Table Of ContentBoéthos de Sidon – Exégète d’Aristote et philosophe
Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften
Commentaria in Aristotelem
Graeca et Byzantina
(CAGB)
Series academica
Herausgegeben von
Dieter Harlfinger, Christof Rapp, Marwan Rashed,
Diether R. Reinsch
Band 1
Boéthos de Sidon –
Exégète d’Aristote
et philosophe
Édité par
Riccardo Chiaradonna et Marwan Rashed
Herausgegeben durch die Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften.
Dieser Band wurde im Rahmen der gemeinsamen Forschungsförderung von Bund und Ländern im
Akademienprogramm mit Mitteln des Bundesministeriums für Bildung und Forschung und mit Mitteln
des Regierenden Bürgermeisters von Berlin, Senatskanzlei – Wissenschaft und Forschung erarbeitet.
ISBN 978-3-11-069982-1
e-ISBN (PDF) 978-3-11-069984-5
ISSN 2700-6417
Library of Congress Control Number: 2020936589
Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek
Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie;
detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.dnb.de abrufbar.
© 2020 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston
Satz: Atelier Fluxus Virus, Brest, Frankreich
Druck und Bindung: CPI books GmbH, Leck
www.degruyter.com
TABLEDESMATIÈRES
INTRODUCTION(RiccardoChiaradonna
etMarwanRashed) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.Lavieetl’enseignement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
2.Boéthosexégèted’Aristoteetphilosophe . . . . . . . . . . . . 6
3.LatransmissiontextuelledestémoignagessurBoéthos . . . . 10
ÉDITIONETTRADUCTION(MarwanRashed) . . . . . . 17
[1]Strabo,GeographicaXVI,2,24(330.2731Radt) . . . . . . . . 23
[2a]IoannesPhiloponus,InAristotelisCategorias
Commentarium,5.1520 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
[2b]Élias,InAristotelisCategoriasCommentarium,117.2125 . . . . 23
[3]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,1.318 . . . . 23
[4]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,11.2329 . . 25
[5]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,13.1118 . . . 25
[6]Porphyrius,InAristotelisCategoriasExpositioperinterrogationem
etresponsionem,58.3059.18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
[7]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,25.1026.2 . 27
[8a]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,29.2830.3 29
[8b]Dexippus,InAristotelisCategoriasCommentarium,21.1819 . . 29
[9]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,36.2831 . . 29
[10]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,38.1924 . . 31
[11]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,41.842.8 . 31
[12]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,50.29 . . . 33
[13][Porphyrius],InAristotelisCategoriasCommentarium
adGedalium,3.1926 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
[14][Porphyrius],InAristotelisCategoriasCommentarium
adGedalium,10.1318 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
[15][Porphyrius],InAristotelisCategoriasCommentarium
adGedalium,14.423 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
[16]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,58.2759.5 . 35
[17]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,65.1924 . . 37
[18]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,78.424 . . 37
[19]Simplicius,InAristotelisPhysicorumlibros
Commentaria,211.1518 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
[20]Themistius,InAristotelisPhysicorumlibros
Paraphrasis,26.2024 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
[21]Dexippus,InAristotelisCategoriasCommentarium,45.1531 . . 39
vi TABLEDESMATIÈRES
[22]Syrianus,InAristotelisMetaphysicaCommentaria,106.57 . . . 41
[23]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,97.2834 . 41
[24]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,104.2227 . 41
[25]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,159.922 . . 41
[26]Simplicius,InAristotelisCategorias
Commentarium,159.22160.17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
[27]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,162.31163.9 45
[28]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,163.1529 . 45
[29]Simplicius,InAristotelisCategorias
Commentarium,165.32167.36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
[30]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,188.36 . . 51
[31]Simplicius,InAristotelisCategorias
Commentarium,201.34202.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
[32]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,302.517. . 53
[33]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,339.233 . 53
[34]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,347.18348.7 55
[35]Simplicius,InAristotelisCategoriasCommentarium,373.732 . . 57
