Table Of Content•
BIRA YDIN
• •• ••
BIRO RGUT
VE
••
KURT SORUNU
KiTAP-YAYlN
• --• •••-•r· ---.. -·••
�
İSMAİL BEŞİKİÇ
BiRAY DIN
BiRÖ RGÜT
VE
KÜRTS ORUNU
YURT KİTAP-YA8Y2I N:
İSMAİBLE ŞİKBÇÜİT ÜENS ERL2E4R :
YurtK itaYpa-yın'Bdiar iBnascımi:E kim1 993
(Bir Aydıvne K üBriStro r uÖknruig tünbtiıl bkna ısnım Mıe,l sYa ayıntlaarrıa
fnıdan, İstanbuMl'adra1t,99 0t arihinidkei;n bcais ımyıi,n Mee lsYaa ynılarıta mfın
danİ,s tanbulAr'adlaı,k1 919t arihiynadpe ılmıştır.)
DizgYiu:rK ti tap-Yayın
BaskAıy:d ınMlaatrb aaScaınTl.iı Ltckd. .Ş ti.
YURT KİTAP-YYlAN
GMKB ulvOanruıİr ş hanKıa t7: N o:1 67
Telf,ax 4: 1375 4 9K lZlLAANYKAR A
• • BEŞ• IK• ÇI
!SMAIL
. '
BIRA YDIN
• •• ••
BIRO RGUT
VE
••
KURT SORUNU
t<ITA.P-VA.VIN
MELSYAA YlNLARBII'RNIBlNANCS IK lNYOAT U
Kürts orununguünn dembina şm addesoil duğbuid rö nemyia şıyorlusz.
mailB eşikçi'"nBiiAnry, d m,B irÖ rgüvte Kürt Sorunua"d leıs eriily ea
yıhna yatıinlaakd ımımaıtzııy oruz.
Bidrö nemeo, d önemitna rtışmaiıaşnıtnkua t acnaikt elibkuty eakziı ları
yayınlamyaayyııp,no litkamgıezrıeonğl ia rgaökr üyoryuazz;ı ların güncelliğini
koruduğhua,t tbau y azılahreırgn e çegnü nd ahab igrü ncelklaizka ndığına
inandığımızdan.
Yayıponl itikaymüıkzs,e.sk e slTeü rkigyeer çeğdiinlgiee tirmieskt eyen
lerkiu caklamhaeydıe flerbkaesnkm,ıe kanizmasıdnodlaan'y sıu spoulsm'u ş
lardıa v icdamnuih asebedyaev eett meyiih maelt meyecveekb ut emelde
şekillenecek.
Nek adayro all abilecBeiğzyi ozal?l dıkbçaas kındıonz anjeık adaarr ta
cak?B ütübnu nlazraım ang österecek.
Niteliiçktlveien,d ürüysaty ınciıllkıeksb iennii msiyoruz.y aNyiıtnellairkıli
mızioak urlakraırnş ısçıınkam avke o nlardgaünça lmaükm idiyhleer kessei
lamlıyoruz.
5
MEL SAY AYlNLARII'KNilNNBC AIS KIAY N OTU
lsmailB eşikç'niin" BiAry dm,B irÖ rgvüet K ürt Sorunua"d leıs eri
199M0a rtı'nda yayıinlkekiv tiamobilıza irnya aky ımlanmOı gşütnıd.e bnu y a
nai kyiı lyaa kıbni zra man geDçetvir.i mdciin amiklearyiayğlkaea lkmbıişr
halikç ianzb izra mand eğiblu .S iyasveety azıtna cirle"rKiünrtSi onru nu"nu
bilimsel öuzzüankdleanş tbıarsıipt,l eştmiertearleakş tçıarbmaal arkıanraş ın,
Kürhta lkıönzıgnü rlmüükc adeleksein,ds io rununaus,ı rbliıyrka şamd erinliği
veg ücüyle saTdüerckei yeb'anşig nü ndemidneeğ idlü,n yangıünn demine
deo turtmasını bildi.
Bua radbai zldeery ayıncıillıgkkü tnal erdkeakdiaa rc emi değiliz. Ancak,
hangnio ktalayredtae roslidzu ğumuzduabn i lincinBdüeyyüibkzi .dr u yarlılık
veö zveriyyeltee rsizilmiiakzşlime arç abasındayız.
