Bundan birkaç yıl önce bu konuda bir yazı yazmış ve özvarlık, kâr ve nakit arasındaki ilintileri ...

318 Pages·2012·2.12 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

SAHİPLİK YAPISININ FİRMA PERFORMANSI VE
SERMAYE YAPISI ÜZERİNE ETKİLERİ: İMKB’DE
İŞLEM GÖREN ÜRETİM FİRMALARINDA BİR
UYGULAMA

Doktora Tezi

Yahya SAYMAN

Ankara-2012
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

SAHİPLİK YAPISININ FİRMA PERFORMANSI VE
SERMAYE YAPISI ÜZERİNE ETKİLERİ: İMKB’DE
İŞLEM GÖREN ÜRETİM FİRMALARINDA BİR
UYGULAMA

Doktora Tezi

Yahya SAYMAN

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Güven SAYILGAN

Ankara-2012
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

SAHİPLİK YAPISININ FİRMA PERFORMANSI VE
SERMAYE YAPISI ÜZERİNE ETKİLERİ: İMKB’DE
İŞLEM GÖREN ÜRETİM FİRMALARINDA BİR
UYGULAMA

Doktora Tezi

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Güven SAYILGAN

Tez Jürisi Üyeleri

Tez Sınavı Tarihi: 28.03.2012

İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... i

TABLOLAR ............................................................................................................. vii

KISALTMALAR .................................................................................................... viii

GİRİŞ .......................................................................................................................... 1

1 SERMAYE YAPISI ........................................................................................... 7
1.1 Sermaye Yapısı Kavramı ..................................................................................... 7
1.2 Sermaye Yapısı Teorileri ................................................................................... 10
1.2.1 Sermaye Yapısına İlişkin Klasik Yaklaşımlar ..................................... 11
1.2.2 Modigliani ve Miller Modeli ................................................................ 13
1.2.3 Miller Modeli ....................................................................................... 19
1.2.4 Ödünleşme (Trade-off) Teorisi ............................................................ 22
1.2.5 Finansman Hiyerarşisi Teorisi ............................................................. 29
1.2.6 Temsilcilik Sorunu Teorisi ................................................................... 39
1.2.7 Piyasa Zamanlaması Teorisi ................................................................ 51
1.2.8 Sinyal Teorisi ....................................................................................... 58
1.3 İşletmelerin Sermaye Yapısını Etkileyen Faktörler ........................................... 61
1.4 Sermaye Yapısının Ölçülmesi ............................................................................ 72
1.5 Sermaye Bileşenlerinin Maliyeti ........................................................................ 73

i
2 SAHİPLİK YAPISI .......................................................................................... 75
2.1 Sahiplik Kavramı ............................................................................................... 75
2.2 Sermaye Sahipliği .............................................................................................. 76
2.3 Sermaye Yoğunluğu Kavramı ............................................................................ 80
2.4 Sermaye Sahipliğinin Türleri ............................................................................. 82
2.4.1 Aile İşletmeleri ..................................................................................... 83
2.4.2 Kurumsal Yatırımcı Sahipliği .............................................................. 92
2.4.3 Yönetici Sahipliği ................................................................................ 98
2.4.4 Çalışan Sahipliği ................................................................................ 101
2.4.5 Kamu Sahipliği .................................................................................. 102
2.4.6 Geniş Tabanlı Sermaye Sahipliği ....................................................... 107
2.5 Sermaye Sahipliğini Açıklayan Değişkenler ................................................... 112
2.5.1 Birinci ve İkinci Büyük Ortak ............................................................ 113
2.5.2 Halka Açıklık Oranı ........................................................................... 116

ii
3 PERFORMANS ÖLÇÜMÜ .......................................................................... 119
3.1 Performans Kavramı ........................................................................................ 119
3.2 Performans Değerleme ..................................................................................... 120
3.3 Performans Ölçme Nedenleri ........................................................................... 123
3.4 Performans Ölçme Yöntemleri ........................................................................ 124
3.4.1 Finansal Performans Ölçme Yöntemleri ............................................ 126
3.4.2 Bütçe Temelli Performans Ölçme Yöntemleri ................................... 136
3.4.3 Finansal Olmayan Performans Ölçme Yöntemleri ............................ 142
3.5 Performans Yetersizliği ve Finansal Başarısızlıklar ........................................ 143
3.5.1 Finansal Başarısızlık Aşamaları ......................................................... 144
3.5.2 Sermaye Yapısını Güçlendirmek için Alınacak Önlemler ................. 145
3.5.3 Finansal Başarısızlığın Maliyeti ......................................................... 146
3.5.4 Finansal Başarısızlığın Tahmine Yönelik Çalışmalar ........................ 147

