (iç manzara) kavramlarında ig-
nacio de Loyola ile Duns Scotus’un etki­ ♦ hoplatılmak edilg. f. Hoplatmak ey­
leri gözlemlenir. Geleneksel sözcük ve lemine konu olmak.
prozodi anlayışını sarstı ve VVales şiirinin HOPLATILMAK - HOPLAMAK.
klasik usullerinden yararlanarak oluştur­
HOPLATMA a. Hoplatmak eylemi.
duğu canlı bir şiddetle bir tür soyut cin­
—Halk oy. -> SEKME.
sel niteliğe ulaştı. Otuzlu yıllarda önemli
bir etki yarattı. HOPLATMAK HOPLAMAK.
HOPKİNS (sir Frederick Govvland), İn­ HOPLİA a. Dişisi genellikle esmer renk­ unuzevıue-napno
giliz biyokimyacı (Eastbourne 1861 li olan, bedeni pullarla kaplı, sarı ya da men kimse, özellikle de kız ya da kadın savaşan hoplitesler
- Cambridge 1947). Cambridge’de profe­ mavimtrak küçük mayısböceği cinsi. (Ma­ için kullanılır. bir korinthos kraterinden
sördü. 1935'te Royal Society’nin başkanı vi sedef rengindeki Hoplia coerulea, iyi bi­
oldu. Pterinler ve başlıca aminoasitler üs­ linen türlerindendir Yaprakduyargalıgiller HOPPACA sıf., be. Hoppa bir kimseye ayrıntı,İ.Ö. VI. yy.
tüne önemli çalışmalar yaptı. İngiltere’de familyası.) özgü; ona yakışır biçimde: Hoppaca gi­ Louvre müzesi, Paris
yinmek. Hoppaca konuşmak.
biyokimyanın kurucusu kabul edilir. (1929 HOPLİTES a. (silahlı anlamında yun. ve
Nobel tıp ödülü.) lat. söze.). 1. Ağır silahlarla donatılmış pi­ HOPPALA ünl. 1. Beklenilmeyen bir söz
HOPKİNS (Harry Lloyd), amerikalı siya­ yade eri. (Bk. ansikl. böl.) —2. Büyük yu­ ya da davranış karşısında şaşkınlık ya da
set adamı (Sioux City, lowa, 1890 - New nan oyunlarında silahlı koşucu. kınama belirtir: Hoppala, bir bu eksikti!
York 1946). Roosevelt'in güvenilir adamı —ANSİKL. Hoplites ancak İ.Ö. VII. yy.'dan Hoppala, öyle şey olur mu!—2. Küçük bir
ve New Deal'in öncülerinden biriydi. sonra büyük önem kazandı, ikinci bir tu­ çocuğu, bir yerden atlarken yüreklendir­
tamağın eklenmesiyle kalkanın daha sıkı mek için söylenir. —3. Küçük çocukları
HOPKİNS (Sam, Lightnin’ -denir), kavranması sağlanınca kolektif savaşa da­ hoplatırken söylenir.
amerikalı blues gitarcısı ve şarkıcısı (Leo- yanan falanj sisteminde görülen gelişme ♦ a. 1. Bebeklerin zıplayıp eğlenmeleri
na, Texas, 1912 - Houston 1982). Blind Le-
mon Jefferson’ın tilmizi. Texas köylerinde siyasal ve toplumsal düzende o kadar bü­ için içine konduğu yüksek bir yere asılı
yetişmiş büyük blues şarkıcılarından biri­ yük değişikliklere yol açtı ki, buna haklı yaylı araç. —2. Hoppala bebek, bebek­
dir. Türlerin ve makamların özeliklerine ka­ olarak hoplites devrimi dendi. Atina’da çe davranışlarda bulunan kimse için söy­
yıtsız kalarak yarattığı sade ve'etkileyici üs­ hoplitesler mülk sahipleri olan orta sınıfa lenir.