"BiAry dıBni,Ör r güvteK ürtS orunaud"le ıs eryienn diü zenlemelerle
ikinbcais kısyıanpıt ığışmuıg zü nleridse mBaeişli kiççiisn a yıstıuzt uklama
kararlarsıonnduann cuyseun kia ldırılOm gıüşlteıyç.ü züanr dındgaükriv e
karasrelsıki ı smayyainkei msenin gücü ..yO e gtümzieyilon rs abniıkr e zd a
.
has aygıaynlaı yvoerd ayanışmaeskısniıi tmoekyuernl arsıemlıazmıl ıyoruz.
6
BELGELHAKEKIR NDA
BAZINOTLAR
ı.C umhuriyeHta lkP artiGsein elB aşkanvıe d ahas onra Başba
BüleEncte vit, "HalkÖlzagrüakr l"ü
kano lan 1976-197y7ıl larında,
sloganıçnoak b üyükb,i rt epkgiö steriyor"dHua.l klaorl"m adığını,
Türkiye'ydaeş ayahne rkesTiünr ko lduğunvuu rguluyor"dHua.l klar"
(Bgeel1 )
diyeniehrailnk d üşmanlaorlıd uğunsuö ylüyordu.
2.B irgünT,ü rkiYyaez arSleanrd ikaMsaırt'1 r97u8bn ü lteni
AzizN esin
elimgee çtiB.ü ltende, sendibkaaşnkıann ı 'inB aşbakan
BüleEncte vlt'e
veh ükümetibna zıü yeleriynaez dığmıe ktuplayre r
AzizN esi"nD,o ğEud ebiSyeafte rl"
alıyordu.m eBkutu plarda, dü
zenlendiğini bebluir steifyeorrgi,en r çekleştirilieçbiihnlü mkeüsmie
(Bel2g)e
tin maddiv em aneviy ardımlariısntıi yordu.
3.B aşbakaBn üleEncte vvieh tü kümelipne k çoüky esi",H alk
larÖzag ürlük"
slogaıuknaar şçıı kıyordBuu. p oliktairund oğalb ir
sonucuo laraKkü rtd ilinvee K ürtk ültürünkea rşyıo ğunb irb askı
TYS
sürdürüyordu. iseb,u ırkçıt utumuh içe leştirmemiFşatkia.t
şimdih,ü kümetb.u ırkçvıe sömürgecpio litikaldaarhıanr ıa hatv e
"Do
güçlüb ir şekilsdüer dürebildsiiyneo, n ah izmetinsiu nuyordu.
ğuE debiSyeafte rl"
yapalıTmü,r ke debiyatTıünrık,k ültüıiinoür a
dat anıtaldıimy,o rd"uO.r ah alkıTnüır kçe'ayleı ştıradliıymo"r dBuu.
sefesrı rasınhdüak,ü metiyna,z ariabnanz mıa sraDanrkua rşaımlası
nıi stiyordu.
Kürtd ilinveeK ürtk ültıiüiney apılahna skılasreas ç ıkarmayan
Türky azarlarınKıünr,t lerTeü,r ke debiyatTıürruk,k ültürünü, Türk
dilini götürmeye çalaınşc�aakl,ka ünl,t üerm peryalizkmaiv ramı
içinddee ğerlenldeiribilirVdei b.u , eleştirilmesbii rtg uetruemkt,ea n
(Bel3g)e
vırv ed avraruştı.
4." DoğEud ebiSyeafte prrioj"e siiyllgeio llia raTkY SB aşkanlı
ğı'nyaa zdığıeml eştmierik tubununs,e ndikayual aşıupl aşmadığıru
bilmiyordumB.i rgüns,e ndikanAınnk araT emsilciliğib'inrdd aevne t
"TYS AzizN esin
yazısaıl dım.B u yazıda Başkanı Ankara'dAan,k a-
7
ra'daykia zalrarlsao hbeett meki stiyodre"n iyordBuu. t oplantbıeyna
de katıldım.
AzizN eslnso,h betTea, hsiSna raç'bıinrs orusüuz erineb aşladı.
TahsiSna raç",D oğEdue biyaSte feprrlo jemviza rdın,e oldu?d"i ye
soruyordAzui.z Nesln'koinn uşmalarınduaznu,n s üredebne ri me
rake tttiğmiemk tubuns endikayau laştığaınnlıa dımZ.i raAz,i z Ne
sinm,e ktuptay azdığışme ylerdseönz e derebke nis uçluyordBuu.
nun üzerine Aziz Nesi'lneb enim aramdaö nemlbii rt artışmoal du.
