Table Of ContentBİR YENİÇERİNİN
HATIRATI
Çeviren ve Yayıma Hazırlayan
Kemal Beydilli
THRİH VE THBÎHT
VBHFI
BİR YENİÇERİNİN HATIRATI
Çeviren ve Yayıma Hazırlayan
Kemal Beydilli
İstanbul 2003
Tarîh ve Tabîat Vakfi
TA TAV YAYINLARI
Tarîh Serîsi, No: 12
TariH Kaynakları, No: 1
Dizgi-Mizanpaj
TATAV Ltd. Şti.
Baskı-Cilt
Altan Matbaacılık
Kapak Tasarım
Kırmızı Reklam
ISBN 975-6596-12-0
Kapak Resmi:
Arifî, Süleymân-nâme, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi,
Hazine Kısmı, nr. 1517, vr. 31b.
İsteme Adresi:
Tarih ve Tabiat Vakfı
Eski Belediye Önü Sk. No: 23
Doğancılar/Üsküdar
Tel: (0216) 492 62 86
Faks: (0216) 492 62 87
WEB: http://www.tarihtabiatvakfi.org
e-mail: info @ tarihtabiatvakfi.org
©TATAV Ltd. Şti, 2003
TATAV
İstanbul 2003
İÇİNDEKİLER
Eser Hakkında ..........................................................................................vıı-xvı
Kaynaklar.................................................................................................xvıı-xx
Metin
Önsöz ............................................................................................................... 1
Birinci Bölüm: Kâfirlerin çeşitleri hakkında................................................ 3
İkinci Bölüm: Muhammed ve yardımcısı Ali hakkında ............................ 5
Üçüncü Bölüm: İbâdetleri ve camileri hakkında........................................... 7
Dördüncü Bölüm: Başka bir tür cami olan imaret ve tefsir yani
vaaz hakkında.................................................................................... 10
Beşinci Bölüm: Din ve Muhammed hakkında ikinci vaaz......................... 12
Altıncı Bölüm: Alimler ve müderrislerle dervişlerin toplanarak
dini konularda yaptıkları mübahaseler hakkında.......................... 14
Yedinci Bölüm: Türkler meleğe, peygambere, cennete ve
cehenneme ne derler......................................................................... 16
Sekizinci Bölüm: Türklerin adaleti ve sadakatsizlikleri ve
hilekarlıkları hakkında.................................................................... 17
Dokuzuncu Bölüm: Türk sultanlarının ecdadı hakkında........................... 19
Onuncu Bölüm: Osman’ın Mustafa adlı oğlunun saltanatı -
hakkında.......................................................................................... 21
On Birinci Bölüm: Mustafa’nın oğlu Alaeddin hakkında ......................... 22
On İkinci Bölüm: Alaeddin’in oğlu Murad hakkında .............................. 23
On Üçüncü Bölüm: Murad’m oğlu sultan hakkında............i.....................24
On Dördüncü Bölüm: Rum imparatoru ve sultanın oğlu Murad
hakkında..........................................................................................25
On Beşinci Bölüm: Allah’ın günahlarımız yüzünden bize verdiği
ceza hakkında veya Sırplarda veya Raşka’da olup bitenler ........... 27
On Altıncı Bölüm: Sırp krallığında cereyan eden hadiseler
hakkında.............................................................................................31
On Yedinci Bölüm: Raşkalılarm ilk despotu Stefan’m
durumu hakkında ...............................................................................34
On Sekizinci Bölüm: Büyük Han ve Roma imparatorunun
hükümdarlığı hakkında .....................................................................36
On Dokuzuncu Bölüm: Büyük Han ve Bayezid’in oğlu Murad
hakkında..............................................................................................39
Yirminci Bölüm: Sultan Murad’m hükümdarlığı ve akıbeti
hakkında..............................................................................................40
Yirmi Birinci Bölüm: Ladislas’m despotla birlikte Murad’a karşı
sefere çıkması ....................................................................................43
Yirmi İkinci Bölüm: Sultan Murad’m bundan sonraki durumu
hakkında ............................................................................................45
Yirmi Üçüncü Bölüm: Kral Ladislas’m daha sonra Türklerle olan
durumu hakkında ............................................................................48
Yirmi Dördüncü Bölüm: Voyvoda Yanko üç sene sonra Türklere
karşı nasıl harekete geçti..................................................................52
Yirmi Beşinci Bölüm: Murad’m oğlu sultan Mehmed’in
hükümdarlığı hakkında ................................................................ 54
Yirmi Altıncı Bölüm: Sultan Mehmed Rum imparatorunu nasıl