lubunu, en saf blues’la besledi. Kalın, bu­ mensup Zeugitai ve bunlarla eşdeğerde HOPPALIK a. 1. Hoppa olan kimsenin
ğulu ve yaşı ilerledikçe derinlik kazanan mülke sahip yerleşik yabancılar arasından niteliği; hoppaca davranış. —2. Hoppa­
bir sesle, kimi zaman dua okur, kimi za­ toplanırdı. Yaklaşık olarak 35 kilo tutan lık etmek, hoppaca davranmak.
man şarkı söyler gibi köylülere özgü bir tüm silah takımları (panoplia) sığır derisin­ HOPPER (Edward), amerikalı ressam ve
mizah da katarak yaşamöyküsünü anla­ den yapılmış yuvarlak ya da oval bir kal­ gravürcü (Nyack, New York eyaleti, 1882
tırdı. 1947’den başlayarak sayısız plak dol­ kan, miğfer, gömleğin üzerine giyilen zırh, - New York 1967). Robert Henri'den ve re­
durdu. Başlıcaları: Bad Luck and Trouble dolaklar, iki tarafı keskin düz kılıç ve iki simlerinde günlük amerikan yaşamını ver­
(1950), Penitentiary Blues (1959), Lone- metre uzunlukta bir mızraktan oluşurdu. meye çalışan "Sekizler grubu"ndan etki­
some Dog Blues (1965), Slavery (1967). Hoplites donanımını kendi sağlar, yürü­ lendi. ABD’deki gezilerinde olduğu gibi,
HOPKİNSON (John), İngiliz mühendis yüşler sırasında bir uşak silah ve yiyecek­ Avrupa gezilerinde de (1906, 1909 ve
ve fizikçi (Manchester - 1849-Petite Dent lerini taşırdı. 1910) çeşitli öncü akımlara ilgisiz kaldı.
de Veisivi, İsviçre, 1898). Bir optik aletler HOPLİTES a. Kabuğu karında son bu­ Canlı ve cansız ayrımı yapmadan "tüm"ü
fabrikasında mühendislik ve farlar bölümü lan yumrularla, yan kesimi kabarcıklarla kapsayan gerçeğe ilgi duydu; özellikle ya­
müdürlüğü yaptı. Bu aletlerde, mercekle­ kaplı ammonit cinsi. (Alt Kretase’de yaşa­ lın ve kesin çizgili hacimler ile tuvallerine
rin yerlerini toplu ışınlar elde edecek şe­ mış birçok türü vardır: Hoplitidae familya­ garip bir şekilde egemen olan ışık üzerin­
kilde değiştirdi (1874). Dinamoların çalış­ sının örnek tipi.) de durdu (Early Sunday Morning, 1930,
masını inceledi. Some Points in Electric Whitney Museum, New York; Nighthavvks,
Lighting (Elektrikle aydınlatmada bazı HOPLOCAMPA a. Larvası, meyvelerin 1942, Chicago; Sdcond-Story Sunlight,
noktalar) [1883] adlı yapıtında alternatör- (erik, armut, elma) içinde gelişen (bu mey­ 1960, Whitney Museum). Aslına son de­
lerin senkronlaştırılmasını inceledi ve veleri kemirir ve olgunlaşmadan dökülme­ rece bağlı bir biçimde tuvale aktarılmış
senkron motorların çalışma ilkesini orta­ sine neden olur) zarkanatlı böcek. (Armut kent dekorları içefisiede donakalmış kişi­
ya koydu. Üç telli dağıtım düzeni, onun testereliarısı ya da armut yaprakarısı [Hop- lerin varlığı (Hbppef hipperrealist akımın
buluşudur. Manyetizma ve dielektrikler locampa brevis] armutlara, elma testere- öncülerinden biri olarak görünmektedir),
üzerinde kuramsal araştırmalar yapmıştır. liarısı ya da elma yaprakarısı [H. testudi- genelde yapıtlarına kaygı verici bir hava
1890 yılında, King’s College'da (Londra) nea] elmalara zarar verir. Erik testereliarı- katmaktadır.