(Bel4g)e
5.B u olaydabni rm üddets onraTY,S 'nin4 .K ongresoil duO.r a
da.TY S'ninK ürt dilinev e Kürtk ültürünyea pılabna skılarkaa rşı
durmamasınıe leştirmçeayleı şmıştFıankıa.t TY,S Kongresi'rnade
hatb ir konuşmao lanağbıu lamadımK.o nuşmaıngıe rekd elegeler,
gerebk aşkarıdliıvka neın gellemeçyael ışıyoAzrdiuz.N esidne bana
yaptısğuıç lamalasrüır dürdFüa.k at3, sayıbleıl gedbee lirtimleekn
tuptan4. s ayılbıe lgedief adeed ilent artışamdans öze tmekteönz enle
(Bgeel5 )
kaçınıyordu.
6.l 979'dbau beşb elgenikna muoyunad uyurulmasındyaa rar
vardıA.r kadaşlaarrılaa ttınıY.a yınlanmaisçıi nK ornalY ayınevi'ne
tesliemt timB.r oşüorl arayka yırılanacaktı. Arkdaad bauşnluanrg e
reklio lduğuna inanıyorlardı.
7.
FakatK ornalö tekbii rkaçça lışmaodlad uğgui bib,u nud a za
manınday ayıanmladı.1 2 Eylüls ırasınddaa kaybettÖit.e kilerden
farkollıa n;ı.kb,u nunb aşkab ira rkadaştfao otkopisvia rdı.
II
-
8.1 986y ılındaA,z izN esinY-alçıKnü çükt artışmasınbdiar,o ku
yucu,N okta dergisiAzniez Nesine'lieş tirYeanl,ç ıA.nüç ük'teyna na
tavıkro yanb irm ektupg önderdMie.k tubunb iry erindbee,n ima dını
da geçiyordAzui.z Neslnil,g iolkiu yucuyab,e nimlei lgili olsaöryak
ledikleryianninl ış olduağnulnaut maikç in,y ineN oktad ergisinbdier
(Bgeel6 )
cevapy ayınladı.
AzizN esibnu cevabındbae,n imTY S'nink ongresin"dgeü,n dem
dışık,o nu dışıy,a sad ışıb irk onuşma"y aptığısmöıy lüyordBuu.,
üzerindcei ddiyedtluer ulması gerbeikrek no nudurT.Y S'ninb ir
kongresinbdierü ye,K ürt dilinvee K ürtk ültürünyea pılabna skıları
8
dile getirmeye çalışıyboarş.k aTYndSıa' n oi üny eyi" yasadı şık"o
nuşmay apmaklsau çluyoKro.n uşmay"ıy asdaı şıb"u lduğu ieçnin
gellemeye çalışıyopro.l iAsniscnaa,vk c aınln,d evleth,ü kümetv e
partiy öneticilerkinuilnl anabilkdavirğailm an, TYS'nin Banşaksaınlı
ve nedenb u kadarr ahatb irş ekildek ullanabiliCyeozra?e vlerinde
onbinlercgee nçi nsan",y asad ışıö"rg üteü yeo lmaktan",y asad ışı"
düşümnektens uçlandıvğeı y argaınldığbıi r dönemTYdSe',ni n baş
kanın eden bsuu çlayıckıelraavrn ınak atılmgae reğdiu yuyo?r
III
9.1 2E ylü'ldesno nraK,ü rtleröinne mlbii rk ısmıy urtd ışınçaı k
tılaYra.ş amlan,n yıurtd ışındsai yasmalü ltecoil araskü rdürmeye
başlaıdlar.
Aziz Nesin1,9 86y ılınnı sonlanndaint ibarTYeSn Başkanoıl a
raky urtd ışınçaıkm aya başladGıi.t tihğeir y edre,k onuştuğhue r
toplantıKdüar distaPnr essm uhabiriyklaer şılaşKtüır.d istan Press
muhabirieAzriiz N esinb'een,i mliel gisloir ulasro ruyorlaÖrzdeıl.l ik
le, ba�innag iliazj anıd"e yidpe medğiinsio ryuorlarAzdiı.z Nesibnu
türs orurllaak arşılaşmiaskt emidyuor.F akatK ürditsan Pressm uha
biriebrui k onuyuı srardlial gee tiriyorlardı.
Ötey andanm ültecKiü rtleKrü,r ts orununuAv,r upa'n,ıd nünya
nınd emokratikku rumlarınad,e mokrati nsanlaarnlaa tabilmieçki n
yoğunb irç abai çindeyedri.Bl u çabalard,ü nyanı,n özelliAkvrlue
pa'nıdne mokraitkk amuoyunda,K ürts orununkaa rşıç oko lumlu
tepkileroilnu mşasınan eden oludyuo.(r 7-2 9a rasnıdaki belgeler bu
sürecaiç ıkçoar taykao ymakatdır.)
