bir direniş biçimi olarak sinema

187 Pages·2017·3.7 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyoloji Anabilim Dalı
BİR DİRENİŞ BİÇİMİ OLARAK SİNEMA
Evin Sevgi BARAN
Yüksek Lisans Tezi
Ankara, 2018

BİR DİRENİŞ BİÇİMİ OLARAK SİNEMA
Evin Sevgi BARAN
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sosyoloji Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi
Ankara, 2018

v
Beni ilk defa sinemaya götüren, ismini taşıdığım
Canım Mamam (babaannem), güzel kadın Sevgi’ye…
vi

TEŞEKKÜR

Öncelikle bütün tez sürecim boyunca, bütün kaprislerime, stresime katlanan ve nazımı
çeken, devamlı arkamda duran, benim bu noktaya gelmemi sağlayan, bana hep güvenen
mantıklı ve güzel kadınım annem Cansel’e, benim şans yıldızım babam Mehmet
Hadi’ye, canımın içi, güzel gözlü, güzel kalpli, biricik kardeşim Mustafa’ya, tezden
bunaldığımda beni hemen bir kahve içimine çağırarak rahatlatan, yanında nefes aldığım,
hala bile diyemediğim, ablam kabul ettiğim Sevtap’a, bütün varlığıyla evi dolduran,
hayattaki en kıymetlilerimden mamam (babaannem) Sevgi’ye, bedeni benimle olmasa
da, her zaman ruhumda hissettiğim koca çınar dedem Aziz’e, beni ben yaptıkları için
teşekkür ederim. Tez sürecim boyunca beni her daim motive eden ve yardımlarını
esirgemeyen sevgili tez danışmanım Doç. Dr. Ayça GELGEÇ BAKACAK’a,
İngiltere’de yaşamasına rağmen elini sırtımdan çekmeyen, tanıştığım en iyi antropolog
Özlem ablama (Dr. Zerrin Özlem BİNER), saha çalışmasında bana destek olan ve beni
hiç yalnız bırakmayan canım arkadaşım Benhür BOLHAVA’ya, görüşmeyi kabul eden,
tüm samimiyeti ve yaratıcılığını ortaya koyarak, zamanı ve mekanı aşan, izleyicilerin
dünya ile bağını güçlendiren filmler yapmış bütün hikaye anlatıcıları ve yönetmenlere,
bu süreçten önce, bu süreçte ve sonrasında hep yanımda olan, aynı anneden
doğmadığım canım kız kardeşlerim Berçem, Suna, Sinem, Özge, Ezgi, Öykü ve Bahar’a
teşekkür ederim.
vii

ÖZET

BARAN, Evin Sevgi, Bir Direniş Biçimi Olarak Sinema, Yüksek Lisans Tezi, Ankara,
2018.
Bu çalışmada yedinci sanat olan sinemanın çeşitli direnme pratikleri ile yarattığı
etki ve dinamikler ele alınmıştır. Kültürel hegemonya iktidarın çıkarı doğrultusunda
sanatı araçsallaştırarak kullanabilmektedir. Ancak buna karşın sanatçının muhalif
duruşuyla, sanat özgün ve özgür bir şekilde üretilerek, özerk kalabilmektedir. Özgür
sanat üretimleri ise, birer direniş biçimi olabilmektedirler.
Sinema toplumsal imgelerin temsilidir. Bu sebeple sinema izleyici ile ilişki
kurarak, izleyicinin dünya ile bağını kuvvetlendirebilmektedir. Bu bağ izleyicinin
tarihsel, kültürel ve toplumsal arka planı ile ilişkilenerek kurulabilmektedir, bu da bireyi
yalnızlaştırarak, pasifleştiren sisteme karşı bir direniş pratiği olabilmektedir. Diğer
yandan, sinema iktidarın veya herhangi bir dil, din, ırk ya da milletin çıkarları
doğrultusunda üretilmeden yersizyurtsuz bir şekilde vuku bulabilmektedir. Sinema aynı
zamanda resmi ideoloji tarafından üretilen tarihe alternatif olan toplumsal belleği inşası
ve paylaşılmasında da önemli bir rol oynayabilmekte ve toplumsal belleğe sahip
çıkabilmektedir. Bütün bunların ışığında sinema bir direniş yaratabilmektedir. Böylesi
bir direniş, ister doğrudan ister dolaylı olarak değerlendirilsin sanatçılara, üzerlerindeki
iktidar baskılarına ve ideolojik bir aygıt olan medyanın manipüle etme gücüne karşı,
alternatif bir üretim inşa edebilme kudreti sağlayabilmektedir. Sinemanın nasıl bir
direniş yaratacağını anlamak amacıyla bu araştırmada, yarı – yapılandırılımış soru
formu kullanılarak, 13 kişi ile mülakat yapılmıştır ve ardından elde edilen veriler analiz
edilerek, yorumlanmıştır. Bu noktada bu çalışma, resmi anlatılara karşı, birer fail olarak
sinema yönetmenlerinin söylemlerini paylaşması ve yorumlaması bakımından nitel bir
çalışma olup, toplumsal belleğe katkı sağlamaktadır.
Anahtar Sözcükler
Kültür Endüstrisi, İlişkisel Estetik, Yersizyurtsuzlaşma, Taktik, Toplumsal Bellek,
Politik Sinema