elektroteknik kürsüsü profesörlüğüne ge­ sı [H. Hava ya da H. minuta] erikleri kemi­
HOPPESTEYN (Jacob VVemmersz),
tirildi. rir. Tenthredinidae familyası.)
delftli fayansçı (Delft 1627 - ay. y. 1671). Ta­
Hopkinson yasası. Manyet. n sarımlı —ANSİKL. Yaklaşık 10 mm boyundaki, kır­ belasında bir “genç zenci başı” bulunan
bir sargı içeren basit bir devreden i akımı mızımsı esmer ya da sarı larvası, toprak bir atölye açtı; oğlu ve halefi ROCHUS Ja-
geçtiğinde, ni manyetomotor kuvvetini 31 altında koza içinde kışı geçirir; erişkini ni­ COBSZ (Delft 1660'a doğr. - ay. y. 1692),
manyetik direnci ile <p manyetik indükle­ san başında ortaya çıkar, çiçek tomurcuk­ tabelasında bir "ihtiyar zenci başı" bulu­
me akışının çarpımına eşit olduğunu ifa­ ları üzerine yumurtlar; yumurtadan çıkan nan bir atölye açtı: Üstün nitelikli yapıtları
de eden yasa: larva meyvenin ortasına kadar bir dehliz sanatçıların her birinin işaretini taşır. Av­
ilişHkionp Okihnmso yna syaanssiaı ns=ıın , ,3 etmyle>a-kntryike tdike dverevlreerliener­ srkaaarlzldıalıarrı rsvlaıe s mçoeünkcuiarcddueenkledle açr iimç keeekym vaieçri mrd; üalşa mervre.a vnBsıuinm zbinau­­ ğruüp saü vsele Dmoeğleurd ees, inminaivni kbairm aarayod aV eg köirmüil dzüa­­ EEadrwlya rSdu Hndoapyp eMromiır [1930]
deki benzeridir. de, ilk taç yapraklar düşer düşmez uygu­ man yaldızlı çokrenklilik ağır basar. Whitney Museum of~Art, New York
lanmalıdır. Whitnev Museum of Art
Hopkinson çubuğu (ing. mekanikçi
Bertram .Hopkinson'un [Birmingham 1874 HOPLOPSYLLUS ANOMALUS a.
- öl. 1918] adından), patlayıcı madde yü­ Kaliforniya'da yaşayan, spermofil kazıcı
künün patlaması sonucu oluşan darbeyi asalak pire (Bu pire kemiricilere ve büyük
ölçmeye yarayan aygıt. Temelde bu aygıt olasılıkla insana veba bulaştırır. Pulicidae
aynı kesitli bir algılayıcıyla temas halinde familyası.)
tellere asılmış metal bir çubuktan oluşur; HOPLOSTETHUS MEDİTERRANE-
patlama darbesi bu çubuğu bir tür balis­ US a. Zool. Genellikle ılık denizlerin
tik sarkaç içine fırlatır. 200-500 m derinliklerinde yaşayan etçil
HOPLAMAK gçz. f. (yansıma söze). 1. kemiklibalık. (Türkiye denizlerinde ender
Bir kimseden, bir hayvandan bir taşıttan rastlanır. Trachichthyidae familyası; boyu
söz ederken, art arda sıçrayışlar yapmak; 30 cm’ye kadar.)
zıplamak; Tarlada tavşanlar, sincaplar
HOPLURUS a. Madagaskar'da yeraltı
hopluyordu. Neşeden, çocuklar gibi hop­
yuvalarında yaşayan, dikenli kuyruklu ker­
lamaya başladık. Araba bu bozuk yolda
tenkele cinsi. (İguanagiller familyası.)
sürekli hoptuyor. —2. Hoplaya hoplaya,
hoplayarak; severek, büyük bir istekle: HOPPA sıf. Davranışları ölçüsüz, deliş