10.Ö rneğinAz, izN esin'Küirnt lehrak kındab azıo lumlus özler
söylmeesii,l kd eaf Londraa'kdib irt oplantgıedraç eekşlmişt.Vi er an
cak,in giliİşzç iP artimsiil letveJkeirlei mCyo m by'nink onuşmasın
dan sonrag erçekleşmiş(tBire.l g8e)J eremyC ornbKyü rtlehra k
kındao kadarg üzelş eylesrö ylemiştkiir,A zizN esidne bundan
sonraa rtık bşaezyıel r söylemezko runluluğunhui ssetmişBtiirr .
müddets onrad ab enzera çıklamayTıü,r kiye'd2e0 00'Deo ğrud ergisi
aracılıağ yıayplmışt(ır.B elıg eO ,ı ) ı
9
w
ıı .Az izN e si'nia ,rn lanb üyük ölçüdyea rultmaktadıkra.d arO
ki,i nsana,n ılanhni çd es ağlıklık aynaklaorl duğunduü şünmemek
tediAzr.i z Nesibne nimlei lgilsiu çlamalarını sürdü3rü srakyeılnı
belgedemkeik tupta4n ,s ayıbleıl gedetkia rtışmadhainçs öze tmeme
yeb üyükb irö zeng östermektedZiart.e Azn izN esina'niınl anynıa n
Iışiaybaenl geldeer bunlardır.
a)A ziNze sibne,n is endikayonau rü yesyia ptığınfıa.k abte nim,
vefasızeldıikp s endikaeylıe ştirdiğimi söyiemektedbiern., Halbuki
1974y ılınday,a niTY S ilk kurulduğus ıradYa.a şaKre malba şkan
kenü yeo ldum.O zamanA danaC ezaevi'nkdael anC anY ücelAb,
dullah NefesY,a şaUrç arA,h metH arndi Dinlegrib ia rkadaşlar
arasındbaa nad a mektupy azılmısşe,n dikaniılnk ü yeleri olduğu
muz belirtilmMieşkttiu.pY aşaKre mal'iimnza sıtnıa şıyordu.
Zatens endikamüuy esoil anb irki şiyi1 979'da19, 8 0'des,e ndi
kaya" onurü yesiy"a pmake lbetotlem az.A ma yazarc ezaeviknoe
nursad,a yarnşma telgvrsa.çf eıki lebilir.
b)Az iz Nesin"y,a sad ışkıonuştuğvue s uçi şlediiğçii nk,u rul
taydaB,e şikçi'knoinnu şmasıkneıs rnekz orundkaa ldımd"i yor(.B el
ge6 )B azıa nlatımlardınad aay nıo layı",B eşikçik'üyris üdeinn dir
dim"( Bel2g3e,2 9)d iyveu rgulamyaa pıyor.
Bunun mümkün olmadığıAzmi z Nesidne bilmelZii.r ak urul
taydaAz,i zN esidne s adechee rhangbii rd elegedDire.l ege olanların,
kürsüdkeo nuşmaktoal anb irlti mseyi" kürsüdeinn dinne""yseö,z ü
nü kesme"yyee tkivsair m ıdırB?u nlakru rultabya şkarılıdki vanırun
yetkilerinde5n sdaiyrı.bl eıl gedbeu yetkinbianş karılıkd ivantıa ra
fındaknu llanıldbıeğlıinrıt mişFtaikma.tA ziNze sl"nB,u y etkikyuil
lanmadanö ncek urultayoınna yındıa aldım(" Belg6e)d iyorB.a ş
kanlıkd ivanbıu gereğyie ringee tirmedi.
c)An ılanAz,i zN esiny'anıil tmatkadıBri.r t arafta"nh,iki çm seyi
üyeliktçeınk annadıkB,e şikçdie' çyiı karmadıdke"m ekte(,B el6ge)
öte yanddaan " Onuny erıidenü yeliağleın masiıç ibne nö nerdimd"e
mektedi(rB.e l1g2e)
d)Az izN eslonl aylarzıanm an ve mebkoayn utlandnaı b irbirine
kanştmıarktadıHre.m dei çindeçnıkı lmazb irş ekilbdier birkianneş
tırmakta..d.ıB re lg2e3 b,u bakımdan ilgçie kicidi"rB.e şlkhaçpli s-
lO