aldattı ...............................................................................................56
Yirmi Yedinci Bölüm: Mehmed despotu mütareke ile nasıl aldattı............60
Yirmi Sekizinci Bölüm: Despot kral nâibi Yanko tarafından
nelere duçar edildi ve neler ceryan etti ..........................................64
Yirmi Dokuzuncu Bölüm: Sultan Mehmed Belgrad’ı nasıl
alamadı..............................................................................................67
Otuzuncu Bölüm: Mehmed Mora ve Achaia despotu Demetrios’u
mütareke ile nasıl aldattı..................................................................69
Otuz Birinci Bölüm: Sultan Trabzon imparatoruna karşı denizden
nasıl sefere çıktı................................................................................73
Otuz İkinci Bölüm: Uzun Haşan cennetten fışkırdığı söylenen
Fırat üzerinden kaçıp, Mehmed’in elinden nasıl kurtuldu...............76
Eserin Bölümleri
Otuz Üçüncü Bölüm: Aşağı Boğdan hükümdarı olan Eflak
voyvodası hakkında........................................................................... 79
Otuz Dördüncü Bölüm: Bosna kralı ile yapılan mütareke
hakkında............................................................................................ 84
Otuz Beşinci Bölüm: Mehmed bir senelik aradan sonra nasıl
tekrar Bosna’ya geldi ....................................................................... 88
Otuz Altıncı Bölüm: Sultanın dökümünü çıkarttığı Türk
hâzinesinin büyüklüğü hakkında...................................................... 89
Otuz Yedinci Bölüm: Babalarının ölümünden sonra iki kardeş
birbirleriyle nasıl mücadele ettiler.................................................. 92
Otuz Sekizinci Bölüm: Türkiye’deki düzen hakkında................................. 93
Otuz Dokuzuncu Bölüm: sultanın kapısındaki düzen hakkında............... 96
Kırkıncı Bölüm: Türklerin savaş düzeni hakkında.................................. 101
Kırk Birinci Bölüm: Türklere karşı bir sefer nasıl olmalı ve nasıl
bir savaş düzeni kurmalı................................................................ 104
Kırk İkinci Bölüm: Akıncı adı verilen Türk avcıları hakkında ............... 107
Kırk Üçüncü Bölüm: Bizim ücretli askerlerimize tekabül eden
cerahorlar hakkında.....................................................................••• 110
Kırk Dördüncü Bölüm: Martolozlar ve Voynuklar hakkında ................ 111
Kırk Beşinci Bölüm: Türk saldırısının nasıl cereyan ettiği
hakkında......................................................................................... H2
Kırk Altıncı Bölüm: Türklerin arasında bulunan Hıristiyanlar
hakkında........................................................................................ 114
Kırk Yedinci Bölüm: Türklerin nasıl çoğaldıkları hakkında ................... 115
Kırk Sekizinci Bölüm: Sultan kapı halkına kendini nasıl gösterir .......... 117
Kırk Dokuzuncu Bölüm: Lehistan ve Macar krallarının ittifakı
hakkında......................................................................................... 118
Resimler ........................................................................................................ 121
Dizin .................................................................................................. 129-139
ESER HAKKINDA
Türk Kroniği (Kronika Turecka) adıyla Çekçe ve Bir Yeniçerinin Hatı
ratı (Pamiçtniki Janczara) adıyla Lehçe olarak neşredilmiş bulunan eserin,
bu şekilde isimlendirilmiş XV ve XVI. yüzyıllardan kalma birçok yazmaları
mevcuttur. Türklerle doğrudan temasta bulunan Slav halkları ve dolayısıyla
Leh ve Çekler için uzun zamanlar ilgi düzeyini korumuş olan eser, her şey
den önce II. Mehmed’in seferleri, Türk ordusunun teşkilatı, savaş taktiği ve
silah tekniği hakkında bilgiler vermesi ve bir yeniçerinin hayatından parçalar
aksettirmiş olmasından ötürü ayrı bir değere sahiptir. Bilindiği gibi XVI. ve
XVII. Yüzyıllarda Şark’a dolayısıyla Türk ve Müslüman dünyasına olan ilgi
çok yüksek derecelere ulaşmıştır. Bütün Batı ve Orta Avrupa’yı saran Türk-
lere karşı duyulan korku, merak, helecan ve hatta bir kurtarıcı olarak besle
nen “ümid”1, haçlı ruhunun tekrar dirilmesine matûf propagandalar, uzayıp
giden Türk savaşları ve tehdidi, Türklerle ilgili baskılan (Turcica) büyük
ölçüde arttırmış ve yaşatmış, bu tip yayımlann merakla takip edilmesine ve
geniş bir okuyucu kitlesi tarafından helecanla izlenmesine yol açmış ve bü
tün bunların neticesi olarak Türk yayılma politikasıyla ilgili zengin bir lite
ratür oluşmuştur2.
