Burjuva Avrupa'nın Kuruluşu: Mutlakçılık, Devrim ve İngiltere, Fransa, Almanya'da Kapitalizmin Yükselişi

238 Pages·1997·4.316 MB·Turkish

by  Colin Mooers

Mooers, Coiin
Burjuva Avrupa'nın Kuruluşu; Mullokçılık, Devrim ve Ingiltere, Fransa, Almonya'da
Kapitalizmin Yükselişi,
ISBN 975-7501 -02-6 /Türkçesi; Bahodır Sina Şener / Dosl Kilabevi Yayınlorı
Şubat 1997, Ankara, 240 sayla.
ik/isot-Bolı Avrupa-10 ve 19. yüzytlIor-Mullaicçılık-Devrimler-Kapitolizm-Kaynakça-Dizin
Burjuva A vrupa'nin Kuruluşu
Mutlakçılık, Devrim ve İngiltere, Fransa, Almanya'da
Kapitalizmin Yükselişi
Colirı Mooers
DOST
kitabev:
ISBN 975-7501-02-6
The Making of Bourgeois Europe
COLIN MOOERS
© Verso, 1991
Bu kitabın tüm yayım hakları
Dost Kitabevi Yayınlan'na aittir
Birinci Baskı, Şubat 1997, Ankara
İngilizceden çeviren, Bahadır Sina Şener
Yayın Danışmanı, Işaya Üşür
Yayma Hazırlayan, Raul Mansur
Düzelti, Vahide Pekel
Son Okuma, Mustafa Yılmazer
Ofset Hazırlık, Halit Ataseven
Baskı ve Cilt, Pelin Ofset
Dost Kitabevi Yayın lan
Karanfil Sokak, I HA, Kızılay 06650, Ankara
Tel [phone] Fax: [phone]
İçindekiler
Giriş 9
1. Devlerin Oluşumu ve Feodalizmden
Kapitalizme Geçişle İlgili Marksist Kuramlar 15
I. Pazar-Ilişkileri Modeli 15
0. Üretim ilişkileri ve Üretim Tarzları 30
III. Devletin Oluşumu ve Ekonomik Gelişme 51
2. Fransa: Mutlakçılıktan Bonapartizme 60
1. Fransa’da Mutlakçı Devletin Ortaya Çıkışı 62
II. Devrimin Yol Aynmında 85
III. Devrim Sonrası Devleti 97
IV ikinci imparatorluk ve Bonapartist Devlet 109
3. Almanya: Prusya Mutlakçılığından Bismarck’a 126
I. Alman Mutlakçılığının Yükselişi 130
D. Hohenzollem Mutlakçılığının Kuruluşu 139
III. Frederickçi Devlet: Meslekçilik ve Tarım Reformu 149
IV Bürokratik Mutlakçılığın Doğuşu 161
V Alman Liberalizmi ve Bürokratik Devlet 167
VI. Bismarck ve Yukarıdan Burjuva Devrimi 175
4. İngiliz Devletinin Oluşumu ve Kapitalizmin Yükselişi 185
I. Tarımsal Kapitalist Devlet 185
O. Ingiliz Devletinde Vergilendirme ve Makam Satışı 193
III. “Yaşlı Fahişe”: Asalaklık ve Kapitalizm 197
IV Anderson-NaimTezi 206
V Kıta Avrupası karşısında İngiltere 212
Kaynakça 220
Dizin 232
Bu tarz bir çalışmanın başkalarının çabalarına çok fazla şey borçlu
olması kaçınılmazdır. Doktora tezi olarak başlamış olan bu kitap, pek
çok kişiden ilham ve rehberlik almıştır.
İlkin, minnet borcum olan Ellen Wood’a teşekkür etmem gerekir.
Onun yol göstericiliği sayesinde Batı Avrupa’da kapitalizmin ve devletler
sisteminin ortaya çıkışıyla ilgili çözümlenmemiş yığınla mesele olduğunu
farkettim. Israrlı teşvikleri ve ilk taslaklara getirdiği özenli eleştiriler, sav-
lanmın hayli güçlenmesini sağladı. Nick Rogers ile Bill Irvine, Ingiltere
ve Fransa’daki siyasal gelişmeler konusunda aceleci genellemelerde bu­
lunmamı önlediler. Geoff Eley, bütün el yazmalarını okuma inceliğini
gösterdi. Özellikle Almanya ile ilgili bölüme getirdiği yorumların büyük
yararı oldu.
Neal Wood kitabın ilk taslaklarına ilişkin kapsamlı yorumlar ve ay­
rıntılı öneriler getirirken, Robert Brenner, Avrupa’da kapitalizmin köken­
leri hakkında yorum hatalanna düşmememi sağladı. Pek çok konuda
anlaşamamakta mutabık olsak da George Comninel’in Fransız Devrimi’ni
8 BURJUVA AVRUPA'NIN KURULUŞU
ele alış tarzıma getirdiği yorumlar son derece yararlı olmuştur. Kitabın
yazımı ve yeniden yazımının çeşitli evrelerinde Colin Barker ile David
McNally’nin paha biçilmez görüşleri ve moral destekleri oldu. Bir yandan
kendi kitabını yazarken bu kitabın da tamamlanmasında bana yardımcı
olan karım Augusta Dwyer’in teşviklerine ve şakacı hoşgörüsüne çok
şey borçluyum.
Son minnet borcum ise, entellektüel yaşamın sınırlarının çok ötesine
uzanıyor. Bu kitap, o yumuşak sebatkârlığı, kişisel özverisi ve yılmaz des­
teğiyle her şeyi mümkün kılan anneme adanmıştır.
Giriş
Bu kitap, Marksist düşüncenin birbiriyle ilgili iki alanı etrafında ku­