[36]Simplicius,InAristotelisCategorias
Commentarium,433.20434.19. . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
[37a]Themistius,InAristotelisPhysicorumlibros
Paraphrasis,160.1928 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
[37b]Simplicius,InAristotelisPhysicorumlibros
Commentaria,759.1821 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
[38a]Themistius,InAristotelisPhysicorumlibros
Paraphrasis,162.22163.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
[38b]Simplicius,InAristotelisPhysicorumlibros
Commentaria,766.924 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
[39]Ammonius,InAristotelisAnalytica
PrioraCommentarium,31.1125 . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
[40]Themistius,Dereductionesecundaeettertiaefigurae
adprimam,291 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
[41]Themistius,Dereductionesecundaeettertiaefigurae
adprimam,305.314 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
[42]Themistius,Dereductionesecundaeettertiaefigurae
adprimam,307.12309.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
[43]Themistius,Dereductionesecundaeettertiaefigurae
adprimam,323.12331.12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
[44]Iohannitius(ḤunaynibnIsḥāq),EpitomeLibriGaleni
Deelementis,VII3,p.72 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
[45]Galenus,Institutiologica,VII2,414 . . . . . . . . . . . . . . 75
[46]SudaIV,178.20(π2098),subnomineΠορφύριος . . . . . . . 75
[47]PriscianusLydus(ol.Simplicius),InAristotelislibrosdeanima
commentaria,247.2326 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
[48]Eusebius,PraeparatioEvangelicaXI28,610(=63.2664.10Mras) 77
TABLEDESMATIÈRES vii
[49]Damascius,InPhilebumCommentarium,147.16 . . . . . . . . 77
[50]Aspasius,InEthicaNicomacheaquaesupersunt
commentaria,44.2428. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
[51]AlexanderAphrodisiensis,DeanimalibriMantissa,151.313 . . 79
CHAPITREI:LESMOTSETLESCHOSES(Riccardo
Chiaradonna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
§1.Lasémantiquedesmots«simples»:fr.46 . . . . . . . . . . 81
a.LadoxographiedeSimpliciusetladoctrinetripartite
duskopos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
b.Boéthos:lasémantiquedestermessimples
etlesélémentsdulogos:fr.46 . . . . . . . . . . . . . . 83
c.Lerapportdesmotsauxêtres . . . . . . . . . . . . . . . 88
d.L’aporiesurlesconjonctions . . . . . . . . . . . . . . . 91
e.Prédicationpéripatéticienne,prédicationstoïcienne . . . 94
f.Boéthosetlathèsetripartite . . . . . . . . . . . . . . . . 95
§2.Lasémantiquedesénoncés:fr.11 . . . . . . . . . . . . . . . 96
a.Leclassementdeslegomenaetladoxographiede
Simplicius/Jamblique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
b.Leslegomenaetlespragmata:Boéthoscontrelelektonstoïcien 98
c.Lasignificationdesénoncésdéclaratifs . . . . . . . . . . 103
d.ParallèleSimplicius/Dexippe . . . . . . . . . . . . . . . 106
§3.Lesonymes:fr.710 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
CHAPITREII:PRÉDICATIONETDIFFÉRENCE(Riccardo
Chiaradonna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
§1.Prédicationetuniversels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
a.Laprédicationinsubiecto:fr.12 . . . . . . . . . . . . . . 121
b.Laprédicationdesubiecto:fr.13 . . . . . . . . . . . . . . 124
§2.Prédicationetdifférencespécifique . . . . . . . . . . . . . . 127
a.Lesgenresdifférents:fr.1415 . . . . . . . . . . . . . . 127
b.Lesgenressubalternes:fr.16 . . . . . . . . . . . . . . . 137
CHAPITRE III : LA SUBSTANCE ET LA FORME (Riccardo
Chiaradonna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
§1.Lamonadeetlesnombres:fr.17 . . . . . . . . . . . . . . . 143
§2.Laforme:fr.18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
§3.Lamatière:fr.1920 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
§4.L’étudedelaphysique:fr.2aet2b . . . . . . . . . . . . . . 166
§5.Lessubstancessecondes:fr.2124 . . . . . . . . . . . . . . 170
viii TABLEDESMATIÈRES
CHAPITREIV:LESRELATIFS(MarwanRashed) . . . . 179
§1.Lacritiquedelapremièredéfinitiondesrelatifs:fr.2528 . . 179
a.Lapremièredéfinition:unedescription?(fr.25) . . . . . 179
b.Lesrelatifssedisentilsseulementaupluriel?(fr.26) . . 184
c.Lasecondepartiedelapremièredéfinitiondesrelatifs:fr.27 185
d.Critiqued’ensembledelapremièredéfinitiondes
relatifs:fr..2.8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
§2.Lapolémiqueantistoïcienne:fr.29 . . . . . . . . . . . . . 187
§3.Réciprocitédesrelatifs:fr.30 . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
§4.Lasecondedéfinitiondesrelatifs:fr.31. . . . . . . . . . . . 202
CHAPITREV:LESPETITESCATÉGORIES(Marwan
Rashed). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