iii
4 İŞLETME DEĞERİ ....................................................................................... 152
4.1 İşletme Kavramı ve İşletmenin Amacı ............................................................. 152
4.2 İşletme Değeri Kavramı ................................................................................... 153
4.3 İşletme Değerinin Belirlenme Nedenleri ......................................................... 156
4.3.1 Birleşme veya Devralma Süreci ......................................................... 156
4.3.2 Halka Açılma Süreci .......................................................................... 157
4.3.3 Yatırımcı Değer Analizleri ................................................................. 158
4.4 Değerlemeye İhtiyaç Duyan Taraflar ............................................................... 160
4.5 Değerleme Yöntemleri ..................................................................................... 161
4.5.1 Düzeltilmiş Defter Değeri Yöntemi ................................................... 164
4.5.2 Net Aktif Değeri Yöntemi .................................................................. 165
4.5.3 Yenileme Değeri ................................................................................ 166
4.5.4 Göreceli Değerlendirme Yöntemi ...................................................... 166
4.5.5 İskonto Edilmiş Nakit Akımları Yöntemi .......................................... 171
4.5.6 Sermaye Varlıkları Fiyatlama Modeli (CAPM) ................................. 176
4.5.7 Arbitraj Fiyatlama Modeli ................................................................. 179
4.5.8 Ekonomik Katma Değer Yöntemi ...................................................... 182
4.5.9 Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamında Değerleme .......................... 186
4.6 İşletme Değerini Etkileyen Faktörler ............................................................... 191

iv
5 AMPİRİK UYGULAMA............................................................................... 193
5.1 Araştırmanın Konusu ....................................................................................... 195
5.2 Araştırmanın Amacı ve Kapsamı ..................................................................... 195
5.3 Sahiplik ile Sermaye Yapısı Arasındaki İlişki Üzerine Çalışmalar ................. 196
5.4 Sahiplik Yapısı ile Performansı Arasındaki İlişki Üzerine Çalışmalar ............ 206
5.5 Araştırmada Kullanılan Veri Seti ve Sınırlılıklar............................................. 209
5.6 Araştırma Modeli ve Hipotezler....................................................................... 211
5.7 Değişkenler ve Araştırma Yöntemi .................................................................. 212
5.7.1 Değişkenler ve Tanımlayıcı İstatistikler ............................................ 212
5.7.2 Birim Kök Testleri ............................................................................. 218
5.7.3 Araştırma Yönetimi ............................................................................ 221
5.8 Ampirik Sonuçlar ............................................................................................. 222
5.8.1 Sahiplik Yapısı - Sermaye Yapısı Modeli Sonucu ............................. 222
5.8.2 Sahiplik Yapısı – İşletme Performansı Modeli Sonucu ..................... 229
5.8.3 Diğer Diagnostik Testler .................................................................... 234

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ........................................................................ 236

ÖZET ....................................................................................................................... 240

ABSTRACT ............................................................................................................ 241

KAYNAKÇA .......................................................................................................... 242

v
EKLER .................................................................................................................... 286

Ek-1: Birim Kök Testi Sonuçları ............................................................................. 286
Ek-2: 1. Denklem Regresyon Sonuçları ................................................................... 292
Ek-3: 2. Denklem Regresyon Sonuçları ................................................................... 293
Ek-4: 3. Denklem Regresyon Sonuçları ................................................................... 294
Ek-5: 4. Denklem Regresyon Sonuçları ................................................................... 295
Ek-6: 1. ve 2. Denklemler Hausman Testi Sonuçları ............................................... 296
Ek-7: 3. ve 4. Denklemler Hausman Testi Sonuçları ............................................... 296
Ek-8: 1. ve 2. Denklem için Durbin Watson ve LBI Testi Sonuçları ...................... 297
Ek-9: 3. ve 4. Denklem için Durbin Watson ve LBI Testi Sonuçları ...................... 298
Ek-10: 2. Denklem için Artık Testi Sonuçları ......................................................... 299
Ek-11: 4. Denklem için Artık Testi Sonuçları ......................................................... 300
Ek-12: 3. Denklem Nihai Çözüm ............................................................................. 301
Ek-13: 4. Denklem Nihai Çözüm ............................................................................. 302
Ek-14: 1. ve 2. Denklem için Değişen Varyans Analizi Sonuçları .......................... 303
Ek-15: 3. ve 4. Denklem için Değişen Varyans Analizi Sonuçları .......................... 303
Ek-16: Modelde Kullanılan İşletmelerin İsimleri .................................................... 304
Ek-17: Modelden Çıkarılan İşletmelerin İsimleri .................................................... 306

vi