Ostravica’lı Konstantin Mihail Konstantinovic, eserin Polonya’da
Berdiczöw manastırı kütüphanesinde bulunduğu 1823 yılından beri eserin
tek yazarı olarak kabul edilmiştir. Metin içindeki bazı kısımlardan hareketle
Konstantin’in bir Sırp şehri olan Novo Brdo’nun 1455’de Türklerin eline
geçişi sırasında devşirildiği anlaşılmaktadır. Konstantin 1463’de Bosna’da
Zveçay kalesinde dizdar olarak vazifeliyken, kaleyi ele geçiren Macarlara
esir düşmüştür. Ancak son zamanlarda yapılan incelemeler, Konstantin’in
1 Bk. H. J. Kissling, “Türkenfurcht und Türkenhoffnung im 15. und 16. Jahrhundert. Zur
Geschichte eines Komplexes”, Südost Forschungen, 23, München 1964, s. 1-18.
2 Bk. Karl Göllner, Turcica - Die europäischen Türkendrucke des XVI. Jahrhunderts. I-II.
Bükreş - Berlin 1961, Bükreş - Baden Baden 1968.
viii BİR YENİÇERİNİN HATIRATI
eserin tek müellifi olamayacağı hakkında kuvvetli bir kanaatin doğması ve
bunun tarihçiler ve özellikle filologlar arasında hararetle tartışılması netice
sini vermiştir. Zira eserin bir bütünlük arzetmeyen mahiyeti yalnız yazarının
tayinini değil, fakat aynı zamanda eserin meydana getiriliş sebebinin açık
lanmasını da bir sorun haline getirmektedir. Eserin özgün nüshası kayıptır ve
bundan ötürü hangi dille yazılmış olduğu meçhul kalmıştır. Eserin XVI.
yüzyıl Çekçe ve Lehçe yazmalarında iki ayrı redaksiyon izine rastlanmış
olması, bu konuya bir açıklık getirilmesini daha da zorlaştırmaktadır. Esferin
özgün dilinin Sırpça, Lehçe ve Çekçe olduğunu savunan üç ayrı görüşün ileri
sürülmüş olmasına rağmen, özgün dilinin Çekçe olduğu halikındaki kanaat
genelde kabul edilmiştir. Eserin Çekçe nüshası, 1565 ve 1581’de A.
Aujezdecky tarafından iki defa Krorıika Turecka adıyla Bohemya’da
Leitomysl’de basılmıştır. Eserin S. Otwinowski tarafından XVIII. Yüzyılda
yapılan genişletilmiş Lehçe baskısı ise Polonya’da büyük ilgi görmüştür.
Eserin 1828 de Lehçe baskısını hazırlayan Antoni Galezowski3, yazarı-'
nm Polonyalı olduğunu ve eserin dilinin de Lehçe olması gerektiğini ileri
sürmüş ve yazılış tarihi olarak XVI. yüzyılı göstermiştir. Buna karşılık prens
Jan K. H. Zahıski aynı eserin 1857 ve 1868 yıllarında Sanok’ta yapılan yeni
neşirlerinde, eserin 1565 ve dolayısıyla 1581 tarihli Çekçe baskılarından
yapılmış bir tercüme olduğunu ileri sürerek, yazılış tarihini yine XVI. yüzyıl
olarak tesbit etmiştir. Bütün bu karışıklıkları çözmek amacıyla ilmi metotla
eser üzerinde çalışan ve bunu 1912’de neşreden J. Los5, bu yayınıyla tarihçi
ler ve Slavistler arasında geniş bir ilginin doğmasına yol açmışsa da, yapmış
olduğu metin tenkidi çeşitli araştırıcılar tarafından eleştirilmiş ve eserin öz
gün dili, yazarı, yazılım amacı ve nerede ve ne zaman yazılmış olabileceği
gibi konular üzerindeki tartışmalar sürüp gitmiştir. Bütün bunlardan anlaşıla
cağı üzere, eser hakkında son söz henüz söylenmiş değildir ve belki de hiçbir
zaman söylenemeyecektir.
3 Pamiçtniki Janczara Polaka przed rokiem 1500 napisane. Warsaw 1828.
4 ■ . •
Pamiçtniki Janczara przed rokiem 1500 napisane.
Pamiçtniki Janczara czyli Kronika turecka Konstantego z Ostrowicy napisana miçdzy r.
1496 a 1501. Crakov 1912.