ramsal bir açıklık oluşturma girişimi olarak başladı. Bu alanlardan ilki,
Avrupa'da kapitalizmin kökenleri ve evrimi üzerine çok eski bir tartışmayı
içine alır. İkincisi ise, onyedinci, onsekizinci ve ondokuzuncu yüzyıllardaki
büyük devrimci başkaldırıların anlaşılmasında yararlı bir araç olma nite­
liğini koruduğu ölçüde, burjuva devrimi kavramıyla bağlantılıdır.
Ancak birkaç yazarın, bu iki tartışma alanına ait düşünceleri sis­
tematik bir biçimde bir araya getirme gayretleri, son dönem Marksist bi­
lim adamlannm en göze batan özelliğini oluşturmaktadır. Bunun kuşkusuz
çok karmaşık sebepleri var. Bugün pek çok eski Marksist, post-Marksizmin
daha fazla yeşillik vaadeden çayırları uğruna bu alanı terkettiler. Ama
son on yılda Marksistler arasında bile, tarihsel materyalizmin kapsamlı
bir tarih ve toplum kuramı sağlamaya yeterli olduğu düşüncesinden
belirgin bir geri çekilme yaşandığına tanık olundu. "İndirgemecilik" ve
"belirlenimcilik" suçlamalanndan rahatsızlık duyan çok sayıda Marksist,
maddi ve toplumsal yaşam, siyaset ve ekonominin özsel birliğinde ısrar
1 O BURJUVA AVRUPA'NIN KURULUŞU
eden Marx'in tarihsel yönteminin bütüncül [holistik] iddiaları ile ara-
Ianna mesafe koymak durumunda kaldılar. Çoklan için bu, ayrı ve indir­
genemez gerçeklik düzenleri öne süren post-yapısalcılık ya da günün mo­
dası analitik Marksizmin yöntembilimsel bireyciliği gibi, Marksizme seçe­
nek oluşturan yöntembilimlere sığınmak anlamına geliyordu. Bunun,
bir zamanlar Marksizm için temel addedilen anlayışlann terkine yol açma­
sı neredeyse kaçınılmazdı.
Burjuva devrimi kavramı, buna bir örnektir. Marksist burjuva devrimi
kavramına yönelik saldırılar yakın zamana özgü bir olay değildir. İngil­
tere'de 1950 başlarında Marksizm karşıtı tarihçiler, İngiliz Devrimi'ni
burjuva devrimi olarak gören Marksist yoruma karşı saldırıya geçmişlerdi.1
Yine Fransız Devrimi'ne ilişkin Marksist yoruma yönelik 'revizyonist' sal­
dırılar da kabaca aynı döneme denk düşer. Alfred Cobban, Fransız Dev-
rimi'nde toplumsal güçlerin taşıdığı önemi teslim etmekle birlikte,
devrimin bir burjuva devrimi olduğu Marksist savını açıkça reddetmiştir.
Söz konusu devrimin "kapitalizmin embriyosunun tamamen Fransız top-
lumuna nüfuz etmesine [yol açan] değil, büyük ölçüde bu nüfiız etmeye
karşı bir devrim" olduğu sonucuna varmıştı.2
Ancak burjuva devrimi kavramına yöneltilen ilk saldırılar az çok tarih
bilimi alanıyla sınırlı kalırken, son dönem revizyonistleri, çalışmalannın
temelini oluşturan siyasal içerimler konusunda önceki utangaçlıklarını
ve ürkekliklerini üzerlerinden atmaya başladılar. Fransız revizyonist tarih­
çiliğinin en süzme örneklerinden biri olan François Furet,3 açıkça "Jako-
benlerin elinde devrimin kontrolden çıkışını [dérapage; yerden kesilmek],
yirminci yüzyılda Stalinci diktatörlüğün yarattığı dehşet" ile birlikte an­
makta, "bugün Gulag, bizi Terör dönemini yeniden düşünmeye şevket-
mektedir, çünkü projeler aynıdır" demektedir. Marksist devrim yorumuna
saldırırken, Furet'nin niyetinin her türden bütün devrim düşüncesini
gözden düşürmek olduğu açıktır. Batı'da "devrim [in] sona erdi"ği ilân
edildi, zira devrimin liberal evresine ait en önemli düşünceler üstün gel­
mişti/1 Bu tema sağcı aydınlar tarafından giderek daha çok benimsendi.
Doğu Avrupa'da ortaya çıkan gelişmeler, kimilerinin, liberal değerlerin
1. Bakınız: Lawrence Stone, The Causes of the English Revolution 1529-1642 (New York:
Harper ve Row Publishers, 1972), bölüm 2.
2. Alfred Cobban, The Social Interpretation of the French Revolution (Cambridge: Cam­
bridge Üniversitesi Yayınlan, 1968), s. 172.
3. François Furet, zikreden Alex Callinicos, "Burjuva Devrimleri ve Tarihsel Materyalizm",
International Socialism, sayı 43 (Haziran 1989), s. 120.
4. 6 Ocak 1989 tarihli International Herald Tribune'de yer alan görüşme.