§1.L’agiretlepâtir:fr.32 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
§2.Laposition:fr.33 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
§3.Le‘quand’:fr.34,37ab,38ab . . . . . . . . . . . . . . . . 227
§4.L’avoir:fr.35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
§5.Lemouvement:fr.36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
§6.Lespetitescatégories:conclusion . . . . . . . . . . . . . . 252
CHAPITREVI:LASYLLOGISTIQUE(MarwanRashed) 255
§1.ParaphrasedutraitédeThémistius . . . . . . . . . . . . . . 257
§2.LasyllogistiquedeBoéthos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
TRAITÉDETHÉMISTIUS
ENRÉPONSEÀMAXIMEETBOÉTHOS
SURLARÉDUCTIONDELADEUXIÈMEETDELA
TROISIÈMEFIGUREÀLAPREMIÈRE . . . . . . . . . . . . 291
<0.1.Introduction> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
<0.2.Conversiondesprémissesetfigures> . . . . . . . . . . . . 291
<1.Primauténaturelledelapremièrefigure:quatrearguments> . . . . 293
<1.1.Primautéduparfaitsurl’imparfait> . . . . . . . . . . . . 293
<1.2.Primautéstructurelledelapremièrefigure> . . . . . . . . 293
<1.3.Réfutationd’uneobjectionfondéesurlefaitquelestroisfigures
sont«parnature»> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
<1.4.Caractèreaffirmatifetuniverselpropreàlapremièrefigure> 297
<2.Lapremièrefigureestgénératricedesdeuxautres>. . . . . . . . . 299
<2.1.Présentationduproblème> . . . . . . . . . . . . . . . . 299
<2.2.Lapluralitédesfiguresestdictéeparcelledesvoiesdela
démonstration> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
<2.3.Lestroisfigurescommuniquentnécessairemententreelles> . 301
<2.4.Distinctionentrefigureengénéraletchacundesmodes>. . . 303
<3.RéfutationdeMaxime> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
<3.1.Contrel’indépendancedesdeuxdernièresfigures> . . . . . 305
<3.2.Réaffirmationdelaliaisonintimeentreconversionetréduction> 307
TABLEDESMATIÈRES ix
<3.3.ImpossibilitépourMaximededistinguerCelarentetCesare> 307
<3.4.LaméthodeméréologiquedeMaximeappliquée
auxdifférentsmodesdesdeuxièmeettroisièmefigures> . . . . 309
<3.5.LaméthodedeMaximenepeutpassetarguerd’être,
commecelled’Aristote,uneréduction(analysis)> . . . . . . . 319
<4.RéfutationdeBoéthos> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
<4.1.Boéthosetladeuxièmefigure> . . . . . . . . . . . . . . . 325
<4.2.Boéthosetlatroisièmefigure> . . . . . . . . . . . . . . . 327
<4.3.Conclusion:ilfautrejeterladoctrinedeBoéthos> . . . . . 331
<5.Utilitédestroisfigures> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
<5.1.Prédicationappropriée,prédicationinappropriée> . . . . . 333
<5.2.Applicationdecettedistinctionàlaquestiondesfigures> . . 333
CHAPITREVII:BOÉTHOSDESIDON
ETL’IMMORTALITÉDEL’ÂMEDANSLEPHÉDON
(FrancoTrabattoni) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
§1.PorphyrecontreunargumentantiplatoniciendeBoéthos:fr.48 337
§2.Boéthos,Stratonetl’âmeharmonie . . . . . . . . . . . . . . 346
§3.Boéthosentrematérialismestratonienetaffinitédel’âme
audivin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
CHAPITREVIII:LADOCTRINEDEL’ÂME(Thomas
Auffret) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
§1.UnfragmentdeBoéthoslelexicographe
surlamétempsycose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
§2.Boéthoscritiquedeladivision
«platonicienne»del’ἐλπίς:fr.49. . . . . . . . . . . . . . . . 377
§3.Antiessentialisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
CHAPITREIX:LESFRAGMENTS ÉTHIQUES
DEBOÉTHOSDESIDON(DavidLefebvre) . . . . . . . 403
§1.LadéfinitiondelapassionselonBoéthos:fr.50 . . . . . . . 409
a.Traductionducontextedufr.50 . . . . . . . . . . . . . 409
b.L’argumentd’Aspasius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
c.Lesdéfinitionsdelapassion . . . . . . . . . . . . . . . . 418
d.LadéfinitiondelapassionselonBoéthos . . . . . . . . . 423
e.Conclusion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
§2.Ladéfinitiondu«premierapproprié»selonBoéthos:fr.51 . 444
a.Planduchapitre17delaMantissaetcontextedufr.51 . . 446
b.Lefr.51:le«premierapproprié»selonXénarqueetBoéthos 458
c.XénarqueetBoéthosexégètesdeEN VIII2etIX8 . . . . 462
d.XénarqueetBoéthoscontreChrysippe . . . . . . . . . . 469
e.Antiochus,Didyme,XénarqueetBoéthos . . . . . . . . . 473
f.LeproblèmedelastratégiedeXénarqueetBoéthos . . . . 479
x TABLEDESMATIÈRES
CHAPITREX:SIDONÀL’ÉPOQUEHELLÉNISTIQUE
(CatherineApicella) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483
§1.Sidonetl’hellénisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
§2.Leparadoxedel’époqueromaine . . . . . . . . . . . . . . . 492
§3.Conclusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496
RÉFÉRENCES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497
INDEXLOCORVM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513